Παρουσίαση της πρώτης πρότασης του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών «Ανάπλαση του παλαιού λιμένα Πατρών»

“Παλαιός Λιμένας Πατρών | Πόλη και Νερό. Δυναμική Ώσμωση. 5 εξάρσεις και 4 επεισόδια.” 

Αυτός είναι ο τίτλος της πρότασης των Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ανδριάνας Λίμπα καιΠαναγιώτας Μουρατίδου, που έλαβε το πρώτο βραβείο στον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό Ιδεών με θέμα την «Ανάπλαση του παλαιού λιμένα Πατρών».

Διοργανώτρια Αρχή ήταν η εφημερίδα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ σε συνεργασία με τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Νομού Αχαΐας (ΣΑΝΑ)

Αντικείμενο του διαγωνισμού είναι η ανάπλαση του δημόσιου χώρου του Παλαιού Λιμένα Πατρών, ο οποίος έχει πάψει να ανταποκρίνεται στη νέα πολεοδομική του λειτουργία ύστερα από τη μείωση της παλιάς λιμενικής του χρήσης λόγω ύπαρξης νέου λιμένα σε άλλη περιοχή και λόγω έλλειψης νέου σχεδιασμού του χώρου.

Στόχος ήταν ο σχεδιασμός του χώρου ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει ως δημόσιος υπαίθριος χώρος της πόλης. Η πρόταση πρέπει να συμβάλλει στην αναβάθμιση της παραθαλάσσιας ζώνης μπροστά από το ιστορικό κέντρο της πόλης, στην επιτυχή σύνδεση με αυτήν και στην αποκατάσταση της προσβασιμότητας με ταυτόχρονη διατήρηση της χρήσης λιμενικής ζώνης στο τμήμα που το λιμάνι βρίσκεται ακόμη εν λειτουργία. Προτεινόμενες νέες χρήσεις με αξιοποίηση παλαιών και δημιουργία νέων κτιρίων, μεταξύ των οποίων και μουσείου για την ιστορία της πόλης, έχουν ως στόχο τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας της πόλης.

Συνοπτική περιγραφή της μελέτης

Η περιοχή μελέτης με έκταση χερσαίας περιοχής περίπου 279.000τ.μ. και μήκος 2km αναπτύσσεται κατά μήκος του κεντρικού τμήματος της πόλης, στο όριό της με τη θάλασσα. Στο όριο της πόλης με την περιοχή διασχίζει ο παραλιακός οδικός άξονας Λεωφόρος Αμαλίας και σιδηροδρομική γραμμή του ΟΣΕ. Βόρεια η περιοχή συνορεύει με πάρκο και μαρίνα μικρών σκαφών που οδηγούν προς την Αγυιά και τις παραλίες, και προς το νότο με παραθαλάσσιο πάρκο, την περιοχή του νέου φάρου και με το πάρκο γύρω από την εκκλησία του Αγίου Αντρέα.

Πέντε κεντρικοί οδικοί άξονες της πόλης καταλήγουν στην περιοχή με τον κεντρικό από αυτούς την Αγίου Νικολάου να αποτελεί τη σύνδεση του κάστρου με τη θάλασσα και το άνοιγμα προς τη θέα. Στον κεντρικό αυτό Μώλο βρισκόταν και ο παλιός φάρος γύρω από τον οποίο συγκεντρωνόταν και συγκεντρώνεται ακόμη και σήμερα μεγάλο μέρος της κοινωνικής ζωής των κατοίκων. Πρόκειται για τόπο με ιδιαίτερη πολυπλοκότητα, που καθόρισε τον χαρακτήρα της πόλης μέσα στο χρόνο, με ισχυρές ιστορικές μνήμες, αφετηρία θαλάσσιας επικοινωνίας με τη Δύση, που σήμερα δέχεται έντονες δυνάμεις, τόσο αστικές, όσο και φυσικές, χωρίς ωστόσο τα αποτυπώματά τους να είναι εμφανή στην υφιστάμενη εικόνα του.

Η πρόταση στοχεύει σε συνολικές προσεγγίσεις σχεδιασμού του αστικού χώρου, ώστε με διαφορετικούς χειρισμούς να επιτυγχάνεται η ανάκτηση του υπαίθριου δημόσιου χώρου. Έχει ως βασικό στόχο την ανασύνταξη του ευρύτερου τοπίου της περιοχής μελέτης, μέσω της χωρικής αναδιοργάνωσης και επανένταξής της στον αστικό ιστό, της ανάδειξης της φυσιογνωμίας του τόπου και του επαναπροσδιορισμού της ταυτότητάς του, η οποία έχει φθαρεί με την πάροδο του χρόνου.

Κεντρική ιδέα της πρότασης είναι η προβολή της δυναμικής ώσμωσης αμφίδρομων πιέσεων από πόλη και θάλασσα στην περιοχή μελέτης. Αυτή λειτουργεί ως μεταβατικός χώρος υποδοχής εγκάρσιων δυνάμεων από τις δύο κατευθύνσεις που, μέσω της διάχυσης και της αλληλεπίδρασης τους, ενεργοποιούν τη δυναμική του τόπου και επαναφέρουν τη χαμένη συνέχεια και συνοχή.

Γενική Άποψη Πρότασης

Το σύνολο της πρότασης αποτελείται από εννιά διακριτές υποενότητες, τους πέντε μώλους ως εξάρσεις της ξηράς στο νερό και τις τέσσερις προβλήτες όπου λαμβάνουν χώρα διαφορετικά επεισόδια.

Ο σχεδιασμός ακολουθεί τις βασικές αρχές της βιωσιμότητας και της αειφορίας ως συνδυασμός κοινωνικών, οικολογικών, οικονομικών και πολιτιστικών δυνάμεων του τόπου. Ως περιοχή μελέτης νοείται, όχι μόνο η παράκτια ζώνη του παλαιού λιμένα με την ευρύτερη περιοχή της, αλλά και ο κυματοθραύστης και ο ενδιάμεσος θαλάσσιος χώρος. Έτσι, λοιπόν, η πρόταση είναι αποτέλεσμα σύνθετης σχεδιαστικής προσέγγισης, συνισταμένη πολλαπλών και ποικίλων παραμέτρων.

Σχέδιο Γενικής Διαμόρφωσης

Οι πέντε εγκάρσιοι οδικοί άξονες (Τριών Ναυάρχων, Δημ. Γούναρη, Αγίου Νικολάου, Νόρμαν, Αγίας Σοφίας) εισέρχονται από την πόλη με φυγές προς τη θάλασσα και τους ορεινούς όγκους στο βάθος του ορίζοντα, αφήνοντας το αποτύπωμά τους στις εξάρσεις των μώλων. Ισχυρότερος από τους άλλους, ο κεντρικός άξονας Αγίου Νικολάου εκτείνεται έως τον κυματοθραύστη μέσω μεταβλητής πλωτής σύνδεσης. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η διακριτή διαφοροποίηση βόρειου και νότιου τμήματος με τις αντίστοιχες θαλάσσιες εισόδους τους. Ταυτόχρονα, οι τέσσερις κόλποι μετατρέπονται σε «αγκαλιές» υποδοχής θαλάσσιων δραστηριοτήτων, που εισρέουν και επηρεάζουν μορφολογικά την υπόλοιπη διαμόρφωση. Στην κατάληξη του έκτου άξονα, πεζόδρομος Γεροκωστοπούλου, διαμορφώνεται ορθογωνικός χώρος προβολής της κεντρικής πλατείας Βασιλέως Γεωργίου Α’ στην περιοχή μελέτης. Ένα σύστημα πράσινων χώρων, με εγκάρσιες έγγραφες, λειτουργεί ως ραχοκοκαλιά που στηρίζει τις ροές κατά μήκος και συνδέει την πόλη με την παραθαλάσσια ζώνη. Δενδροστοιχίες ακολουθούν τη χάραξη αυτή πάνω στο ίχνος της περίφραξης του λιμένα.

Το σύνολο της περιοχής οργανώνεται χωρικά ανάλογα με τις λειτουργίες που καλείται να εξυπηρετήσει. Οι λειτουργίες αυτές προέκυψαν από χωρικά, ιστορικά και κοινωνικά δεδομένα τα οποία καθόρισαν τους βασικούς άξονες οργάνωσης του χώρου. Εντοπίζονται οκτώ βασικές χωρικές ενότητες: α. Μώλος Αγίου Διονυσίου- Η θαλάσσια πύλη, β. Προβλήτα και λιμενολεκάνη μεταξύ Μώλων Αγίου Διονυσίου- Άστιγγος – Η υποδοχή εκ θαλάσσης, γ. Μώλος Άστιγγος- Εναλλακτικό Πεδίο πολιτισμού, δ. Προβλήτα και λιμενολεκάνη μεταξύ Μώλων Άστιγγος- Αγίου Νικολάου- Ο υγρότοπος και μαρίνα σκαφών, ε. Μώλος Αγίου Νικολάου- Τόπος Αλληλεπίδρασης και μνήμης, στ. Προβλήτα και λιμενολεκάνη μεταξύ Μώλων Αγίου Νικολάου-Δημ. Γούναρη- Η υποδοχή εκ πόλεως, ζ. Μώλος Δημ. Γούναρη- Το μουσείο, η. Προβλήτα και λιμενολεκάνη μεταξύ Μώλου Δημ. Γούναρη και Ιχθυόσκαλας- Τόπος βιωματικής αλιείας.

Στο βόρειο τμήμα της περιοχής μελέτης, στο οποίο προβλέπεται η διατήρηση της λιμενικής δραστηριότητας έως ότου ολοκληρωθεί ο νέος λιμένας Πατρών, οι επεμβάσεις προτείνεται να πραγματοποιηθούν σε δύο φάσεις· σε πρώτη φάση, αυτές που δεν εμποδίζουν τις λιμενικές λειτουργίες και σε δεύτερη φάση η ολοκλήρωση της πρότασης με το σύνολο των φυτεύσεων και την εισαγωγή των στοιχείων που έχουν τη δυνατότητα να τοποθετηθούν μεταγενέστερα.