Τα ευρωπαϊκά δεδομένα για την καύση απορριμμάτων

[Engineer]

Η πρόσφατη διαβούλευση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το δίκτυο έξι μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης απορριμματογενών καυσίμων στην Ελλάδα άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση για τον ρόλο της καύσης απορριμμάτων στην εθνική στρατηγική διαχείρισης αποβλήτων. Η μελέτη του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας θέτει σαφείς στόχους: μείωση της ταφής κάτω από 10%, συμπληρωματική λειτουργία της καύσης έναντι της ανακύκλωσης, παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, δημιουργία θέσεων εργασίας και τήρηση αυστηρών ευρωπαϊκών ορίων ρύπων.

Όμως, το πραγματικό ερώτημα παραμένει: τι δείχνει η ευρωπαϊκή εμπειρία τόσο για την περιβαλλοντική όσο και για την οικονομική διάσταση αυτής της επιλογής;

Η ευρωπαϊκή εικόνα: δίκτυο εκατοντάδων μονάδων, αλλά και έντονες αντιπαραθέσεις

Στην Ε.Ε. και τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο λειτουργούν σήμερα περίπου 500–546 μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων, με συνολική δυναμικότητα 100–114 εκατ. τόνους ετησίως. Μόνο το 2023, στην ΕΕ-27 κάηκαν 58 εκατ. τόνοι δημοτικών αποβλήτων (129 kg ανά κάτοικο), σύμφωνα με την Eurostat.

Οι μεγάλες πόλεις της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης χρησιμοποιούν εδώ και δεκαετίες τις μονάδες WtE ως βασικό πυλώνα διαχείρισης, ενσωματώνοντάς τες σε δίκτυα τηλεθέρμανσης και βιομηχανικής ενέργειας. Παράλληλα, καταγράφεται ισχυρό επενδυτικό κύμα για αναβαθμίσεις απόδοσης και έργα δέσμευσης CO₂ (CCS):

• Στη Brescia (Ιταλία), η A2A επενδύει €110 εκατ. για αύξηση απόδοσης από 84% σε 98% και μείωση εκπομπών.
• Στην Κοπεγχάγη, το εμβληματικό CopenHill ξεκινά έργο CCS για δέσμευση 400.000 τόνων CO₂ ετησίως.
• Στο Όσλο, το Klemetsrud επανεκκινεί αντίστοιχο έργο με στόχο 350.000 τόνους.
• Στη Στοκχόλμη, η ΕΤΕπ χρηματοδοτεί με €260 εκατ. έργο BECCS για βιοενέργεια.

Ωστόσο, η τάση δεν είναι μονοσήμαντη: εκατοντάδες ευρωπαϊκές πόλεις που υιοθετούν την προσέγγιση Zero Wasteαπορρίπτουν νέες μονάδες, επενδύοντας σε διαλογή στην πηγή, βιοαπόβλητα και μηχανική επεξεργασία υπολειμμάτων (MRBT).

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις: τι λένε οι μελέτες

Η επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει μια διαφοροποιημένη εικόνα:

• Σύγχρονες μονάδες με αυστηρά φίλτρα (BAT – Best Available Techniques) εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα εκπομπών βαρέων μετάλλων, διοξινών και μικροσωματιδίων, συχνά κάτω από τα όρια της Ε.Ε.
• Μελέτες στην Ιταλία, Σλοβακία και Ην. Βασίλειο καταγράφουν μικρή αύξηση συγκεντρώσεων NO₂ και PMσε αποστάσεις έως 3 χλμ., αλλά σε επίπεδα χαμηλότερα από άλλες πηγές όπως η κυκλοφορία.
• Η EEA δείχνει ότι οι εκπομπές διοξινών από τις μονάδες καύσης στην Ε.Ε. έχουν μειωθεί πάνω από 90% από το 1990, λόγω τεχνολογικών αναβαθμίσεων.
• Η έρευνα για υπερλεπτά σωματίδια (UFP) υπογραμμίζει ότι πάνω από το 90% των εκπεμπόμενων σωματιδίων μπορεί να είναι μικρότερα από 0,1 μm – δύσκολα φιλτραρίσιμα, με άγνωστη ακόμη πλήρως επίδραση στην υγεία.

Παρά τις βελτιώσεις, η καύση έχει σημαντικό κλιματικό αποτύπωμα: η καύση 1 τόνου αποβλήτων παράγει περίπου 1 τόνο CO₂, ενώ το WtE έχει υψηλότερες εκπομπές CO₂e ανά MWh από τις περισσότερες ανανεώσιμες πηγές. Η αντιστάθμιση επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της αποφυγής εκπομπών μεθανίου από την ταφή.

Η οικονομική διάσταση: ακριβή ή ανταγωνιστική ενέργεια;

Η ενέργεια από WtE δεν είναι φθηνή. Στην Ευρώπη:

• Η τιμή παραγωγής κυμαίνεται £80–121/MWh για έργα με συμπαραγωγή, υψηλότερη από αιολικά (€60/MWh) και μεγάλης κλίμακας ηλιακά (€87/MWh), και κοντά στο κόστος ηλεκτροπαραγωγής από αέριο ή λιγνίτη (~€90–95/MWh).
• Το κόστος επεξεργασίας απορριμμάτων με καύση σε σύγχρονες μονάδες κυμαίνεται συνήθως από €80 έως €120/τόνο, ενώ με νέα περιβαλλοντικά τέλη/ETS μπορεί να φτάσει τα £135–193/τόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο – υπερβαίνοντας το κόστος ταφής.

Για την ελληνική ΣΜΠΕ, οι υπολογισμοί δείχνουν ότι το καθαρό κόστος για τους δήμους (μετά την πώληση της παραγόμενης ενέργειας) θα μπορούσε να φτάσει τα ~100 €/τόνο, δηλαδή έως και τριπλάσιο από το σημερινό τέλος ταφής.

Η διάσταση της διαβούλευσης

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία (Οδηγία 2001/42/ΕΚ για Στρατηγικές Μελέτες και 2011/92/ΕΕ για Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) απαιτεί ουσιαστική δημόσια διαβούλευση και εξέταση εύλογων εναλλακτικών σεναρίων. Στη Γαλλία και το Βέλγιο, για παράδειγμα, η έγκριση νέων WtE συνδέεται με αποδείξεις ότι έχει εξαντληθεί η ανακύκλωση και η μείωση στην πηγή.

Στην ελληνική περίπτωση, η διαβούλευση της ΣΜΠΕ μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία ώστε:

• να εξεταστούν σενάρια χωρίς νέες μονάδες και με ενίσχυση της διαλογής στην πηγή,
• να υπάρξουν δεσμεύσεις για δημοσιοποίηση σε πραγματικό χρόνο των εκπομπών,
• να ενσωματωθεί πρόβλεψη για CCS-ready σχεδιασμό, ακολουθώντας τις τάσεις των έργων στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.

Η ενεργειακή αξιοποίηση απορριμμάτων στην Ευρώπη δεν είναι μια μονοδιάστατη λύση: τεχνολογικά, μπορεί να λειτουργήσει με χαμηλές εκπομπές, οικονομικά όμως παραμένει ακριβή πηγή ενέργειας και απαιτεί σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις. Για την Ελλάδα, το κρίσιμο είναι να ληφθούν υπόψη τα διεθνή δεδομένα, τόσο στην περιβαλλοντική παρακολούθηση όσο και στην κοστολόγηση, ώστε η επιλογή να είναι αποτέλεσμα τεκμηριωμένης και διαφανούς διαδικασίας.

1. Επιδημιολογικές μελέτες & επιπτώσεις στην υγεία

• Μελέτη σε Ιταλία, Σλοβακία, Αγγλία (2011):
  Αξιολογήθηκαν οι επιδράσεις της καύσης και της ταφής σε άτομα που ζουν κοντά σε εγκαταστάσεις (≤ 3 km). Εντοπίστηκε μικρή αύξηση NO₂ (~0.14–0.23 µg/m³), χαμηλότερη για PM₁₀. Συμπέρασμα: μέτριες επιπτώσεις, σε σύγκριση με άλλες πηγές όπως κυκλοφορία ή βιομηχανία.(PMC, BioMed Central)
• Μετα-ανάλυση (PMC, 2023):
  Συνοπτική ανασκόπηση που υποδεικνύει ευρεία επιστημονική συμφωνία ότι οι σύγχρονες, καλά σχεδιασμένες μονάδες WtE έχουν χαμηλό κίνδυνο για την υγεία.(PMC)
• Μελέτη Greater London Authority (2020):
  Ανέλυσε 35 πρόσφατες επιστημονικές εργασίες. Το συμπέρασμα ήταν ότι οι ελεγχόμενες, σύγχρονες μονάδες είναι απίθανο να προκαλέσουν σοβαρό κίνδυνο υγείας (καρκίνος, αναπαραγωγή, νεογνική υγεία).(London City Hall)

2. Βιοχημικές επιπτώσεις & biomonitoring

• Σημασία του biomonitoring:
  Πόρισμα από Zero Waste Europe τονίζει ότι η παρακολούθηση του περιβάλλοντος (φυτά, τρόφιμα) κοντά σε μονάδες καύσης αποκαλύπτει ενδείξεις τοξικών ρύπων και υπογραμμίζει την ανάγκη για ενδελεχείς περιβαλλοντικές αξιολογήσεις.(Zero Waste Europe)
• Πολυκλώρια PCB & διοξίνες στο μητρικό γάλα (Ηνωμένο Βασίλειο):
  Μελέτη σε 194 πρώτες μητέρες κοντά σε μονάδες καύσης: δεν βρέθηκε άμεση συσχέτιση με απόσταση κατοικίας, αλλά με τα επίγεια σωματίδια από την καύση. Οι τιμές ήταν εντός φυσιολογικών ευρωπαϊκών ορίων, αλλά υπογραμμίζει ανάγκη για περισσότερη παρακολούθηση.(The Guardian)

3. Εκπομπές ρύπων & τεχνικές πτυχές

• Ευρωπαϊκή εικόνα εκπομπών (EEA, 2025):
  Οι συνολικές εκπομπές από μονάδες καύσης (WtE) εμφανίζουν σταθερότητα τελευταία χρόνια, με μικρές διακυμάνσεις—ενδεικτικό της συνειδητής βελτίωσης και σταθεροποίησης.(European Environment Agency)
• Διοξίνες και άλλα τοξικά (Wikipedia & EEA😞
  Νεότερες μονάδες, με συστήματα καθαρισμού, μειώνουν σημαντικά τις εκπομπές. Οι διοξίνες αποτελούσαν μεγάλο πρόβλημα παλιά, αλλά έχουν μειωθεί >90%. Τα υπόλοιπα κατάλοιπα (fly ash, bottom ash) περιέχουν βαρέα μέταλλα και πρέπει να διαχειρίζονται ως επικίνδυνα απόβλητα.(Wikipedia)
• Ιδιαίτερη πηγή UFP (ultrafine particles😞
  Μελέτη (UK/US) δείχνει ότι >90% των εκπεμπόμενων σωματιδίων είναι υπερλεπτά (UFP<0.1 μm), τα οποία τα φίλτρα μπορεί να μην συγκρατούν αποτελεσματικά (από 5% έως 100% ανάλογα με μέγεθος).(arXiv)
• GHG και περιβαλλοντική απόδοση:
  Μία μελέτη (PLOS, 2023) αναφέρει ότι οι μονάδες καύσης έχουν μεγαλύτερες εκπομπές CO₂e ανά παραγόμενη kWh (1707 g CO₂e/kWh), υπερέχοντας άλλων πηγών ενέργειας—και θίγεται ότι θεωρούνται «καθαρές» λάθος.(London City Hall, journals.plos.org)

Κόστος παραγωγής ενέργειας (ανά MWh)

• Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μέσω συστήματος Contracts for Difference (CfD), η τιμή εγγύησης (“strike price”) για WtE με συμπαραγωγή (CHP) έχει κυμανθεί:
  • £80/MWh (2015–2019)
  • Έως £116–121/MWh (2023–2024) (SCIEPublish, Wikipedia, Wikipedia)
• Άλλες πηγές ενέργειας – EU (2018):
  • Αιολικά (έδαφος): ~€60/MWh
  • Ηλιακά (PV, μεγάλα έργα): ~€87/MWh
  • Αέριο CCGT: ~€95/MWh
  • Λιγνίτης / κάρβουνο: ~€90/MWh (Energy)

→ Συμπέρασμα: Η ενέργεια από WtE είναι ακριβότερη από τα πιο φθηνά ΑΠΕ (ηλιακά & αιολικά), αλλά όχι δραματικά ακριβότερη από τα ορυκτά.

Επιπτώσεις από νέους φόρους / ETS (Ηνωμένο Βασίλειο)

• Η επέκταση του ETS (Emissions Trading Scheme) στα WtE αναμένεται να φέρει κόστος £135–193 ανά τόνο απορριμμάτων, ενώ το κόστος ταφής κυμαίνεται £146–156/τόνο και η εξαγωγή £111–124/τόνο (RenewablesRoadmap, The Guardian).

→ Αυτό σημαίνει ότι οι δήμοι ενδέχεται να επιβαρυνθούν σημαντικά, και μπορεί να γίνει φθηνότερο να συνεχίσουν την ταφή ή να εξάγουν απορρίμματα, αρκετά οικονομικά.

Εκτίμηση παραγωγής και επενδύσεων

• Iru Power Plant – Εσθονία:
  • Εγκατεστημένη ισχύς WtE: 17 MW + θερμότητα
  • Κόστος κατασκευής μονάδας: €105 εκατ. (Wikipedia)
• Gloucestershire WtE (Γλασκόβη, Αγγλία):
  • Ισχύς: 14.5 MW παραγωγής – ~116 GWh/έτος
  • Κόστος επένδυσης: £633 εκατ.
  • Κόστος επεξεργασίας απορριμμάτων: £112.47/τόνο (Wikipedia)

 

Παράμετρος	Εκτίμηση / Σύγκριση
Τιμές ενέργειας (WtE)	~£80–121/MWh – πιο ακριβή από ΑΠΕ, κοντά σε ορυκτά
Κόστος απορριμμάτων (UK)	~£112/τόνο για επεξεργασία με WtE
Κόστος από φόρους (ETS)	£135–193/τόνο – πιθανά πιο ακριβό από ταφή
Κατασκευαστικό κόστος	Τουλάχιστον δεκάδες έως εκατοντάδες εκατ. €

Συμπέρασμα: Η ενέργεια από καύση απορριμμάτων μπορεί να είναι οικονομικά βιώσιμη σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα—όπως όταν αντικαθιστά ταφή με υψηλό κόστος ή όταν συνδυάζεται με τηλεθέρμανση ή συμπαραγωγή. Ωστόσο, σε σύγκριση με φθηνότερες ΑΠΕ (ηλιακή, αιολική), είναι σαφώς πιο ακριβή. Επιπλέον, νέα περιβαλλοντικά κόστη ή φόροι (όπως ETS) μπορούν να αλλάξουν δυναμικά την οικονομική αποδοτικότητα.

View full είδηση