Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου: Επιστροφή άλλων 2,9 εκατ. από την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση

[tetris]

Αναξιόπιστο σύστημα καταγραφής στα πολυκέντρα, που δεν έχουν ακόμη εγκατασταθεί στο σύνολό τους, διαπιστώνει η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου και δίνει εντολή για επιστροφή άλλων 2,9 εκατ. από την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Τι αναφέρει το πόρισμα

Την επιστροφή ακόμα 2,9 εκατ. ευρώ, του 25% των κοινοτικών πόρων που διατέθηκαν για την απόκτηση των πολυκέντρων ανακύκλωσης από τον φορέα διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική (ΕΔΣΝΑ), ζητεί η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ). Στο δεύτερο πόρισμά της για το ίδιο ζήτημα η Αρχή εντοπίζει σειρά ζητημάτων στον τρόπο λειτουργίας των «πολυκέντρων», τα οποία διαχειρίζεται για λογαριασμό των φορέων η εταιρεία που τους τα προμήθευσε.Ανάμεσα σε αυτά, η απουσία ελέγχων από πλευράς του ΕΔΣΝΑ, η έλλειψη αναλυτικών ή επαληθευμένων στοιχείων για το είδος, τις ποσότητες και την κατάληξη των υλικών που συλλέγονται. Την υπόθεση ερευνά και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ως προς την ορθή χρήση των ευρωπαϊκών κονδυλίων που διατέθηκαν για την προμήθεια των πολυκέντρων.

Πρόκειται για τα γνωστά κοντέινερ που περιλαμβάνουν μηχανήματα ανακύκλωσης πλαστικών, μεταλλικών και γυάλινων αντικειμένων, τα οποία την τελευταία τριετία έχουν τοποθετηθεί σε πλατείες και κοινόχρηστους χώρους δήμων σε όλη τη χώρα. Στο επίκεντρο της έρευνας βρίσκονται οι διαγωνισμοί και οι συμβάσεις για την απόκτησή τους, με πόρους από το προηγούμενο ΕΣΠΑ (συγκεκριμένα το ΥΜΕΠΕΡΑΑ), από τρεις φορείς διαχείρισης απορριμμάτων: τον ΕΔΣΝΑ στην Αττική (130 μηχανήματα), τον ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου στην Περιφέρεια Πελοποννήσου (58 μηχανήματα) και τον ΕΣΔΑΚ στην Κρήτη (60 μηχανήματα).

Τα πολυκέντρα αποκτήθηκαν όχι για την ανακύκλωση συσκευασιών, καθώς για αυτό υπάρχει χωριστό σύστημα (οι μπλε κάδοι της ΕΕΑΑ και τα «σπιτάκια» της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης, κατασκευασμένα από την ίδια εταιρεία με τα πολυκέντρα ανακύκλωσης, την ΤΕΧΑΝ). Τα πολυκέντρα προορίζονται για την ανακύκλωση υλικών για τα οποία δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα. Ο σχεδιασμός αυτός ήταν εξαρχής αμφιλεγόμενος, καθώς, σύμφωνα με τη νομοθεσία, η ανακύκλωση δεν είναι ευθύνη των δήμων και δεν πρέπει να χρηματοδοτείται με πόρους τους (ή με πόρους της Ε.Ε.), αλλά εκείνων που παράγουν ή εισάγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά.

Καταγγελίες

Η έρευνα ξεκίνησε το 2023 με εντολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς υπήρχαν καταγγελίες για «φωτογραφικό» διαγωνισμό και για σειρά προβλημάτων στην υλοποίηση των συμβάσεων. Το πρώτο πόρισμα ολοκληρώθηκε στο 2024 (το δημοσιοποίησαν οι Data Journalists στις 5/9/2024) και κατέληξε ζητώντας την επιστροφή 2,9 εκατ. ευρώ, το 25% των κοινοτικών πόρων. Το πόρισμα εντόπιζε παρατυπίες και διατύπωνε 15 συστάσεις για τη διόρθωσή τους.

Η «έκθεση οριστικών αποτελεσμάτων ελέγχου παρακολούθησης» της ΕΔΕΛ, την οποία φέρνει σήμερα στο φως η «Κ», έρχεται σε συνέχεια του πρώτου πορίσματος. Η ΕΔΕΛ εξέτασε κατά πόσον εφαρμόστηκαν οι συστάσεις που είχε δώσει στους τρεις φορείς διαχείρισης απορριμμάτων και στην Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (ΕΥΔ) του ΥΜΕΠΕΡΑΑ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για τις Υποδομές και το Περιβάλλον), δηλαδή την υπηρεσία που διαχειρίζεται τα συγκεκριμένα κοινοτικά κονδύλια. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η έκθεση της ΕΔΕΛ παρακολουθεί ορισμένα μόνο από τα ζητήματα που είχε η ίδια επισημαίνει το 2024 και ότι υπάρχουν αναντιστοιχίες ανάμεσα στις δύο εκθέσεις. Πιο συγκεκριμένα:

• Στο προηγούμενο πόρισμα, η ΕΔΕΛ είχε ζητήσει να ελεγχθεί ότι τα πολυκέντρα λειτουργούν όντως όπως πρέπει, σύμφωνα με τις προδιαγραφές που είχαν τεθεί με τον αρχικό διαγωνισμό. Η ΕΔΕΛ πραγματοποίησε δειγματοληπτικό έλεγχο σε έξι από τα 130 «πολυκέντρα», ακολουθώντας την εξής μεθοδολογία: στα πέντε από αυτά ειδοποίησε εκ των προτέρων τον διαχειριστή τους ώστε να αδειάσουν οι κάδοι των μηχανημάτων και να ελεγχθούν οι καταγραφές τους. Το έκτο πολυκέντρο η ΕΔΕΛ το έλεγξε εν λειτουργία, για να διαπιστώσει αν οι καταγραφές του μηχανήματος αντιστοιχούν σε αυτά που έχει συλλέξει. Ο έλεγχος διαπίστωσε ότι σε γενικές γραμμές τα πολυκέντρα λειτουργούσαν όπως θα έπρεπε και επομένως ότι υπήρξε συμμόρφωση με τις παρατηρήσεις που είχαν γίνει στον προηγούμενο έλεγχο.

• Ενα από τα ευρήματα του πρώτου ελέγχου ήταν ότι τα πολυκέντρα, ενώ είχαν αποκτηθεί για να ανακυκλώνουν υλικά για τα οποία δεν υπήρχε άλλο σύστημα ανακύκλωσης, τελικά λειτουργούσαν για την ανακύκλωση συσκευασιών. Οπως αναφέρεται, και στις τρεις περιπτώσεις, τη διαχείριση των πολυκέντρων είχε αναλάβει η ΤΕΧΑΝ, δηλαδή η εταιρεία που τα προμήθευσε στο Δημόσιο. Στην Αττική, ο ΕΔΣΝΑ είχε υπογράψει σύμβαση με την ΤΕΧΑΝ στις 9.9.2022. «Η ανωτέρω σύμβαση συνεργασίας μεταξύ ΕΔΣΝΑ και ΤΕΧΑΝ ΑΒΕΕ έχει ήδη λήξει από τα τέλη του 2023 και δεν προσκομίστηκε στην ομάδα ελέγχου νέα σύμβαση εν ισχύι», αναφέρεται στο πόρισμα.

Οπως απάντησε ο ΕΔΣΝΑ στην ΕΔΕΛ, η σύμβαση «παραμένει εμπράκτως σε ισχύ, υποστηρίζοντας ότι δεν έχει ανανεωθεί λόγω αλλαγών διοίκησης στον ΕΔΣΝΑ. Το σημαντικότερο όμως από τα ευρήματα της ΕΔΕΛ είναι ότι ο ιδιώτης ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία των μηχανημάτων δεν ελέγχεται από κανέναν. «Από τα στοιχεία που προσκομίστηκαν στην ομάδα ελέγχου και τις διευκρινίσεις που παρασχέθηκαν από τον ΕΔΣΝΑ, δεν φαίνεται να ασκείται καμία είδους εποπτεία από τον ΕΔΣΝΑ στην ΤΕΧΑΝ αναφορικά με τις υπηρεσίες που έχουν ανατεθεί με τη σύμβαση συνεργασίας».

Στο συγκεκριμένο ζήτημα υπάρχει μια σαφής ανακολουθία σε σχέση με την προηγούμενη έκθεση, η οποία δεν αιτιολογείται. Στον πρώτο έλεγχο παρατηρείται ότι ο ΕΔΣΝΑ είχε υπογράψει στις 2.8.2022 σύμβαση με την Ανταποδοτική Ανακύκλωση (σύστημα ανακύκλωσης συσκευασιών) για τη λειτουργία των πολυκέντρων. Με βάση τη σύμβαση, η Ανταποδοτική δεν θα πληρωνόταν, αλλά θα της ανήκαν τα υλικά. Μετά τον έλεγχο ο ΕΔΣΝΑ προσκόμισε απόφαση ακύρωσης της εν λόγω σύμβασης με ημερομηνία προγενέστερη του ελέγχου. Η ΕΔΕΛ συμπεραίνει ότι «μη νόμιμα ο ΕΔΣΝΑ ανέθεσε για το χρονικό διάστημα τουλάχιστον έως στις 7-7-2023 στην εταιρεία Ανταποδοτική Ανακύκλωση τις εργασίες συλλογής, μεταφοράς και πώλησης των ανακυκλώσιμων υλικών που προέρχονται από τα συγχρηματοδοτούμενα από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα του ΥΜΕΠΕΡΑΑ πολυκέντρα ανακύκλωσης και δη με δικαίωμα η εν λόγω εταιρεία να τα διαχειρίζεται ως δικά της». Μάλιστα η Ανταποδοτική εμφάνιζε τα πολυκέντρα στο site της – και η ΕΔΕΛ ζήτησε αυτές οι αναφορές να αφαιρεθούν.

Στη νέα έκθεση δεν γίνεται καμία αναφορά σε όλο αυτό, αντιθέτως, απλώς αναφέρεται ότι τη διαχείριση έχει η ΤΕΧΑΝ από τον Σεπτέμβριο του 2022.

Ευρωπαϊκή έρευνα – Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ερευνά την υπόθεση ως προς την ορθή χρήση των κονδυλίων που διατέθηκαν για την προμήθεια των κοντέινερ με τα μηχανήματα ανακύκλωσης πλαστικών, μεταλλικών και γυάλινων αντικειμένων.

• Ενα ακόμα σημείο που ελέγχθηκε αφορά το κατά πόσον τα υλικά που συλλέγονται δηλώνονται υπέρ των δήμων στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων – ΗΜΑ (βάση δεδομένων την οποία λειτουργεί το υπουργείο Περιβάλλοντος). Και τι είδους υλικά είναι αυτά, δηλαδή αν είναι ανακυκλώσιμες συσκευασίες ή άλλα ανακυκλώσιμα υλικά.

Οπως επισημαίνει η ΕΔΕΛ, η ΤΕΧΑΝ δήλωσε στο ΗΜΑ το 2023 στον ΕΔΣΝΑ 6.629 τόνους και στον ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου 400 τόνους, εκ των οποίων το 89% είναι ανακυκλώσιμα, αλλά όχι συσκευασίες («ανακυκλώσιμα υλικά μη ευθύνης παραγωγού»). Οι ελεγκτές της ΕΔΕΛ στο ένα πολυκέντρο διαπίστωσαν ότι «η πλειονότητα αυτών αφορούσε υλικά που ανήκαν στη διευρυμένη ευθύνη παραγωγού» (χωρίς οι μετρήσεις του συγκεκριμένου μηχανήματος να λένε κάτι διαφορετικό).

Αγνωστες ποσότητες
Οσον αφορά την καταχώριση των ποσοτήτων ανά είδος αποβλήτου, η εταιρεία απάντησε ότι το 2023 δεν είχε αναπτυχθεί το ειδικό λογισμικό, ενώ το 2024 αναπτύχθηκε και εγκαταστάθηκε σταδιακά στις τρεις περιφέρειες. Αρα «το έτος 2025 είναι το πρώτο έτος καταγραφής και αποτύπωσης ποσοτικών στοιχείων ανά κωδικό (σσ. κατηγορία) αποβλήτου στο e-portal».

• Εκτός από την απουσία εποπτείας και ελέγχων στην ΤΕΧΑΝ, η ΕΔΕΛ επισημαίνει ότι ο ΕΔΣΝΑ δεν είχε αναρτήσει τα στοιχεία ανά δήμο για το 2024, κάτι που έγινε στις 19 Ιουνίου 2025.

• Παρατηρείται ότι «δεν υπάρχει καμία ενημέρωση από τον ΕΔΣΝΑ για την πορεία των αποβλήτων μετά τη συλλογή τους πλην της αναφοράς για τοποθέτηση αυτών σε χώρο αποθήκευσης της ΤΕΧΑΝ για το έτος 2023».

• Οσον αφορά την εγκατάσταση των πολυκέντρων, προκύπτει ότι ο ΕΔΣΝΑ δεν τα έχει ακόμη τοποθετήσει όλα. Ο ΕΔΣΝΑ υποστηρίζει ότι «βρίσκεται σε εξέλιξη ανασχεδιασμός του συστήματος προκειμένου να τοποθετηθούν τα 22 πολυκέντρα ανακύκλωσης σε άλλους δήμους. Στόχος του ανασχεδιασμού είναι η βελτιστοποίηση της αξιοποίησης του διαθέσιμου και χρηματοδοτημένου εξοπλισμού». Αντιθέτως, ο ΕΣΔΑΚ έχει τοποθετήσει όλα τα πολυκέντρα και βρίσκεται σε εξέλιξη η ηλεκτροδότηση των τελευταίων 14 ώστε να λειτουργήσουν. Στην Πελοπόννησο έχουν εγκατασταθεί τα 54 από τα 58 και τα υπόλοιπα είναι υπό τοποθέτηση.

Τι συμπεραίνει η ΕΔΕΛ; Οπως αναφέρεται στα συμπεράσματα της έκθεσης, «δεν καθίσταται εφικτή η διατύπωση ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με την αξιοπιστία του συστήματος καταγραφής και μέτρησης των λοιπών ανακυκλώσιμων υλικών που συλλέγονται από τα πολυκέντρα ανακύκλωσης και εν συνεχεία δηλώνονται στο ΗΜΑ». Κατά συνέπεια, «η ήδη επιβληθείσα κατ’ αποκοπήν δημοσιονομική διόρθωση ύψους 25% επί των δαπανών των ελεγχόμενων έργων των ΕΔΣΝΑ, ΦΠΔΣΑ Πελοποννήσου και ΕΣΔΑΚ δεν θεωρείται επαρκές διορθωτικό μέτρο».

Επιστροφή κονδυλίων – Η ήδη επιβληθείσα δημοσιονομική διόρθωση ύψους 25% επί των δαπανών των ελεγχόμενων έργων σε Αττική, Πελοπόννησο και Κρήτη δεν επαρκεί, σύμφωνα με την ΕΔΕΛ, που ζητεί τον διπλασιασμό της.

Ωστόσο, κατά την ΕΔΕΛ, η αδυναμία πιστοποίησης της αποτελεσματικής λειτουργίας του συστήματος δεν συνιστά «πλήρη αστοχία»: «Το γεγονός ότι τα συγχρηματοδοτούμενα πολυκέντρα λειτουργούν τηρώντας τις τεχνικές προδιαγραφές (…) και λαμβάνοντας υπόψη ότι επιτελούν σε έναν αρκετά ικανοποιητικό βαθμό τους σκοπούς των ενταγμένων πράξεων και βάσει της αρχής της αναλογικότητας, η μη επαρκής διαδρομή ελέγχου για την αξιοπιστία του συστήματος καταγραφής και μέτρησης των λοιπών ανακυκλώσιμων που συλλέχθηκαν από τα πολυκέντρα δεν συνιστά πλήρη αστοχία», ώστε να ζητηθεί η επιστροφή του 100% της χρηματοδότησης.

Πλην όμως «αποτελεί σοβαρή έλλειψη» και έτσι προτείνεται επιπλέον της ήδη επιβληθείσας περικοπής του 25%, να περικοπεί ακόμη 25% από την κοινοτική χρηματοδότηση που πήρε συγκεκριμένα ο ΕΔΣΝΑ, ήτοι 2,9 εκατ. ευρώ. Περαιτέρω ζητεί να παρακολουθηθεί διοικητικά η εξέλιξη της τοποθέτησης των υπόλοιπων πολυκέντρων στην Αττική, καθώς πλέον το προηγούμενο ΕΣΠΑ έχει λήξει. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΔΕΛ δεν αγγίζει το θέμα της αλληλεπικάλυψης των πολυκέντρων με τα σπιτάκια της Ανταποδοτικής και τον μπλε κάδο της ΕΕΑΑ, θέμα που αφορά τη μετακύλιση του κόστους της ανακύκλωσης στους δήμους από τους παραγωγούς των αποβλήτων, όπως ορίζει η κοινοτική νομοθεσία.

Η «Κ» επικοινώνησε με την ΤΕΧΑΝ και τον ΕΔΣΝΑ ζητώντας τη θέση τους για όσα διαπιστώνει η Επιτροπή. Από την πλευρά του ο ΕΔΣΝΑ υποστηρίζει ότι τα πολυκέντρα λειτουργούν όλα κανονικά και εποπτεύονται σε ικανό βαθμό. Ως προς το τι δηλώνει η ΤΕΧΑΝ στο ΗΜΑ, ο ΕΔΣΝΑ απαντά ότι δεν έχει τρόπο να το ελέγξει και ότι αυτό είναι υπόθεση του υπουργείου Περιβάλλοντος. Τέλος, αναφέρει ότι τα τελευταία 22 πολυκέντρα είναι σε διαδικασία τοποθέτησης. Από την πλευρά της ΤΕΧΑΝ δηλώθηκε αδυναμία να απαντηθούν τα ερωτήματα στον περιορισμένο χρόνο που δόθηκε στο πλαίσιο του ρεπορτάζ.

View full είδηση