Αναζήτηση στην κοινότητα

Εμφανής επένδυση στην καταστολή έναντι της πρόληψης, υποαπορρόφηση χρηματοδοτικών πόρων, καθυστερήσεις, έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού, καθώς και ελλιπείς ελεγκτικοί μηχανισμοί, τροχοπέδη για την πρόληψη Παρουσιάστηκε σήμερα από το WWF Ελλάς η απολογιστική έκθεση του διετούς προγράμματος με θέμα τη διαχείριση των κρατικών πόρων για την πρόληψη και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών, το οποίο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, σε συνεργασία με το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR). Το πρόγραμμα με τίτλο "Ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στη χρηματοδότηση της πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών με τη συμβολή των πολιτών", είχε ως κεντρικό στόχο να ρίξει φως στο θέμα της διαχείρισης των κρατικών πόρων που διατίθενται για τη δασοπυροπροστασία, να χαρτογραφήσει τα σημαντικότερα κενά στην όλη διαδικασία διάθεσης, απορρόφησης και αξιοποίησης αυτών των πόρων, και εν τέλει, μέσω συγκεκριμένων προτάσεων, να ενισχυθεί η εύρυθμη λειτουργία του εθνικού συστήματος δασοπυροπροστασίας. Η ολοκλήρωση του έργου συμπίπτει με την έναρξη της φετινής αντιπυρικής περιόδου, η οποία έρχεται μετά από μια δύσκολη χρονιά κατά την οποία σημειώθηκε ο δεύτερος χειρότερος απολογισμός καμένων εκτάσεων των τελευταίων 20 ετών για τη χώρα μας (συνολικά 1,5 εκατ. καμένα στρέμματα). Το 2021, για μια ακόμα φορά, το εθνικό σύστημα δασοπυροπροστασίας βασισμένο εν πολλοίς σε μια κατασταλτική φιλοσοφία, δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, με βαριές συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον, την άγρια ζωή, αλλά και την κοινωνία. Με την κλιματική κρίση να επιδρά καθοριστικά πλέον στην αύξηση της έντασης, αλλά και της συχνότητας των πυρκαγιών στη Μεσόγειο, είναι σαφές ότι χρειάζεται άμεσα μετακίνηση του ειδικού επιχειρησιακού βάρους από την καταστολή στη πρόληψη, αλλά και αναθεώρηση των διαδικασιών που αφορούν στη χρηματοδότηση των κρατικών φορέων που είναι επιφορτισμένοι με την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Τι ρόλο, όμως, παίζουν οι πόροι που δίνονται για την αποτελεσματική ή μη αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών; Η χρηματοδότηση της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα περιλαμβάνει ένα σύνθετο πλέγμα ποικίλων χρηματοδοτικών εργαλείων και πόρων που προέρχονται από πολλές πηγές (εθνικές και ενωσιακές) και διοχετεύονται σε εξίσου πολυάριθμους δικαιούχους, συνθέτοντας έτσι ένα δαιδαλώδες σύστημα διαδικασιών. Ωστόσο, παρά την κομβική σημασία της διαχείρισης και κατανομής των χρηματοδοτήσεων, δεν έχει υπάρξει έως και σήμερα στη χώρα μας καμία προσπάθεια καταγραφής, αξιολόγησης και δημοσιοποίησης στοιχείων που αφορούν στη διαχείριση των πόρων που δαπανώνται στην πρόληψη και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Χωρίς αυτά τα δεδομένα, είναι πρακτικά αδύνατο να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε τεκμηριωμένη απολογιστική αξιολόγηση του τί δουλεύει, τί πρέπει να βελτιωθεί και τί πρέπει να αλλάξει. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ανέλυσε δύο σημαντικές πτυχές της χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα: Αφενός, την εκτίμηση των πόρων που έχουν διατεθεί για την πρόληψη και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών κατά την περίοδο 2016-2020, και αφετέρου, την αξιολόγηση της διαδικασίας που ακολουθείται για την κατανομή των πόρων στα κύρια χρηματοδοτικά εργαλεία (χρηστή διακυβέρνηση, λογοδοσία, διαφάνεια). Τα κύρια συμπεράσματα της έκθεσης του WWF Ελλάς αποτυπώνονται ως εξής: Ανισοκατανομή μεταξύ καταστολής και πρόληψης και υποαπορρόφηση: Το σύστημα χρηματοδότησης της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών εστιάζει κυρίως σε δράσεις καταστολής έναντι δράσεων πρόληψης. Μάλιστα, για την περίοδο 2016-2020, το 83,95% των συνολικών κρατικών πόρων κατευθύνεται προς την καταστολή και μόλις το 16,05% προς την πρόληψη. Την ίδια στιγμή, η τελευταία έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ κάνει έκκληση προς τις κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τις δαπάνες για την κατάσβεση των πυρκαγιών προτείνοντας τη διάθεση του 45% του προϋπολογισμού τους για την πρόληψη και την ετοιμότητα, το 35% για την καταστολή των πυρκαγιών και το 20% για την αποκατάσταση. Παράλληλα, παρατηρείται υπο-απορρόφηση των πόρων, ειδικά στον τομέα της δασικής διαχείρισης, καθώς και καθυστερήσεις στη χρηματοδότηση επαναλαμβανόμενων δράσεων. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 (Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα) μέχρι σήμερα έχουν απορροφηθεί συνολικά 26.546.715,8€ από τον συνολικό εγκεκριμένο προϋπολογισμό που ανέρχεται στα 49.812.023,39€ (απορρόφηση κατά 53,29%). Αντίστοιχα, στον θεματικό στόχο “Κλιματική αλλαγή – Πρόληψη” από τα 817.462.866€ που είναι διαθέσιμα έχει συμβασιοποιηθεί και είναι σε διαδικασία υλοποίησης μόλις το 51,5% των πόρων. Και αυτό παρότι υπάρχουν τεράστιες ανάγκες, όπως για παράδειγμα η ενίσχυση των εθελοντικών ομάδων πολιτικής προστασίας με υλικό εξοπλισμό και η δασική διαχείριση. Χαρακτηριστικό είναι επίσης, το γεγονός ότι στο Πρόγραμμα “Αντώνης Τρίτσης” από τους 332 Δήμους της χώρας, τις 13 Περιφέρειες και τους Διαδημοτικούς Φορείς (Συνδέσμους), μέχρι στιγμής μόνο 11 δήμοι, 1 Περιφέρεια και 1 σύνδεσμος δήμων (ΣΠΑΥ) έχουν υποβάλει προτάσεις. Όπως αναδείχθηκε στα εργαστήρια διαβούλευσης που πραγματοποιήσαμε, αυτό οφείλεται στην έλλειψη συνεργασίας, σχεδιασμού, τεκμηρίωσης και υλοποίησης ανάμεσα στα τμήματα Προγραμματισμού και Πολιτικής Προστασίας των ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού. Έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού της χρηματοδότησης των δράσεων πρόληψης και καταστολής: Η χρηματοδότηση των δράσεων πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών γίνεται αποσπασματικά, από διαφορετικά χρηματοδοτικά εργαλεία, χωρίς ολοκληρωμένο και μακροχρόνιο κεντρικό σχεδιασμό για την καταγραφή των αναγκών και των απαιτούμενων δράσεων με στόχο την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Ανεπαρκής τεκμηρίωση και αιτιολόγηση των αποφάσεων και κενά στη συμμετοχή των πολιτών: Οι αποφάσεις κατανομής και διάθεσης των πόρων στηρίζονται σε μια αποσπασματική καταγραφή των υφιστάμενων αναγκών από τους δικαιούχους φορείς χωρίς να προηγείται μία ολοκληρωμένη τεκμηρίωση των απαιτούμενων δράσεων. Κενά διαπιστώθηκαν, επίσης, τόσο στη δημόσια πρόσβαση των πολιτών στις πληροφορίες και στα έγγραφα βάσει των οποίων ελήφθησαν οι σχετικές αποφάσεις κατανομής των πόρων, όσο και στη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία καταγραφής των αναγκών ή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Έλλειψη απολογιστικών εκθέσεων: Μέχρι σήμερα κανένας αρμόδιος δημόσιος φορέας δεν φαίνεται να συντάσσει εκθέσεις πεπραγμένων, στις οποίες να συμπεριλαμβάνεται και οικονομικός απολογισμός των έργων με βάση τους πόρους που έλαβε. Αποσπασματικότητα ελέγχων σχετικά με την αξιοποίηση των δημόσιων πόρων: Ενώ τα χρηματοδοτικά εργαλεία που διαχειρίζονται ενωσιακούς πόρους έχουν ένα δομημένο, αυστηρό και πολυεπίπεδο σύστημα ελέγχων για τα πεπραγμένα, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις υπόλοιπες πηγές χρηματοδότησης των δασικών πυρκαγιών. Οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται ανά χρηματοδοτικό εργαλείο φαίνονται αποσπασματικοί και ελλιπείς, καθώς απουσιάζει η προηγούμενη τεκμηρίωση των αναγκών, στοιχείο που αποτελεί βασικό κενό στο υπάρχον σύστημα δασοπυροπροστασίας. Βάσει των συμπερασμάτων αυτών, η έκθεση περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις του WWF, οι οποίες αποσκοπούν να ενισχύσουν τις δράσεις πρόληψης, κυρίως μέσα από την καλύτερη οργάνωση και συντονισμό των χρηματοδοτικών εργαλείων. Σημειώνεται πως οι προτάσεις αυτές αξιοποιούν και ενισχύουν το υφιστάμενο καθεστώς χρηματοδότησης και διαχείρισης των πόρων για τις δασικές πυρκαγιές, καθώς και τις προβλέψεις του πρόσφατου νόμου 4662/2020 (Α΄27) για τον εθνικό μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων και αντιμετώπισης κινδύνων. Ειδικότερα, οι προτάσεις είναι οι εξής: Κατάρτιση ενός Εθνικού Σχεδίου Αντιπυρικής Προστασίας με συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, που θα αποτελεί μέρος ενός μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασμού για τη χρηματοδότηση δράσεων για μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Ενίσχυση και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας που προβλέπεται στο άρθρο 12 του ν. 4662/2020 (Α΄27) για τον αποτελεσματικό συντονισμό των υφιστάμενων χρηματοδοτικών εργαλείων στο πλαίσιο της εφαρμογής του προτεινόμενου Εθνικού Σχεδίου Αντιπυρικής Προστασίας. Δημιουργία μιας ανοιχτής Ενιαίας Πλατφόρμας Δεδομένων Χρηματοδότησης για την Αντιμετώπιση των Δασικών Πυρκαγιών (με προτεινόμενη ονομασία ΗΦΑΙΣΤΟΣ) για την ενίσχυση της διαφάνειας και της πρόσβασης των πολιτών σε πληροφορίες σχετικά με τη χρηματοδότηση δράσεων για την πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Δημιουργία ενός κεντρικού ελεγκτικού μηχανισμού στη ΓΓΠΠ για τον οικονομικό έλεγχο των αποφάσεων κατανομής και αξιοποίησης των πόρων. Ο μηχανισμός αυτός θα παρακολουθεί και θα ελέγχει τις αποφάσεις κατανομής στα υφιστάμενα χρηματοδοτικά εργαλεία, τόσο σε ό,τι αφορά στην εναρμόνισή τους με το προτεινόμενο Εθνικό Σχέδιο Αντιπυρικής Προστασίας και την αποδοτικότητά τους από οικονομικής άποψης, καθώς και την αξιοποίηση των διατιθέμενων οικονομικών πόρων για την υλοποίηση των προτεινόμενων δράσεων. Η Παναγιώτα Μαραγκού, επικεφαλής προγραμμάτων προστασίας περιβάλλοντος στο WWF Ελλάς, δήλωσε: «Η ανάγκη ενίσχυσης των πόρων για την πρόληψη σε σχέση με την καταστολή είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα. Η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των πυρκαγιών απαιτεί επιπλέον και κατά κύριο λόγο, την εγκαθίδρυση κατάλληλων επιχειρησιακών πλαισίων, την κινητοποίηση της κοινωνίας και την αποτελεσματική και διαφανή χρήση των διαθέσιμων πόρων. Πρόκειται για ένα τρίπτυχο που είναι ικανό να θωρακίσει τα φυσικά οικοσυστήματα, αλλά και τις κοινωνίες από τις δασικές πυρκαγιές, μέσω της πρόληψης. Αρκεί, βέβαια, να τεθεί σε άμεση εφαρμογή». Στη χαοτική νέα κανονικότητα που διαμορφώνει η κλιματική κρίση, οι πιο διαχειρίσιμες πυρκαγιές είναι εκείνες που προλαμβάνονται. Μόνο μέσω της πρόληψης, μπορεί να ελεγχθεί η εξάπλωσή τους και να ελαχιστοποιηθεί η έντασή τους. Η αλλαγή της κουλτούρας του συστήματος δασοπυροπροστασίας είναι το μεγάλο ζητούμενο. Χρειαζόμαστε μια νέα στρατηγική που θα λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες της κλιματικής κρίσης και τα σενάρια εξέλιξης του φαινομένου των δασικών πυρκαγιών, θα εξασφαλίζει τη μετακίνηση της έμφασης στην πρόληψη, θα υπαγορεύει αναγκαίες αλλαγές στον χωρικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, θα αξιολογεί συστηματικά το σύστημα δασοπυροπροστασίας ώστε να εντοπίζει εγκαίρως κενά και παραλείψεις με σαφή και τεκμηριωμένο τρόπο. Μια κουλτούρα που θα στηρίζεται στη συνεργασία, στην επιστημονική γνώση, και στη διακομματική συναίνεση. Θα μαθαίνει από τα λάθη του παρελθόντος, θα αξιοποιεί τα πορίσματα των ειδικών επιτροπών και τις εκθέσεις διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών αδιαφορώντας για τις όποιες βραχυχρόνιες πολιτικές σκοπιμότητες. Η πλήρης έκθεση με τα συμπεράσματα, τις προτάσεις του WWF, καθώς και τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε είναι διαθέσιμη εδώ. Σημειώσεις & συνοδευτικά υλικά Μπορείτε να κατεβάσετε σχετικά infographics από εδώ. Γενικό φωτογραφικό υλικό, διαθέσιμο εδώ. Υπόμνημα WWF προς υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, κ. Χρήστο Στυλιανίδη, με προτάσεις για θέματα βελτίωσης του συστήματος δασοπυροπροστασίας (Φεβρουάριος 2022). Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ: www.activecitizensfund.gr View full είδηση

Σε συνέχεια της περσινής εξαιρετικά αρνητικής αντιπυρικής περιόδου, το πρώτο τρίμηνο του 2022 επιμένουν τα αρνητικά στατιστικά στοιχεία όπως αυτά προκύπτουν από την ανάλυση των δεδομένων του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές (European Forest Fire Information System - EFFIS - https://effis.jrc.ec.europa.eu). Ειδικότερα, τα νεότερα στατιστικά στοιχεία (από την αρχή του έτους έως την 9 Απριλίου 2022), δείχνουν μια σχεδόν εκθετική αύξηση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών, η οποία είναι της τάξης του 750 % σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2008-2021. Εξίσου ανησυχητική είναι και η εξαιρετικά μεγάλη αύξηση της συνολικής καμένης έκτασης στην χώρα μας, η οποία και φτάνει το 275 % σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2008-2021. Γράφημα 1: Συνολικός αριθμός δασικών πυρκαγιών κατα το πρώτο τρίμηνο του 2022 (πορτοκαλί γραμμή). Η μαύρη γραμμή δείχνει το μέσο όρο δασικών πυρκαγιών κατα την περίοδο 2008-2021, και η γραμμοσκιασμένη γκρι ζώνη δείχνει το εύρος μεταξύ της μέγιστης και της ελάχιστης τιμής για την ίδια περίοδο. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι σε απόλυτους αριθμούς, τόσο το πλήθος των δασικών πυρκαγιών όσο και η συνολική καμένη έκταση καταγράφουν τις μεγαλύτερες τιμές που έχουν παρατηρηθεί ποτέ στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του έτους, από το 2008 έως και το 2021. Πιο αναλυτικά, από την αρχή του 2022 έως τις 9 Απριλίου 2022 στην χώρα μας έχουν χαρτογραφηθεί από το EFFIS 30 δασικές πυρκαγιές έναντι 4.4 που καταγράφονταν κατα μέσο όρο αυτή την περίοδο, ενώ έχουν καεί 10.330 στρέμματα έναντι 375 στρεμμάτων κατα μέσο την ίδια περίοδο. Γράφημα 2: Συνολική καμένη έκταση κατα το πρώτο τρίμηνο του 2022 (κόκκινη γραμμή). Η μαύρη γραμμή δείχνει το μέσο όρο καμένων εκτάσεων κατα την περίοδο 2008-2021, και η γραμμοσκιασμένη γκρι ζώνη δείχνει το εύρος μεταξύ της μέγιστης και της ελάχιστης τιμής για την ίδια περίοδο. View full είδηση

Από τον Απρίλιο ξεκινά ο προληπτικός καθαρισμός του περιαστικού δάσους του Σέιχ Σου, ενώ πανελλαδικά θα καθαριστούν σχεδόν 50.000 στρέμματα δασικών εκτάσεων, όπως ειπώθηκε στο περιθώριο σύσκεψης για τη φετινή αντιπυρική περίοδο που πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Θεσσαλονίκης παρουσία του υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Χρήστου Στυλιανίδη και του υφυπουργού Περιβάλλοντος, Γιώργου Αμυρά, με στελέχη της Πυροσβεστικής και της Δασικής Υπηρεσίας, αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ. Ο κ. Στυλιανίδης, στις δηλώσεις του, στάθηκε στην κοινή «μάχη» της Πυροσβεστικής με τη Δασική Υπηρεσία και στην απόκτηση ενιαίων πρωτοκόλλων για το πώς θα λειτουργούν και θα χειρίζονται τα περιστατικά πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη πυρκαγιά. «Δεν πρέπει να βάζουμε τα πράγματα κάτω από το χαλί και πρέπει να ομολογήσουμε ότι υπήρξε μια περίοδος που οι δύο αυτές υπηρεσίες του κράτους δεν ήταν σε τόσο αρμονική συνεργασία όσο θα θέλαμε. Οι νέες ηγεσίες των Υπουργείων αποφασίσαμε ότι η συνεργασία θα πρέπει να επιταχυνθεί και να γίνει πιο αποτελεσματική, όχι μόνο την ώρα που θα επιδιώξουμε να σβήσουμε μια μεγάλη πυρκαγιά αλλά και πριν και μετά», είπε ο υπουργός. Ο κ. Στυλιανίδης πρόσθεσε πως θα γίνουν περιοδείες σε όλη την Ελλάδα για την ενημέρωση του πλαισίου συνεργασίας και πως «σήμερα από τη Θεσσαλονίκη ξεκινά μια προσπάθεια που είμαι σίγουρος ότι θα είναι επιτυχημένη γιατί βλέπω το κλίμα από τη μυρωδιά της προετοιμασίας. Είναι όλοι σαν μια οικογένεια και αντιλαμβάνονται ότι όλοι μαζί πρέπει να δώσουμε τη μάχη της σωστής προετοιμασίας για τη νέα αντιπυρική περίοδο». Ο κ. Αμυράς μίλησε για «μία πολύ σημαντική μέρα η οποία άργησε 24 χρόνια. Τόσα χρόνια πέρασαν από τότε που η Δασική Υπηρεσία είχε ενεργό ρόλο, σε κάτι πολύ σημαντικό, στην πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Είναι σημαντικό ότι το Υπουργείο Κλιματικής και Πολιτικής Προστασίας κάνει ένα βήμα εξαιρετικά αποδοτικό. Φέρνει την Πυροσβεστική σε απόλυτη αρμονία, σε συντονισμό και επικοινωνία με τις δασικές υπηρεσίες». Ο υφυπουργός συμπλήρωσε πως θα πρέπει να υπάρχει συνέργεια ώστε οι δύο υπηρεσίες να αποκτήσουν ενιαία πρωτόκολλα για το πως πρέπει να χειρίζονται μια κατάσταση, πριν κατά τη διάρκεια και μετά τη φωτιά, ενώ χαρακτήρισε «κλειδί» την πρόληψη. «Ζούμε σε εποχές κλιματικής κρίσης και μας έχει δείξει τα δόντια της, είναι αδυσώπητη, είναι αδιανόητα σκληρή σε ανθρώπους και οικοσυστήματα», είπε ο κ. Αμυράς. View full είδηση

Το 2021 κατατάσσεται ως μακράν το χειρότερο έτος των τελευταίων 13 χρόνων σε ό,τι αφορά στη συνολική καμένη έκταση της χώρας μας, σύμφωνα με το meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Ειδικότερα, και με βάση τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές, κατά τη διάρκεια του 2021 χαρτογραφήθηκαν στη χώρα μας 84 συμβάντα δασικών πυρκαγιών, τα οποία κατέκαψαν συνολική έκταση που ξεπερνά τα 1.300.000 στρέμματα. Η συγκεκριμένη επίδοση είναι η χείριστη της περιόδου 2008 – 2021, με τη συνολική καμένη έκταση του 2021 να προσεγγίζει το άθροισμα των καμένων εκτάσεων της πιο πρόσφατης οκταετίας (2013 – 2020). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το 2021 καταγράφει επίσης τη χείριστη επίδοση σε ό,τι αφορά την μέση καμένη έκταση ανά δασική πυρκαγιά, με το συγκεκριμένο δείκτη να υπολογίζεται σε πάνω από 1.500 στρέμματα ανά συμβάν όταν κατά τα προηγούμενα 13 έτη (2008 – 2020) o αντίστοιχος μέσος όρος ήταν κοντά στα 500 στρέμματα ανά συμβάν. Με την αντιπυρική περίοδο του 2022 να ξεκινά σε 5 μήνες από σήμερα, είναι απαραίτητη η αναθεώρηση των πρακτικών που εφαρμόζονται στον τομέα της πρόληψης και της προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών επισημαίνεται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. View full είδηση

Οι εκτεταμένες πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού επανέφεραν στη δημόσια συζήτηση το ζήτημα της δασοπροστασίας, της ετοιμότητας του κρατικού μηχανισμού και του έγκαιρου προληπτικού σχεδιασμού, ενώ πολύς λόγος έγινε σχετικά με το βαθμό στον οποίο για ανάλογα φαινόμενα ευθύνεται η επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή. Το ΕΝΑ, με αφορμή και τη λήξη της φετινής αντιπυρικής περιόδου, απευθύνθηκε στον Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλο [1], δασολόγο με ειδίκευση στις δασικές πυρκαγιές, για μια νηφάλια αποτίμηση των πιο κοινών αστοχιών κατά τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών, αλλά και μια αξιολόγηση των οφειλόμενων ενεργειών για την αποτροπή ή την αποκατάσταση των καταστροφών. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο κ. Ξανθόπουλος εξάρει τη σημασία της πρόληψης και της κατάλληλης εκπαίδευσης των εμπλεκόμενων μερών και επισημαίνει την αναγκαιότητα μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, με τη βοήθεια ενός κατάλληλα στελεχωμένου δημόσιου οργανισμού που θα αξιοποιεί τη συσσωρευμένη γνώση των επιστημόνων και του τοπικού πληθυσμού, ώστε να περιοριστεί το κόστος και να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα της κατασταλτικής παρέμβασης του μηχανισμού. Παράλληλα, αναδεικνύει την κρισιμότητα μιας συνολικότερης πολιτικής για τη διαχείριση του δημόσιου χώρου, με την ενεργό συμμετοχή του πληθυσμού της υπαίθρου και φορέων των τοπικών κοινωνιών, με στόχο τη δημιουργία «ανθεκτικών τοπίων», ικανών να συμβάλλουν στην αναχαίτιση των πυρκαγιών, αλλά και στην ταχύτερη αναγέννηση των καμένων περιοχών. → Τη συνέντευξη πήραν οι: Κώστας Κάβουρας, Υπ. Διδάκτωρ στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, και Αγγελική Μητροπούλου, Υπ. Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Είναι μύθος ή αλήθεια ότι οι εκτάσεις γης που κάηκαν φέτος στη χώρα μας είναι περισσότερες από ποτέ; Μια πρωταρχική και κρίσιμη παρατήρηση είναι ότι, κατά μέσο όρο, δεν έχουμε αύξηση των καμένων εκτάσεων στην Ελλάδα. Θα εξηγήσω τι εννοώ: Αν κοιτάξει κανείς τα στατιστικά δεδομένα των τελευταίων 45 περίπου ετών (1977-2021), θα διαπιστώσει ότι ο μέσος όρος της ετησίως καμένης έκτασης στη χώρα μας κυμαίνεται γύρω στις 450.000 στρέμματα. Ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος από την περίοδο των προηγούμενων 22 ετών (1955-1976), όταν ο μέσος όρος ήταν περί τις 127.000 στρέμματα, σε μια εποχή μάλιστα που οι δασοπυροσβεστικές δυνάμεις της χώρας ήταν πάρα πολύ αδύναμες, τουλάχιστον όσον αφορά τα μέσα που διέθεταν. Αυτό οφείλεται σε μια σειρά λόγων που αφορούν τη δομή και τη λειτουργία του αγροδασικού χώρου και των κατοίκων του, οι οποίοι καλλιεργούσαν, πρόσεχαν και προστάτευαν την περιοχή τους, συνεργαζόμενοι στις παραδασόβιες περιοχές με τη Δασική Υπηρεσία, που είχε τότε την ευθύνη της προστασίας των δασών από τις πυρκαγιές. Αυτό άλλαξε με την αστυφιλία και τη μετανάστευση, οπότε, από τη δεκαετία του 1970, σταδιακά η κατάσταση χειροτέρευσε και οι καμένες εκτάσεις αυξήθηκαν. Το 1998 η ευθύνη της δασοπυρόσβεσης μεταφέρθηκε από τη Δασική Υπηρεσία στο Πυροσβεστικό Σώμα, με την ελπίδα ότι ένα καλά οργανωμένο σώμα, με στρατιωτικού τύπου δομή, θα ήταν πιο αποτελεσματικό. Δυστυχώς, αυτό δεν επαληθεύτηκε. Ο μέσος όρος της περιόδου 1998-2021 είναι ουσιαστικά ο ίδιος με εκείνον της περιόδου 1977-1997, περί τις 450.000 στρέμματα, παρότι οι δαπάνες τα τελευταία χρόνια είναι πολλαπλάσιες. Έχει, επίσης αλλάξει η κατανομή της καμένης έκτασης ανά έτος. Την περίοδο 1977-1997 η καμένη έκταση δεν υπερέβαινε συχνά τον παραπάνω μέσο όρο, έχοντας φθάσει περίπου το 1.000.000 στρέμματα σε τρεις πολύ δύσκολες, από πλευράς συνθηκών, χρονιές στη δεκαετία του 1980. Οι δυνάμεις της Δασικής Υπηρεσίας εκείνη την περίοδο ήταν πολύ μικρότερες από εκείνες που απέκτησε το Πυροσβεστικό Σώμα μετά το 1998. Ωστόσο, από το 1998 και μετά, οι εξάρσεις έχουν γίνει πολύ συχνότερες. Ο μεγάλος αριθμός εναέριων μέσων και η χωρίς φειδώ χρησιμοποίησή τους επιτυγχάνει πολύ καλά αποτελέσματα στις «εύκολες» χρονιές. Όταν όμως οι καιρικές συνθήκες είναι δύσκολες, καίγονται πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις και –το κυριότερο– προκαλούνται φοβερές καταστροφές, όπως έγινε το 1998, το 2000, το 2007 και το 2021. Η αντιπυρική περίοδος του 2021 μπορεί να χαρακτηριστεί ως η απόλυτη αποτυχία, καθώς είχαμε πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις από κάθε άλλη χρονιά και, παρ’ όλα αυτά, είχαμε τη μεγαλύτερη στην ιστορία καμένη έκταση γης (περισσότερα από 500.000 στρέμματα) σε μία και μόνο πυρκαγιά, αυτή της Βόρειας Εύβοιας. Ένα συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι, παρά το γεγονός ότι ο μέσος όρος της καμένης έκτασης παραμένει μακροπρόθεσμα ο ίδιος, το κόστος των μέσων και του εξοπλισμού, αλλά και το μέγεθος της καταστροφής, μεταβάλλονται, χειροτερεύοντας πρακτικά την κατάσταση. Για να το πω πιο απλά: και πληρώνουμε περισσότερα για την καταστολή και έχουμε τρομερές καταστροφές και αυξημένους θανάτους. Ωστόσο, ο περιορισμός των σφοδρών καταστροφών μήπως είναι τελικά και θέμα πρόληψης; Πράγματι, για να μειώσουμε τις καταστροφές, πάνω απ’ όλα χρειάζεται πρόληψη και σωστή αντιμετώπιση, η οποία θα στηρίζεται σε έναν αποτελεσματικό μηχανισμό που αντιμετωπίζει τα προβλήματα, διασφαλίζοντας ότι θα γίνονται άμεσα ουσιαστικές κινήσεις διόρθωσης εκεί όπου διαπιστώνεται ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης ή προβλήματα. Αυτό όμως προϋποθέτει πραγματική αυτογνωσία και αυτοκριτική. Αυτά τα δύο στοιχεία λείπουν όχι μόνο από το Πυροσβεστικό Σώμα αλλά και από τον ευρύτερο μηχανισμό, όπως αυτός είναι δομημένος σήμερα. Διαχρονικά εντοπίζεται ένα πρόβλημα το οποίο έγκειται σε μια γραμμή «προστασίας» του μηχανισμού, παρά τα όποια σοβαρά λάθη και προβλήματα τα οποία θα έπρεπε να έχουν οδηγήσει στην αυτοκριτική, στην επαναξιολόγηση και τελικά στον επανασχεδιασμό του. Λόγω αυτής της οπτικής αναφορικά με το μηχανισμό, της έλλειψης τεχνικής εμπειρίας και της έλλειψης σωστής προετοιμασίας, οδηγούμαστε σε καταστάσεις που καταλήγουν να είναι χειρότερες από τις προηγούμενες, παρά το γεγονός ότι ο μέσος όρος καμένων εκτάσεων μπορεί να παραμένει περίπου σταθερός. Οι αριθμοί αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα της ύπαρξης αδυναμιών και λαθών, όμως επιλέγουμε να τους αγνοούμε. Ποιες άλλες αλλαγές έχουν καταγραφεί που επιτείνουν την αναποτελεσματική διαχείριση των πυρκαγιών; Σημαντικός παράγοντας είναι ότι ο κόσμος τις τελευταίες δεκαετίες έχει εγκαταλείψει τη ζωή στην ύπαιθρο. Όσοι έχουν μείνει πίσω ανήκουν σε έναν πληθυσμό ο οποίος είναι γερασμένος. Έχει αλλάξει γενικά η κατάσταση, αλλά και η νοοτροπία, που θέλει πια την ευθύνη να μετακυλίεται στους επαγγελματίες («οι πυροσβέστες να σβήσουν τη φωτιά, διότι αυτή είναι η δουλειά τους»). Υπάρχει βλάστηση που φτάνει μέχρι τα χωριά. Εκεί όπου παλιά υπήρχαν περιβόλια, σήμερα φτάνουν τα πεύκα μέχρι το χωριό. Επίσης, υπάρχει γενικότερη συσσώρευση νεκρής καύσιμης ύλης. Στα δάση, αλλά και σε μεγάλο μέρος του αγροδασικού χώρου, παρατηρείται έλλειψη διαχείρισης. Το προσωπικό της Δασικής Υπηρεσίας είναι γερασμένο και αριθμητικά λίγο και έχει να ασχοληθεί με ένα αυξημένο φορτίο γραφειοκρατικών διεργασιών, όπως οι δασικοί χάρτες. Έτσι, η διαχείριση των δασών περνάει σε δεύτερη μοίρα, ενώ υποφέρει και η πρόληψη, καθώς οι διατιθέμενες πιστώσεις είναι ισχνότατες. Αν συνδυάσει κανείς αυτές τις διαπιστώσεις με άλλη μια διαχρονική τάση, αυτή της κακής διαχείρισης της υπαίθρου, για διάφορους λόγους, τότε αναδεικνύεται η μεγάλη δυσκολία που προκύπτει σε σχέση με το ίδιο το τοπίο (landscape): λείπει ο κόσμος από την ύπαιθρο, οι νέοι δεν έχουν κίνητρα να μείνουν και να δουλέψουν στην επαρχία, δεν στηρίζεται το αγροτικό εισόδημα όπως θα έπρεπε. Όλα αυτά τελικά οδηγούν σε απαξίωση της υπαίθρου, η οποία συνδέεται και με την ευρύτερη χειροτέρευση της κατάστασης, που περιγράψαμε νωρίτερα. Χρειαζόμαστε ανθεκτικά τοπία (resilient landscapes), που θα μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των προβλημάτων από τις πυρκαγιές, ώστε π.χ. με ένα μωσαϊκό βλάστησης, με διάσπαση της συνέχειας με ζώνες δάσους με μειωμένη καύσιμη ύλη, με αγροτικές εκτάσεις, ελαιώνες, οπωρώνες, περιοχές βοσκής κ.λπ., να μην έχουμε τεράστιες ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, όπως εκείνη της Β. Εύβοιας. Αν προσθέσουμε σε αυτό και το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα, που είναι η δημιουργία ζωνών μίξης δασών και οικισμών (έχουμε το spillover της Αθήνας σε όλη την Αττική και όχι μόνο), ο κίνδυνος αυξάνεται, ενώ παράλληλα η αντιμετώπιση των πυρκαγιών γίνεται δυσκολότερη. Μάλιστα, τα πράγματα φέτος έγιναν χειρότερα, εξαιτίας της έμφασης που δόθηκε στη συλλήβδην εκκένωση κοινοτήτων, χωρίς κριτήρια και χωρίς προηγούμενο σχεδιασμό. Προφανώς δεν είμαι ενάντια στο μέτρο της εκκένωσης, ωστόσο πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ώστε να μην οδηγεί σε καταστάσεις των οποίων γίναμε όλοι μάρτυρες. Φυσικά, διαχρονικά επιδρούν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά δεν πρέπει να χαθεί η μεγάλη εικόνα, η οποία δεν είναι άλλη από την αναποτελεσματική πρόληψη και καταστολή. Το θέμα είναι πολυπαραγοντικό. Ωστόσο, ποια θα λέγατε ότι είναι αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη πρόκληση για την πολιτική προστασία, όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές και γενικότερα περιβαλλοντικά θέματα; Παρά το γεγονός ότι η πολιτική προστασία είναι «στα πάνω της» παγκοσμίως, ουσιαστικά δεν «κοιτάει» το προληπτικό μέρος, ενώ στηρίζεται διαρκώς στη «βολική δικαιολογία» της κλιματικής αλλαγής, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιεί αυτό τον άξονα για να μοχλεύει πόρους για καταστολή και όχι για πρόληψη και αποκατάσταση. Ένας φαύλος κύκλος έχει δημιουργηθεί: δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι δεν ευθύνεται η αλλαγή του κλίματος, αλλά ούτε μπορεί κανείς με ασφάλεια να προσδιορίσει σε τι ποσοστό ευθύνονται η αλλαγή του κλίματος, η έλλειψη αποτελεσματικής διαχείρισης, ο απροετοίμαστος πληθυσμός κ.λπ. Αυτό είναι ίσως μια μεγάλη πρόκληση. Η πρόληψη δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια νομοθετική πρωτοβουλία η οποία θα καταλήξει να μείνει «στα χαρτιά». Το 2013-2014 είχα στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) την ευθύνη ενός έργου που αποσκοπούσε στην ενίσχυση της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών με τη συνεργασία όλων, δοκιμάζοντας στην πράξη, σε πολλά μέρη της χώρας, μια μεθοδολογία (INCA) που στον πυρήνα της είχε την αλληλεπίδραση φορέων και πολιτών. Ενημερώναμε για την πρόληψη, λαμβάναμε ανατροφοδότηση (feedback) από τους ίδιους τους ενδιαφερομένους, ανταλλάσσαμε απόψεις για το ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα κάθε περιοχής και μέσα από αυτή τη διαδικασία δημιουργήσαμε εθελοντικές ομάδες, που λειτούργησαν με στόχο να διορθώσουν αυτά τα προβλήματα. Έχοντας συμμετάσχει σε συναντήσεις εργασίας σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, από τη Λέσβο και τη Χίο ως τη Ρόδο και την Κρήτη και από τον Πύργο και τη Λαμία ως την Αττική και τη Θεσσαλονίκη, μπορώ να πω πλέον ότι είναι διαφορετικά τα προβλήματα κάθε περιοχής, όπως τα διαπιστώνουν οι πολίτες ενός τόπου, πέρα από όσα αναδεικνύουν οι στατιστικές. Γι’ αυτό και απαιτούν διαφορετικό και στοχευμένο τρόπο προσέγγισης. Αλλού το πρόβλημα μπορεί να δημιουργείται από την τουριστική κίνηση, ενώ σε άλλες περιοχές από τη βοσκή, από τις γραμμές μεταφοράς ρεύματος που φεύγουν από ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού ή από τις διαφορετικές χρήσεις γης. Ωστόσο, συχνά οι φορείς και οι πολιτικοί δεν εστιάζουν στις αιτίες, ώστε να δώσουν έμφαση στην πρόληψη. Για να το πούμε πιο απλά: η προμήθεια αεροσκαφών (Canadair κ.λπ.) είναι πιο ορατή, πιο εύκολη και πιο γρήγορη τελικά, γι’ αυτό και επιλέγεται αυτή η λύση έναντι της ανάλυσης των αιτίων, της συζήτησης και συνεργασίας με τους πολίτες και της οργανωμένης και μακροχρόνιας, επιστημονικά καθοδηγούμενης, προσπάθειας πρόληψης. Επισημαίνω, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, ότι χρειάζονται τόσο η πρόληψη όσο και η καταστολή. Χωρίς σωστά υλοποιημένη πρόληψη όμως, η καταστολή είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Το ζητούμενο λοιπόν είναι η σωστή κατανομή πιστώσεων μεταξύ των δύο και, βέβαια, η ορθή αξιοποίηση αυτών. Από τη συζήτησή μας αναδεικνύεται η σημασία της διαχείρισης του χώρου σε θέματα πρόληψης. Μιλήστε μας λίγο περισσότερο γι’ αυτό. Πράγματι, στην πρόληψη παίζει πολύ σημαντικό ρόλο το πώς διαχειριζόμαστε το χώρο. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότερες πολιτικές σήμερα είναι αστικοκεντρικές (urban-centric). Οι άνθρωποι της πόλης, που έχουν γίνει περισσότεροι, επιβάλλουν πολιτικές, κυρίως όσον αφορά τον τρόπο σκέψης. Ένα παράδειγμα είναι οι περιορισμοί που επιβάλλονται σε κάθε είδους καύσεις στην ύπαιθρο, ακόμη και εκτός της αντιπυρικής περιόδου, αντί να δίνεται έμφαση στην εκπαίδευση των αγροτών για την ασφαλή χρήση της φωτιάς, όπου απαιτείται. Μόλις πρόσφατα, μετά την καταστροφική αντιπυρική περίοδο του 2021, άρχισε να υπάρχει ενδιαφέρον για τη δοκιμή, με ορθολογικό και οργανωμένο τρόπο, του προδιαγεγραμμένου πυρός στην Ελλάδα. Άρχισε, επίσης, να συζητείται η νομοθετική πρόβλεψη για τη χρήση του αντιπυρός. Για να αποφευχθούν παρανοήσεις, επισημαίνω ότι το «αντιπύρ» και το «προδιαγεγραμμένο πυρ» είναι δύο διαφορετικά πράγματα: το αντιπύρ είναι μια μέθοδος κατάσβεσης με έμμεση προσβολή της πυρκαγιάς, ενώ το προδιαγεγραμμένο πυρ είναι μια τεχνική κατά την οποία οι διαχειριστές μια περιοχής οργανώνουν μια, κατά κανόνα, ήπια καύση με αυστηρές προδιαγραφές (θέση, χρόνος, μετεωρολογικές συνθήκες, ένταση φωτιάς κ.λπ.) για την επίτευξη συγκεκριμένων διαχειριστικών στόχων, όπως η μείωση της νεκρής βιομάζας, για να μειωθεί ο μελλοντικός κίνδυνος πυρκαγιάς. Το προδιαγεγραμμένο πυρ εφαρμόζεται ευρύτατα σε πάρα πολλές χώρες παγκοσμίως, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Η WWF Ελλάς και το ΙΜΔΟ, σε ένα ερευνητικό έργο που έχει μόλις ξεκινήσει, πρόκειται να επιδείξουν και να μελετήσουν το προδιαγεγραμμένο πυρ για πρώτη φορά στη χώρα μας στον 21ο αιώνα, με στόχο να ανοίξει ο δρόμος για την επίσημη και ορθολογικά οριοθετημένη χρήση του. Γενικότερα, η διαχείριση του χώρου είναι περίπλοκο ζήτημα, γι’ αυτό και η Επιτροπή Γκολντάμερ, που συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2018 «για την ανάλυση των υποκείμενων αιτιών και τη διερεύνηση των προοπτικών διαχείρισης των μελλοντικών πυρκαγιών δασών και υπαίθρου στην Ελλάδα» και της οποίας ήμουν μέλος, πρότεινε να δημιουργηθεί ένας οργανισμός (ΟΔΙΠΥ) ο οποίος θα είναι το «μάτι» που θα παρακολουθεί, θα δίνει κατεύθυνση, θα αποτιμά και θα διορθώνει, όσον αφορά τόσο την πρόληψη όσο και την καταστολή, με έμφαση στη συνεργασία όλων των φορέων. Το σύνθετο του έργου απαιτεί στελέχωση του ΟΔΙΠΥ με κορυφαίους εξειδικευμένους επιστήμονες και με επιλεγμένους εκπροσώπους φορέων. Εκπαίδευση του πληθυσμού, τόσο για την κατάσβεση της πυρκαγιάς όσο και για την εκκένωση, αντιλαμβανόμαστε ότι, σε πολύ μεγάλο βαθμό, δεν υπάρχει. Υπήρχε στο παρελθόν ανάλογη μέριμνα από τη Δασική Υπηρεσία για τους τοπικούς πληθυσμούς; Υπήρχε σε κάποιο βαθμό, όχι μεγαλύτερο από ό,τι τώρα. Αλλά είχαμε λιγότερες ζώνες μίξης δασών – οικισμών, τα χωριά δεν ήταν τόσο ερημωμένα, είχαν ακόμα αρκετό πληθυσμό, που ήταν ενεργός και είχε γνώσεις, κατανοούσε τον τόπο. Τις φωτιές τις έσβηναν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Πριν από το 1970 δεν υπήρχαν καθόλου πυροσβεστικά οχήματα στη Δασική Υπηρεσία. Αυτοί που –κυριολεκτικά– έτρεχαν να τη σβήσουν ήταν ο δασάρχης, ο δασολόγος ή ο δασοφύλακας της περιοχής. Και καμιά φορά ούτε καν αυτοί, που είχαν και τη σχετική αρμοδιότητα. Έτρεχαν ο αστυνόμος, ο παππάς ή ο δάσκαλος, χτυπούσαν την καμπάνα και έτρεχαν οι πολίτες και προσπαθούσαν με τα αγροτικά τους εργαλεία, τα τρακτέρ τους, τους ψεκαστήρες κ.λπ. να σβήσουν τις φωτιές. Είχαν γνώσεις σχετικά με το ποιες περιοχές και σημεία ήταν καμένα από προηγούμενη μικρο-φωτιά, ήξεραν ποιος ήταν καθαρισμένος αμπελώνας/ελαιώνας. Επειδή δεν είχαν δυνάμεις να πολεμήσουν τη φωτιά στο μέτωπο, εργάζονταν έξυπνα για να σβήσουν τις εστίες, έκαναν έναν ιδιότυπο «ανταρτοπόλεμο». Εκμεταλλεύονταν το χώρο, τη γνώση που είχαν γι’ αυτόν και το χρόνο (δουλεύοντας τις ώρες που η εξάπλωση της πυρκαγιάς σχεδόν παύει) και συχνά χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να σταματήσουν τη φωτιά (αντιπύρ). Σήμερα ο μηχανισμός καταστολής έχει την τάση να δίνει μετωπική μάχη. Αυτή η τακτική δεν αποδίδει όταν η φωτιά έχει λάβει διαστάσεις και έχει πολύ μεγάλη ένταση. Πρέπει να έχεις απόλυτη υπεροπλία στον αέρα και στο έδαφος για να έχεις ελπίδες επιτυχίας. Και αυτό δεν μπορείς να το κάνεις όταν ξεσπούν πολλές πυρκαγιές ταυτόχρονα. Καταλαβαίνουμε ότι κινούμαστε προς τη λάθος κατεύθυνση, και αυτό δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικό. Η σωστή κατεύθυνση ποια είναι και με ποιους τρόπους θα γίνει καλύτερα αντιληπτή από τους πολίτες; Η σωστή κατεύθυνση πρώτα και κύρια πρέπει να περιλαμβάνει έναν οργανισμό που έχει σοβαρούς επιστήμονες, στο πλαίσιο του οποίου θα εργάζονται άνθρωποι που έχουν όντως διάθεση να συνεργαστούν και που έχουν πραγματική γνώση. Ο οργανισμός που περιέγραφε η Επιτροπή Γκόλνταμερ θα μπορούσε να είναι μια πολύ καλή λύση, εφόσον είναι διακομματικά αποφασισμένος, γιατί δεν είναι κάτι που θα το κάνεις και σε δύο χρόνια θα έχεις αποτέλεσμα. Άρα λοιπόν, πρέπει να έχει μια προοπτική για να κάνει δουλειά, να δει το αποτέλεσμα και να το βελτιώσει. Για να γίνει αυτό, εκτός από προγράμματα πρόληψης, εκτός από πιστώσεις για την πρόληψη και προτάσεις για το πώς αυτές θα διατεθούν, κρίσιμες είναι και άλλες παράμετροι, όπως η δημοσιότητα, το brainstorming για καινούργιες ιδέες και πάνω από όλα η υποστήριξη προτάσεων νομοθετικής διόρθωσης. Χρειάζεται, επίσης, συνεργασία των επιστημόνων με τους επιχειρησιακούς παράγοντες και καλύτερη εκπαίδευση. Ένα ακόμη σημαντικό θέμα είναι η ουσιαστική συνεργασία όλων. Συχνά λέω ότι «στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών δεν περισσεύει κανείς». Είναι μεγάλο λάθος να θέλει να τα κάνει όλα το Πυροσβεστικό Σώμα, με ένα συνεχώς αυξανόμενο κόστος. Αυτό οδηγεί σε μείωση της αποδοτικότητας (efficiency) και τελικά της αποτελεσματικότητας, γιατί, όταν ξεπεραστούν τα όρια του Σώματος, το σύστημα καταρρέει. Το φετινό καλοκαίρι απαιτήθηκε σημαντική βοήθεια από το εξωτερικό. Και όμως, κάτω από ένα σωστό σύστημα θα μπορούσαν όλοι να προσφέρουν χρήσιμο έργο, αξιοποιώντας μάλιστα τις ειδικές γνώσεις και δυνατότητές τους, εάν είχε προβλεφθεί σωστά πώς θα «κουμπώσουν». Υπάρχει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η Δασική Υπηρεσία, η Αστυνομία, οι εθελοντές, κατάλληλοι ιδιώτες κ.λπ. Και βέβαια υπάρχουν οι Ένοπλες Δυνάμεις, οι οποίες έχουν τεράστια δύναμη, πρέπει όμως να προβλεφθεί σωστά ο ρόλος τους και ο τρόπος παρέμβασής τους, για να είναι αποτελεσματικές. Πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα το οποίο να τους βάζει να δουλέψουν συνδεόμενοι/συνδυαζόμενοι σωστά, ώστε να μπορούν όλοι να προσφέρουν, ιδίως τις κρίσιμες ώρες. Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η «επόμενη μέρα» για περιοχές όπως η Βαρυμπόμπη και η Εύβοια, για τις οποίες προβλέπονται ειδικοί πόροι και ειδικό σχέδιο; Η ελληνική φύση, η μεσογειακή φύση, είναι προσαρμοσμένη στο να μπορεί μόνη της (υπό όρους) να αναγεννηθεί. Μέσα σε μερικά χρόνια η περιοχή θα είναι πράσινη και στη Βαρυμπόμπη και στη Β. Εύβοια. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, πρέπει να αποφευχθούν –όσο αυτό είναι δυνατόν– δευτερογενείς καταστροφές από πλημμύρες, να περιοριστεί η διάβρωση, για να μπορέσει να γίνει συγκράτηση του εδάφους, με χρονικό ορίζοντα κυρίως τον επόμενο χρόνο. Το χρονικό αυτό διάστημα είναι κρίσιμο, γιατί μέσα σε αυτό είναι εφικτό να φυτρώσει αρκετό χόρτο, θάμνοι, φρύγανα κ.λπ., διασφαλίζοντας τη συγκράτηση του εδάφους. Έτσι η μεγάλης έκτασης ζημιά θα περιοριστεί μόνο στην τρέχουσα χρονιά, ενδεχομένως να διαρκέσει και μέχρι την άνοιξη του 2022. Ως εκ τούτου, τα σχετικά έργα δεν έχει νόημα να συνεχιστούν μετά από την πάροδο και του επόμενου φθινοπώρου. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι μια εμπεριστατωμένη μελέτη στην οποία θα περιλαμβάνονται αυστηρά όσες ενέργειες είναι απαραίτητο να γίνουν ώστε οι πολίτες να μη γίνουν μάρτυρες σκηνών όπου μπουλντόζες θα μπαίνουν και θα κόβουν χωρίς κανένα σχέδιο ό,τι καμένο υπάρχει. Ένα αποτελεσματικό σχέδιο που έχει γίνει σε σωστές βάσεις περιλαμβάνει συνδυασμό αντιπυρικών ζωνών, αλλά και επιλεγμένες περιοχές όπου μπορεί (και έχει νόημα) να γίνει αναδάσωση. Ας χρησιμοποιήσουμε πάλι το πρόσφατο παράδειγμα της Β. Εύβοιας. Εκεί υπάρχουν πεύκα, τα οποία, θεωρητικά, αν πέσουν κάτω και δεθούν με τις κατάλληλες μεθόδους, δημιουργώντας τα λεγόμενα κορμοδέματα, μπορούν πράγματι να συμβάλουν στη μείωση της διάβρωσης. Ωστόσο, σε περιοχές όπου παρατηρείται κλίση εδάφους κάτω από 25% αυτή η μέθοδος δεν ενδείκνυται. Οι έρευνές μας, οι οποίες μάλιστα έγιναν στη Β. Εύβοια, έδειξαν ότι σε τόσο μικρές κλίσεις η ζημιά που γίνεται από το ποδοπάτημα και τη μετακίνηση κορμών είναι περισσότερη από την προστασία που θα προσφέρουν τα κορμοδέματα. Σε κλίσεις μεγαλύτερες του 25% και έως κάποιο όριο, η προστασία του εδάφους που επιτυγχάνεται είναι πολύ σημαντική. Αυτό που έχει σημασία αναφορικά με την «επόμενη μέρα» μιας περιοχής που έχει πληγεί από πυρκαγιά είναι να υπάρχουν σχέδιο και προτάσεις από εξειδικευμένους επιστήμονες και βέβαια αυτές να εφαρμοστούν έγκαιρα και με τον σωστό τρόπο. Από όσο γνωρίζω, ειδικά στη Βόρεια Εύβοια, ο σχεδιασμός και τα έργα που γίνονται είναι σε αυτή την κατεύθυνση. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ στην εμπλοκή ιδιωτικών φορέων-χορηγών στην προσπάθεια αποκατάστασης της Β. Εύβοιας, τόσο όσον αφορά το δασικό περιβάλλον όσο και την τοπική κοινωνία. Δεν είμαι δογματικά αντίθετος στην ιδέα. Όπως δεν είμαι καθόλου αρνητικά διακείμενος απέναντι στους εθελοντές και την εμπλοκή τους στη δασοπροστασία. Όμως και στις δύο περιπτώσεις όλα εξαρτώνται από τον τρόπο εφαρμογής. Στη Β. Εύβοια θα κριθούν προθέσεις, επιλογές κατευθύνσεων και προσώπων, αποτελεσματικότητα, οικονομικότητα κ.λπ., που θα αποτυπωθούν στο τελικό αποτέλεσμα. Θα περιμένω, για να κρίνω εκ του αποτελέσματος, και, αν μου ζητηθεί, θα συμβάλω. Τονίζω όμως ότι ένα τέτοιο σχήμα, που, λόγω του μεγέθους της καταστροφής, κινητοποίησε πλήθος χορηγών, δεν είναι δυνατόν να επαναλαμβάνεται παντού. Το κράτος οφείλει να έχει τον πρώτο λόγο στη δασοπροστασία και την αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων. Για τον λόγο αυτό, οφείλει να αναβαθμίσει τη Δασική Υπηρεσία με νέο προσωπικό και μέσα, καθώς αυτή, ιστορικά, έχει αξιοποιήσει στο μέγιστο τις περιορισμένες πιστώσεις που της διατίθεντο για να εκτελέσει το σημαντικό αυτό έργο. [1] Ο Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος είναι δασολόγος με ειδίκευση στις δασικές πυρκαγιές και είναι διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του Ε.Λ.Γ.Ο. «ΔΗΜΗΤΡΑ». Τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι (α) η πρόληψη δασικών πυρκαγιών, (β) ο αντιπυρικός σχεδιασμός, (γ) η εκτίμηση και πρόβλεψη κινδύνου πυρκαγιάς, (δ) η πρόβλεψη συμπεριφοράς δασικών πυρκαγιών, (ε) η δασοπυρόσβεση (στρατηγική, τεχνικές, μοντελοποίηση, θέματα ασφάλειας), (στ) η μέτρηση, μοντελοποίηση και διαχείριση της δασικής καύσιμης ύλης και (ζ) η μεταπυρική αποκατάσταση. Έχει διατελέσει επιστημονικός σύμβουλος σε διάφορες θέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμα ερευνητικά προγράμματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συμβάλλοντας στη μεταφορά τεχνογνωσίας και ερευνητικών πορισμάτων από τη διεθνή σκηνή στην ελληνική πράξη. * Το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ «Δήμητρα», θέλοντας να συμβάλει στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, δημιούργησε δύο βίντεο ενημέρωσης των πολιτών για την ασφάλεια των ιδίων και των κατοικιών τους. Τα βίντεο δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του έργου με τίτλο «Καινοτόμα δράση για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών στα Κύθηρα με την κινητοποίηση και συνεργασία του πληθυσμού, πιλοτικά σε 3 οικισμούς», που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο, και είναι διαθέσιμα εδώ: Δασικές Πυρκαγιές – Ασφάλεια Κατοικίας Δασικές Πυρκαγιές – Τι πρέπει να γνωρίζουμε View full είδηση

Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός της Περιφέρειας Αττικής για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών κινδύνων και την αποτελεσματική θωράκιση της Αττικής παρουσιάστηκε στην πρόσφατη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής. Ειδικότερα έγινε μια πρώτη παρουσίαση του Master Plan που διαμορφώθηκε από τους μελετητές, οι οποίοι έλαβαν υπόψη τους τις σχετικές μελέτες του Κέντρου Επιστημών Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης BEYOND του Αστεροσκοπείου και του ΕΚΠΑ, οι οποίες παραδόθηκαν στον Περιφερειάρχη στη βάση των σχετικών προγραμματικών συμβάσεων που έχουν συναφθεί. Η συζήτηση επί του θέματος θα συνεχιστεί και σε επόμενη συνεδρίαση του ΠΕΣΥ. Ο επικεφαλής του Κέντρου Επιστημών Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης BEYOND του Αστεροσκοπείου καθηγητής Χ. Κοντοές και η ομάδα του παρουσίασαν τα ευρήματα που προέκυψαν από τις αυτοψίες που πραγματοποίησαν στις πληγείσες περιοχές και πρότειναν μέτρα αντιμετώπισης. Ο μελετητής κ. Ραμπαούνης και η ομάδα του παρουσίασαν τους βασικούς άξονες του masterplan, το οποίο συνοπτικά περιλαμβάνει: * Την καταγραφή και εκτίμηση του εύρους της καταστροφής, την εκτίμηση των κινδύνων πλημμυρών ανά λεκάνη απορροής και κοίτη ρέματος. * Ιεραρχημένες προτάσεις των απαραίτητων μελετών και έργων. * Προϋπολογισμό των μελετών και προεκτίμηση κόστους των απαιτούμενων έργων. Στο σχέδιο αποτυπώνονται αναλυτικά οι κίνδυνοι καθώς και οι κοστολογημένες παρεμβάσεις, που είναι αναγκαίες για τα έργα άμεσης (Α προτεραιότητας) και μεσοπρόθεσμης παρέμβασης (Β προτεραιότητας). Ειδικότερα για την Α Φάση απαιτούνται 35 εκ. ευρώ (για μελέτες και έργα) ενώ για τη Β Φάση απαιτούνται κατ' εκτίμηση 283 εκ. ευρώ, (για μελέτες και έργα). Επισημαίνεται πως με εντολή του Περιφερειάρχη, το Γενικό Σχέδιο έχει ήδη προωθηθεί από τις υπηρεσίες της Περιφέρειας σε όλους τους συναρμόδιους Υπουργούς προς ενημέρωσήτους. View full είδηση

Σήμερα, το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής (ΚΚΕρ) παρουσίασε την 21η ετήσια έκθεσή του για τις δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική το 2020. Μετά το 2019 —τη χειρότερη χρονιά που καταγράφηκε ποτέ—, το 2020 ήταν ένα ακόμη έτος κατά το οποίο οι πυρκαγιές κατέκαψαν μεγάλες φυσικές εκτάσεις στην Ευρώπη. Παρά το αυξημένο επίπεδο ετοιμότητας στις χώρες της ΕΕ, σύμφωνα με την Κομισιόν, κάηκαν περίπου 340.000 εκτάρια στην ΕΕ το 2020, έκταση κατά 30% μεγαλύτερη από το Λουξεμβούργο. Το 2021, η περίοδος των πυρκαγιών είναι ακόμη χειρότερη. Μέχρι την έκδοση της παρούσας έκθεσης, περίπου 0,5 εκατομμύρια εκτάρια γης έχουν γίνει παρανάλωμα του πυρός, εκ των οποίων το 61% είναι δάση που θα χρειαστεί χρόνια για να ανακάμψουν. Περίπου το 25% των ζωνών που κάηκαν στην Ευρώπη βρίσκονται εντός περιοχών Natura 2000 — των ταμιευτήρων βιοποικιλότητας της ΕΕ. Η ΕΕ ενίσχυσε φέτος την ικανότητά της να συνδράμει τις διάφορες χώρες κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής των πυρκαγιών, και η ικανότητα αυτή χρησιμοποιήθηκε ήδη εκτενώς κατά τις μεγάλες πυρκαγιές που ξέσπασαν στην περιοχή της Μεσογείου το φετινό καλοκαίρι. Όπως επισημαίνει η Κομισιόν, η κλιματική αλλαγή γίνεται κάθε χρόνο και πιο αισθητή. Διακρίνουμε σαφέστατα μια ανοδική τάση, η οποία σημαίνει υψηλότερο επίπεδο κινδύνου πυρκαγιών, αύξηση της διάρκειας των εποχών των πυρκαγιών, καθώς και έντονες και ταχέως εξαπλούμενες γιγαντιαίες πυρκαγιές, τις οποίες ελάχιστα μπορούν να αντιμετωπίσουν τα παραδοσιακά μέσα πυρόσβεσης. Φέτος, είχαν ήδη καεί περίπου 130.000 εκτάρια έως τα τέλη Ιουνίου, οπότε αρχίζει κατά κανόνα η εποχή των πυρκαγιών. Οι πυρκαγιές δεν πλήττουν πλέον μόνο τα κράτη της νότιας Ευρώπης, αλλά αποτελούν αυξανόμενη απειλή και για την κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Περισσότερες από 9 στις 10 πυρκαγιές στην ΕΕ προκαλούνται από ανθρώπινες ενέργειες. Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού και οι εκπαιδευτικές εκστρατείες σχετικά με τον κίνδυνο πυρκαγιών είναι καίριας σημασίας για την πρόληψη των καταστροφών. Κύρια πορίσματα της έκθεσης Η έκθεση του 2020 για τις δασικές πυρκαγιές δείχνει ότι η Ρουμανία ήταν η χώρα που επλήγη περισσότερο, ακολουθούμενη από την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία, σύμφωνα με τις εκθέσεις των κρατών μελών· Οι δασικές πυρκαγιές έπληξαν σοβαρά τις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 της Ευρώπης: κάηκαν 136 331 εκτάρια —περίπου το 40 % του συνόλου της καμένης γης το 2020—, έκταση ελαφρώς λιγότερη από ό,τι το 2019, αλλά πάνω από τον μέσο όρο των τελευταίων 9 ετών· Όπως και το 2019, δυστυχώς, στη Ρουμανία βρίσκεται και πάλι σχεδόν το ήμισυ των εκτάσεων που κάηκαν σε περιοχές Natura 2000, κυρίως στην προστατευόμενη περιοχή του δέλτα του Δούναβη· Το 2020, πυρκαγιές έκτασης άνω των 30 εκταρίων ξέσπασαν σε 20 κράτη μέλη της ΕΕ κατακαίγοντας 339.489 εκτάρια συνολικά, έκταση που υπερβαίνει ελαφρώς εκείνη που κάηκε το 2019· Επίσης, περισσότεροι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους την περίοδο των πυρκαγιών του 2020 από ό,τι το 2019: στις εκθέσεις που υποβλήθηκαν από την Ισπανία αναφέρονται έξι νεκροί, τέσσερις εκ των οποίων ήταν πυροσβέστες· Το 2020, η ταχεία χαρτογράφηση της υπηρεσίας διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης Copernicus ενεργοποιήθηκε 17 φορές για τη λεπτομερή χαρτογράφηση δασικών πυρκαγιών, δηλαδή λιγότερες φορές από ό,τι μέχρι σήμερα το 2021· Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ αναβαθμίστηκε με έναν στόλο πυροσβεστικών αεροσκαφών μέσω του rescEU το 2019, γεγονός που ενίσχυσε την ικανότητά του να συνδράμει τις διάφορες χώρες κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής πυρκαγιών. Η περίοδος δασικών πυρκαγιών του 2020 χαρακτηρίστηκε από μεγάλο αριθμό ανεξέλεγκτων πυρκαγιών το πρώτο εξάμηνο. Πυρκαγιές ξέσπασαν τον χειμώνα στο δέλτα του Δούναβη και στα Πυρηναία, και την άνοιξη κυρίως στην περιοχή των Βαλκανίων. Οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο ήταν οι χώρες της Μεσογείου, ιδίως η Ισπανία και η Πορτογαλία, στις οποίες καταγράφηκαν οι μεγαλύτερες πυρκαγιές στην ΕΕ το 2020. Οι μεγαλύτερες δασικές πυρκαγιές του έτους σημειώθηκαν εκτός της ΕΕ, στην Ουκρανία κοντά στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ. Η κ. Μαρίγια Γκαμπριέλ, Επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, η οποία είναι αρμόδια για το Κοινό Κέντρο Ερευνών, δήλωσε σχετικά: «Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο και το μέγεθος των δασικών πυρκαγιών παντού στον πλανήτη. Από το 2016, οι πρωτοφανείς πυρκαγιές που συνέβησαν σε όλον τον κόσμο έχουν συμπεριφορά και ένταση που όμοιές τους δεν είχαμε αντιμετωπίσει ποτέ στο παρελθόν. Τις τελευταίες δεκαετίες είδαμε τα δάση μας να αναπτύσσονται στην ΕΕ· χρειάζεται περισσότερο από ποτέ να διαφυλάξουμε τα δάση αυτά προκειμένου να θεραπεύσουμε τον πλανήτη μας. Το ΚΚΕρ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινητοποιούν την επιστήμη, τις τεχνολογίες, τις πολιτικές και τη συνεργασία όλων με σκοπό την πρόληψη αυτών των τεράστιων πυρκαγιών, τη διαφύλαξη των δασών μας, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και, κυρίως, την προστασία ζωών στην ΕΕ και πέραν αυτής.» Ο Επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων, κ. Γιάνες Λέναρτσιτς, δήλωσε: «Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν σημαντικό κίνδυνο καταστροφών για ολόκληρη την Ευρώπη καθώς και για τις άλλες περιοχές του πλανήτη. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ ανταποκρίθηκε σε περισσότερες από σαράντα μεγάλης κλίμακας καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που αφορούσαν δασικές πυρκαγιές. Η κλιματική αλλαγή επιμηκύνει επίσης κατά αρκετούς μήνες την περίοδο των δασικών πυρκαγιών, αυξάνοντας την πιθανότητα να αντιμετωπίσουν οι ευρωπαϊκές κοινότητες στο μέλλον περισσότερες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης λόγω δασικών πυρκαγιών. Είμαστε αποφασισμένοι και αποφασισμένες να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για την ενίσχυση της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών σε όλη την ΕΕ, ώστε να βοηθήσουμε στην πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.» Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, δήλωσε: «Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη διάρκεια και την επικινδυνότητα των εποχών των πυρκαγιών θέτοντας έτσι σε κίνδυνο περισσότερες ζωές και απειλώντας τη φύση. Η σημερινή έκθεση δείχνει πόσο καταστροφική υπήρξε η περυσινή χρονιά, όπως προκύπτει και από τα στοιχεία του τρέχοντος έτους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια νέα δασική στρατηγική της ΕΕ με σκοπό την αύξηση της ανθεκτικότητας των δασών στην Ευρώπη. Η ύπαρξη υγιών και ανθεκτικών δασών, καθώς και εκτάσεων που υπόκεινται σε διαχείριση κατά τρόπο που προστατεύει τη βιοποικιλότητα και τους ανθρώπους, είναι ζωτικής σημασίας για τον μετριασμό των επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνεργαζόμαστε με τους εταίρους μας και τις εθνικές αρχές με στόχο να καθιερωθεί ως κανόνας η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών βάσει χερσαίων λύσεων.» Ιστορικό Το Κοινό Κέντρο Ερευνών συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του κινδύνου καταστροφών από δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη και παγκοσμίως μέσω της ανάπτυξης και λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS). Στο πλαίσιο του προγράμματος Copernicus της ΕΕ και της ομάδας εμπειρογνωμόνων για τις δασικές πυρκαγιές (EGFF), το EFFIS παρέχει συνεχή παρακολούθηση, μέσω δορυφόρων, της κατάστασης όσον αφορά τις πυρκαγιές στην Ευρώπη. Παρέχει στις χώρες μια πλατφόρμα για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών όσον αφορά την πρόληψη, την πυρόσβεση, την αποκατάσταση και τη διαχείριση των πυρκαγιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το EFFIS χρησιμοποιήθηκε από κυβερνητικές οργανώσεις και πολίτες, με σχεδόν 300.000 χρήστες από 178 χώρες το 2020. Το EFFIS συμπληρώνεται επίσης από το παγκόσμιο σύστημα πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές (Global Wildfire Information System – GWIS), το οποίο επεκτείνει την παρακολούθηση σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι εκθέσεις του ΚΚΕρ για τις δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική παρέχουν μια πολύ ολοκληρωμένη επισκόπηση της κατάστασης όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές. Η έκδοση του 2020 περιλαμβάνει εκθέσεις από 33 χώρες στις καλυπτόμενες περιοχές, στις οποίες περιγράφονται οι εθνικές δραστηριότητες διαχείρισης των πυρκαγιών και οι δράσεις που αναλήφθηκαν τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατά τη διάρκεια των αντιπυρικών εκστρατειών την εν λόγω περίοδο. Η ΕΕ εργάζεται ενεργά για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, τη διατήρηση των δασών, την ανάκτηση της βιοποικιλότητας και τη διάσωση ζωών. Φέτος τον Μάρτιο, η Επιτροπή δημοσίευσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και τη διαχείριση των δασών και της βλάστησης με σκοπό τη μείωση της εξάπλωσης και της έντασης των πυρκαγιών, καθώς και για την αποτελεσματική τους αντιμετώπιση. Με βάση τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, στο πλαίσιο της εμβληματικής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η Επιτροπή πρότεινε νέα δασική στρατηγική της ΕΕ με ορίζοντα το 2030, η οποία σκοπό έχει να ενταθεί η δράση για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και να δοθεί ώθηση για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή. Για περισσότερες πληροφορίες Έκθεση για τις δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική το 2020 Δασικές πυρκαγιές Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) Παγκόσμιο σύστημα πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές (GWIS) Πρόγραμμα Copernicus της ΕΕ View full είδηση

Η καθηγήτρια του Τμήματος Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ Θέκλα Τσιτσώνη αριθμεί τις ενέργειες που πρέπει να περιλαμβάνει ένα αποτελεσματικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών και των συνεπειών τους. — Όσον αφορά την Αττική, πόσο πράσινο έχουμε; Kαι πόσο χρειαζόμαστε; Η Αττική διαθέτει αρκετά δάση, τα οποία όμως χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, γιατί στο μεγαλύτερο κομμάτι τους είναι μεσογειακά, με κύριο είδος τη χαλέπιο πεύκη και, όπως είναι γνωστό, τα δάση αυτά, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της μεγάλης ξηρής περιόδου που επικρατούν στις περιοχές αυτές, κινδυνεύουν από τις πυρκαγιές. Για τον λόγο αυτό έχουν αναπτύξει μηχανισμούς επιβίωσης, σπόρους που είναι ώριμοι το καλοκαίρι και κώνους που παραμένουν κλειστοί κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, οι οποίοι ανοίγουν όταν κρυώσουν και αφήνουν τους σπόρους να πέσουν στο έδαφος, όπου και παραμένουν, περιμένοντας τις βροχές του φθινοπώρου για να φυτρώσουν. — Από τις πυρκαγιές που αντιμετωπίζουμε κάθε χρόνο γνωρίζουμε πόσα δάση ξαναγίνονται; Όλα τα δάση που καίγονται μπαίνουν σε διαδικασία είτε φυσικής αναγέννησης είτε τεχνητής αναδάσωσης. Μέσα σε τριάντα μέρες από την πυρκαγιά οι καμένες εκτάσεις κηρύσσονται αναδασωτέες, σύμφωνα με το άρθρο 117 του Συντάγματος. Ακολουθεί η άμεση αποτύπωση, χαρτογράφηση και περιγραφή των καμένων εκτάσεων, πράγμα που προστατεύει τις καμένες δασικές εκτάσεις από την καταπάτηση. Στη μεσογειακή ζώνη τα οικοσυστήματα της χαλεπίου πεύκης, των αείφυλλων πλατύφυλλων αλλά και των θερμόβιων πλατύφυλλων (δρυοδασών) είναι προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές και αναγεννώνται εύκολα μετά από αυτές. Συνεπώς, στη ζώνη αυτή δεν έχουμε κανένα πρόβλημα φυσικής αναγέννησης, αρκεί οι εκτάσεις να προστατευτούν από τη βόσκηση τουλάχιστον για πέντε χρόνια, να υπάρχουν δέντρα ηλικίας άνω των είκοσι ετών με ώριμα σπέρματα και οι καμένες επιφάνειες να μην έχουν ισχυρές κλίσεις (>50%). Στο μεγαλύτερο μέρος τα καμένα δάση χαλεπίου πεύκης αναμένεται να αποκατασταθούν φυσικά, τα μεν πεύκα με σπόρους, τα δε πλατύφυλλα είδη (φυλλοβόλα και αείφυλλα) με παραβλάστηση. Παρά τη φυσική αναγέννηση, η αναδάσωση είναι αναπόφευκτη, καθώς, εκτός από τις παραπάνω περιπτώσεις, προβλήματα αποκατάστασης υπάρχουν σε κάποια δασικά οικοσυστήματα, π.χ. της ελάτης, όπως συνέβη στην πυρκαγιά της Πάρνηθας το 2007, τα οποία δεν είναι προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές, λόγω της ζώνης εξάπλωσής τους. Τα δασικά οικοσυστήματα της ελάτης, η οποία είναι σκιόφιλο είδος, παρουσιάζουν πρόβλημα στη φυσική αναγέννηση, διότι οι σπόροι της δεν φυτρώνουν σε απευθείας έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Σε περίπτωση πυρκαγιάς, επομένως, είναι απαραίτητη η αναδάσωση με υλικό που προέρχεται από σπόρους της ίδιας ή γειτονικής περιοχής. — Η Αθήνα θα υποφέρει από την υπερθέρμανση του πλανήτη; Είναι αλήθεια ότι είναι η πιο ζεστή μητρόπολη της Ευρώπης; Η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός και η καταστροφή μεγάλων δασικών εκτάσεων από τις πυρκαγιές θα επηρεάσει την οικολογική ισορροπία της χώρας μας, κάνοντας σύντομα αισθητή την αλλαγή του κλίματος. Δημιουργείται, έτσι, με τις πυρκαγιές ένας φαύλος κύκλος, καθώς τα δάση είναι τεράστιες αποθηκευτικές δεξαμενές άνθρακα και, όταν καίγονται, μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας στην κλιματική αλλαγή. Από την πυρκαγιά του 2007 στην Πάρνηθα κάηκαν 25.000 στρέμματα δάσους και πολλά ζώα που ανήκαν σε προστατευόμενα είδη. Η καταστροφή αυτής της τόσο μεγάλης δασικής έκτασης κοντά στην Αθήνα σημαίνει θερμότερα καλοκαίρια, παρατεταμένους καύσωνες και πλημμύρες τον χειμώνα. Η Πάρνηθα είναι το «φυσικό κλιματιστικό» της Αθήνας, λόγω της γειτνίασης με την πρωτεύουσα. Η Αθήνα εξελίσσεται στην πιο ζεστή μητρόπολη της Ευρώπης και λόγω του ότι είναι η νοτιότερη μεγαλούπολη της ηπείρου αλλά και λόγω των μεγάλων καμένων εκτάσεων που θα επηρεάσουν την οικολογική της ισορροπία. — Οι μεικτές ζώνες, όπου συνυπάρχει άναρχα δάσος με αστικό ιστό, είναι πλέον πραγματικότητα. Τι μέτρα χρειάζεται να παρθούν προκειμένου να μη συμβαίνουν τραγωδίες όπως αυτή στην ανατολική Αττική; Διαρκείς περιπολίες στις δασικές περιοχές για έγκαιρη πυρανίχνευση. Πολύτιμοι αρωγοί σε αυτή την προσπάθεια μπορεί να είναι οι εθελοντικές οργανώσεις αλλά και η σύγχρονη τεχνολογία (drones). Επίσης, δημιουργία προστατευτικής ζώνης κενής βλαστήσεως, πλάτους 50+ μέτρων, πέριξ οικισμών που συνορεύουν με δασικά οικοσυστήματα, και δημιουργία απλού σχεδίου εκκένωσης του πληθυσμού σε περίπτωση ανάγκης (δηλαδή συγκέντρωση σε συγκεκριμένους χώρους –πλατείες και παραλίες– ασφαλείς από το θερμικό κύμα της πυρκαγιάς). Θέσπιση τετραψήφιου αριθμού ή εφαρμογής κινητής τηλεφωνίας αποκλειστικά για κάθε δήμο και έγκαιρη κοινοποίησή του στους πολίτες για άμεση ενημέρωσή τους σε περίπτωση πυρκαγιάς, ενημέρωση ιδιοκτητών εξοχικών κατοικιών για τον καθαρισμό των ιδιοκτησιών τους από εύφλεκτη βλάστηση και δημιουργία σημείων υδροληψίας, και συστηματική καλλιέργεια του παρακείμενου δάσους. Τέλος, κίνητρα για τη διατήρηση του μωσαϊκού των αγροδασικών συστημάτων και των παραδοσιακών χρήσεων γης (ρητινοκαλλιέργειες, μελισσοκομία κ.λπ.). — Οι φωτιές στην Αττική αλλά και γενικά στη χώρα μας έχουν επιφέρει μια τεράστια περιβαλλοντική και οικονομική καταστροφή. Τι απαιτείται να γίνει από δω και πέρα; Πρώτα απ’ όλα, σύνταξη μελέτης για την αποτροπή διαβρωτικών και πλημμυρικών φαινομένων. Χρόνος εκπόνησης; Έως τέλη Σεπτεμβρίου 2021. Πρέπει, επίσης, να υλοτομηθούν τα καμένα δέντρα, να αξιοποιηθεί το ξύλο και να διευθετηθούν κατάλληλα τα υπολείμματα υλοτομίας, όπου αυτό είναι εφικτό, για λόγους αισθητικής αλλά και καλύτερης πυροπροστασίας των μελλοντικών συστάδων. Τα δέντρα που πρέπει να κοπούν άμεσα είναι προς τα ανάντη, σε βάθος όσο το ύψος των υψηλοτέρων δέντρων, και προς τα κατάντη, μια σειρά δέντρων. Ακόμα, πρέπει να υλοποιηθούν τα αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα, μια δράση που θα πρέπει τουλάχιστον να περιλαμβάνει: α) δημιουργία κορμοδεμάτων σε περιοχές όπου η κλίση του εδάφους υπερβαίνει το 25%, β) κατασκευή κορμοφραγμάτων στα σημαντικότερα ρεύματα για τη συγκράτηση των φερτών υλικών, και γ) έλεγχο των κοιτών των μεγάλων ρεμάτων που διέρχονται από οικισμούς και λήψη των απαραίτητων μέτρων για πρόληψη δυσάρεστων καταστάσεων. Ο χρόνος υλοποίησης όλων αυτών πρέπει να είναι η περίοδος Σεπτεμβρίου – Δεκεμβρίου 2021. Μια άλλη κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί η σύνταξη μελέτης αποκατάστασης/αναδάσωσης των καμένων δασών, με χρόνο εκπόνησης έως τα τέλη Οκτωβρίου 2021. Η μελέτη αναδάσωσης θα έχει οριζόντια δομή και θα αφορά την καμένη έκταση στο σύνολό της. Θα εφαρμοστεί όμως μόνο στις εκτάσεις που χρήζουν αναδάσωσης (αποτυχία ή αδυναμία φυσικής αναγέννησης) καθώς και σε εκτάσεις στις οποίες για λόγους προστατευτικούς και αισθητικούς απαιτείται μια διαφορετική προσέγγιση (πέριξ οικισμών και λοιπών εκτάσεων με τουριστικό ή αναψυχικό ενδιαφέρον). Επιπλέον, καθώς η αναγέννηση της βλάστησης είναι ένα δυναμικό φαινόμενο που μπορεί να εμφανιστεί το δεύτερο και τρίτο έτος μετά την πυρκαγιά, η μελέτη θα είναι σπονδυλωτή και θα εκτελεστεί σε στάδια ή φάσεις που θα υλοποιούνται με χρονική αλληλουχία. Η επιλογή θα γίνεται με βάση την προτεραιότητα που θα τεθεί και θα σχετίζεται, πέραν της φυσικής αναγέννησης, με την ανάγκη προστασίας και αισθητικής αναβάθμισης, την ύπαρξη των αναγκαίων υδατικών πόρων για την εφαρμογή συντήρησης μετά τη φύτευση κ.ά. Χρόνος έναρξης της υλοποίησης της αναδάσωσης πρέπει να είναι η φυτευτική περίοδος Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 2021. Λόγω της τεράστιας έκτασης των καταστροφών, θα χρειαστούν κι άλλες φυτευτικές περίοδοι για να ολοκληρωθεί το έργο της αναδάσωσης. Επειδή έχουμε δύο φυτευτικές περιόδους κατ’ έτος, με πενήντα ημέρες η καθεμία, θα απαιτηθούν περίπου δύο χρόνια για την κάλυψη του συνόλου της προς αναδάσωση έκτασης, αν καλύπτει το 25% της καμένης έκτασης. Η έρευνα για την επιτυχή αναδάσωση έδειξε ότι τα σπουδαιότερα προβλήματα που πρέπει να επιλύσει η δασική πράξη είναι αρχικά η επιλογή κατάλληλων φυτικών ειδών, δηλαδή αυτόχθονων ειδών, διότι υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης λόγω της μακρόχρονης διαδικασίας προσαρμογής τους. Επίσης, διατηρούνται ο οικολογικός χαρακτήρας και η οικολογική ισορροπία της περιοχής, δεν αλλοιώνεται η φυσιογνωμία της και διατηρείται η βιοποικιλότητα. Ακόμη, κρίνεται αναγκαίο να διασφαλιστεί η ποιότητα του φυτευτικού υλικού που θα χρειαστεί, καθώς πρέπει να παραχθεί από σπόρους της χώρας, τοπικής ή κοντινής προέλευσης. Συνεπώς, είναι σημαντικό από πού θα γίνει η προμήθεια αυτών των φυτωρίων, καθώς η εισαγωγή τους από το εξωτερικό είναι οικολογικά απαράδεκτη και θα έχει ως αποτέλεσμα την επιμόλυνση των γενετικών πόρων της χώρας. Είναι απαραίτητη η αναδημιουργία των δασικών φυτωρίων. Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τη χρήση στις αναδασώσεις, αντί των πεύκων, άλλων πλατύφυλλων ειδών, δέντρων και θάμνων όπως βελανιδιές, κουτσουπιές, χαρουπιές, τα οποία δεν μεταδίδουν τη φωτιά σε μεγάλη απόσταση, όπως συμβαίνει με τα κουκουνάρια των πεύκων. Κι αυτά όμως καίγονται. Δεν φταίνε τα πεύκα για τις πυρκαγιές, φταίει ο τρόπος αντιμετώπισής τους. Η πρόληψη μόνο μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή. Δεν υπάρχουν είδη που δεν καίγονται και όσον αφορά τα πλατύφυλλα έχουν πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά και νερό για να επιβιώσουν. Τα πεύκα, και δη η χαλέπιος πεύκη, είναι ολιγαρκή, ανθεκτικά στην ξηρασία και συνυφασμένα με το ελληνικό μεσογειακό τοπίο. Θα πρέπει, επίσης, να δούμε και την κοινωνική διάσταση των αναδασώσεων και να εξεταστεί σοβαρά το μέτρο της συμμετοχής του τοπικού πληθυσμού σε όλο το φάσμα εργασιών που σχετίζονται με την αναδάσωση. Είναι ένα κοινωνικό μέτρο δημιουργίας εισοδήματος που θα ανακουφίσει όσους επλήγησαν άμεσα ή έμμεσα από τις πυρκαγιές. Επείγει όλες οι ενέργειες να γίνουν ταχύτατα, να προσδιοριστούν άμεσα οι ευαίσθητες στη διάβρωση περιοχές (κυρίως περιοχές με μεγάλες κλίσεις) και να γίνουν τα αντιδιαβρωτικά έργα (κυρίως κορμοδέματα και κορμοφράγματα) μέχρι τις αρχές του χειμώνα, επειδή ο προϋπολογισμός εκτέλεσης των απαιτούμενων έργων θα είναι μεγάλος. Επείγει, επίσης, να προσδιοριστούν οι οικολογικά ευαίσθητες περιοχές (περιοχές με δυσκολία φυσικής αναγέννησης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω), ώστε να γίνουν εντός του πρώτου χειμώνα (μέχρι νωρίς την άνοιξη) οι αναδασώσεις σε αυτές. Ακόμα, άμεσος πρέπει να είναι και ο προσδιορισμός των εκτάσεων με προστατευτικό χαρακτήρα, οι οποίες θα έχουν προτεραιότητα σε έργα αποτροπής της διάβρωσης και των πλημμυρικών φαινομένων αλλά και σε έργα αναδάσωσης. Γιάννης Πανταζόπουλος Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO και στο lifo.gr View full είδηση

Το 16% των δασών της ηπειρωτικής Αττικής -δηλαδή περίπου το ένα έκτο του συνόλου- εκτιμάται ότι κάηκαν κατά τις πρόσφατες πυρκαγιές σε Σχίνο, Βαρυμπόμπη, Κερατέα και Βίλια, σύμφωνα με ανάλυση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr. Αξιοποιώντας τη βάση δεδομένων CORINE της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σύμφωνα με πρόσφατες λεπτομερείς δορυφορικές καταγραφές, οι πυρκαγιές υπολογίστηκε ότι έκαψαν περίπου 240.000 στρέμματα, εκ των οποίων τα 186.000 στρέμματα είναι δασικές εκτάσεις, ποσοστό που αναλογεί στο 16%, περίπου, των συνολικών δασικών εκτάσεων του νομού. View full είδηση

Τις πρόσφατες πυρκαγιές στην Ελλάδα ακτινογραφούν σε τεύχος 260 και πλέον σελίδων ο καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών και Πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ Ευθύμης Λέκκας και ομάδα 46 επιστημόνων, συγκεντρώνοντας στοιχεία από επιτόπια έρευνα και σύγχρονα μέσα τηλεπισκόπησης. Από την ακτινογραφία των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Οι δασικές πυρκαγιές του Αυγούστου 2021 ήταν μέρος μιας από τις πιο σοβαρές αντιπυρικές περιόδους των τελευταίων δεκαετιών στην Ελλάδα, και εκδηλώθηκαν με τη μορφή μεγα-πυρκαγιών και πολλαπλών ταυτόχρονων πυρκαγιών σε διάστημα περίπου 25 ημερών. Μεταξύ των σημαντικότερων επιπτώσεων των πυρκαγιών ήταν οι καταστροφές σε πολλαπλά δασικά οικοσυστήματα και σε εκατοντάδες ιδιοκτησίες, επηρεάζοντας τις κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες. Μεταξύ των πολλών παραγόντων, που δυσχέραναν τη μάχη για την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών, ήταν η πολύπλοκη γεωμορφολογία και η έλλειψη προσβασιμότητας σε τμήματα των περιοχών. Οι πυρκαγιές αναμένεται να επηρεάσουν σε διαφορετικό βαθμό (ανάλογα με την τοποθεσία και τη σοβαρότητα) τις υδρογεωμορφολογικές διεργασίες των καμένων περιοχών. Τα αυξημένα ποσοστά διάβρωσης και απορροής αναμένεται να οδηγήσουν σε αυξημένη συχνότητα μεταπυρικών πλημμυρών, λασπορροών και κατολισθήσεων για χρονική περίοδο, που δεν μπορεί να εκτιμηθεί, αλλά μπορεί να κυμαίνεται από 2 έως 15 χρόνια με βάση την τρέχουσα βιβλιογραφία. Λόγω των μεταπυρικών αυτών φαινομένων, μέρος του οδικού δικτύου και των πλημμυρικών πεδίων των πυρόπληκτων περιοχών αναμένεται να παρουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό πρόσθετους κινδύνους κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ειδικά, κατολισθήσεις, λασπορροές και πλημμύρες σε δρόμους, ιρλανδικές διαβάσεις και παράκτιες οδούς. Μέρη των καμένων περιοχών έχουν υψηλό δυναμικό πλημμύρας, με πλούσιο ιστορικό πλημμυρών (ειδικά στη Βόρεια Εύβοια). Το πρόβλημα σε αυτές τις περιοχές αναμένεται να ενταθεί. Πρέπει να δοθεί προσοχή σε ροές πλούσιες σε φερτά, που θα μπορούσαν να βλάψουν τις υποδομές και να μπλοκάρουν κρίσιμες διατομές του υδρογραφικού δικτύου (όπως συνέβη στις πλημμύρες της Κινέτας και της Μάνδρας). Τα παραπάνω πρέπει να ληφθούν υπόψιν στον σχεδιασμό ή επανασχεδιασμό των υποδομών. Είναι σημαντική η διεξαγωγή λεπτομερών μελετών μετριασμού των μεταπυρικών κινδύνων σε όλες τις πυρόπληκτες περιοχές με ταχεία αξιολόγηση τους και ο προγραμματισμός έξυπνων δομικών και μη δομικών μέτρων για τη μείωση κινδύνου από πλημμύρες, κατολισθήσεις κ.ά. φαινόμενα. Πρόκειται για το 25ο τεύχος της έκδοσης Newsletter of Environmental, Disaster, and Crises Management Strategies, το οποίο είναι διαθέσιμο εδώ, η ψηφιακή αποτύπωση (Ηub) του οποίου είναι προσβάσιμη εδώ. View full είδηση

Στο Μεσογειακό Νότο οι φωτιές κάθε χρόνο καταστρέφουν ζωές, περιουσίες και το περιβάλλον, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής αλλά και των ανορθολογικών επιλογών του ανθρώπου στην πολεοδόμηση και στις δομικές κατασκευές ιδιαίτερα στις περιοχές μίξης δασών και οικισμών. Μετά τις πρόσφατες ιστορικά πρωτόγνωρες φωτιές στην πατρίδας μας, το Ελληνικό Ινστιτούτο Πυροπροστασίας Κατασκευών (ΕΛΙΠΥΚΑ), ως εκ του θεσμικού ρόλου του, αλλά και με βαθύ αίσθημα ευθύνης ανταποκρίνεται στο κάλεσμα της πολιτικής ηγεσίας του τόπου και στρατεύεται, στην υπηρεσία των αρμόδιων αρχών προσφέροντας τεχνογνωσία, προτάσεις και εκπαίδευση, για την προστασία της ζωής και της περιουσίας από τη φωτιά στις κατασκευές και στις περιοχές μίξης δασών και οικισμών. Aπό την ίδρυση του, το ΕΛΙΠΥΚΑ έχει καταθέσει προτάσεις προς την Πολιτεία, οι οποίες αυτή τη χρονική συγκυρία είναι περισσότερο επίκαιρες από ποτέ όπως ενδεικτικά : Τροποποίηση του Κανονισμού Πυροπροστασίας με ειδικές ρυθμίσεις για τη δόμηση σε περιοχές μίξης δασών-οικισμών, οι οποίες μέσω των προδιαγραφών να βελτιώνουν την ανθεκτικότητα των κατασκευών σε πυρκαγιές. Υποχρεωτικός έλεγχος ασφάλειας σε αυθαίρετες κατασκευές εκτός σχεδίου και προσαρμογή/τροποποίηση των υφιστάμενων κτισμάτων σε πυρασφαλή, ως προϋπόθεση της πολεοδομικής νομιμοποίησής τους. Θέσπιση και εφαρμογή αυστηρών υποχρεωτικών προδιαγραφών για τη δόμηση ανθεκτικών στη φωτιά κτιρίων στο πλαίσιο της πρόληψης σε σχέση με τους ανθρώπους, τις κατοικίες και τις υποδομές. Θεσμοθέτηση Πιστοποιητικού Μηχανισμού για τον έλεγχο εφαρμογής και συμμόρφωσης των ανωτέρω 1,2,3. Εκπαίδευση, πιστοποίηση και ευαισθητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και ιδιαίτερα των τεχνιτών και των μηχανικών που εμπλέκονται στην πυροπροστασία των κατασκευών. Οι παραπάνω γενικές προτάσεις του ΕΛΙΠΥΚΑ βασίζονται σε εξειδικευμένες αναλύσεις και προσεγγίσεις από Ειδικούς Επιστήμονες τους οποίους το Ινστιτούτο θέτει στη διάθεση της Πολιτείας, προκειμένου να συνδράμουν στη στελέχωση Επιτροπών που θα λειτουργήσουν συμβουλευτικά και επικουρικά προς τις αρμόδιες Δημόσιες Αρχές για τη θεσμοθέτησή και τη γρήγορη εφαρμογή τους. Παράλληλα το ΕΛΙΠΥΚΑ εξετάζει επιπλέον τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να συνδράμει στην πρόληψη παρόμοιων καταστροφών στο μέλλον. View full είδηση

Με τη φετινή αντιπυρική περίοδο να έχει εξελιχθεί εφιαλτικά και να μετράμε ήδη περισσότερα από 1 εκατομμύριο καμένα στρέμματα δασικών και αγροτικών εκτάσεων στη χώρα, είναι τώρα πιο σημαντικό από ποτέ να δούμε ψύχραιμα την επόμενη μέρα και τις αναγκαίες κινήσεις», σημειώνει σε ανακοίνωσή της η WWF Ελλάς, η οποία διαμόρφωσε μια σειρά προτάσεων που κατά την εκτίμησή της οφείλουν να αποτελέσουν «την πυξίδα κράτους, επιχειρήσεων, φορέων και πολιτών». Ειδικότερα, οι δέκα προτάσεις της WWF Ελλάς είναι οι ακόλουθες: «1.Άμεση κήρυξη ως αναδασωτέων όλων των καμένων εκτάσεων με δασική βλάστηση, ανεξαρτήτως αν είναι δημόσιες, ιδιωτικές ή αμφισβητούμενες, όπως προβλέπεται στη νομοθεσία, χωρίς εξαιρέσεις και "παραθυράκια". 2. Έκδοση των σχετικών δασικών αστυνομικών διατάξεων για απαγόρευση βόσκησης και κυνηγιού στις καμένες εκτάσεις. 3. Μελέτες αντιδιαβρωτικών έργων και δημιουργία κορμοφραγμάτων. Η έγκριση και χρηματοδότηση των αντιδιαβρωτικών και αντιπλημμυρικών έργων πρέπει να γίνει τάχιστα, ώστε να προχωρήσουν οι απαραίτητες εργασίες πριν τη φθινοπωρινή περίοδο. Η εμπειρία έχει δείξει δυστυχώς ότι υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατίας. 4. Δημοσίευση βασικών αρχών αναδασώσεων και αποκαταστάσεων σε συμφωνία για τις βασικές αρχές της αναδάσωσης και σύμφωνα πάντα με όσα επιτάσσει η επιστήμη. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει και πρέπει να έχει καθοριστικό ρόλο στο πολύπλοκο αυτό ζήτημα των αναδασώσεων. 5. Μελέτες αναδασωτέων περιοχών και εφαρμογή τους αν χρειάζεται, όπου χρειάζεται και όταν χρειάζεται, σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης. Πρέπει να αφορά τις περιοχές που ενδεικτικά: 1. Περιλαμβάνουν είδη που δεν μπορούν να αναγεννηθούν με φυσικό τρόπο, 2. Έχουν καεί πάνω από δύο φορές τα τελευταία 20 χρόνια και 3) χαρακτηρίζονται από μίξη κατοικίας – δάσους και άρα παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ανάγκη για ειδικά μέτρα διαχείρισης. Στις περιοχές που προβλέπεται φυσική αναγέννηση, πρέπει να αφήσουμε τη φύση να κάνει τη δουλειά της. 6. Ενίσχυση σε μέσα και προσωπικό των κρατικών φυτωρίων ώστε να είναι έτοιμα να διαθέσουν το απαραίτητο φυτευτικό υλικό, όπου και αν χρειαστεί. Συνδρομή εθελοντικών σωματείων σε δράσης υποστήριξης π.χ. συλλογή σπόρων. 7. Περιφρούρηση των αναδασωτέων εκτάσεων για περιπτώσεις καταπατήσεων, παράνομης βόσκησης και άλλων ενεργειών που έχουν σκοπό την αλλαγή χρήσεων γης ή πρόκειται να εμποδίσουν την αποκατάσταση. 8. Αναστολή όλων των οικοδομικών αδειών για νέες κατασκευές εντός των καμένων περιοχών, ακόμα και αν δεν το προβλέπει η νομοθεσία για τις αναδασωτέες εκτάσεις, μέχρι να εκτιμηθεί η συνολική οικολογική ζημιά και να καθοριστούν οι ανάγκες αποκατάστασης. Από την απαγόρευση, θα πρέπει να εξαιρεθούν οι άδειες επισκευής και ανακατασκευής πυρόπληκτων κτιρίων. 9. Ολοκλήρωση των δασικών χαρτών ως μέτρο μελλοντικής πρόληψης δασικών πυρκαγιών. 10.Ολοκληρωμένη και διάφανης ανάλυση των κοινωνικών, οικονομικών ή τεχνικών αιτιών των πυρκαγιών με στόχο τη λήψη αντίστοιχων στοχευμένων μέτρων σε κάθε περιοχή». View full είδηση