Αναζήτηση στην κοινότητα

Έρευνα για την καταγραφή των πόρων που δαπανά η χώρα για την πρόληψη αλλά και την καταστολή δασικών πυρκαγιών, υλοποιεί το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) με το WWF Greece στο πλαίσιο του προγράμματος Active Citizens Fund των EEA Grants στην οποίο παρουσιάζονται συγκριτικά πρακτικές διαχείρισης των οικονομικών των πυρκαγιών 11 χωρών που φέρουν ομοιότητες με την Ελλάδα και αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα καθώς όπως επισημαίνεται, απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της αποτελεσματικότητας των στρατηγικών αντιμετώπισης των πυρκαγιών είναι η διαφάνεια. Όπως αναφέρεται στην έρευνα, στην Ελλάδα, μπορεί μεν η νομοθεσία να προβλέπει τη δημοσίευση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων σχετικά με τις δημόσιες πολιτικές, ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις το είδος της πληροφορίας που παρέχεται δεν επαρκεί για την κατανόηση της ενδεχόμενης κακής διαχείρισης των πόρων που δαπανώνται για την πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Αλλά και τα οικονομικά στοιχεία δεν είναι σε πολλές περιπτώσεις δημόσια διαθέσιμα και η απόκτηση τους είναι από δύσκολη ως και αδύνατη, όπως στην περίπτωση των δαπανών για τα εναέρια μέσα δασοπυρόσβεσης. Ο ρόλος της διαφάνειας στη δασοπυροπροστασία Οι καταστροφικές πυρκαγιές που ξέσπασαν στην ελληνική επικράτεια το καλοκαίρι του 2021 θα καταλογογραφηθούν στο τέλος του έτους στο αρχείο συμβάντων για τις δασικές πυρκαγιές που τηρεί το Πυροσβεστικό Σώμα με την υποχρέωση του ν. 4305/2014. Το «ήπιο» 2020 καταγράφηκαν 11.799 συμβάντα δασικών πυρκαγιών σε όλη την επικράτεια, αφήνοντας πίσω τους 167.000 στρέμματα καμένων δασών και δασικών εκτάσεων. Μόνο μέσα σε μία εβδομάδα του φετινού Αυγούστου κάηκαν περισσότερα από 1.200.000 στρέμματα σε όλη τη χώρα… «Η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται τίμια». Πόσο όμως το καταφέρνουμε αυτό στη χώρα μας σε σύγκριση με άλλες χώρες όσον αφορά το κόστος πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών; Tο Mεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) προσπαθεί να απαντήσει το παραπάνω ερώτημα ερευνώντας την καταγραφή των πόρων που δαπανά η χώρα για την πρόληψη αλλά και την καταστολή δασικών πυρκαγιών, και η οποία υλοποιείται με το WWF Ελλάς στο πλαίσιο του προγράμματος Active Citizens Fund των EEA Grants. Θα περίμενε κανείς ότι μετά από μεγάλες καταστροφές όπως το 2007 και το 2018 αλλά και τις φετινές, θα άλλαζε συνολικά ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις δασικές πυρκαγιές και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο δίνουμε σαφή εικόνα για τις αποφάσεις και τον τρόπο λήψης τους. Και τα οικονομικά στοιχεία παίζουν τεράστιο ρόλο σε αυτό. Η αποτελεσματική κατανομή και η διαθεσιμότητα των πόρων θα πρέπει επίσης να συμβαδίζει με το ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών, και ειδικά λόγω των προκλήσεων που προσθέτει η κλιματική αλλαγή. Καθώς οι κυβερνήσεις δεν έχουν απεριόριστους πόρους για τις δασικές πυρκαγιές θα πρέπει να εφαρμόσουν ένα σύστημα που θα πετύχει το μεγαλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με το μικρότερο δυνατό κόστος. H ισορροπία μεταξύ κόστους και οφέλους αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα των δράσεων της διοίκησης και δημιουργεί ένα αίσθημα στους πολίτες ότι τα χρήματα τους δεν πάνε σε ένα βαρέλι δίχως πάτο. Η υποχρέωση τήρησης αρχείου συμβάντων πυρκαγιών και των εκτάσεων τους από το Πυροσβεστικό Σώμα βάσει του ν.4305/2014 είναι μόνο ένα ελάχιστο προαπαιτούμενο για τη διαμόρφωση και τη χρηματοδότηση των πολιτικών που εστιάζουν στην πρόληψη και την καταστολή τους, καθώς γίνεται ορατό το εύρος και η περιοδικότητα του φαινομένου. Η απλή παρουσίαση αποτελεσμάτων περιστατικών και καμένων εκτάσεων από μόνη της δεν αρκεί για να μετρήσουμε την αποτελεσματικότητα ενός συστήματος. Παγκοσμίως, παρατηρείται μία ανησυχητική τάση αύξησης της έντασης των περιστατικών δασικών πυρκαγιών, οφειλόμενη στις υψηλές θερμοκρασίες που επιφέρει η κλιματική αλλαγή και στην περίσσεια της καύσιμης ύλης που προκύπτει, μεταξύ άλλων, από τις σύγχρονες αγροτικές πρακτικές και τις αλλαγές χρήσεων γης. Έτσι στις Ηνωμένες Πολιτείες το κόστος της δασοπυροπροστασίας (πρόληψη και καταστολή) τη δεκαετία του 1990 ήταν μικρότερο του 1 δισ. δολαρίων ετησίως, για να ανέλθει από το 2002 και εξής σε περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια. Η αύξηση του προϋπολογισμού, αν και επιβεβλημένη, δεν είναι από μόνη της επαρκής λύση για τον περιορισμό των καταστροφικών πυρκαγιών. Η πολιτεία της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ βρίσκεται εδώ και χρόνια αντιμέτωπη με μερικές από τις πιο φονικές και περιβαλλοντικά επιζήμιες δασικές πυρκαγιές στον πλανήτη. Η πύρινη κόλαση που κατέστρεψε την πόλη Paradise το 2018, αφήνοντας πίσω της 85 θύματα, αλλά και η φωτιά που κατέκαψε περισσότερο από 1 εκατομμύριο εκτάρια γης το 2020, καθώς και η φετινή πυρκαγιά “Caldor”, αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα των επικίνδυνων και επιζήμιων δασικών πυρκαγιών που καλούνται οι αρχές να καταστείλουν. Οι αποφάσεις για την πυροπροστασία επηρεάζονται από την κεντρική πολιτική των ΗΠΑ, που ορίζει ότι οι δράσεις πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών χρηματοδοτούνται από την Ομοσπονδιακή Δασική Υπηρεσία με βάση το μέσο οικονομικό κόστος της προηγούμενης δεκαετίας. Βάσει αυτού συντάσσεται ο προϋπολογισμός από το Τμήμα Εσωτερικών και το Γραφείο Δασικών Πυρκαγιών της Πολιτείας της Καλιφόρνια. Η κυβέρνηση της Καλιφόρνια εκδίδει ετήσια αναφορά με τα στατιστικά των δασικών πυρκαγιών χωρίς να περιλαμβάνει οικονομική ανάλυση, αφού στην πολιτεία δεν υπάρχει σχετικό νομικά δεσμευτικό πλαίσιο διαφάνειας και λογοδοσίας. Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής γίνονται ορατά, αφού η πολιτεία μοιάζει ανήμπορη να αντιμετωπίσει προς το παρόν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Για την περίπτωση των ΗΠΑ υπάρχει και Ομοσπονδιακή νομοθεσία αποκλειστικά για τα θέματα χρηματοδότησης δασικών πυρκαγιών (Wildfire Disaster Funding Act). Θεσπίστηκε προκειμένου να μην απομυζώνται πόροι από άλλες πηγές εις βάρος άλλων δράσεων δασικής και περιβαλλοντικής προστασίας. Πολλά μοντέλα υπολογισμού του μελλοντικού κόστους πρόληψης και αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών, όπως και το ελληνικό, βασίζονται κατά κύριο λόγο στα ιστορικά δεδομένα των πυρκαγιών και του κόστους την τελευταία δεκαετία ή την τελευταία χρονιά και δεν συμβαδίζουν με μελλοντικά σενάρια σχετικά με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής και της αλλαγής συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών. Στην Ελλάδα σήμερα, το συνολικό κόστος καταστολής (από όλα τα χρηματοδοτικά εργαλεία και φορείς) για το 2020 υπολογίζεται στα 169.000.000 ευρώ, ενώ της πρόληψης μόνο στα 72.000.000 ευρώ, τα οποία κατά κύριο λόγο αφορούν το κόστος της εμπλοκής του Πυροσβεστικού Σώματος και των Ενόπλων Δυνάμεων. Το αυξημένο κόστος της καταστολής σε σχέση με την πρόληψη, αποτελεί ένα πρώτο προβληματικό σημείο της οικονομικής διαχείρισης της δασοπυροπροστασίας. Όπως έχουμε ξαναγράψει, στρεβλά κριτήρια χρηματοδότησης έχουν ως αποτέλεσμα να δίνονται μεγαλύτερες οικονομικές ενισχύσεις για τη δασοπυροπροστασία σε δήμους που δεν έχουν στην επικράτειά τους μεγάλες δασικές εκτάσεις, εις βάρος άλλων που αντιμετωπίζουν αυξημένη επικινδυνότητα για καταστροφικές πυρκαγιές. Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της αποτελεσματικότητας των υπαρχουσών στρατηγικών αντιμετώπισης των πυρκαγιών είναι η διαφάνεια. Έτσι επιχειρήσαμε να συγκρίνουμε πρακτικές διαχείρισης των οικονομικών των πυρκαγιών, χωρών που φέρουν ομοιότητες με την Ελλάδα και αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Οι τομείς σύγκρισης μεταξύ έντεκα κρατών (Αυστραλία, Βολιβία, Βουλγαρία, Πολιτεία της Καλιφόρνια/ΗΠΑ, Κύπρος, Γαλλία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ισπανία και Τουρκία) αφορούσαν σε πρακτικές που σχετίζονται με τη δημοσίευση εθνικών αναφορών που αφορούν την ανάλυση των οικονομικών της δασοπυροπροστασίας ως προς την πρόληψη και την καταστολή, αλλά και την κουλτούρα διαφάνειας και λογοδοσίας που υπάρχει στις υπό εξέταση χώρες. Η Ισπανία φαίνεται πως είναι η χώρα που συγκεντρώνει τις περισσότερες βέλτιστες πρακτικές στον τομέα, καθώς δημοσιεύει στον ιστότοπο του Υπουργείου Οικολογικής Μετάβασης την αναλυτική ετήσια αναφορά για τα οικονομικά των δασικών πυρκαγιών που περιλαμβάνει νομικές, επιχειρησιακές και οικονομικές παραμέτρους, ενώ είναι δημόσια και εύκολα προσβάσιμη στο κοινό. Περιλαμβάνει επίσης στατιστικές αναλύσεις και επικαιροποιημένες εκθέσεις τοπικών φορέων. Η αναφορά αυτή πληροί τα κριτήρια της έρευνας: 1. να εκδίδεται σε ετήσια βάση, 2. να είναι δημόσια και εύκολα προσβάσιμη στο κοινό και 3. να περιλαμβάνει συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία και αναλύσεις για τα οικονομικά της πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών. Στη σωστή κατεύθυνση και η Τουρκία που -παρά το συνολικότερο έλλειμμα διαφάνειας- φαίνεται πως δημοσιεύει στοιχεία για εσωτερική, διοικητική χρήση των εμπλεκόμενων φορέων στη δασοπυροπροστασία καθώς δεσμεύεται για αυτό από την εσωτερική της νομοθεσία. Η γενική αυτή υποχρέωση περιλαμβάνει και απολογισμό για τον προϋπολογισμό και τον σχεδιασμό για την πρόληψη και καταστολή δασικών πυρκαγιών. Στην Ελλάδα, η νομοθεσία (ειδικά μετά την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2013/37) ενθαρρύνει τη διαφάνεια προβλέποντας τη δημοσίευση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων σχετικά με τις δημόσιες πολιτικές. Δεν διευκρινίζεται ωστόσο το είδος των πληροφοριών που είναι κάθε φορά κρίσιμες για έναν τομέα. Έτσι, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι φορείς συμμορφώνονται τυπικά με τις κείμενες διατάξεις, το είδος της πληροφορίας που παρέχεται δεν επαρκεί για την κατανόηση της ενδεχόμενης κακής διαχείρισης των πόρων που δαπανώνται για την πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Τα οικονομικά στοιχεία δεν είναι σε πολλές περιπτώσεις δημόσια διαθέσιμα και η απόκτηση τους είναι από δύσκολη ως και αδύνατη ακόμα και με συγκεκριμένα αιτήματα πληροφοριών. Την απουσία αυτών των δεδομένων διαπιστώνει άλλωστε και η Έκθεση Goldhammer (που ολοκληρώθηκε μετά την καταστροφική πυρκαγιά στο Μάτι το 2018) όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Δεν έχει υπάρξει μια ολοκληρωμένη μελέτη -με βάση το υπάρχον σύστημα- που να καθορίζει το ελάχιστο, το ιδανικό και το μέγιστο επίπεδο προϋπολογισμού, που αξιοποιούμενος κατάλληλα θα μπορεί να επιτύχει ένα καθορισμένο επίπεδο αποτελέσματος (π.χ. ετήσια μέση καιγόμενη έκταση). Σε συνέχεια της ανωτέρω έλλειψης, οι διατιθέμενες πιστώσεις για τη διαχείριση των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου ορίζονται ως προς το συνολικό ύψος και κατανέμονται χωρίς σαφή αντικειμενικά κριτήρια, με βάση υποκειμενικές προσεγγίσεις/αντιλήψεις πολιτικών στελεχών, συγκυρίες όπως πολιτικές πιέσεις για προσλήψεις με κοινωνικά κριτήρια, πίεση προερχόμενη από καταστροφές, συσχετισμοί δυνάμεων και επιρροής φορέων, οικονομική δυσπραγία του κράτους, κ.λπ.» Από τις χώρες του δείγματος προκύπτει ότι η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα με έλλειψη στοχευμένης πληροφόρησης του κοινού. Εθνική αναφορά σχετικά με τα οικονομικά της δασοπυροπροστασίας και δασοπυρόσβεσης δημοσιεύουν μόνο η Ισπανία και η Τουρκία, ενώ στατιστικά των πυρκαγιών και κάποια γενικά οικονομικά στοιχεία είναι διαθέσιμα για ορισμένες χώρες μέσω του Ευρωπαϊκού Πληροφοριακού συστήματος για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS). Μόνο η Τουρκία και σε περιορισμένο βαθμό η Γαλλία προχωρούν και σε περαιτέρω ανάλυση της σχέσης κόστους-οφέλους σχετικά με τον τρόπο που δαπανώνται οι διατιθέμενοι πόροι, ενώ η Βουλγαρία, η Ισπανία και η Κύπρος έχουν νομική υποχρέωση να το πράττουν, άρα προφανώς παραβαίνουν την ίδια τη νομοθεσία τους. Αν και για τις περισσότερες χώρες ο γλωσσικός περιορισμός δεν επιτρέπει την ανάλυση στοιχείων που είναι δημόσια διαθέσιμα, η περίπτωση της Κύπρου προσφέρεται για σύντομη ανασκόπηση: σε αυτό το μικρό ευρωπαϊκό κράτος σημειώθηκαν τη διετία 2018-2019 συνολικά 230 δασικές πυρκαγιές, ενώ τόσο πέρυσι όσο και φέτος μεγάλες φωτιές έχουν καταφέρει να πληγώσουν τους δασικούς πνεύμονες του νησιού. Η Κυπριακή κυβέρνηση λαμβάνει σοβαρά υπόψη της την απειλή των πυρκαγιών και μέσω του Τμήματος Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Ανάπτυξης Υπαίθρου και Περιβάλλοντος χαράσσει τον στρατηγικό σχεδιασμό πρόληψης, που ρίχνει σημαντικό βάρος στις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων της χώρας. Η σύνταξη ετήσιου προϋπολογισμού πρόληψης και καταστολής και η διαμόρφωση ετήσιας οικονομικής αναφοράς πραγματοποιείται βάσει αυτού του σχεδιασμού από το Τμήμα Δασών, αλλά και συγκεκριμένων λογιστικών οδηγιών από το Κυπριακό Λογιστήριο του Κράτους, χωρίς ωστόσο να περιλαμβάνει κάποια ανάλυση κόστους-οφέλους που να βοηθά στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των πόρων, ενώ απουσιάζουν και νομικά δεσμευτικοί κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας. Παρόλα αυτά, τα κριτήρια που διαμορφώνουν την κατανομή των πόρων προκύπτουν μέσα από μία διαδικασία που συμπεριλαμβάνει την εθνική ηγεσία της χώρας, αφού απαιτείται η έγκριση του ετήσιου οικονομικού σχεδιασμού από το Υπουργικό Συμβούλιο και η ψήφιση από το Κυπριακό Κοινοβούλιο. Για τον σχεδιασμό του Τμήματος Δασών προετοιμάζεται κάθε χρόνο μία μελέτη σκοπιμότητας που περιλαμβάνει τους στόχους για τη διαχείριση των πυρκαγιών. Οι προκαθορισμένοι στόχοι μπορεί να μην καθιστούν εύκολη την προσαρμογή σε πιθανές έκτακτες καταστάσεις, ωστόσο η εκπόνηση της μελέτης σκοπιμότητας μοιάζει να συμβάλει στην ορθή διαχείριση της πρόληψης και της καταστολής, καθώς και την αποτελεσματική σύνδεση του σχεδιασμού με την πράξη στο πεδίο, που πολλές φορές είναι το κρίσιμο ζητούμενο. Από την έρευνα προκύπτει επίσης ότι τα υπό εξέταση κράτη έχουν διαφορετικές νομοθετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την υποχρέωση σε διαφάνεια και λογοδοσία σχετικά με τα ζητήματα των δασικών πυρκαγιών. Γενικό συμπέρασμα είναι πως η (κακή) πρακτική προκύπτει από το νομοθετικό κενό. Για τις περισσότερες υπό εξέταση χώρες, το νομικό κενό για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία αποτελεί τη βάση για τη μη εδραίωση καλών πρακτικών. Η σημασία της πρόληψης Η ανάγκη για καλές πρακτικές διαφάνειας και λογοδοσίας δεν υπογραμμίζεται μόνο για να ικανοποιηθεί το αίτημα των πολιτών να γνωρίζουν πού πηγαίνουν τα χρήματά τους -για να το πούμε με απλά λόγια. Η δημοσίευση στοιχείων που αφορούν κυρίως τις στρατηγικές πρόληψης και καταστολής και τη χρηματοδότηση των σχετιζόμενων ενεργειών είναι το πρώτο βήμα για να καταλάβουμε τι πηγαίνει προοδευτικά λάθος με τις πυρκαγιές. Το ΜΙΙR αναζήτησε πληροφορίες για τις μεθόδους πρόληψης και καταστολής σε χώρες που έχουν κοινά στοιχεία με την Ελλάδα, παρόμοιες περιβαλλοντικές συνθήκες ή αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς για άλλους λόγους. Χώρες όπως η Κροατία, το Ισραήλ, η Χιλή και η Νότιος Αφρική έρχονται ολοένα και περισσότερο αντιμέτωπες με καταστροφικές πυρκαγιές για τα οικοσυστήματά τους αλλά για και την ανθρώπινη διαβίωση και δραστηριότητα στις ζώνες μίξης δασών και οικισμών (Wildland Urban Interface). Στα δημόσια διαθέσιμα στοιχεία για τις χώρες αυτές γίνεται φανερή η έλλειψη επάρκειας δεδομένων για τη χάραξη αποτελεσματικότερων στρατηγικών πρόληψης (Ισραήλ), ο συνεπακόλουθος μικρός βαθμός ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινωνιών (Χιλή) και η ανάγκη για μελέτη και εδραίωση πρόσθετων πρακτικών πρόληψης, όπως η χρήση προδιαγεγραμμένου πυρός (Νότιος Αφρική). Γίνεται ευρέως αποδεκτό από το σύνολο των στοιχείων που μελετήσαμε για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, πως το στοίχημα είναι η ανάπτυξη δράσεων πρόληψης. Η καταστολή αποτελεί το τελευταίο χαρτί στη μάχη με τη φωτιά και μπορεί συχνά να γίνει το προκάλυμμα για την εξυπηρέτηση άλλων οικονομικών συμφερόντων (π.χ. δημόσιες συμβάσεις για εξοπλισμό). Οι αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών (η διαθέσιμη καύσιμη ύλη, το κλίμα) έχουν καταγραφεί από όλες τις χώρες, μαζί με τους ανθρώπινους παράγοντες (την ακούσια, την εκούσια και την πρόκληση πυρκαγιάς λόγω αμέλειας) και οι λύσεις που έχουν διατυπωθεί συμπεριλαμβάνουν την ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών με καλύτερη πληροφόρηση και ανάληψη δράσης, αλλά και ένα σύνολο ενεργειών από την Πολιτεία, όπως η δασική διαχείριση, η χρήση δορυφορικών συστημάτων και τεχνολογίας για έγκαιρη προειδοποίηση, η συστηματική παρουσία εκπαιδευμένου προσωπικού (εθελοντών και μη) σε δασικές περιοχές κ.α. Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι: κατά πόσο αυτά ήδη εφαρμόζονται; Πόσα χρήματα θα εξοικονομούνταν εάν αυτά ήταν παγιωμένες πρακτικές που ενθαρρύνει η Πολιτεία; Δεν θα ήταν ορθότερο να επενδύσουμε στην πρόληψη δημιουργώντας παράλληλα και νέες οικονομικές δραστηριότητας παρά να δίνουμε το βάρος στην καταστολή και εν τέλει να πληρώνουμε τεράστια ποσά στην αποκατάσταση φυσικού περιβάλλοντος και περιουσιών; Η συχνότητα και η σφοδρότητα των πυρκαγιών πλέον, δεν δημιουργούν περιθώρια για περισυλλογή και ανασύνταξη, κάνοντας επιτακτική την ανάγκη να μπορούμε όλοι να έχουμε πρόσβαση σε μία αναλυτική εθνική αναφορά για τα οικονομικά των δασικών πυρκαγιών. H συνολική οικονομοτεχνική ανάλυση των αναγκών πρόληψης και καταστολής, η τεκμηρίωση τους και η αιτιολόγηση τους σε βάθος χρόνου είναι ο μόνος δρόμος για την ορθολογική κατανομή των πόρων και βασικός πυλώνας για την βελτίωση τους συστήματος δασοπυροπροστασίας. Το έργο με τίτλο «Ενίσχυση της διαφάνειας και λογοδοσίας στη χρηματοδότηση της πρόληψης και της καταστολής των δασικών πυρκαγιών με τη συμβολή της κοινωνίας των πολιτών» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης το WWF Ελλάς και εταίρο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR). To Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) To Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2019 με στόχο να ενισχύσει τη δημοσιογραφική έρευνα που έχει ως αντικείμενο τον έλεγχο της εξουσίας και την προάσπιση του κοινωνικού συμφέροντος. Η ομάδα του φιλοδοξεί μέσα σε ένα περιβάλλον κρίσης και απαξίωσης της δημοσιογραφίας, να συμβάλλει στη δημιουργία ενός οικοσυστήματος ερευνητών στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Στον πυρήνα της φιλοσοφίας του βρίσκονται οι αρχές της ανεξάρτητης, μαχητικής δημοσιογραφίας, η διαφάνεια, η συνεργασία και η αλληλεπίδραση, η διαρκής εκπαίδευση δημοσιογράφων και κοινού. Το δημοσιογραφικό περιεχόμενο του MIIR παρέχεται δωρεάν στους αναγνώστες, ενώ ο οργανισμός δεν δέχεται οποιουδήποτε είδους διαφήμιση και δημοσιεύει τις πηγές των οικονομικών του πόρων.

Θέμα ημερών είναι η έναρξη λειτουργίας της ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τη δήλωση αυθαιρέτων σε δάση. Η διαδικασία θα πραγματοποιείται μέσω της ιστοσελίδας του Ελληνικού Κτηματολογίου και προϋποθέτει την πληρωμή παραβόλου 250 ευρώ. Πρόκειται για τη δεύτερη προσπάθεια έμμεσης νομιμοποίησης αυθαιρέτων σε δασικές εκτάσεις, καθώς η προηγούμενη κρίθηκε αντισυνταγματική το 2019. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η ψηφιακή πλατφόρμα είναι πλέον έτοιμη και το μόνο που μένει είναι να δοθεί το «πράσινο φως» από το υπουργείο Περιβάλλοντος (πιθανότατα το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου). Η πλατφόρμα θα λειτουργήσει στην ιστοσελίδα www.ktimatologio.gr, στην ενότητα των δασικών χαρτών, όπου θα υπάρχει λήμμα «αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 55 του νόμου 4685/20 (οικιστικές πυκνώσεις)». Πριν υποβάλει την αίτηση ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να έχει καταβάλει το παράβολο των 250 ευρώ μέσω της υπηρεσίας e-paravolo, η οποία λειτουργεί στην πύλη gov.gr – με άλλα λόγια η πληρωμή θα γίνεται μόνο ηλεκτρονικά και όχι σε τράπεζα. Τα δικαιολογητικά Τα δικαιολογητικά και η διαδικασία υποβολής περιγράφονται τόσο στον ν. 4685 όσο και στην υπουργική απόφαση με την οποία στις 16 Ιουλίου τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Ψηφιακής Διακυβέρνησης εξειδίκευσαν τη διαδικασία. Συγκεκριμένα: • Ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου θα πρέπει ήδη να έχει υποβάλει με κάποιον τρόπο τη διαφωνία του στο περιεχόμενο του αναρτημένου δασικού χάρτη, λ.χ. αντίρρηση, αίτηση διόρθωσης ή οποιοδήποτε άλλο ένδικο μέσο. • Στην αίτηση πρέπει να περιγράφεται η κατοικία και οι κατασκευές που τη συνοδεύουν. Η περιγραφή πρέπει να συνοδεύεται από τις συντεταγμένες του ακινήτου και του οικοπέδου στο οποίο βρίσκεται. Στη συνέχεια –μέσω της ηλεκτρονικής εφαρμογής– ο ιδιοκτήτης θα κάνει εντοπισμό του ακινήτου. Να σημειωθεί ότι εφόσον η περιοχή έχει κτηματογραφηθεί, τότε το ακίνητο θα μπορεί να δηλώνεται μέσω του ΚΑΕΚ (του αριθμού που έχουν όλα τα ακίνητα στο κτηματολόγιο). • Μαζί με την αίτηση, ο ιδιοκτήτης πρέπει να συμπεριλάβει υπεύθυνη δήλωση για την ακρίβεια των δηλωθέντων στοιχείων, δήλωση μηχανικού για την περιγραφή της κατοικίας, το αποδεικτικό πληρωμής του ηλεκτρονικού παραβόλου και αντίγραφο ταυτότητας ή διαβατηρίου. Αξίζει να αναφέρουμε δύο σημεία: • Η δυνατότητα «διάσωσης» του αυθαιρέτου παρέχεται μόνο για κατοικίες και όχι για κτίρια άλλων χρήσεων. Επίσης δεν αφορά κτίρια σε περιοχές Natura, ή κτίρια που ανεγέρθηκαν μετά τον Ιούλιο του 2011 («κόκκινη γραμμή» για όλα τα αυθαίρετα). • Οι αιτήσεις θα ελέγχονται από τα δασαρχεία ή τις τοπικές διευθύνσεις Δασών του ΥΠΕΝ. Με την υποβολή της δήλωσης, όποιος έχτισε αυθαίρετο σπίτι μέσα σε δάσος ή δασική έκταση ουσιαστικά προστατεύεται από την Πολιτεία, καθώς αναστέλλονται όλες οι κυρώσεις εις βάρος του. Υποθετικά, μετά το πέρας της συλλογής όλων των δηλώσεων θα ακολουθήσει η ομαδοποίησή τους και η έκδοση προεδρικών διαταγμάτων για τη νομιμοποίηση όσων το υπουργείο Περιβάλλοντος κρίνει ότι δεν προκαλούν σοβαρή περιβαλλοντική ζημιά ή η αναστροφή της υπάρχουσας κατάστασης θεωρείται αδύνατη. Ετσι, παρότι το υπουργείο έσπευσε στο «εργαλείο» των προεδρικών διαταγμάτων (που ελέγχονται προδικαστικά από το ΣτΕ) και την εξέταση των περιπτώσεων ανά περιοχές, είναι προφανές ότι σκοπεύει να προχωρήσει σε μαζικές νομιμοποιήσεις. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΝ, οι οικιστικές πυκνώσεις στην Αττική καταλαμβάνουν 115.873 στρέμματα, στην Κορινθία 42.206 στρέμματα, στη Χαλκιδική 19.464 στρέμματα, στη Θεσσαλονίκη 19.050 στρέμματα κ.ο.κ. Οι «οικιστικές πυκνώσεις» είχαν εξαιρεθεί από την ανάρτηση των δασικών χαρτών με προηγούμενο νόμο, που όμως κρίθηκε αντισυνταγματικός από το ΣτΕ, αναγκάζοντας το ΥΠΕΝ να αναρτήσει και πάλι τις εκτάσεις αυτές για την υποβολή αντιρρήσεων.

Με τις μεγάλες δασικές πυρκαγιές που επηρέασαν τη χώρα μας το τελευταίο χρονικό διάστημα να βρίσκονται σε ύφεση ή και να έχουν ελεχθεί πλήρως, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές (European Forest Fire Information System - EFFIS - https://effis.jrc.ec.europa.eu). Σύμφωνα με αυτά, παρότι ο αριθμός των δασικών πυρκαγιών του 2021 στη χώρα μας παρουσιάζει σχετικά μικρή αύξηση (26%) σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2008 - 2020 (Εικόνα 1), η συνολική καμένη έκταση καταγράφει εξαιρετικά μεγάλη αύξηση ίση με περίπου 450% ως προς τον αντίστοιχο μέσο όρο της ίδιας περιόδου (Εικόνα 2). Αξίζει να σημειωθεί πως με βάση αυτά τα στοιχεία, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη μεταξύ των 15 εξετασθέντων χωρών της Μεσογείου, με μεγάλη μάλιστα διαφορά από τη δεύτερη Τουρκία και την τρίτη Κύπρο, που επίσης καταγράφουν σημαντικές αυξήσεις. Εικόνα 1. Αριθμός χαρτογραφημένων από το EFFIS δασικών πυρκαγιών στις χώρες της Μεσογείου έως και το βράδυ της Πέμπτης 12 Αυγούστου 2021. Εικόνα 2. Συνολική καμένη έκταση με βάση τα στοιχεία του EFFIS στις χώρες της Μεσογείου έως και το βράδυ της Πέμπτης 12 Αυγούστου 2021. Σε απόλυτους αριθμούς, μέχρι και το βράδυ της Πέμπτης 12 Αυγούστου 2021, έχουν καταγραφεί στη χώρα μας 58 μεγάλες δασικές πυρκαγιές (Εικόνα 1), οι οποίες έκαψαν συνολική έκταση ίση με 1.161.650 στρέμματα (Εικόνα 2). Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα αυτά, προκύπτει ότι η μέση καμένη έκταση ανά δασική πυρκαγιά στην Ελλάδα ανέρχεται σε περίπου 20.000 στρέμματα για το 2021 (έως και 13.08.2021), γεγονός που κατατάσσει τη χώρα μας πρώτη στη Μεσόγειο, με πολύ σημαντική διαφορά ακόμα και από τη δεύτερη Τουρκία (Εικόνα 3). Εικόνα 3. Μέση καμένη έκταση ανά δασική πυρκαγιά με βάση τα στοιχεία του EFFIS στις χώρες της Μεσογείου έως και το βράδυ της Πέμπτης 12 Αυγούστου 2021. Πηγή: meteo.gr - https://www.meteo.gr/article_view.cfm?entryID=1883&fbclid=IwAR2D-e4IPixNzS8TGIhh2BIkBQ-caWU5hnPSITBr7AbSFJj0uy8509HSuAE

Τρίτη 3 Αυγούστου 2021. Οι φλόγες περικυκλώνουν τη Βαρυμπόμπη. Οι κάτοικοι αρχίσουν έντρομοι να βάζουν όπως όπως λιγοστά πράγματα σε μια τσάντα. Φεύγουν με δάκρυα στα μάτια και ξέροντας πως όταν γυρίσουν τίποτα δεν θα είναι ίδιο. Ακολούθησαν και άλλες εκκενώσεις περιοχών και αρκετά 24ωρα με εκατοντάδες πυρκαγιές να ξεσπούν σε πολλά σημεία της χώρας όπως στη βόρεια Εύβοια που πάλεψε επί ημέρες με τις φλόγες. Ένα εκατομμύριο στρέμματα της Ελλάδας παραδόθηκαν στην πύρινη λαίλαπα. Δάση καταστράφηκαν, δέντρα έγιναν αποκαΐδια, ζώα άφησαν την τελευταία τους πνοή. Θα μπορέσουν άραγε οι απέραντες εκτάσεις των δασών που καταστράφηκαν από τη φωτιά να γίνουν ξανά όπως πριν; Θα αποκτήσουν και πάλι ζωή; Αυτή η μαύρη και αποκρουστική εικόνα θα αλλάζει χρώμα και θα γεμίσει με ζώα; /image/s320x/file/files/1/2021/08/kamena_6.jpg «Η φύση ξέρει τη δουλειά της και θα κάνει το έργο της… μόνη της, αρκεί να την αφήσουμε στην ησυχία της» επισημαίνει μιλώντας στο Newsbeast ο δασολόγος, πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας και διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Γιώργος Καρέτσος. Μπορούν τα δάση να αναγεννηθούν μετά από μία τέτοια καταστροφή; Όπως εξηγεί ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, Γιώργος Καρέτσος. «τα δάση που παραδόθηκαν στις φωτιές ήταν ώριμα και είχαν ικανή ποσότητα σπέρματος. Οπότε μπορεί το υλικό αυτό να αποτελέσει το πρώτο έναυσμα για την αναγέννησή τους». «Δεν ήταν δάση τα οποία είχαν διπλοκαεί ή να είχαν συχνότητα μικρότερη των δέκα χρόνων από πυρκαγιά σε πυρκαγιά, οπότε υπάρχει διαθεσιμότητα σπερμάτων» διευκρινίζει. Σύμφωνα με τον Γιώργο Καρέτσο η φύση μας λέει ότι σε πέντε χρόνια από τη φωτιά έχουμε την πλήρη σύνθεση της χλωρίδας που προϋπήρχε. «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για αυτό, αρκεί να την αφήσουμε στην ησυχία της. Να μην επέμβουμε δηλαδή με βοσκή, με δεύτερη φωτιά ή με άλλες δραστηριότητες στην περιοχή» σημειώνει. /image/s320x/file/files/1/2021/08/kamena_5.jpg Ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ αναφέρει όμως πως «θα πρέπει να περάσουν δύο χρόνια από τώρα για να εκτιμήσουμε αρχικά ποια ήταν η δυνατότητα της φύσης να καλύψει τις αναγεννητικές μας ανάγκες». «Μόλις περάσουν δύο χρόνια θα προβούμε σε λεπτομερή έλεγχο της περιοχής και θα έχουμε πλήρη εικόνα» λέει. Μπορεί η καταστροφή του 2021 να συγκριθεί με αυτή του 2007; Οι απώλειες και στις δύο περιπτώσεις ήταν μεγάλες υπογραμμίζει ο Γιώργος Καρέτσος. «Θα μπορούσε η καταστροφή του 2021 να συγκριθεί με αυτή του 2007 αλλά τότε είχαμε περισσότερη καμένη έκταση. Οι απώλειες φέτος από τις πρόσφατες πυρκαγιές προσεγγίζουν το 1 εκατ. στρέμματα σε όλη τη χώρα. Τα 100.000 στρέμματα βρίσκονται στην Αττική. Περίπου 70.000 στρέμματα από αυτά αντιστοιχούσαν στην εποπτεία του φορέα μας. Τα 42.000 στρέμματα αφορούν έκταση των πρώην βασιλικών κτημάτων και τα υπόλοιπα εκτάσεις δημόσιες και κοινοτικές» επισημαίνει εξηγώντας πως το 2007 καταστράφηκαν περίπου 1,5 εκατ. στρέμματα. Φωτιά στη Βαρυμπόμπη: Γιατί παραδόθηκε στις φλόγες τόσο μεγάλη έκταση «Όταν το κύριο μέτωπο της φωτιάς είχε τεθεί υπό έλεγχο δημιουργήθηκε αναζωπύρωση πίσω, στα μετόπισθεν δηλαδή της γραμμής άμυνας που είχαν κάνει οι πυροσβεστικές δυνάμεις» τονίζει ο Γιώργος Καρέτσος και συμπληρώνει «αυτό ήταν το στοιχείο το οποίο δεν πρόλαβαν εκείνη την ώρα και έλαβε αυτές τις διαστάσεις καίγοντας πολύ μεγαλύτερη έκταση από αυτή που περιμέναμε». Τι πρέπει να κάνουμε ώστε να μην δούμε ανάλογες καταστροφές; Απαντώντας στη σχετική ερώτηση του Newsbeast αναφορικά με το πώς είναι εφικτό να αποφευχθούν τέτοιες καταστροφές στον φυσικό πλούτο της χώρας ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας και διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ αναφέρθηκε στην αποκαλούμενη επιτροπή Golddammer που στήθηκε μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι και στα συμπεράσματα τα οποία αυτή είχε καταλήξει. «Επικεφαλής της ήταν κ. Golddammer και σε αυτή συμμετείχαν επιφανείς επιστήμονες που ασχολούνται με τις πυρκαγιές. Μετά από έρευνες η επιτροπή κατέληξε σε κάποια συμπεράσματα. Μην νομίζετε όμως πως ήταν πολύ διαφορετικά από αυτά που είχαμε πει και στο παρελθόν και από το πόρισμα της διακομματικής επιτροπής του 1993. Σύμφωνα τα συμπεράσματα της επιτροπής υπάρχουν τρεις διαστάσεις της δασοπυρόσβεσης: η πρόσληψη, η καταστολή και η αποκατάσταση» λέει ο Γιώργος Καρέτσος. «Η πρόληψη είναι ευθύνη της δασικής υπηρεσίας. Η δασική υπηρεσία όμως είναι αποδυναμωμένη και συστηματικά έχει υποστελεχωθεί εδώ και 30 χρόνια περίπου. Η δύναμή της έχει περιοριστεί στο ελάχιστο. Οι πόροι της έχουν εκμηδενιστεί και δεν μπορεί να επιτελέσει το έργο της. Λογικό είναι όλα αυτά τα οικοσυστήματα να έχουν αφεθεί στην τύχη τους, να έχει αναπτυχθεί η βλάστηση σε τόσο έντονο βαθμό, σε ποσότητα και σε δομή που να επιτρέπει πολύ εύκολα την έξαρση τέτοιων φαινομένων πυρκαγιάς» αναφέρει./image/s320x/file/files/1/2021/08/kamena_4.jpg «Οι γραμμές άμυνας θα πρέπει να είναι μέσα στο δάσος» «Σε σχέση με την καταστολή που αποτελεί το δεύτερο συμπέρασμα της επιτροπής αυτή μεταφέρθηκε από το 1998 στην Πυροσβεστική Υπηρεσία. Υπάρχει όμως μια γραμμή η οποία κατά τη γνώμη μου είναι λαθεμένη. Όταν θεωρείς ότι τη φωτιά πρέπει να την περιμένεις επάνω στα όρια του αστικού ιστού έρχεται με την πλήρη της έξαρση και δύναμη με αποτέλεσμα να μην μπορέσεις να περιφρουρήσεις ούτε και τους οικισμούς. Οι γραμμές άμυνας θα πρέπει να είναι μέσα στο δάσος και στη συνέχεια να φτάσουν οριακά στους οικισμούς» εξηγεί ο Γιώργος Καρέτσος. «Ξεκινήσαμε με την προοπτική να μην χαθούν ανθρώπινες ζωές και περιουσίες, το καταλαβαίνω αλλά είναι μία μάχη και πάντα στη μάχη έχουμε και απώλειες και νίκες και ήττες. Αυτό πρέπει να το ξέρουμε κάθε φορά. Για να φτάσουμε όμως να αμυνθούμε αποτελεσματικά πρέπει να κάνουμε όλη τη σχετική προετοιμασία της διαχείρισης. Την πρόληψη δηλαδή για μην θρηνούμε και να μην υποφέρουμε με τόση οδύνη τις καταστροφικές συνέπειες της φωτιάς» σημειώνει ο δασολόγος. «Το τρίτο σκέλος που είναι η αποκατάσταση είναι και πάλι δουλειά της δασικής υπηρεσίας αλλά εμπλέκονται και άλλες υπηρεσίες γιατί πρόκειται για συνολική ανασυγκρότηση. Δεν είναι μόνο τα καμένα δάση. Έχουμε και καμένες γεωργικές εκτάσεις, καμένες κυψέλες, ποίμνια και πάει λέγοντας. Όλες οι υπηρεσίες, η τοπική αυτοδιοίκηση, η περιφέρεια, δασικές υπηρεσίες και άλλες τεχνικές υπηρεσίες όπως και η κυβέρνηση θα πρέπει να καθίσουν κάτω και να σχεδιάσουν το κομμάτι της αποκατάστασης» συμπληρώνει ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. Τι πρέπει να γίνει και μάλιστα άμεσα στις κατεστραμμένες εκτάσεις των δασών «Η δασική υπηρεσία οφείλει σε πρώτη φάση να απομακρύνει όλο τον ξυλώδη όγκο. Θα πρέπει να γίνουν άμεσες υλοτομίες. Το ξύλο το οποίο είναι χρήσιμο να πάει στις ξυλοβιομηχανίες για να αξιοποιηθεί» δηλώνει ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ. «Μια μεγάλη ποσότητα να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες των κατοίκων και μία άλλη ποσότητα για την κατασκευή των κορμοσειρών για τη σταθεροποίηση του εδάφους. Προφανώς θα περισσέψει πολύ μεγάλη βιομάζα σε κλαδιά. Θα χρειαστούν μεγάλοι θρυμματιστές για να θρυμματιστούν και να διασκορπιστεί η ποσότητά της θρυμματισμένης ύλης στην ευρύτερη καμένη έκταση καθώς με την αποσύνθεσή της θα αποτελέσει και θρεπτικό υλικό για τα ίδια τα φυτά που θα αναπτυχθούν στις περιοχές» εξηγεί. Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας Κλείνοντας ο Γιώργος Καρέτσος αναφέρεται στον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας τονίζοντας πως το προσωπικό του είναι 23 άτομα. «Διοικείται από άμισθο διοικητικό συμβούλιο και συντονίζει τις δραστηριότητες όλων των υπηρεσιών που εμπλέκονται στη διαχείριση και εποπτεία του ορεινού όγκου» σημειώνει.

Σύμφωνα με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, που παρατείνεται, απαγορεύεται σε ολόκληρη τη χώρα η μετακίνηση, διέλευση ή παραμονή σε δάση, εθνικούς δρυμούς, περιοχές Natura και άλση. Όπως ανακοίνωσε χτες, Δευτέρα 9 Αυγούστου ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, Νίκος Χαρδαλιάς, η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που τέθηκε σε ισχύ στις 6 Αυγούστου παρατείνεται έως την ερχόμενη Παρασκευή 13 Αυγούστου, ώρα 06:00 το πρωί. Σύμφωνα με αυτήν, απαγορεύεται σε ολόκληρη τη χώρα η μετακίνηση, διέλευση ή παραμονή σε δάση, εθνικούς δρυμούς, περιοχές Natura και άλση. Ταυτόχρονα, για το ίδιο χρονικό διάστημα απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα ή εργασία που μπορεί να προκαλέσει φωτιά, όπως για παράδειγμα οξυγονοκόλληση, ή καύση εύφλεκτης ύλης. Για κάθε παράβαση, εκτός από τις σοβαρές ποινικές κυρώσεις, προβλέπεται στην πρώτη περίπτωση πρόστιμο ύψους 1.000 ευρώ και στη δεύτερη, πρόστιμο ύψους 10.000 ευρώ.

Δημοσιεύτηκε η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) με τα έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση του κινδύ- νου πυρκαγιών. Η ΠΝΠ εκδόθηκε μετά από σχετική πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου λόγω της εξαιρετικά επείγουσας ανάγκης αντιμετώπισης του κινδύνου πυρκαγιών σε όλη την Επικράτεια, λαμβανομένων υπόψη των ακραίων κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν επί σειρά ημερών και του μεγάλου αριθμού πυρκαγιών που είναι σε εξέλιξη θέτοντας σε κίνδυνο ιδίως το φυσικό περιβάλλον, την ανθρώπινη ζωή και υγεία. Τι προβλέπει: Άρθρο Πρώτο Απαγορεύσεις που αφορούν δάση, προστατευόμενες περιοχές και άλση 1. Απαγορεύεται, στο σύνολο της Επικράτειας και με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο, κάθε μετακίνηση, διέλευση ή παραμονή σε (α) περιοχές NATURA, (β) δάση, (γ) εθνικούς δρυμούς, (δ) αισθητικά δάση και (ε) άλση εντός οικιστικών ιστών. 2. Για κάθε παράβαση της παρ. 1 επιβάλλεται από τις αρμόδιες αρχές του άρθρου τρίτου διοικητικό πρόστιμο χιλίων (1.000) ευρώ. Άρθρο δεύτερο Απαγόρευση υπαίθριων δραστηριοτήτων που μπορεί να προκαλέσουν πυρκαγιά 1. Απαγορεύεται, στο σύνολο της Επικράτειας, κάθε υπαίθρια δραστηριότητα που μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιά, όπως, ενδεικτικά, εργασίες ή δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν υπερθέρμανση (π.χ. οξυγονοκόλληση) ή περιλαμβάνουν καύση εύφλεκτης ύλης (π.χ. απορριμμάτων) ή ενέχουν κίνδυνο ανάφλεξης (π.χ. μελισσοκομία). 2. Για κάθε παράβαση της παρ. 1, μη θιγομένων τυχόν ποινικών κυρώσεων, επιβάλλεται από τις αρμόδιες αρχές του άρθρου τρίτου διοικητικό πρόστιμο δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ. Άρθρο τρίτο Αρμόδιες αρχές Αρμόδιες αρχές για την εφαρμογή της παρούσας, τη διαπίστωση των παραβάσεων και την επιβολή του διοικητικού προστίμου του πρώτου και του δεύτερου άρθρου είναι η Ελληνική Αστυνομία, η Δημοτική Αστυνομία, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, καθώς και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (Ε.Α.Δ.) του άρθρου 82 του ν. 4622/2019 (Α’ 133). Άρθρο τέταρτο Εξουσιοδοτικές διατάξεις Με κοινή απόφαση των Υπουργών Προστασίας του Πολίτη, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών, που δεν αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή της παρούσας, δύναται να: α) εξειδικεύονται, συμπληρώνονται ή περιορίζονται οι περιοχές της παρ. 1 του άρθρου πρώτου και οι δραστη- ριότητες της παρ. 1 του άρθρου δεύτερου, β) προβλέπονται τυχόν εξαιρέσεις από την εφαρμογή του άρθρου πρώτου, ιδίως στην περίπτωση προσώπων που κατοικούν ή εργάζονται εντός των περιοχών της παρ. 1 του άρθρου αυτού και γ) ορίζεται κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας. Άρθρο πέμπτο Ισχύς 1. Η ισχύς της παρούσας, η οποία θα κυρωθεί νομοθετικά κατά την παρ. 1 του άρθρου 44 του Συντάγματος, αρχίζει από τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. 2. Η παρούσα ισχύει μέχρι και τη Δευτέρα, 9 Αυγούστου 2021 και ώρα 06:00. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Προστασίας του Πολίτη, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών και εφόσον υφίσταται η ανάγκη του στοιχείου 2 του προοιμίου, η εφαρμογή της παρούσας δύναται να παρατείνεται ή να ενεργοποιείται εκ νέου, για χρονικό διάστημα που πάντως δεν υπερβαίνει την 31η Οκτωβρίου 2021. Κατεβάστε το ΦΕΚ: https://dasarxeio.com/wp-content/uploads/2021/08/ΠΝΠ.pdf

Μια από τις προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι ως αντίμετρο στην κλιματική αλλαγή είναι η μαζική φύτευση νέων δέντρων. Την λύση αυτή χρησιμοποιούν πολλές μεγάλες εταιρείες που ρυπαίνουν το περιβάλλον ως ένα είδος αντιστάθμισης της ζημίας που προκαλούν αλλά μέχρι στιγμής αυτά τα προγράμματα δενδροφύτευσης έχουν αποτύχει για διαφόρους λόγους. Επιπλέον η μαζική δεντροφύτευση με στόχο να απορροφούν τα δέντρα τις μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα είναι σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες μια προβληματική λύση επειδή θα πρέπει να σταματήσουμε να εκπέμπουμε βλάβερά αέρια και όχι να τα ΄παράγουμε και μετά να ψάχνουμε τρόπους απορρόφησης τους. Επιπλέον εγείρονται και ζητήματα παράπλευρων οικολογικών επιπτώσεων από την μαζική δενδροφύτευση. Όμως μελέτη επιστημόνων του φημισμένου Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας Ζυρίχης (ETH) στηρίζει την πρόταση μαζικής δενδροφύτευσης. Η μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Geoscience» αναφέρει ότι η μαζική δενδροφύτευση ειδικά στην ευρωπαϊκή ήπειρο θα προκαλέσει την αύξηση των βροχοπτώσεων οι οποίες θα βοηθήσουν στον περιορισμό των επιπέδων ξηρότητας που αναμένεται να κάνουν την εμφάνιση τους εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Η νέα μελέτη ερευνά τις επιπτώσεις που θα έχει η μετατροπή περιοχών αγροτικής καλλιέργειας σε μόνιμες δασικές εκτάσεις. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι αν υπάρξει 20% αύξηση των δασικών εκτάσεων στην Ευρώπη με ομοιόμορφο τρόπο τότε θα υπάρξει αύξηση των βροχοπτώσεων τόσο τον χειμώνα αλλά και το καλοκαίρι με τις καλοκαιρινές βροχές να πέφτουν στις παράκτιες και νοτιότερες περιοχές της ευρωπαϊκής ηπείρου. Αυτό σημαίνει ότι θα «ανακουφίζονται» από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής οι μεσογειακές περιοχές που είναι και αυτές που θεωρητικά θα δεχτούν την μεγαλύτερη πίεση της αύξησης της θερμοκρασίας και των ξηρών συνθηκών σε σχέση με άλλες περιοχές της Ευρώπης.

Ομόφωνα γνωμοδότησε το Τεχνικό Συμβούλιο Δασών (ΤΣΔ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ότι οι εκτάσεις που καλύπτονται από φρύγανα και ασπάλαθους δεν συγκεντρώνουν τα κριτήρια ώστε να χαρακτηρίζονται δάση ή δασικού χαρακτήρα. Στη γνωμοδότηση αυτή κατέληξε το ΤΣΔ μετά από δύο συνεδριάσεις προκειμένου να εξετάσει το ερώτημα που του απηύθυνε σχετικά ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς, στις 23 Μαρτίου. Βάσει της ομόφωνης γνωμοδότησης που εκδόθηκε σήμερα, οι εκτάσεις που στο παρελθόν ήταν αγροτικού χαρακτήρα και λόγω της εγκατάλειψης αναπτύχθηκε ασπάλαθος και φρυγανώδης βλάστηση δεν χαρακτηρίζονται δασικές. Επιπλέον, οι εκτάσεις που χρησιμοποιήθηκαν για βοσκή και καλύπτονται διαχρονικά μόνο από φρυγανική βλάστηση και ασπάλαθο δεν χαρακτηρίζονται πλέον δασικές αλλά χορτολιβαδικές. Θα ακολουθήσει η υπογραφή της σχετικής απόφασης από τον αρμόδιο Υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργο Αμυρά, η οποία εντάσσεται στις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τη διόρθωση των σφαλμάτων στους δασικούς χάρτες. Με τη συγκεκριμένη απόφαση επιλύονται σημαντικές αστοχίες που αφορούν στον χαρακτηρισμό εκτάσεων κυρίως στην Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, τις Κυκλάδες, τη Μάνη, το Βόρειο Αιγαίο και άλλες περιοχές της χώρας.

Ο ρυθμός με τον οποίο καταστρέφονται τα δάση του πλανήτη αυξήθηκε απότομα πέρυσι, καθώς τουλάχιστον 42.000 τετραγωνικά δενδροκάλυψης χάθηκαν σε σημαντικές τροπικές περιοχές. Σύμφωνα με τα στοιχεία από το πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και την παγκόσμια πλατφόρμα Global Forest Watch, οι απώλειες ξεπέρασαν κατά πολύ τον μέσο όρο των τελευταίων 20 ετών. Το 2020 ήταν η τρίτη χειρότερη χρονιά σε ό,τι αφορά στην καταστροφή δασών από το 2002, όταν ξεκίνησε η συγκρίσιμη καταγραφή. Οι απώλειες ήταν ιδιαίτερα βαριές σε τροπικά παρθένα δάση, όπως στον Αμαζόνιο, το Κονγκό και τη νοτιοανατολική Ασία. Αυτά τα δάση είναι ζωτικής σημασίας τόσο στην απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα για τη ρύθμιση του παγκόσμιου κλίματος, όσο και για τα αναντικατάστατα οικοσυστήματά τους. Μόνο οι απώλειες σε αυτού του τύπου τα δάση ανέρχονται σε 4,2 εκατομμύρια εκτάρια, κάτι που αντιστοιχεί στις ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από 575 εκατομμύρια αυτοκίνητα, σύμφωνα με το World Resources Institute που συνέταξε την έκθεση. Συνολικά χάθηκαν 12,2 εκατομμύρια εκτάρια δενδροκάλυψης σε τροπικές περιοχές το 2020, μια αύξηση 12% σε σύγκριση με το 2019. Η χειρότερη κατάσταση καταγράφηκε στη Βραζιλία, εκεί όπου καταστράφηκαν 1,7 εκατομμύρια εκτάρια δασικών εκτάσεων, μια αύξηση περίπου 25% σε σύγκριση με το 2019. Αν και ο Αμαζόνιος είναι στο επίκεντρο, οι επιστήμονες ανησυχούν ολοένα περισσότερο για το Παντανάλ στη Βραζιλία, τον μεγαλύτερο τροπικό υγρότοπο στον κόσμο. Περίπου το ένα τρίτο του εκτιμάται ότι επλήγη από φωτιές πέρυσι, με καταστροφικές συνέπειες για τη βιοποικιλότητα. Η πανδημία δεν φαίνεται να είχε ξεκάθαρο αντίκτυπο στο μοτίβο της καταστροφής των δασών. Όμως, ο Ρομπ Τέιλορ- διευθυντής προγραμμάτων για τα δάση στο WRI- προειδοποίησε ότι μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερος αντίκτυπος στο μέλλον, καθώς φαίνεται ότι άνθρωποι αναγκάστηκαν να επιστρέψουν σε αγροτικές περιοχές, λόγω των lockdown αλλά και του γεγονότος ότι επιδεινώθηκαν οι οικονομικές συνθήκες στις πόλεις. Από την πλευρά της η Φράνσις Σέιμουρ, ερευνήτρια του WRI, εξέφρασε φόβο ότι οι χώρες που είναι αντιμέτωπες με υψηλότερο χρέος λόγω της πανδημίας, μπορεί να μπουν στον πειρασμό να ενδώσουν σε συμφέροντα που θέλουν να εκμεταλλευτούν τα δάση με μη βιώσιμο τρόπο ή μπορεί να αναγκαστούν να μειώσουν τους πόρους για την προστασία των δασών. Στον αντίποδα, υπάρχουν και θετικές εξελίξεις, σε χώρες που έλαβαν μέτρα τα τελευταία χρόνια. Η αποψίλωση των δασών μειώθηκε στην Ινδονησία, η οποία για πρώτη φορά δεν είναι στις τρεις πρώτες χώρες με τις μεγαλύτερες απώλειες σε παρθένα δάση. Το 2020, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, καταγράφηκε υποχώρηση της αποψίλωσης των δασών στην Ινδονησία που το 2016, έπειτα από καταστροφικές φωτιές, αναγκάστηκε να αναστείλει τις κοπές δέντρων σε παρθένα δάση, ενώ περιόρισε τις άδειες που δίνονται σε φυτείες. Αλλά και στη Μαλαισία, που έχει χάσει περίπου το ένα τρίτο των παρθένων δασών της από το ‘70, μειώθηκε η αποψίλωση των δασών, χάρη στους αυστηρούς νόμους που υιοθετήθηκαν για την αντιμετώπιση της παράνομης υλοτομίας. Από την άλλοι, οι πλουσιότερες χώρες δεν είναι «άτρωτες» απέναντι σε αυτή την απειλή. Για παράδειγμα, στη Γερμανία τριπλασιάστηκαν οι απώλειες δασικών εκτάσεων το 2020, σε σύγκριση με το 2018, ενώ η Αυστραλία έχει καταγράψει εννιαπλάσιες απώλειες τα τελευταία δύο χρόνια. Με πληροφορίες από Guardian

Φέτος, στις 21 Μαρτίου του 2021 γιορτάζουμε διπλή επέτειο. Την Παγκόσμια Ημέρα Δασών, αλλά και, λόγω της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821, τον ρόλο που διαδραμάτισαν τα Δάση ως κιβωτός του Ελληνισμού και ορμητήριο για τη ζωή και τη λευτεριά. Η χώρα μας είναι κυρίως ορεινή αφού όπου και αν ρίξει κάποιος το βλέμμα του αυτό θα σταματήσει σε κάποια υψηλή κορυφή. Τα βουνά και τα δάση με όλη την πολύπλευρη και πολύτιμη συμβολή τους στη ζωή των Ελλήνων, βοήθησαν και στη διαφύλαξη και συνέχιση της πλούσιας παράδοσης μας. Ο σκλαβωμένος λαός συγκινούνταν ιδιαίτερα από την ελεύθερη ζωή που ζούσαν οι αρματολοί και κλέφτες στα βουνά και τα δάση και την αποτύπωσε στα δημοτικά μας τραγούδια, αλλά και ποιήματα, τα οποία εξυμνούν και τους αγώνες τους για την Πατρίδα και τη λευτεριά. Η σημερινή ημέρα είναι μια ημέρα ενημέρωσης και υπενθύμισης στους λαούς για την μεγάλη προσφορά των Δασών σε υλικά και άυλα αγαθά και την ανάγκη προστασίας τους. Η ημέρα αυτή, που ημερολογιακά είναι η πρώτη ημέρα της Άνοιξης επιλέχθηκε ως σύμβολο ανανέωσης και ελπίδας για το μέλλον και ανακηρύχτηκε Παγκόσμια ημέρα Δασών τα τελευταία πενήντα χρόνια, από το 1971. Το Ελληνικό δάσος χαρακτηρίζεται από μια πολυλειτουργικότητα που συνδυάζει παραγωγή οικονομικών και προσφορά κοινωφελών αγαθών. Οι διάφορες κοινωφελείς λειτουργίες του αποκτούν με το χρόνο προβάδισμα έναντι του οικονομικού του ρόλου. Η οικολογική λειτουργία συντελεί στην προστασία του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε και δραστηριοποιούμαστε. Η προστατευτική λειτουργία, αντιδιαβρωτική και αντιπλημμυρική, συμβάλλει στην προστασία τόσο των δασικών εδαφών όσο και των πολύτιμων υποδομών και περιουσιών από την καταστροφή. Όσον αφορά τον υδρολογικό κύκλο, ο ρόλος του δάσους στην υδατική οικονομία αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας του νερού είναι καθοριστικός και έχει ήδη αρχίσει να απασχολεί τις περισσότερες χώρες. Ανεκτίμητης αξίας είναι και η αισθητική και αναψυχική επίδραση του αφού αποτελεί χώρο ηρεμίας και πνευματικής ανάτασης για τον σύγχρονο άνθρωπο. Τέλος τα δάση αποτέλεσαν και αποτελούν θύλακες πλούσιας βιοποικιλότητας, μια σημαντική κληρονομιά για τις επερχόμενες γενεές. Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι σε όλα τα προγράμματα ανάπτυξης οφείλουμε να περιλαμβάνουμε τα δάση, στα οποία θα πρέπει να εφαρμόζεται ορθολογική διαχείριση ώστε να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη όχι μόνον σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο Η Δασοπονία είναι ένας επιστημονικός κλάδος με κοινωνικό πρόσωπο και θα πρέπει να αξιοποιηθεί όχι μόνο από τους πολιτικούς και τους παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και από τις τοπικές κοινωνίες. ώστε να δρομολογηθεί μια συνεργασία μεταξύ τους με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη. Όλοι μαζί, τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, οι Δασικές Υπηρεσίες καθώς και οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα πρέπει να καταλήξουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις και να συμβουλέψουμε σωστά την Ελληνική Πολιτεία. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε ‘Ελληνική Δασοπονία’ και ‘Ελληνική Δασολογική Εκπαίδευση’, είναι η μετεξέλιξη της χρήσης και διαχείρισης των δασών της χώρας μας από τα χρόνια της Επανάστασης του 1821 έως σήμερα και αυτή η αποκτηθείσα γνώση και εμπειρία ΄μπορεί να αποτελέσει εφόδιο στην επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος, σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο φυσικό περιβάλλον. *Η Θέκλα Τσιτσώνη είναι Πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ

Η ανάρτηση των Δασικών Χαρτών καταδεικνύει ότι αυξήθηκαν οι πράσινες εκτάσεις στην Ελλάδα – Αρνητικό πρόσημο είχε η Αττική, τα δάση της οποίας συρρικνώθηκαν κατά 44,12%. Οι αναρτήσεις των πρώτων 29 αναμορφωμένων Δασικών Χαρτών (οι οποίοι καλύπτουν κάτι λιγότερο από το 50% της ελληνικής επικράτειας) αναστρέφουν την επικρατούσα εικόνα ότι οι πράσινες εκτάσεις στην Ελλάδα διαρκώς συρρικνώνονται. Με εξαίρεση την Αττική, την Πιερία, την Αιτωλοακαρνανία, τη Ζάκυνθο και τη Ροδόπη, όπου δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις έχουν περιοριστεί σημαντικά, στους υπόλοιπους νομούς της χώρας διαρκώς επεκτείνονται. Όπως παρουσιάζει η δημοσιογράφος Μάχη Τράτσα στο “Βήμα της Κυριακής”, επί της συνολικής έκτασης (ήτοι 60,5 εκατ. στρέμματα) που καταλαμβάνουν οι 29 Δασικοί Χάρτες που είχαν αναρτηθεί έως την περασμένη Πέμπτη, τα δάση καλύπτουν σήμερα το 60% ενώ το 1945 το 55,4%, με τη διαφορά να «μεταφράζεται» σε επιπλέον 2.774.456 στρέμματα… υψηλού πρασίνου. Οσον αφορά τις χορτολιβαδικές εκτάσεις, αναπτύσσονται σήμερα στο 1,8% (από 0,24% το 1945) και έχουν αυξηθεί κατά 944.000 στρέμματα. Ειδικότερα, οι δασικές εκτάσεις αυξήθηκαν κατά 35,4% (ή κατά 52.000 στρέμματα) στη Λευκάδα, 20,5% (500.000 στρέμματα) στην Αρκαδία, 19,3% (160.000 στρέμματα) στη Φλώρινα, 19% (191.000 στρέμματα) στην Καστοριά, 17% (88.000 στρέμματα) στην Κεφαλλονιά, 14% (106.000 στρέμματα) στο Λασίθι, 12,6% (17.600 στρέμματα) στην Κέρκυρα, 11,4% (54.000 στρέμματα) στη Σάμο, 10,7 (69.000 στρέμματα) στη Λέσβο, 10,6% στα Δωδεκάνησα (162.000 στρέμματα) και 10,6% στη Φωκίδα (163.000 στρέμματα). Συρρίκνωση στην Αττική Αρνητικό πρόσημο είχε η Αττική, όπου τα δάση της τα τελευταία 76 χρόνια συρρικνώθηκαν κατά 44,12% και οι χορτολιβαδικές εκτάσεις κατά 99,5%. Ωστόσο, για την περιοχή του Λεκανοπεδίου εκκρεμεί η ανάρτηση του χάρτη της Ανατολικής Αττικής, ο οποίος θα δώσει τη συνολική εικόνα. Εντυπωσιακά είναι τα νούμερα που προκύπτουν για τις χορτολιβαδικές εκτάσεις, καθώς από το 1945 έως σήμερα σε ορισμένες περιοχές αυξήθηκαν πάνω από 1.000%. Ειδικότερα, στον νομό Λέσβου από 27.028 στρέμματα το 1945 αυξήθηκαν σε 340.213 στρέμματα (ήτοι αύξηση 1.158,7%), στον νομό Φωκίδας από 206 στρέμματα φθάνουν σήμερα τα 2.926 στρέμματα (1.320%) και στον νομό Σάμου τα 1.044 στρέμματα έγιναν 12.000 στρέμματα (1.045%). Συνολικά, στους 29 Δασικούς Χάρτες οι χορτολιβαδικές εκτάσεις αυξήθηκαν κατά 652%. Δηλαδή από 144.870 στρέμματα το 1945 φθάνουν σήμερα τα 1.089.467 στρέμματα. Οι εκπλήξεις για Κρήτη και Δωδεκάνησα Οι Δασικοί Χάρτες έκρυβαν ιδιαίτερες εκπλήξεις στις περιοχές όπου αναρτήθηκαν για πρώτη φορά. Για παράδειγμα, οι πολίτες του Λασιθίου διαπίστωσαν ότι, από το σύνολο των 1,7 εκατ. στρεμμάτων του νομού, τα δάση καταλαμβάνουν σήμερα το 50% (από 44% το 1945) και οι χορτολιβαδικές το 12% (από 2%). Ηδη οι θιγόμενοι, κυρίως αγρότες, έχουν ξεσηκωθεί, με τους αρμοδίους των δασικών υπηρεσιών να αναφέρουν ότι οι διαφορές θα επιλυθούν μέσω της διαδικασίας των αντιρρήσεων. Οι μεγάλες καλύψεις γης από δάση ήταν αναμενόμενες π.χ. στη Φωκίδα (80%), στη Δράμα (78%), στα Γρεβενά (73%), στην Εύβοια ή στην Καστοριά (70%), ωστόσο είναι αξιοπερίεργο ότι στα Δωδεκάνησα το 65% καλύπτεται από δασικές εκτάσεις και το 8% από χορτολιβαδικές. Και αν για λόγους οικονομίας αθροιστούν δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις διαπιστώνεται μια αύξηση με την πάροδο των ετών (από το 1960 που υπάρχουν πρώτες αεροφωτογραφίες των Δωδεκανήσων) από 59% σε 73%. Οπως εξηγούν στελέχη της Δασικής Υπηρεσίας, αυτό οφείλεται εν μέρει στη δάσωση αγροτικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων, εξαιτίας της εγκατάλειψης των χωραφιών με τη σταδιακή στροφή στον τουρισμό ή τη μετανάστευση των ντόπιων, αλλά και λόγω των τοπικών εδαφοκλιματικών συνθηκών στο Αιγαίο που ευνοούν τη γρήγορη ανάπτυξη φρυγανικής και θαμνώδους δασικής βλάστησης. Είναι αξιοσημείωτο ότι στα Δωδεκάνησα (κυρίως σε Πάτμο, Σύμη, Αρκιούς) το ζήτημα είχε αναδειχθεί ήδη από τα μέσα του 2019, οπότε το υπουργείο Οικονομικών είχε αποστείλει εκατοντάδες αγωγές σε ιδιοκτήτες γης διεκδικώντας τις περιουσίες τους, καθώς στα συγκεκριμένα νησιά ισχύει το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου. Τότε, το ΥΠΕΝ είχε εκδώσει απόφαση, κάνοντας αποδεκτή γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών, ώστε οι θιγόμενοι να μπορούν να απευθύνονται στις Επιτροπές Δασολογίου ή στις Επιτροπές Εξέτασης Αντιρρήσεων (ΕΠΕΑ) για τους κυρωμένους και αναρτημένους χάρτες αντίστοιχα, αν και, όπως αναφέρουν τοπικοί παράγοντες, ελάχιστοι έχουν κάνει χρήση του δικαιώματος. Ωστόσο, στην Κρήτη, όπως επίσης και σε Λέσβο, Σάμο, Χίο, Κυκλάδες, Κύθηρα, Αντικύθηρα, Ιόνια και Μάνη, δεν ισχύει το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου, δηλαδή το βάρος της απόδειξης της ιδιοκτησίας πέφτει εξίσου σε ιδιώτη και Δημόσιο. Εκεί τα λάθη θα πρέπει να διορθωθούν με τη διαδικασία των αντιρρήσεων, όποτε συσταθούν οι νέες Επιτροπές. Η αναμόρφωση δεν έλυσε τα προβλήματα Όσον αφορά την αναμόρφωση των Δασικών Χαρτών, τελικά δεν φαίνεται ότι επέλυσε τα προβλήματα. Στα μέσα του 2020 το υπουργείο Περιβάλλοντος αποφάσισε να τους αναθεωρήσει στο σύνολό τους (συμπεριλαμβανομένου και του 55% που είχε ήδη κυρωθεί) με στόχο να εξαιρεθούν από τους περιορισμούς της δασικής νομοθεσίας διάφορες εκτάσεις (εκχερσωμένα, παλιοί αναδασμοί, ακίνητα με οικοδομικές άδειες του δασαρχείου κ.λπ.). Στόχος ήταν να μειωθεί ο τεράστιος αριθμός των αντιρρήσεων πολιτών (περί τις 180.000) που με βάση τον ρυθμό εξέτασής τους από τις ΕΠΕΑ θα απαιτούσε μια 15ετία για τη διευθέτησή τους. Η επανανάρτησή τους που ξεκίνησε στις 15 Ιανουαρίου και ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες, κατέδειξε ότι τα περισσότερα «αγκάθια» παραμένουν. Οπως αναφέρουν στο «Βήμα», στελέχη από διάφορες Διευθύνσεις Δασών, από τις αιτήσεις πολιτών που κατατέθηκαν στο πλαίσιο της αναμόρφωσης των Δασικών Χαρτών, μικρό ποσοστό έχει συμπεριληφθεί, ειδικά σε περιοχές όπου ο αριθμός των φακέλων ήταν τεράστιος και δεν υπήρχε επαρκής χρόνος ελέγχων, όπως στη Χαλκιδική (3.500 αιτήματα) ή στην Αττική (πάνω από 4.000). Οσο για τις λεγόμενες «οικιστικές πυκνώσεις» που αναρτώνται για πρώτη φορά στους Δασικούς Χάρτες, προετοιμάζεται η δημιουργία της πλατφόρμας, στην οποία οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων σε δάση θα τα δηλώνουν για να τα σώσουν προσωρινά από την κατεδάφιση, μεταφέροντας το πρόβλημα στο μέλλον, όταν και εάν βρεθεί λύση, συνταγματικά ανεκτή. Σε κάθε περίπτωση, το… ωστικό κύμα αναμένεται σε 3,5 μήνες, οπότε λήγει η τελευταία ευκαιρία για όσους ιδιοκτήτες θεωρούν ότι θίγονται να υποβάλουν αντιρρήσεις. Παράλληλα, εντός του Μαρτίου αναμένεται η κρίσιμη εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας προσφυγών που αφορούν τις αναθεωρήσεις των Δασικών Χαρτών. Πάντως, οι κατευθύνσεις του υφυπουργού Περιβάλλοντος κ. Γιώργου Αμυρά προς την ομάδα εργασίας που συστάθηκε στο υπουργείο είναι να βρεθούν σύντομα λύσεις που εναρμονίζονται με τις αποφάσεις του ΣτΕ.

Περίπου 430 εκατομμύρια στρέμματα δασών, δηλαδή η έκταση μιας χώρας όπως το Ιράκ, χάθηκαν στα 24 κύρια «μέτωπα» της αποψίλωσης των δασών στον κόσμο στο διάστημα από το 2004 έως το 2017, σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF) που δόθηκε στη δημοσιότητα. Η εμπορική γεωργία, η οποία αποψιλώνει για τις καλλιέργειες και την εκτροφή ζώων, είναι η κύρια αιτία αυτής της καταστροφής των δασών, ιδιαίτερα στη Νότια Αμερική, σύμφωνα με τη μη κυβερνητική οργάνωση. Τα ορυχεία, αλλά και οι υποδομές, ιδιαίτερα οι οδικές, η δασική βιομηχανία και οι καλλιέργειες για προϊόντα διατροφής, κυρίως στην Αφρική, αναφέρονται επίσης ως σημαντικοί παράγοντες. Απ’ αυτά τα 24 «θερμά σημεία» της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών, τα 9 βρίσκονται στη Λατινική Αμερική, 8 στην Αφρική και 7 στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού. Σ’ αυτά συγκεντρώνεται πάνω από το μισό (52%) της παγκόσμιας καταστροφής των τροπικών δασών, σύμφωνα με τη μκο. Οι ζώνες που έχουν πληγεί περισσότερο είναι η βραζιλιάνικη Αμαζονία και η περιοχή της Σεράντο στην Βραζιλία, η Αμαζονία της Βολιβίας, η Παραγουάη, η Αργεντινή, η Μαδαγασκάρη και τα νησιά Σουμάτρα και Βόρνεο στην Ινδονησία και τη Μαλαισία. Η βραζιλιάνικη περιφέρεια της Σεράντο, για παράδειγμα, πλήττεται κυρίως από την ανάπτυξη της γεωργίας και έχει χάσει 30 εκατομμύρια στρέμματα δάσους στο διάστημα από το 2004 έως το 2017, ενώ από το έτος 2000 έχει εξαφανισθεί άνω του 30% της συνολικής δασικής επιφάνειας. Εξάλλου, σχεδόν το μισό (45%) των δασών, που έχουν απομείνει σ’ αυτές τις 24 ζώνες, έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν κατατεμαχιστεί, πράγμα που τα καθιστά περισσότερο ευάλωτα, ιδιαίτερα στις πυρκαγιές, οι οποίες ενισχύονται και πολλαπλασιάζονται τις τελευταίες δεκαετίες. Η κατάσταση αυτή θέτει σε κίνδυνο τα ευάλωτα οικοσυστήματα που φιλοξενούν τα δάση και συνεπώς τις κατοικίες πολυάριθμων ειδών. Επίσης ευνοεί τις επαφές ανάμεσα σε άγρια είδη και ανθρώπους και κατά συνέπεια το πέρασμα στον άνθρωπο ασθενειών ζωικής προέλευσης (ζωονόσων), όπως φάνηκε με την πανδημία της Covid-19. Τα δάση είναι επίσης πολύ σημαντικές αποθήκες άνθρακα, καθώς επιτρέπουν να απορροφάται σημαντική ποσότητα των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και εκλύονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Στην έκθεση καλούνται τα κράτη και ο οικονομικός τομέας να δώσουν μάχη κατά της αποψίλωσης των δασών, ιδιαίτερα μέσω της εγγύησης των δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών. Καλούνται επίσης οι πληθυσμοί να αποφεύγουν τα προϊόντα που ευνοούν το φαινόμενο αυτό, κυρίως τροποποιώντας τη δίαιτά τους προς λιγότερες ζωικές πρωτεΐνες. «Η κακή διαχείριση των παγκόσμιων δασών ευνοεί τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αφανίζει τη βιοποικιλότητα, καταστρέφει ζωτικής σημασίας οικοσυστήματα και πλήττει την επιβίωση και την ευημερία τοπικών κοινοτήτων και κοινωνιών γενικότερα», προειδοποιεί ο Μάρκο Λαμπερτίνι, γενικός διευθυντής του WWF. Η επικεφαλής του γαλλικού κλάδου της μκο Βερονίκ Αντριέ υπογράμμισε από την πλευρά της «τη σημασία να προστατευθεί η φύση και ιδιαίτερα να διαφυλαχθουν τα δάση μας, κυρίως για να προλάβουμε τις επόμενες πανδημίες. (…) Χωρίς ζωντανά δάση, δεν θα έχουμε υγιή πλανήτη και υγιείς ανθρώπους». Τον περασμένο Σεπτέμβριο, έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ, ο οποίος επιβλέπει τον τομέα, προειδοποιούσε ότι τα δάση είχαν χάσει «σχεδόν 1 δισεκατομμύριο στρέμματα» μέσα σε δύο δεκαετίες στον πλανήτη, πέφτοντας στο 31,2% (41 δισεκ. στρέμματα) της γήινης επιφάνειας το 2020, από 31,5% που ήταν το 2010 και 31,9% το 2000.

Η ξηρασία, οι καταστροφικές πυρκαγιές του 2019, η αποψίλωση των δασών και η υλοτομία απειλούν σοβαρά το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, σύμφωνα με καθηγητή του Πανεπιστημίου της Φλόριντα Δραματική πρόβλεψη για... κατάρρευση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου έως το 2064 κάνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, Ρόμπερτ Γουόκερ. Ο «πνεύμονας του πλανήτη», όπως έχει χαρακτηριστεί από πολλούς, θα καταρρεύσει και θα γίνει σε μεγάλο βαθμό μια ξηρή, θαμνώδης πεδιάδα σε 43 χρόνια από τώρα, λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αποψίλωσης, σύμφωνα με τον καθηγητή Γουόκερ. Η πρόβλεψη αυτή δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Environment, με τίτλο «Collision Course: Development Pushes Amazonia Tow To Its Tipping Point». Ο καθηγητής Γουόκερ υποστηρίζει ότι ο Αμαζόνιος θα μετατραπεί τις επόμενες δεκαετίες από ένα πυκνό, γεμάτο υγρασία δάσος σε μια ανοιχτή σαβάνα, όπου θα κυριαρχούν εύφλεκτα χόρτα και θάμνοι. «Ο καλύτερος τρόπος να σκεφτούμε το δασικό οικοσύστημα είναι πως αποτελεί μια αντλία», δήλωσε ο καθηγητής Γουόκερ στο UPI. «Το δάσος ανακυκλώνει την υγρασία, η οποία υποστηρίζει περιφερειακές βροχοπτώσεις. Εάν συνεχίσετε να καταστρέφετε το δάσος, η ποσότητα βροχόπτωσης μειώνεται και, τελικά, καταστρέφετε την αντλία». Ο Γουόκερ είπε ότι πέρασε πολύ χρόνο στην περιοχή του Αμαζονίου μιλώντας με αγρότες και υλοτόμους που ζουν εκεί. Όπως ανέφερε, η φτώχεια και η κακή χρήση κρατικών πόρων οδηγούν τελικά σε μεγάλο μέρος της αποψίλωσης των δασών. «Οι άνθρωποι εκεί, δεν ανησυχούν τόσο πολύ για τη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον, όταν πρέπει να ανησυχούν για το φαγητό τους», είπε χαρακτηριστικά. Ο Ρόμπερτ Γουόκερ πρόσθεσε, επίσης, ότι η εξάρτηση των ντόπιων από τον Αμαζόνιο, οι οποίοι χρησιμοποιούν τον ποταμό ως κύρια πηγή νερού σημαίνει ότι «το μέγεθος της καταστροφής θα είναι χειρότερο από ό, τι μέχρι τώρα μπορούσε κάποιος να φανταστεί». Το 2064 σηματοδοτεί το σημείο στο οποίο επιτυγχάνεται ένα «σημείο ανατροπής», όπου οι ακραίες ξηρασίες γίνονται πολύ συχνές για να ανακάμψει εντελώς ο θόλος (το κύριο στρώμα του δάσους). «Είναι αμφίβολο ότι το δάσος του Αμαζονίου θα παραμείνει ανθεκτικό στις αλλαγές στο περιφερειακό υδροκλίμα», επισημαίνει ο καθηγητής Γουόκερ. «Η μεγαλύτερη ανησυχία αφορά στη συχνότητα που πεθαίνουν τα δέντρα, κάτι που απορρέει τόσο από την ξηρασία και τις συνέπειες των καταστροφικών πυρκαγιών του 2019, όσο και της αποψίλωσης των δασών και της υλοτομίας», καταλήγει.