Αναζήτηση στην κοινότητα

Για όσους αγαπούν τους χάρτες η Αθήνα αποτελεί μία ιδιαίτερα ευτυχή περίπτωση: η ακτινοβολία της ως γενέτειρας της δημοκρατίας, δημιούργησε από παλιά έντονο ενδιαφέρον για την αποτύπωσή της όχι μόνον με εικόνες (χαρακτικά, φωτογραφίες κ.ά.) αλλά και με χάρτες. Υπάρχουν πάμπολλοι χάρτες της από διάφορες εποχές σε μουσεία, βιβλιοθήκες, ιδιωτικές συλλογές και αλλού. Ωστόσο, ανάμεσα σε όλους αυτούς εύκολα ξεχωρίζει κανείς τους «Χάρτες της Αττικής», μια σειρά χαρτών που δίνει με εκπληκτική λεπτομέρεια την εικόνα ολόκληρης της Αττικής κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Κινητήρια δύναμη πίσω από τους «Χάρτες της Αττικής» ήταν ο γερμανός ιστορικός, τοπογράφος, αρχαιολόγος και φιλέλληνας Έρνστ Κούρτιους (Ernst Curtius). Έχοντας ήδη πραγματοποιήσει μια πρώτη χαρτογράφηση της Αθήνας και των γύρω περιοχών το διάστημα 1862-1868, που οδήγησε στην έκδοση μιας σειράς 7 χαρτών με τον τίτλο «Topographie von Athen», και έχοντας συμβάλλει στην ίδρυση του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα στα 1874, ο Κούρτιους οραματίστηκε τη λεπτομερή χαρτογράφηση των αρχαιολογικών ευρημάτων στο σύνολο της Αττικής γης. Ήταν ένα εξαιρετικά φιλόδοξο έργο, που το νεαρό Ελληνικό κράτος δεν είχε ούτε τα μέσα ούτε την τεχνογνωσία να πραγματοποιήσει. (Η γνωστή Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού ιδρύθηκε αρκετά αργότερα, το 1895.) Ωστόσο ο Κούρτιους κατόρθωσε να πείσει τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου της Πρωσίας να αποσπάσει για αυτόν το σκοπό μια ομάδα επιστημόνων της Τοπογραφικής Υπηρεσίας του πρωσικού στρατού με επικεφαλής τον Γιόχαν Άουγκουστ Κάουπερτ (Johann August Kaupert), έναν από τους πιο σημαντικούς χαρτογράφους της εποχής. Δείτε τους χάρτες Η Αθήνα, ο Πειραιάς και οι γύρω περιοχές… Δείτε σε διαδραστική μορφή τους σχετικούς χάρτες του Κάουπερτ πάνω στο σύγχρονο τοπίο (Ο χάρτης του κέντρου και των γύρω περιοχών είναι σε μεγαλύτερη ανάλυση…) Το κέντρο και τα γύρω: http://athensopenmuseum.com/chartes-tis-attikis-tou-kaoupert-to-kentro-tis-athinas-kai-oi-gyro-synoikies-sta-teli-tou-19ou-aiona/ Το αθηναϊκό πεδίο: http://athensopenmuseum.com/chartes-tis-attikis-tou-kaoupert-to-athinaiko-pedio-sta-teli-tou-19ou-aiona/ Στήνοντας εξαρχής το τοπογραφικό υπόβαθρο και «οργώνοντας» με τα πόδια το αττικό τοπίο, η ομάδα χρειάστηκε δύο δεκαετίες (1875-1894) για να ολοκληρώσει το έργο της. Μια πρώτη σειρά 12 χαρτών κλίμακας 1:25.000 κυκλοφόρησε το 1878 με τίτλο «Atlas von Athen», ενώ ολόκληρο το έργο εκδόθηκε σταδιακά στο διάστημα 1881-1904 με τον τίτλο «Karten von Attica». Και μόνο οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: στην τελική μορφή το έργο περιλαμβάνει 24 φύλλα (διαστάσεων 54×58 εκ.) με κλίμακα 1:25.000, 4 φύλλα σε κλίμακα 1:12.500, 11 μικρότερα φύλλα (28×29 εκ.) με κλίμακα 1:100.000, ένα μεγάλο φύλλο (81×103 εκ.) με χάρτη ολόκληρης της Αττικής σε κλίμακα 1:100.000 και τέλος έναν ογκώδη τόμο 280 σελίδων με επεξηγηματικά κείμενα και ευρετήριο. Λεπτομέρεια από τους Χάρτες της Αττικής του Κάουπερτ. Λεπτομέρεια από τους χάρτες: Οι δύο λίμνες των Ρειτών στο Σκαραμαγκά (τονισμένες με μπλε από εμάς). Σήμερα διατηρείται μόνο η νότια, περισσότερο γνωστή ως λίμνη Κουμουνδούρου. Βασικά, οι «Χάρτες της Αττικής» είναι τοπογραφικοί χάρτες μεγάλης ακρίβειας ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα, οι οποίοι παράλληλα περιλαμβάνουν και έναν εκπληκτικό πλούτο πληροφοριών: γεωφυσικά στοιχεία που σήμερα δεν υπάρχουν πια (θυμηθείτε τα ποτάμια και τους λόφους που χάθηκαν με την ανάπτυξη της Αθήνας), παλιούς οικισμούς, δρόμους, εκκλησίες, καλλιέργειες, τοπωνύμια και πάνω από όλα λεπτομερή αρχαιολογική πληροφορία με μνημεία, κάθε λογής ερείπια, τάφους, αρχαία λατομεία ή ορυχεία κ.ά. Πολλά από αυτά τα αρχαία έχουν έκτοτε χαθεί, και όχι μόνον τις τελευταίες δεκαετίες της ανάπτυξης… Δεν είναι τυχαίο ότι οι χάρτες αυτοί παρέμειναν σε χρήση μέχρι και τη δεκαετία του 1930, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν συγκεντρώσει ξανά των ενδιαφέρον κάθε λογής επιστημόνων (αρχαιολόγων, περιβαλλοντολόγων, πολεοδόμων, λαογράφων κ.ά.). Σίγουρα συνοδεύουν ιδανικά το φωτογραφικό υλικό μας, γι’ αυτό έχουμε περιλάβει δύο επίπεδά τους στους διαδραστικούς χάρτες μας: το πρώτο καλύπτει την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, ενώ το δεύτερο καλύπτει το κέντρο της πόλης με ακόμη μεγαλύτερη λεπτομέρεια…