Η Αθήνα ζει με τον θόρυβο: Το κόστος ζωής από την ηχορύπανση στην πόλη

Από την Κηφισίας μέχρι τη Βουλιαγμένης και από τον Κηφισό μέχρι τη Μεσογείων, ο ήχος των μηχανών, των λεωφορείων, των σειρήνων και των κορναρισμάτων έχει γίνει το soundrack της ζωής του Αθηναίου. Πέρα από τα αυτοκίνητα και τη φασαρία του δρόμου, ο θόρυβος της πρωτεύουσας έχει γίνει πολυεπίπεδος. Οι οικοδομικές εργασίες έχουν επιστρέψει δυναμικά στις γειτονιές, ενώ μπουλντόζες, κομπρεσέρ και συνεργεία περνούν οπτικές ίνες ή σκάβουν για έργα της ΔΕΗ και της ΕΥΔΑΠ. Κι εκεί που κάποιος ελπίζει πως το Σαββατοκύριακο θα ξυπνήσει ήσυχα, ένας συναγερμός αυτοκινήτου ή ενός σπιτιού μπορεί να ταράξει την ησυχία ολόκληρου του τετραγώνου.

Η φασαρία δεν σταματά ποτέ, ούτε τη νύχτα. Μια συνεχής βοή, σαν ηχητικό φόντο, συνοδεύει τον Αθηναίο όπου κι αν πάει. Στο σπίτι, στη δουλειά, στο δρόμο. Και αυτό έχει γίνει τόσο δεδομένο, που πολλοί δεν το συνειδητοποιούν πια. Απλώς το σώμα κουράζεται λίγο παραπάνω, η συγκέντρωση χάνεται λίγο πιο εύκολα, η αντοχή μειώνεται.

Για να αντιμετωπίσουν αυτή τη συνεχή ακουστική πίεση, οι κάτοικοι της πόλης έχουν αναπτύξει τις δικές τους «άμυνες». Οι νεότεροι κυκλοφορούν με ακουστικά -όχι μόνο για να ακούσουν μουσική, αλλά για να απομονωθούν από τον θόρυβο γύρω τους. Ακόμη και στα γραφεία εργαζόμενοι φορούν noise-cancelling ακουστικά και ωτοασπίδες για να συγκεντρωθούν. Μέσα στα σπίτια, κάποιοι προσπαθούν να δημιουργήσουν μικρές «νησίδες ησυχίας» με διπλά τζάμια, βαριές κουρτίνες και ηχομονωτικά κουφώματα.
Οι ανακαινίσεις στα διαμερίσματα δεν γίνονται πια μόνο για λόγους αισθητικής ή εξοικονόμησης ενέργειας. Η ηχομόνωση έχει γίνει νέο ζητούμενο. Από τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της Focus Bari για την αγορά ακινήτων στην Ελλάδα, προκύπτει ότι τα τελευταία 5 χρόνια οι πιο συχνές παρεμβάσεις αφορούν την ανακαίνιση μπάνιου και την αντικατάσταση κουφωμάτων ή μονώσεων (ολική 11%, κουζίνα 14%, μπάνιο 18%, κουφώματα/μονώσεις 17%, ηλεκτρολογικά/υδραυλικά 10%, Ενεργειακή Αναβάθμιση 7%). Κι αυτά, καθώς όπως λένε όλο και περισσότεροι, η συνεχής βοή είναι κουραστική, όχι μόνο σωματικά, αλλά και ψυχολογικά.

Οι κίνδυνοι από την ηχορύπανση

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο θόρυβος αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους περιβαλλοντικούς κινδύνους για τη σωματική και ψυχική υγεία. Δεν πρόκειται απλώς για ενόχληση, αλλά για επιβαρυντικό παράγοντα που μπορεί να συμβάλει σε καρδιαγγειακά νοσήματα, μεταβολικές διαταραχές, αϋπνία, εμβοές, ακόμη και σε αυξημένο στρες ή κατάθλιψη. Οι κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ του 2018 έδειξαν ότι η μακροχρόνια έκθεση σε θόρυβο έχει επιπτώσεις συγκρίσιμες με αυτές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, 66.000 πρόωροι θάνατοι ετησίως, 50.000 νέες περιπτώσεις καρδιαγγειακών παθήσεων, 22.000 νέες περιπτώσεις διαβήτη τύπου-2 συνδέονται με την ηχορύπανση, ενώ περισσότερα από 500.000 παιδιά βιώνουν δυσκολίες στην ανάγνωση εξαιτίας του θορύβου και σχεδόν 60.000 έχουν προβλήματα συμπεριφοράς. Συνολικά, πάνω από 20% των Ευρωπαίων εκτίθενται σε επιβλαβή επίπεδα θορύβου από μεταφορές, όταν συγκριθούν με τα όρια της Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Αν χρησιμοποιηθούν πιο αυστηρές συστάσεις του ΠΟΥ, το ποσοστό φτάνει πάνω από 30%.

Χαρτογραφώντας τον θόρυβο

Και στην Αθήνα, η πραγματικότητα δεν απέχει καθόλου από τις ανησυχητικές ευρωπαϊκές τάσεις. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το κέντρο της Αθήνας καταγράφει επίπεδα 65 έως 75 dB κατά τις ώρες αιχμής. Τα όρια της Ε.Ε. είναι 70 dB για τον δείκτη Lden (24ωρος) και 60 dB για τον νυχτερινό δείκτη Lnight -αλλά στην Αθήνα, αυτά τα όρια παραβιάζονται καθημερινά. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις χαρτογραφούν τον αστικό θόρυβο με «στρατηγικούς χάρτες» που δείχνουν ποιοι ζουν κοντά σε επικίνδυνα επίπεδα. Αυτοί οι χάρτες είναι η βάση για σχέδια δράσης που μειώνουν την ηχορύπανση μέσα από παρεμβάσεις στον αστικό σχεδιασμό.

Στην Αθήνα, ωστόσο, η κατάσταση παραμένει στάσιμη. Παρότι καταγράφονται υπερβάσεις των ευρωπαϊκών ορίων επί σειρά ετών, η Ελλάδα δεν έχει εγκρίνει ακόμα τα απαραίτητα Σχέδια Πρόληψης και Αντιμετώπισης (ΣΠΑ). Το προσχέδιο του 2022 παραμένει ανενεργό, ενώ η Κομισιόν έχει παραπέμψει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν επίσημοι, ενημερωμένοι χάρτες θορύβου για την Αθήνα -ούτε στρατηγικές για το πώς θα περιοριστεί το πρόβλημα. Οι πολίτες δεν γνωρίζουν πού βρίσκονται τα πιο επιβαρυμένα σημεία, ούτε τι μέτρα λαμβάνονται για να βελτιωθεί η ακουστική ποιότητα της ζωής τους.
Στο Παρίσι, περίπου 9,7 εκατομμύρια άνθρωποι (80 % της ευρύτερης περιοχής) ζουν σε επίπεδα θορύβου που ξεπερνούν τις συστάσεις του ΠΟΥ. Στο Βερολίνο, χάρτες θορύβου του 2022 δείχνουν ότι πάνω από 369.000 κατοικίες εκτίθενται σε 65-69 dB(A), ενώ 92.000 ξεπερνούν τα 70 dB(A).

Το κόστος του θορύβου

Η ηχορύπανση έχει και οικονομικό αποτύπωμα. Οι διαταραχές ύπνου και η κόπωση μειώνουν την παραγωγικότητα, αυξάνουν το στρες και οδηγούν σε περισσότερες ημέρες απουσίας από την εργασία. Οι επιχειρήσεις χάνουν εργατοώρες, οι πολίτες δαπανούν περισσότερα για υγειονομική φροντίδα, ενώ η αξία των ακινήτων σε περιοχές με έντονο θόρυβο πέφτει. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ε.Ε., η ετήσια οικονομική επιβάρυνση από θόρυβο μεταφορών, εκτιμάται σε τουλάχιστον 95,6 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ευρώπη, που αντιστοιχεί περίπου στο 0,6% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ.