Μετάβαση στο περιεχόμενο
  • Buildinghow
    HoloBIM Structural

  • Αρθρογραφία

    Αρθρογραφία

    538 ειδήσεις in this category

    1. Αρθρογραφία

      Ποιοτικός τουρισμός: Η αναγκαία στρατηγική επιλογή για την χώρα

      Engineer

      Η Ελλάδα ήδη συγκαταλέγεται στους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς της Μεσογείου, με 27,6 εκατ. επισκέπτες το 2022 και με πρόβλεψη για άνω των 30 εκατ. για το 2023 . Τα σκήπτρα βέβαια για τον Μεσογειακό χώρο τον κατέχει η Ισπανία με 71,8 εκατ. επισκέπτες το 2022 και με πρόβλεψη για άνω των 82 εκατ. για το 2023. Στο ίδιο επίπεδο βρίσκεται και η Γαλλία, και ακολουθούν η Ιταλία, και η Τουρκία. Ωστόσο τα έσοδα από τον τουρισμό των 87 δις. ευρώ  του ΄22 για την Ισπανία, είναι ανόμοια με τα 17,1 δις.ευρώ που δηλώθηκαν στην Ελλάδα αναλογικά με το πλήθος των  επισκεπτών. Για μεν την Ισπανία αναλογούσε δαπάνη 1,217 ευρώ ανά επισκέπτη, ενώ για την χώρα μας μόλις 620 ευρώ. Δηλαδή οι επισκέπτες στην Ισπανία ξοδεύουν διπλάσια ποσά από ότι οι επισκέπτες στην Ελλάδα. Αυτό, με μια πρώτη ματιά, ερμηνεύεται με το ότι στην Ισπανία, οι επισκέπτες είναι ανώτερης οικονομικής στάθμης και δύνανται να ξοδεύουν περισσότερα. Όμως οι διαφορές αυτές μπορεί και να οφείλονται, είτε στην αδυναμία του Ελληνικού κράτους να πιστοποιεί τα ακριβή οικονομικά στοιχεία των τουριστικών επιχειρήσεων, είτε και στη διαφορετική μεθοδολογία υπολογισμού των φορολογικών εσόδων στις δύο χώρες.
      Ο κίνδυνος του “υπερτουρισμού”
      Θα επιχειρήσουμε να συγκρίνουμε ορισμένα μεγέθη και χαρακτηριστικά της χώρας μας με της Ισπανίας στον τουριστικό τομέα, καθότι εκτιμούμε ότι παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες. Για τις δύο χώρες, δύο είναι τα κύρια χαρακτηριστικά τους ως τουριστικοί προορισμοί. Το ένα είναι ότι και στις δύο η τουριστική περίοδος είναι κυρίως τους ανοιξιάτικους και τους  θερινούς μήνες, και το δεύτερο, το  ότι οι μεγαλύτεροι τουριστικοί τους προορισμοί, είναι τα νησιά τους και οι λοιπές τους παραλιακές περιοχές. Για την Ισπανία η περιοχή της Καταλονίας που βρέχεται από τη Μεσόγειο όσο και τα Κανάρια νησιά στον Ατλαντικό και τα νησιά Βαλεαρίδες στη Μεσόγειο, συγκέντρωσαν 38,5 εκατ. επισκέπτες ( στοιχεία για το 2022) δηλαδή το 54% του συνόλου. Όμοια για την Ελλάδα, η Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, οι Κυκλάδες, και τα Ιόνια νησιά συγκέντρωσαν 13,2 εκατ. επισκέπτες ( στοιχεία του 2022) δηλαδή το 48% του συνόλου. Βλέπουμε λοιπόν μια υπερσυγκέντρωση επισκεπτών σε μικρή σχετικά γεωγραφική έκταση. Το φαινόμενο αυτό έχει ονομασθεί με την ορολογία ‘’υπερτουρισμός’’. Στην χώρα μας η εμφάνισή του δεν έχει πάρει ακόμη μεγάλες διαστάσεις  όπως σε αρκετές περιοχές της Ισπανίας. Εξ άλλου από τα αριθμητικά στοιχεία παρατηρούμε ότι οι αριθμοί για την Ισπανία είναι τριπλάσιοι από εκείνους της χώρας μας (38,5 εκατ. με 13,2 εκατ.).
      Το αντιπαράδειγμα των Βαλεαρίδων και των Κανάριων νησιών                     
      Τα Κανάρια νησιά είναι ένα σύμπλεγμα 7 νησιών της Ισπανίας στον Ατλαντικό, όπου τα πιο γνωστά είναι η Τενερίφη και η Λας Πάλμας. Οι Bαλεαρίδες είναι επίσης ένα άλλο νησιωτικό σύμπλεγμα 4 νησιών της Ισπανίας, στην Μεσόγειο, όπου  τα πιο γνωστά είναι η Ίμπιζα και η Μαγιόρκα. Η συνολική έκταση των Κανάριων νησιών είναι  λιγότερο από της Κρήτης κατά 850 περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ των Βαλεαρίδων η έκτασή τους  συνολικά, είναι το μισό του συνόλου των Δωδεκανήσων. Βέβαια  και τα δύο αυτά νησιωτικά συμπλέγματα είναι ήδη αρκετά πυκνοκατοικημένα  από μόνιμους κατοίκους. Όμως εξ αιτίας της υπερβολικής τουριστικής ανάπτυξης  που συντελέστηκε στην επικράτειά τους τις τελευταίες δεκαετίες, τα νησιά αυτά σήμερα πια, υποφέρουν από το φαινόμενο του ‘’υπερτουρισμού’’. Όμοια από το φαινόμενο αυτό υποφέρουν και κάποιες συνοικίες και γειτονιές και της Βαρκελώνης όπως και άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις όπως η Βενετία και το Άμστερνταμ, αλλά και περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας όπως το Πουκέτ, το Μπαλί, ο κόλπος της Μάγια και άλλες.

      Τα αρνητικά επακόλουθα του “υπερτουρισμού”                                                  
      Το φαινόμενο του ‘’υπερτουρισμού’’, πολύ γρήγορα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στις περιοχές που έχει ενσκύψει, τόσο σε περιβαλλοντικό, όσο αι σε κοινωνικό επίπεδο.  Αντλώντας στοιχεία από τις δημοσιεύσεις τόσο για τις περιοχές της Ισπανίας όσο και για άλλες που υποφέρουν από αυτόν, αναφέρουμε κάποιες από τις επιπτώσεις.
      1.Στα Κανάρια νησιά επιβλήθηκε το μέτρο του τουριστικού φόρου τα έσοδα από τον οποίο θα επενδύονται για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος των νησιών.
      2.Όμως αυτό που ανέβασε πρόσφατα τον «πήχη» στην υπόθεση του ‘’υπερτουρισμού’’ είναι το Λανθαρότε, τέταρτο μεγαλύτερο από τα Κανάρια Νησιά. Ως απάντηση σε αυτόν αλλά και στη «μαύρη» οικονομία που συνήθως τον συνοδεύει, στην έλλειψη στέγης, στο χάος στους δρόμους και στην απώλεια ποιότητας ζωής για τους κατοίκους, η σοσιαλίστρια επικεφαλής της τοπικής διοίκησης, Μαρία Ντολόρες Κορούχο κήρυξε το νησί «τουριστικά κορεσμένο».
      3.Εκατομμύρια τουρίστες κατακλύζουν κάθε χρόνο την Ίμπιζα: τρίτο μεγαλύτερο νησί στο σύμπλεγμα των Βαλεαρίδων. Όμως έχει πλέον μετατραπεί σε επίγεια κόλαση για τους περίπου 150.000 κατοίκους του και τους χιλιάδες εργαζόμενους που απασχολούνται την καλοκαιρινή σεζόν στην ακμάζουσα τουριστική βιομηχανία.
      4.Στα νησιά των Βαλεαρίδων οι επιπτώσεις εκτείνονται από την επιβάρυνση του περιβάλλοντος και των φυσικών τοπίων, έως περαιτέρω κρίση ακρίβειας και σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής για τους ντόπιους πληθυσμούς.
      5.Στη Βενετία  έχει μπει «κόφτης» στον αριθμό των επισκεπτών σε πολλές τοποθεσίες. Επίσης απαγορεύτηκαν τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια, ενώ παραμένει στο «τραπέζι» το ενδεχόμενο επιβολής τέλους εισόδου σε ημερήσιους τουρίστες, που θα κυμαίνεται από 3 έως 10 ευρώ, ανάλογα με την εποχή.
      6.Μια άλλη διάσημη πόλη για τα γραφικά κανάλια της, το  Άμστερνταμ, έχει αλλάξει τακτική απέναντι στους τουρίστες, υιοθετώντας μια νέα στρατηγική για την προσέλκυση πιο ποιοτικού τουρισμού. Επιβάλει νέους φόρους σε επισκέπτες, και απαγόρευσε την ανέγερση νέων ξενοδοχείων στο κέντρο της.
      7.Η παραδεισένια παραλία στο νησί Κο Φι Φι, στον Κόλπο Μάγια της Ταϊλάνδης παραμένει κλειστή κατά τακτά χρονικά διαστήματα, για να αποτραπεί η σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμισή της.
      Πώς έφτασαν στον ‘’υπερτουρισμό’’                                                  
      Είναι ποικίλοι οι  λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν μια πόλη ή μια περιοχή στον ‘’υπερτουρισμό’’. Η Βενετία ας πούμε, το Άμστερνταμ αλλά και η Βαρκελώνη, έφτασαν σε αυτή τη θέση λόγω της πολύ μεγάλης φήμης τους, και το ότι δεν κατάφεραν να το προβλέψουν έγκαιρα και να πάρουν τα ανάλογα προστατευτικά μέτρα. Όμως,  οι νησιωτικές  περιοχές της Ισπανίας βρέθηκαν στην ανάλογη θέση, λόγω υπερπροσφοράς πολύ χαμηλών πακέτων διακοπών ,τα οποία φυσικά απευθύνονταν σε  πολύ χαμηλής ποιότητας τουριστικά καταλύματα .
      Υπάρχουν στη χώρα μας βεβαρημένες περιοχές;                                           
      Στην Ελλάδα ευτυχώς, το φαινόμενο του  “υπερτουρισμού’’, μόλις που έχει εμφανιστεί σε κάποιες λίγες περιοχές, χωρίς να έχει επιφέρει έως σήμερα σοβαρές περιβαλλοντικές ή κοινωνικές επιβαρύνσεις. Ωστόσο στις περιοχές αυτές, διαφαίνονται τάσεις μεγέθυνσης του φαινομένου χρόνο με το χρόνο. Σαν μια ασφαλής κίνηση λοιπόν για να μην βρεθούμε και εμείς στην θέση των κατοίκων των Κανάριων νησιών, των Βαλεαρίδων, της Βαρκελώνης ή και της Βενετίας , θα ήταν να μελετηθεί η μεγέθυνση του φαινομένου. Θα πρέπει να τεκμηριωθούν και να εκτιμηθούν τα πληθυσμιακά και τα υπόλοιπα στοιχεία που μπορούν να επιφέρουν τον τουριστικό κορεσμό, και να ληφθούν ανάλογα μέτρα, τόσο από το κεντρικό κράτος  όσο και από την τοπική αυτοδιοίκηση. Τέτοιοι επίφοβοι τουριστικοί προορισμοί στη χώρα μας εκτιμάται ότι είναι, η Σαντορίνη, η Μύκονος, περιοχές της Βόρειας Κρήτης, όπως και περιοχές της Ρόδου και της Κέρκυρας.

      Στον αντίποδα του ‘’υπερτουρισμού’’, ο ποιοτικός τουρισμός                     
      Σίγουρα, το πως καθορίζεται ο ποιοτικός τουρισμός είναι μια υπόθεση που μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες παραμέτρους. Αυτές μπορεί να είναι πολιτιστικοί, οικονομικοί, ή και κοινωνικοί. Όμως για να πληρούνται αυτές οι παράμετροι, θα πρέπει κατά πρώτο λόγο οι τουριστικοί επισκέπτες να δείχνουν ιδιαίτερο σεβασμό στα περιβαλλοντικά και στα πολιτιστικά δεδομένα της περιοχής όπου κάνουν διακοπές. Κατά τον δεύτερο λόγο, θα πρέπει να εξετάζεται το κατά πόσο οι οποιεσδήποτε υποδομές, όπως των συγκοινωνιών, της υγείας, των ελεύθερων δημοσίων χώρων, θα  μπορούν  “να αυτοχρηματοδοτούνται”. Το ίδιο ισχύει και για τις  περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις που προκαλούνται από την χρήση των υποδομών αυτών εκ μέρους των επισκεπτών.
      Η “αυτοχρηματοδότησή’’ τους αυτή, θα έχει την έννοια  ότι θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να εισπράττονται από το κεντρικό κράτος ή και από την τοπική αυτοδιοίκηση, ετησίως σημαντικά ποσά, τα οποία θα μπορούν να υπερκαλύπτουν τα έξοδα λειτουργίας, συντήρησης, αλλά και αναβάθμισης των παρεχόμενων δημοσίων υπηρεσιών και υποδομών. Το πώς θα επιτυγχάνεται αυτό θα ρυθμίζεται από συγκεκριμένα νομοθετικά μέτρα και τις ανάλογες κανονιστικές διατάξεις που θα πρέπει να ληφθούν. Αυτό σίγουρα για ότι αφορά τους επισκέπτες  θα μεταφράζεται σε αυξημένο κόστος της καθημερινής τους διαβίωσης. Μια πρώτη οδηγία που θα μπορούσε να φέρει ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα ήταν,να αυξηθούν κατά πολύ οι προδιαγραφές τόσο των τουριστικών καταλυμάτων, ξενοδοχείων και ενοικιαζόμενων δωματίων όσο και των χώρων εστίασης και αναψυχής. Αυτό με τη σειρά του, θα έδινε τη δυνατότητα υψηλότερης τιμολόγησης υπηρεσιών,πράγμα που θα οδηγούσε και σε μεγαλύτερες εισφορές εκ μέρους των επιχειρήσεων αυτών προς τα κρατικά ταμεία. Θα φτάναμε δηλαδή στο μοντέλο, όπου οι τουριστικές μονάδες θα εξυπηρετούν λιγότερους σε αριθμό πελάτες, αλλά με ποιοτικότερες αλλά και  και  σαφώς ακριβότερες υπηρεσίες. Δηλαδή με άλλα λόγια, θα ευνοείται η δημιουργία μονάδων για λιγότερα εξυπηρετούμενα άτομα αλλά με ακριβότερες υπηρεσίες ή αλλιώς μονάδες πολλών ‘’αστεριών’’. Με τα παραπάνω λοιπόν επιχειρήθηκε μια προσέγγιση της έννοιας του ‘’ποιοτικού τουρισμού’’.
      Η μεθοδολογία και τα κίνητρα.      
       Δεν υπάρχει αμφιβολία πως για να κατοχυρωθεί ο ποιοτικός τουρισμός σε μια περιοχή, πέραν της υποχρέωσης της πολιτείας για την κατασκευή υποδομών υψηλών προδιαγραφών, της ρύθμισης της πολεοδομικής νομοθεσίας  για τους συντελεστές δόμησης καθώς και της διευθέτησης πολλών άλλων θεμάτων, θα πρέπει να υπάρξουν και ειδικά κίνητρα προς τους τουριστικούς επιχειρηματίες και επενδυτές. Τα κίνητρα αυτά σίγουρα θα πρέπει να έχουν και σοβαρό οικονομικό αντίκτυπο για να είναι ελκυστικά, όπως για παράδειγμα την υπαγωγή τους σε ειδικό αναπτυξιακό νόμο και την επιδότηση κατασκευής τους, για να προσελκύσουν αξιόλογους επενδυτές. Καταλήγοντας λοιπόν, εκτιμούμε ότι ο ποιοτικός τουρισμός θα πρέπει να αναγορευτεί σε στρατηγική επιλογή της χώρας μας.
      Πηγές :
      1. ΙΝΣΕΤΕ,(Ινστιτούτο Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων )                       
      2. INE,(Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής  της Ισπανίας) 
      Του Γιώργου Ουρανού
      [email protected]       
      Περισσότερα...

        1

    2. Αρθρογραφία

      Ο υπερτουρισμός και οι πόλεις που “υποφέρουν” - Τι ισχύει για την Αθήνα

      Engineer

      Το “στοίχημα” για αύξηση του τουρισμού αποτελούσε πάγια και συνεχής προσπάθεια για τις περισσότερες χώρες, το ΑΕΠ των οποίων στηρίζονταν στη βαριά αυτή βιομηχανία · Ένας καινούριος όρος, όπως είναι ο υπερτουρισμός έρχεται να προκαλέσει τώρα σε πολλές πόλεις του κόσμου “πονοκέφαλο”, αλλάζοντας πλέον κριτήρια και στόχους, από εκείνους που παραδοσιακά έθεταν!
      Η συνεχής προσπάθεια για αύξηση του τουρισμού, απ΄όπου υπολογίζεται ότι απέφερε περίπου 9,5 τρισ. δολάρια το 2023 σε παγκόσμια κλίμακα φαίνεται να αποτελεί πρόβλημα για κάποιας πόλεις, που θεωρούνται δημοφιλή τουριστικά hot spots σε όλο τον κόσμο. Και αυτό γιατί ο υπερτουρισμός και οι επιπτώσεις του, βαραίνουν περισσότερο από τα αρχικά του οφέλη!
      Πολλά από αυτά τα δημοφιλή τουριστικά μέρη, σύμφωνα με το World Travel & Tourism Council σημείωσαν ρεκόρ επισκεπτών τον περασμένο χρόνο. Παρά τα έσοδα για την τοπική κοινωνία ωστόσο υπήρξαν και πρωτοβουλίες για να καταπολεμηθεί ο υπερτουρισμός, όπως είναι οι νέοι ή αυξημένοι τουριστικοί φόροι, σε ορισμένες περιπτώσεις.
      Από τη θετική πλευρά, περισσότεροι ταξιδιώτες φαίνεται να γνωρίζουν τους κινδύνους του υπερτουρισμού – και πώς μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του προβλήματος. Σύμφωνα με άρθρο του CNN, σε μια έρευνα του 2022 από τον ιστότοπο ταξιδιωτικών κρατήσεων Booking.com, το 64% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θα ήταν έτοιμος να μείνει μακριά από πολυσύχναστες τουριστικές τοποθεσίες για να αποφύγει τη συμφόρηση ενώ το 31% δήλωσε ότι θα ήταν ακόμη πρόθυμο να επιλέξει μια άλλη εναλλακτική για να αποφύγει τον συνωστισμό. Υπερτουρισμός: Ποιες πόλεις “υποφέρουν” 
      Άμστερνταμ: Οι Ολλανδοί είναι παραδοσιακά γνωστοί για την αμεσότητά τους και το 2023, οι ιθύνοντες του τουρισμού στο Άμστερνταμ δεν δίσταξαν να βάλουν στο στόχαστρο μία συγκεκριμένη δημογραφική ομάδα: τους νεαρούς Βρετανούς, που χαρακτήρισαν «ενοχλητικούς τουρίστες», οι οποίοι δεν είναι ευπρόσδεκτοι στην ολλανδική πρωτεύουσα.
      Η πρωτοβουλία, που ανακοινώθηκε τον Μάρτιο του 2023, στόχευε συγκεκριμένα νεαρούς άντρες Βρετανούς, λέγοντάς τους να «μείνουν μακριά» εάν είχαν σχέδια να «τρελάνουν» το Άμστερνταμ. Το 2021, εφαρμόστηκε ένα διάταγμα που ονομάζεται «Τουρισμός του Άμστερνταμ σε ισορροπία», το οποίο ορίζει ότι όταν ο αριθμός των επισκεπτών που διανυκτερεύουν φθάνει τα 18 εκατομμύρια, το δημοτικό συμβούλιο είναι «υποχρεωμένο να παρέμβει». 
      Όλοι οι επισκέπτες στο Άμστερνταμ το 2024 θα πρέπει να ξέρουν ότι θα πληρώσουν τους υψηλότερους τουριστικούς φόρους στην Ευρώπη. Τον Σεπτέμβριο, η πόλη ανακοίνωσε ότι η ημερήσια χρέωση για τους επισκέπτες από κρουαζιερόπλοια θα κυμαίνεται από 8 σε 11 ευρώ, ενώ η χρέωση ανά διανυκτέρευση ενσωματωμένη στις τιμές των δωματίων των ξενοδοχείων θα εκτιναχθεί στο 12,5% της τιμής του δωματίου. Ωστόσο, ακόμη και με τέτοιες πρωτοβουλίες, το Άμστερνταμ αναμένεται να φιλοξενήσει έως και 23 εκατομμύρια ετήσιους επισκέπτες έως το 2025, χωρίς να υπολογίζονται άλλα 24 εκατομμύρια έως 25 εκατομμύρια που θα κάνουν ημερήσιες επισκέψεις.

      Αθήνα – Ακρόπολη: Στην πραγματικότητα, η Ακρόπολη, ο πιο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδας, ήταν τόσο γεμάτος που τον Σεπτέμβριο αποφασίστηκε ο περιορισμός στον αριθμό των επισκεπτών σε 20.000 την ημέρα. Από τον Απρίλιο του 2024, το νέο σύστημα κρατήσεων θα ισχύει και για περισσότερους από 25 άλλους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία σε όλη τη χώρα, ενώ αναμένονται και αυξήσεις στα εισιτήρια των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων.
      Πλήθος κόσμου κατέκλυσε και στα πιο δημοφιλή νησιά της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης της Σαντορίνης και της Μυκόνου, μια τάση που είναι βέβαιο ότι θα συνεχιστεί καθώς η αιώνια ελκυστικότητα της Ελλάδας μεταξύ των ταξιδιωτών δεν δείχνει σημάδια εξασθένισης, σχολιάζει το cnn.

      Μπαλί
      Μετά τη επιτυχία της ταινίας, «Eat Pray Love», η δημοτικότητα του Μπαλί εκτοξεύτηκε. Αλλά οι ταξιδιώτες που αναζητούν την πνευματικότητα είναι μόνο ένα μέρος του κύματος του τουρισμού που έχει πνίξει την επαρχία της Ινδονησίας την τελευταία δεκαετία. Τον τελευταίο καιρό, οι εκτός ελέγχου επισκέπτες έχουν γίνει ιδιαίτερα ενοχλητικοί, τόσο πολύ που την άνοιξη του 2023 ο κυβερνήτης της επαρχίας Wayan Koster ζήτησε να επισυναφθεί μια λίστα με τα πρέπει και τα μη στα τουριστικά διαβατήρια. Μεταξύ των κανόνων: όχι βρισιές, άγγιγμα ιερών δέντρων ή αναρρίχηση σε κατασκευές.
      Οι τουρίστες με προορισμό το Μπαλί που επισκέπτονται από τις 14 Φεβρουαρίου 2024, θα πρέπει επίσης να πληρώσουν νέο φόρο 150.000 ρουπίων Ινδονησίας, που ισοδυναμεί με περίπου 10 δολάρια.

      Βαρκελώνη :Η Βαρκελώνη ήταν από τις πρώτες ευρωπαϊκές πόλεις που απαγόρευσε τα νέα ξενοδοχεία στο κέντρο της πόλης και περιόρισε τα airbnb. Όμως, στις τοπικές και περιφερειακές εκλογές του Μαΐου, ο υπερτουρισμός εξελίχθηκε σε πολιτικό ζήτημα και η πόλη έχει εντείνει τα μέτρα για να περιορίσει το πρόβλημα.
      Τον Οκτώβριο, η Βαρκελώνη έκλεισε τον τερματικό σταθμό του βόρειου λιμανιού για την κίνηση κρουαζιερόπλοιων μετά από συμφωνία με τις τοπικές αρχές να μετατοπίσουν τα πλοία μακρύτερα από την πόλη, μια κίνηση που θα επηρεάσει περίπου 340 ετήσιες ελλιμενισμούς κρουαζιέρας, σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν από τις λιμενικές αρχές. Από την 1η Απριλίου 2024, οι τουρίστες (συμπεριλαμβανομένων των επισκεπτών της κρουαζιέρας) θα πρέπει να πληρώσουν υψηλότερη «επιβάρυνση πόλης» 3,25 ευρώ, έναντι 2,75 ευρώ το 2023.
      Μαϊάμι: Τον Μάιο του 2023, το Greater Miami Convention & Visitors Bureau, ο επίσημος οργανισμός μάρκετινγκ προορισμών της κομητείας Miami-Dade, δημοσίευσε στοιχεία για τον τουρισμό του 2022. Μεταξύ των ρεκόρ που σημειώθηκαν είναι και τα εξής: 26,5 εκατομμύρια επισκέπτες και εκτιμώμενες δαπάνες 20,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αύξηση 8% σε σχέση με το 2021.
      Ωστόσο, ορισμένοι ντόπιοι αποδοκιμάζουν τον αντίκτυπο του αχαλίνωτου, ανεξέλεγκτου πλήθους. Σε ένα άρθρο του 2021 στην εφημερίδα The Miami Herald, υπήρχαν προειδοποιήσεις των αξιωματούχων της πόλης για τις αρνητικές επιπτώσεις του είδους τουρισμού όπου οι άνθρωποι ταξιδεύουν σε μια περιοχή για να κάνουν πάρτι και να μεθύσουν. Επικαλούμενοι προβλήματα υπερτουρισμού που μαστίζουν πόλεις όπως το Άμστερνταμ, η Βενετία και η Ρώμη, η Φλόριντα προέτρεψε τους αξιωματούχους του Μαϊάμι να εφαρμόσουν παρόμοιες πρωτοβουλίες με αυτούς τους προορισμούς, συμπεριλαμβανομένων περιορισμών στην κατανάλωση αλκοόλ και περιορισμού του θορύβου.

      Παρίσι: Το Παρίσι έχει προσελκύσει ένα νέο κύμα επισκεπτών τον τελευταίο καιρό εν μέρει χάρη στην τεράστια δημοτικότητα της επιτυχίας του Netflix «Emily in Paris» και του ρόλου της πόλης ως οικοδέσποινα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024. Κορυφαία αξιοθέατα όπως ο Πύργος του Άιφελ ξεχειλίζουν από τουρίστες, ειδικά τις περιόδους αιχμής της άνοιξης και του καλοκαιριού. Τον Ιούνιο του 2022, το μουσείο του Λούβρου ανακοίνωσε ότι θα περιόριζε τους καθημερινούς επισκέπτες σε 30.000.
      Τέτοιες κινήσεις αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου που ανακοίνωσε η Γαλλίδα υπουργός Τουρισμού Olivia Grégoire τον Ιούνιο του 2023 για την καταπολέμηση του υπερτουρισμού σε ολόκληρη τη χώρα.

      Πουκέτ: Σύμφωνα με μια μελέτη του MoneyTransfers.com, το Πουκέτ κέρδισε την πρώτη θέση ως ο προορισμός με τους περισσότερους τουρίστες στον κόσμο το 2023, με 118 τουρίστες για κάθε κάτοικο της περιοχής. Η ίδια μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι η Pattaya και το Krabi, επίσης στην Ταϊλάνδη, ακολούθησαν στη δεύτερη και τρίτη θέση, με 98,7 και 72,2 ταξιδιώτες ανά κάτοικο, αντίστοιχα.
      Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλοί επισκέπτες περιγράφουν το Πουκέτ ως ένα από τα πιο εντυπωσιακά γεωγραφικά μέρη που έχουν δει ποτέ ωστόσο σημειώνουν επίσης ότι είναι γεμάτο και «μολυσμένο» από τον μαζικό τουρισμό, αναδεικνύοντας  το πρόβλημα που θέλει ο υπερτουρισμός να φέρνει αντίθετα αποτελέσματα. 

      Βενετία: Ενώ η Βενετία φαινόταν να αντιμετωπίζει από καιρό τον έλεγχο του πλήθους, ο υπερτουρισμός έγινε πρωτοσέλιδο αρκετές φορές το 2023. Πριν από αρκετά χρόνια, αξιωματούχοι ανακοίνωσαν ένα σχέδιο για τουριστικό φόρο που χρεώνεται στους ημερήσιους ταξιδιώτες, αλλά μετά από διάφορες ενστάσεις και αποτυχίες, μόλις πρόσφατα κατάφεραν να κυκλοφορήσουν το πρόγραμμα τελών, το οποίο δεν θα τεθεί σε ισχύ ωστόσο, πριν τον Απρίλιο του 2024.
      Το σχέδιο προβλέπει μια χρέωση 5 ευρώ για ημερήσιους ταξιδιώτες που είναι 15 ετών και άνω. Θα ισχύει για τους τουρίστες που δεν διανυκτερεύουν και τα τέλη θα χρεώνονται μόνο για 29 ημέρες το 2024, τις περισσότερες από τις οποίες είναι Σαββατοκύριακα κατά τη διάρκεια της υψηλής τουριστικής περιόδου από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο. Το τέλος θα ισχύει μεταξύ 8:30 π.μ. και 4 μ.μ. , που θεωρείται το πιο πολυσύχναστο διάστημα της ημέρας για τη Βενετία. Όσοι επισκέπτονται τη Βενετία για μικρό χρονικό διάστημα εκτός αυτών των ωρών εξαιρούνται από το τέλος.
      Περισσότερα...

        1

    3. Αρθρογραφία

      Maps.gov.gr - Ελεύθερη ψηφιακή πρόσβαση σε όλα τα ακίνητα του Κτηματολογίου

      Engineer

      Η δυνατότητα εξ αποστάσεως ελέγχου των ακινήτων εντός των περιοχών όπου λειτουργεί το Κτηματολόγιο (ktimatologio.gov.gr), αλλά και η αναβάθμιση της πλατφόρμας «Θέαση» του Κτηματολογίου (maps.gov.gr), είναι οι νέες ψηφιακές υπηρεσίες σχετικά με το Κτηματολόγιο, που παρέχονται δωρεάν στους πολίτες μέσω του gov.gr.
      Με λίγα κλικ, “οι πολίτες θα μπορούν να βλέπουν όλα τα στοιχεία των ακινήτων τους, ενώ οι επαγγελματίες μόνο ό,τι απαιτεί η άσκηση της δραστηριότητάς τους”, σημείωσε σχετικά ο πρωθυπουργός, για την ψηφιοποίηση του Κτηματολογίου.
      “Θα γίνεται γνωστή η νομική κατάσταση κάθε ακινήτου, ενόψει κάποιας μεταβίβασης, η φερεγγυότητά του για τη λήψη ενός δανείου. Ακόμα όλες οι πληροφορίες οι οποίες χρειάζονται για την έκδοση οικονομικών θα είναι προσβάσιμες αλλά θα καταχωρούνται και πράξεις όπως συμβόλαια και θα υποβάλλονται αιτήσεις για διορθώσεις στις κτηματογραφικές εγγραφές”, συμπλήρωσε.
      Ενώ, η παρουσίασή τους στον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, από τον Υπουργό Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκο Πιερρακάκη και τον Υφυπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αρμόδιο για το Κτηματολόγιο, Γιώργο Στύλιο.
      Ο εξ αποστάσεως έλεγχος είναι από σήμερα διαθέσιμος στο ktimatologio.gov.gr και αφορά περίπου στο 1/3 των δικαιωμάτων επί ακινήτων στην επικράτεια.
      Η λειτουργία της υπηρεσίας ρυθμίζεται από τη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση που συνυπέγραψαν ο Υπουργός Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας και ο Υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αρμόδιος για το Κτηματολόγιο, Γιώργος Στύλιος.
      Ο έλεγχος γίνεται πλέον δωρεάν χωρίς ανάγκη επίσκεψης σε Κτηματολογικό Γραφείο
      Η πλατφόρμα δίνει τη δυνατότητα διενέργειας ελέγχου οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, χωρίς να είναι αναγκαία η μετάβαση στο Κτηματολογικό Γραφείο του τόπου όπου βρίσκεται το ακίνητο. Η έρευνα γίνεται χωρίς την καταβολή αντιτίμου.
      Διαβαθμισμένη πρόσβαση ανά επαγγελματική ομάδα
      Επιπλέον, εξασφαλίζεται η διαβαθμισμένη πρόσβαση στα στοιχεία του Κτηματολογίου σε συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες (οι οποίες θα ταυτοποιούνται με κωδικούς από τους επαγγελματικούς/επιστημονικούς τους συλλόγους και τα επιμελητήρια), ώστε να διασφαλίζονται τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών.
      Ειδικότερα:
      Οι δικηγόροι διατηρούν πλήρη πρόσβαση σε όλες τις εγγραφές του Κτηματολογίου, στο σύνολο της επικράτειας. Οι δικαστικοί επιμελητές έχουν πλήρη πρόσβαση σε όλες τις εγγραφές του Κτηματολογίου για τα ακίνητα εντός της περιφέρειας που ασκούν τα καθήκοντά τους και ενόψει αναγκαστικής εκτέλεσης. Οι συμβολαιογράφοι έχουν πρόσβαση στις εγγραφές και τα στοιχεία που σχετίζονται με δικαιώματα κυριότητας και δουλείας, καθώς και στην απεικόνιση του ακινήτου στα κτηματολογικά διαγράμματα. Οι μηχανικοί έχουν πρόσβαση, κατόπιν αναζήτησης του ακινήτου μέσω του Κωδικού Αριθμού Εθνικού Κτηματολογίου (ΚΑΕΚ) του, στις εγγραφές και τα στοιχεία που σχετίζονται με δικαιώματα κυριότητας και δουλείας, στη χωρική βάση και τα τοπογραφικά διαγράμματα καθώς και στην εισήγηση της Υπηρεσίας επί των αιτήσεων και των γεωμετρικών μεταβολών. Τέλος, κάθε πολίτης ή νομικό πρόσωπο έχει πρόσβαση στις εγγραφές που αφορούν στα ακίνητά του με χρήση κωδικών Taxisnet. Η «Θέαση» μεταφέρεται στο maps.gov.gr
      Η πλατφόρμα «Θέαση» που μέχρι στιγμής παρείχε δωρεάν περιήγηση σε χαρτογραφικό υλικό όλης της χώρας αναβαθμίζεται και μεταφέρεται στο maps.gov.gr.
      Η υπηρεσία παρέχεται δωρεάν για όλους, χωρίς διαβαθμισμένη πρόσβαση, μέσω ενός πιο φιλικού περιβάλλοντος πλοήγησης, ενώ είναι πλέον προσβάσιμη και από κινητά.
      Η νέα πλατφόρμα έχει εμπλουτιστεί με τα δεδομένα των γεωτεμαχίων του Κτηματολογίου.
      Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης μπορεί να βλέπει στον χάρτη τόσο τα όρια κάθε οικοπέδου, όσο και τον ΚΑΕΚ που αυτό φέρει. Επιπλέον, μέσω της πλατφόρμας, θα διατίθενται ελεύθερα διάφορα στατιστικά στοιχεία που αφορούν στην αγορά ακινήτων και την πορεία της κτηματογράφησης.
      Περισσότερα...

        2

    4. Αρθρογραφία

      Γιατί εθελοτυφλούμε για το μέλλον των πόλεων;

      Engineer

      Ο Ομότιμος Καθηγητής Πολεοδομίας κ. Αθ. Αραβαντινός στο πρόσφατο άρθρο του στον «Προμηθέα 9ο τεύχος» -έκδοση του ΕΜΠ- συμπεραίνει μετά τη σχετική σε βάθος και λεπτομερή ανάλυση σεναρίων ότι το μέλλον των πόλεων θα είναι «το αποτέλεσμα της αρμονικής συνεργασίας των τριών ομάδων συντελεστών – αιρετών, τεχνοκρατών και πληθυσμού (πολιτών)»
      kassiosΗ άποψη αυτή είναι σωστή μεν αλλά αναφορικά με το ρόλο του κάθε συντελεστή στο μέλλον των πόλεων  δεν είναι ισοβαρής.
      Θεωρώ ότι ο ρόλος των πολιτών έχει μεγαλύτερη βαρύτητα και επιρροή στη διαμόρφωση της δυναμικής των δυο άλλων συντελεστών. Είναι οι πολίτες εκείνοι που εκλέγουν και επιλέγουν τους αιρετούς εκπροσώπους τους και είναι οι πολίτες εκείνοι που αποδέχονται των τεχνοκρατών τις απόψεις λαμβανομένης υπόψη της από του «κοινού» αποδοχής-έγκρισης  των προτάσεων των τεχνοκρατών.
      Για τις ελληνικές πόλεις και όχι μόνον το μέλλον είναι συνυφασμένο με την αντίληψη περί ποιότητας ζωής και περιβάλλοντος που οι πολίτες επιθυμούν. Τα αυστηρά ρυμοτομικά σχέδια του σχεδιασμού των πόλεων του παρελθόντος –προϊόντα των τεχνοκρατών –έχουν από μακρού εγκαταλειφθεί και τα διαδέχτηκαν οι δορυφορικές πόλεις με ανοιχτούς ορίζοντες και με άφθονο πράσινο.
      Η συνεχώς βελτιούμενη παιδεία των πολιτών σε αστικά και περιαστικά κέντρα δημιουργεί νέες αναζητήσεις αναφορικά με την ποιότητα ζωής τους. Οι αρχές και αναγνωρισμένες αξίες της αειφόρου διαχείρισης των πόλεων, οδηγούν στην απαίτηση από τους πολίτες σε περισσότερο πράσινο, σε καθαρότερη ατμόσφαιρα στην πόλη, σε βελτίωση της κινητικότητας –π.χ εκτεταμένη τη χρήση ποδηλάτου- .
      Οι νέες αυτές αντιλήψεις, απόψεις των πολιτών εκφράζονται σε προτιμήσεις  με την επιλογή αιρετών με ανάλογες απόψεις και που τελικά οδηγούν τους τεχνοκράτες – τρίτο συντελεστή – στην προσαρμογή στην υλοποίηση των απαιτήσεων των πολιτών.
      Nέες τεχνολογίες – δορυφορικά δεδομένα, drowns, καιρικές προβλέψεις, κλιματική αλλαγή κλπ θα έχουν να παίξουν ένα αποφασιστικό ρόλο στο σχεδιασμό και στη διαμόρφωση των νέων πόλεων και προσαρμογής των παλαιότερων στις σύγχρονες απαιτήσεις διαβίωσης των πολιτών. Μια νέα δυναμική θα αναπτυχθεί με τη δημιουργία περιαστικών ενοτήτων πρασίνου με έντονες αναδασώσεις, με μελέτη για περισσότερη ασφάλεια έναντι φυσικών κινδύνων, πυρκαγιών, πλημμυρών κ.α και την εκ νέου αποκάλυψη της παλαιότερης φυσιογραφικής μορφής της πόλης.
      Η βιοποικιλότητα και πανίδα θα γίνουν απαίτηση για την επαναφορά τους στις πόλεις, ενώ η ροή παλαιότερων επιφανειακών ρευμάτων που θα αποκαλυφθούν θα δημιουργήσει νέες συνθήκες τοπο-μικρό κλιματικής βελτίωσης.
      Το ανάγλυφο της πόλης θα διαμορφωθεί κατά τέτοιο τρόπο με τη χρήση νέων υλικών επίστρωσης (ψυχρά υλικά) που πλέον η άσκηση με περπάτημα θα αποτελεί ένα σύγχρονο τρόπο κίνησης, μετακίνησης, και σωματικής άσκησης των πολιτών.
      Είναι λοιπόν εξάρτηση των απαιτήσεων των πολιτών, το μέλλον των πόλεων που καλόν είναι έγκαιρα, αιρετοί αλλά και τεχνοκράτες να ενστερνιστούν και ανάλογα να πράξουν με τη δημιουργία ενός νέου περιβάλλοντος διαβίωσης στις πόλεις με συνεργό και σύμμαχο τη φύση που κατά τον  Bakon πρέπει να υπακούεται και όχι να χειραγωγείται.
      Περισσότερα...

        0

    5. Αρθρογραφία

      Αστική Βιοποικιλότητα: Οφέλη και προκλήσεις για τις πόλεις του μέλλοντος

      Engineer

      Σε έναν κόσμο όπου η αστικοποίηση αυξάνεται ραγδαία, η βιοποικιλότητα των πόλεων αποτελεί την κύρια επαφή των ανθρώπων με τη φύση. Ωστόσο, η επέκταση και η πυκνοκατοίκηση των αστικών περιοχών ασκούν πιέσεις στους πράσινους και γαλάζιους χώρους*, θέτοντας σε κίνδυνο την ποιότητα ζωής. Η πρόσφατη δημοσίευση στο Nature Reviews Biodiversity με τίτλο «Προώθηση της αστικής βιοποικιλότητας προς όφελος των ανθρώπων και της φύσης» αναδεικνύει τα πολλαπλά οφέλη της αστικής βιοποικιλότητας, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και προτείνει τρόπους για τη δημιουργία βιώσιμων και πλούσιων σε βιοποικιλότητα πόλεων.
      Οφέλη της Αστικής Βιοποικιλότητας
      Η παρουσία πλούσιας βιοποικιλότητας στις πόλεις συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των περιβαλλοντικών πιέσεων και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Πράσινοι και γαλάζιοι χώροι, όπως πάρκα και υδάτινα σώματα, λειτουργούν ως φυσικά φίλτρα, βελτιώνοντας την ποιότητα του αέρα και του νερού, ενώ παράλληλα προσφέρουν δροσιά κατά τους θερμούς μήνες, μειώνοντας το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας. Επιπλέον, η επαφή με τη φύση έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την ψυχική και σωματική υγεία των κατοίκων, προάγοντας την ευεξία και μειώνοντας το άγχος.
      Προκλήσεις στην Προώθηση της Αστικής Βιοποικιλότητας
      Παρά τα οφέλη, η αστική βιοποικιλότητα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Η συνεχής ζήτηση για χώρο λόγω της αστικής ανάπτυξης συχνά οδηγεί σε μείωση ή κατακερματισμό των φυσικών οικοτόπων. Επιπλέον, η αυξημένη ανθρώπινη δραστηριότητα και η απομάκρυνση των κατοίκων από τη φύση περιορίζουν τις ευκαιρίες για διατήρηση και ενίσχυση της βιοποικιλότητας.
      Προτάσεις για Βιώσιμες και Βιοποικιλόμορφες Πόλεις
      Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, προτείνεται η ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στον αστικό σχεδιασμό μέσω της δημιουργίας και διατήρησης πράσινων και γαλάζιων υποδομών. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη πάρκων, πράσινων στεγών και την αποκατάσταση υδάτινων σωμάτων, τα οποία όχι μόνο ενισχύουν τη βιοποικιλότητα αλλά και προσφέρουν πολλαπλά οφέλη στους κατοίκους. Παράλληλα, απαιτείται η εφαρμογή συμμετοχικών διαδικασιών διακυβέρνησης που θα ενθαρρύνουν τη συνεργασία μεταξύ διαφόρων τομέων, όπως η υγεία, η εκπαίδευση και ο πολεοδομικός σχεδιασμός, για την προώθηση ολοκληρωμένων στρατηγικών που θα συνδυάζουν την ανάπτυξη με τη διατήρηση της φύσης.
      Η ανάπτυξη των πόλεων ως κοινών χώρων για ανθρώπους και φύση δεν συμβάλλει μόνο στη διατήρηση της παγκόσμιας βιοποικιλότητας, αλλά προσφέρει και λύσεις στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες πόλεις. Η ενίσχυση της αστικής βιοποικιλότητας αποτελεί επένδυση για ένα βιώσιμο και υγιές μέλλον για όλους.
      * Οι λεγόμενοι «πράσινοι και γαλάζιοι χώροι» περιλαμβάνουν πάρκα, άλση, κήπους, ποτάμια, λίμνες και άλλα φυσικά στοιχεία μέσα στις πόλεις, που φιλοξενούν βιοποικιλότητα και προσφέρουν ανάσα δροσιάς και επαφής με τη φύση στους κατοίκους.
      Περισσότερα...

        0

    6. Αρθρογραφία

      Η σχέση των δασικών πυρκαγιών με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στις αναδασωτέες εκτάσεις

      Engineer

      Η σελίδα του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος στο Facebook δημοσίευσε κείμενο της κυρίας Μαρίας Καραμανώφ για τη σχέση των δασικών πυρκαγιών με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στις αναδασωτέες εκτάσεις και τα εμπόδια που άρθηκαν με την απόφαση 2499/2012 του Συμβουλίου της Επικρατείας.
      Η Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Βιωσιμότητας και Περιβάλλοντος και Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ. επισημαίνει ότι «τα δάση δεν καίγονται προκειμένου να τοποθετηθούν σ’ αυτά ανεμογεννήτριες, αφού αιολικά πάρκα μπορούν ούτως ή άλλως να κατασκευάζονται μέσα σε δάση και δασικές εκτάσεις. Το επιτρέπει η δασική νομοθεσία…». Τονίζει ότι με την απόφαση 2499/2012 ΣτΕ έγινε μια ριζική τομή στο άβατο των αναδασωτέων. Για να καταλήξει ότι «… τα δάση μας δεν κινδυνεύουν πλέον μόνο από τις πυρκαγιές, τυχαίες ή μη, ούτε από την ανικανότητα του κράτους για την πρόληψη και καταστολή τους. Πλήττονται περισσότερο και δη ανεπανόρθωτα από τις δικές μας συνειδητές και καθόλου τυχαίες νομικές επιλογές».
      Ολόκληρη η ανάρτηση του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος:
      «[Αθήνα, 26/7/2023]
      Τις τελευταίες μέρες γίνεται μεγάλη συζήτηση για τη σχέση των ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ με την ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ ΣΤΑ ΑΝΑΔΑΣΩΤΕΑ. Η σχέση υπάρχει και είναι άμεση, αλλά δεν είναι αυτή που υπολαμβάνουν πολλοί. Τα δάση δεν καίγονται προκειμένου να τοποθετηθούν σ’ αυτά ανεμογεννήτριες, αφού αιολικά πάρκα μπορούν ούτως ή άλλως να κατασκευάζονται μέσα σε δάση και δασικές εκτάσεις. Το επιτρέπει η δασική νομοθεσία, η οποία δυστυχώς τα τελευταία 15 χρόνια, με αλλεπάλληλες τροποποιήσεις, έχει σε μεγάλο βαθμό εξουδετερώσει την συνταγματική προστασία των δασών. Μέσα στα δάση επιτρέπονται πλέον κάθε είδους χρήσεις, από τουριστικές εγκαταστάσεις και επιχειρηματικά πάρκα μέχρι δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαιοειδών, εκπαιδευτήρια, θεραπευτήρια κ.λπ., συμπεριλαμβανομένων και των ανεμογεννητριών.
      Το πρόβλημα σε σχέση με τις ανεμογεννήτριες ήταν αλλού. Σύμφωνα με το ΑΡΘΡΟ 117 ΠΑΡ. 3 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ, από τη στιγμή που ένα δάσος καεί και κηρυχθεί υποχρεωτικά αναδασωτέο, ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΑ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟ ΣΚΟΠΟ ΠΛΗΝ ΤΗΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ. Xρήσεις δηλαδή οι οποίες, καλώς ή κακώς, επιτρέπονται μέσα στα δάση, απαγορεύονται στα αναδασωτέα μέχρι να ολοκληρωθεί η αναδάσωση, μέχρι δηλαδή τα καμένα να ξαναγίνουν πραγματικό δάσος. Στο μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί τα αναδασωτέα οφείλουν να παραμείνουν ήσυχα, απάτητα και εκτός κάθε μορφής εκμετάλλευσης. Το «εμπόδιο» αυτό ήρθε να άρει η γνωστή ΑΠΟΦΑΣΗ 2499/2012 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, η οποία, παρά την κατηγορηματικά αντίθετη διάταξη του Συντάγματος, έκρινε ότι στα αναδασωτέα επιτρέπεται να εγκαθίστανται όχι μόνο ανεμογεννήτριες αλλά και κάθε «έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία».
      Με την απόφαση αυτή έγινε μια ριζική τομή στο άβατο των αναδασωτέων. Από κει και πέρα, όταν ένα δάσος καεί, όπως συμβαίνει όλο και συχνότερα εξαιτίας των πάγιων και αδιόρθωτων αδυναμιών του κρατικού μηχανισμού, ο κάθε επίδοξος επενδυτής ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΛΕΟΝ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ. Η εκμετάλλευση των αναδασωτέων μπορεί να ξεκινήσει την επομένη κιόλας της φωτιάς και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση απ’ ό,τι αν επρόκειτο για δάση, αφού η διατύπωση «έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία» αφήνει περιθώρια για πολλές ερμηνείες.
      Το μέλλον, λοιπόν, για τα δάση της χώρας διαγράφεται ζοφερότερο από ποτέ. Τα δάση μας δεν κινδυνεύουν πλέον μόνο από τις πυρκαγιές, τυχαίες ή μη, ούτε από την ανικανότητα του κράτους για την πρόληψη και καταστολή τους. Πλήττονται περισσότερο και δη ανεπανόρθωτα από τις δικές μας συνειδητές και καθόλου τυχαίες νομικές επιλογές.
      Μαρία Καραμανώφ
      Αντιπρόεδρος ΣτΕ ε.τ.
      Πρόεδρος Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος»
      Περισσότερα...

        8

    7. Αρθρογραφία

      Ιπποκράτειος Πολιτεία: Ο οικισμός στην καρδιά της Πάρνηθας

      Engineer

      Η Ιπποκράτειος Πολιτεία αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση οικισμού της χώρας ο οποίος ρυμοτομήθηκε εντός του εθνικού δρυμού της Πάρνηθας, του εμβληματικότερου βουνού του λεκανοπεδίου της Αθήνας και του πλέον σημαντικού ορεινού οικοσυστήματος της Αττικής. Η ιστορία της ταυτίζεται με ολόκληρη την περίοδο της μεταπολίτευσης αλλ’ έλκει τα νομοθετικά της ερείσματα από την εποχή της χούντας, οπότε με το νομοθετικό διάταγμα 886/1971, περί οικοδομικών συνεταιρισμών, επετράπη η απεριόριστη οικιστική εκμετάλλευση των δασών και δασικών εκτάσεων της χώρας. Τις ολέθριες για το τοπίο και το περιβάλλον (φυσικό και οικιστικό) συνέπειες εκείνης της περιόδου τις βιώνουμε έως και σήμερα, με αποκορύφωμα, στην περίπτωση της Ιπποκρατείου Πολιτείας, την καταστροφική πυρκαγιά της 6ης Αυγούστου 2021, που αποτέφρωσε το μεγαλύτερο μέρος του άλλοτε ειδυλλιακού οικισμού στην καρδιά της Πάρνηθας.
      Παρ’ όλο που έχουν παρέλθει 40 χρόνια από τότε που η νομοθεσία, βάσει της οποίας δημιουργήθηκε η Ιπποκράτειος Πολιτεία, κρίθηκε αντισυνταγματική (ΣτΕ Ολ 3754/1981), καμία κυβέρνηση της δημοκρατικής πλέον Ελλάδος δεν προέβη στην αλλαγή του καθεστώτος, που έχει διαμορφωθεί, με την οικιστική εκμετάλλευση του τμήματος αυτού του ορεινού όγκου. Παρομοίως και οι δικαστικές αποφάσεις (ΣτΕ Ολ 2282/1992, ΣτΕ 3501/2010, ΣτΕ 2585/2016 αλλά και το Πρακτικό ΣτΕ ΠΕ 305/2006), που εκδόθηκαν για την Ιπποκράτειο Πολιτεία, θεωρούν στο σύνολό τους ως a priori νόμιμη τη ρυμοτόμηση του οικισμού αυτού εντός του εθνικού δρυμού της Πάρνηθας, προκρίνουν την αποχή από οποιαδήποτε διαδικασία και επιλογή που θα μπορούσε να διασαλεύσει το ήδη διαμορφωθέν οικιστικό και δομικό καθεστώς στην περιοχή και αποφεύγουν οποιαδήποτε -επί της ουσίας- εξέταση της συνταγματικότητάς του.

       
      Είναι δε πλέον υποκριτικό να υποστηρίζεται, πως τομή στην προστασία της αυθαίρετης δόμησης στα δάση αποτέλεσε η ψήφιση του Συντάγματος του 1975 και πως εκτάσεις που έχουν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα πριν την 11η Ιουνίου 1975, λόγω επεμβάσεων που έλαβαν χώρα με διοικητική πράξη που καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας, δεν μπορούν πλέον να θεωρηθούν ως δάση ή δασικές, δοθέντος ότι με σωρεία νομοθετικών διατάξεων που έχουν κριθεί συνταγματικές και με τα «μορφώματα» των οικιστικών πυκνώσεων και της νομιμοποίησης δασικών αυθαιρέτων, προωθείται επίσημα και συστηματικά πλέον η οικιστική εκμετάλλευση των δασών και των δασικών εκτάσεων όλης της χώρας. Τούτο μας κάνει εύλογα να αναλογιζόμαστε πως και η διατήρηση στα δάση αυθαιρέτων που ανεγέρθηκαν προ του Συντάγματος του 1975, δεν γίνεται τελικά προς τον σκοπό της προστασίας της καλόπιστης ιδιοκτησίας καθεαυτής, αλλά για την παγίωση της αυθαιρεσίας, την οποία και μεταπολιτευτικά, ως τις μέρες μας, οι εκάστοτε κυβερνήσεις προώθησαν και στήριξαν με κάθε δυνατό τρόπο. Άλλωστε και για το σοβαρότατο αυτό ζήτημα θα πρέπει κάποτε να εξετάσουμε υπεύθυνα κατά πόσον μπορεί όντως να επιτευχθεί με κριτήρια δικαιοσύνης μία ορθή στάθμιση μεταξύ του δικαιώματος στην ιδιοκτησία και στο περιβάλλον, όταν για την προστασία της ιδιοκτησίας και της εμπιστοσύνης ορισμένων μόνο διοικουμένων καταλήγει να θυσιάζεται το δικαίωμα στο περιβάλλον ως πανανθρώπινο αγαθό που αφορά όχι μόνον τις παρούσες αλλά και όλες τις μέλλουσες γενιές.
      Με εξαίρεση δε τη μειοψηφήσασα γνώμη στην απόφαση ΣτΕ Ολ 2282/1992, αποτελεί απογοητευτική διαπίστωση το γεγονός ότι ουδείς εκ των ανωτάτων δικαστών στις σχετικές δίκες εφήρμοσε τη θεμελιώδη δημοκρατική αρχή της παρ. 2 του άρθρου 87 του Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία: «Οι δικαστές, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και στους νόμους και σε καμία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με διατάξεις που έχουν τεθεί κατά κατάλυση του Συντάγματος».
      Μέσα λοιπόν από αυτή την πολυκύμαντη και θεσμικά βεβαρημένη πορεία διαμορφώθηκε το καθεστώς που συντήρησε την Ιπποκράτειο Πολιτεία ως τις μέρες μας. Ένα καθεστώς νομικά σαθρό και εχθρικό προς τη φύση και τον άνθρωπο που, παρά την επιφανειακή εικόνα του μαγευτικού οικισμού μέσα στο καταπράσινο περιβάλλον της Πάρνηθας, σταδιακά έλαβε τη μορφή του «χρονικού ενός προαναγγελθέντος θανάτου» για το οικοσύστημα του σημαντικότερου δρυμού της Αττικής και για τις ανθρώπινες περιουσίες που δημιουργήθηκαν στο συγκεκριμένο τμήμα του. Ας δούμε όμως αναλυτικά τις ιδιαίτερες πτυχές αυτής της τόσο σημαντικής υποθέσεως.
      Τα τηλεοπτικά πλάνα με τις φλόγες των πυρκαγιών των τελευταίων ημερών να καταπίνουν κατοικίες στην άλλοτε παραδεισένια Ιπποκράτειο Πολιτεία, είναι εφιαλτικά. Γεμίζουν την καρδιά με απόγνωση και σε κάνουν, για ακόμα μια φορά, να αναλογίζεσαι πόσο μικρός μοιάζει ο άνθρωπος μπροστά σε κινδύνους τέτοιου μεγέθους. Δάση και περιουσίες απανθρακώνονται μέσα σε ελάχιστα λεπτά. Οι εικόνες καθηλώνουν και λένε όσα χιλιάδες λέξεις δεν μπορούν να πουν μαζί.
      Παρακολουθώντας έναν από τους πλέον ειδυλλιακούς οικισμούς της Αττικής να γίνεται στάχτη, ανακαλώ στη μνήμη όλο το νομικό πλαίσιο που στήριξε τη δημιουργία και την ύπαρξή του, προσπαθώντας να βρω μιαν απάντηση στο «πώς» και στο «γιατί» ετούτης της ασύλληπτης καταστροφής που -φευ- είναι μόνο μέρος της γενικότερης, εθνικών διαστάσεων τραγωδίας, που χτύπησε τη χώρα μας τα τελευταία εικοσιτετράωρα και ακόμα την ταλανίζει, με ανυπολόγιστες συνέπειες και για το μέλλον.
      Ο οικισμός της Ιπποκρατείου Πολιτείας αριθμεί περισσότερες από 600 κατοικίες και περίπου χίλιους (1.000) μονίμους κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011[1]. Ανήκει διοικητικά στον δήμο Ωρωπού. Το νομικό καθεστώς της Ιπποκρατείου Πολιτείας βασίζεται στα ακόλουθα σημεία – σταθμούς της ιστορίας της, που σχετίζονται άρρηκτα με το καθεστώς προστασίας και διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας.
      1. Ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας και το καθεστώς προστασίας του
      Ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας,[2] συνολικής εκτάσεως 3.812 εκταρίων, ιδρύθηκε με το βασιλικό διάταγμα 644/1961 (ΦΕΚ Α’ 155/13.09.1961), ενώ o Υμηττός, το Πεντελικό όρος, ο Κορυδαλλός και το όρος Αιγάλεω κηρύχθηκαν το 1969 «περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους». Αργότερα, με το πδ/γμα 107/1974 (ΦΕΚ Α’ 34/08.02.1974) το δάσος Τατοΐου κηρύχθηκε επίσης Εθνικός Δρυμός και με το πδ/γμα της 31.08-20.10.1978 (Δ’ 544/20.10.1978) καθορίστηκαν οι ζώνες προστασίας του Υμηττού.
      Η Πάρνηθα καταλαμβάνει μια μεγάλη έκταση στη γεωγραφική περιοχή της Αττικής, αποτελώντας το σημαντικότερο οικοσύστημά της. Μαζί με τα όρη Πεντέλη, Υμηττός και Αιγάλεω – Ποικίλο περικλείει την πρωτεύουσα και τα προάστιά της. Σύμφωνα με το βδ/γμα 644/1961, ο Δρυμός της Πάρνηθας αποτελείται από τον πυρήνα που περιλαμβάνει τον κεντρικό όγκο του βουνού (38.000 στρ.) και την περιφερειακή ζώνη (250.000 στρ.). Το μεγαλύτερο μέρος του πυρήνα (90%) καλύπτεται από Κεφαλληνιακή Ελάτη (Abies cephalonica), ενώ η περιφερειακή ζώνη καλύπτεται, ως επί το πλείστον, από υψηλά δάση Χαλεπίου Πεύκης (Pinus halepensis).
      Η Ιπποκράτειος Πολιτεία πριν την πυρκαγιά της 6ης Αυγούστου 2021 (protothema.gr)
      Η καταστροφική πυρκαγιά της 28ης Ιουνίου 2007 κατέστρεψε μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού, αφανίζοντας 10.500 στρ. πευκοδάσους, 21.800 στρ. ελατοδάσους και 4.300 στρ. μακκίας. Η πρωτοφανής αυτή καταστροφή επίσπευσε την έκδοση του πδ/τος της 19ης Ιουλίου 2007 «Καθορισμός Ζωνών Προστασίας του ορεινού όγκου Πάρνηθας (Ν. Αττικής)» (ΦΕΚ Δ’ 336/24.07.2007), με το οποίο καθορίστηκαν 16 ζώνες προστασίας.
      Η χλωρίδα της Πάρνηθας, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες, περιλαμβάνει περισσότερα από 1.100 φυτικά είδη, αριθμός που αποτελεί περίπου το 1/6 των ειδών της ελληνικής χλωρίδας. Μεταξύ αυτών, τα 92 είναι ελληνικά ενδημικά εκ των οποίων πολλά έχουν χαρακτηριστεί σπάνια και απειλούμενα και προστατεύονται με ειδικές διατάξεις από την ελληνική και διεθνή νομοθεσία. Η πανίδα της Πάρνηθας είναι εξ ίσου σημαντική με κυριότερο εκπρόσωπο το κόκκινο ελάφι (Cervus elaphus), που αριθμεί πάνω από 500 άτομα στο βουνό. Επίσης μεγάλος αριθμός θηλαστικών, πτηνών, αμφιβίων και ασπονδύλων συμπληρώνουν την πλούσια και θαυμαστή πανίδα της.
      Πολλά από τα είδη της Πάρνηθας προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία και κυρίως από το πδ/γμα 67/1981, αλλά και από τη διεθνή νομοθεσία, όπως τη Σύμβαση της Βέρνης, τη Σύμβαση CITES, την οδηγία των οικοτόπων 92/43 και την οδηγία για τα πουλιά 79/409. Επιπλέον, ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 και έχει χαρακτηρισθεί Ειδική Περιοχή Προστασίας για τα πουλιά (SPA), Καταφύγιο Θηραμάτων και Τοπίο Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους.
      Εν όψει των διατάξεων του ν. 1515/1985 «Ρυθμιστικό σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας» (ΦΕΚ Α’ 18/18.02.1985) και προς επίτευξη των σκοπών του, εκπονήθηκε για την προστασία του ορεινού όγκου της Πάρνηθας μελέτη από το Τμήμα Περιβάλλοντος του Οργανισμού Αθήνας, τον Ιούλιο του έτους 2003. Σε αυτήν: α) οριοθετείται ο ανωτέρω ορεινός όγκος τόσο με γενικά κριτήρια (τοπογραφία, υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο προστασίας, χρήσεις γης κ.λπ.) όσο και με ειδικά (φυσικοί σχηματισμοί, σταθερά τεχνικά έργα, όρια σχεδίων πόλεων κ.λπ.), β) Αναλύονται τα στοιχεία του φυσικού και πολιτιστικού του περιβάλλοντος, και γ) παρατίθενται οι κύριες αιτίες υποβαθμίσεώς του, η αξιολόγηση των προβλημάτων και οι τρόποι αντιμετωπίσεώς τους. Σε αυτές περιλαμβάνεται η αυξανόμενη ανθρώπινη παρουσία γύρω από και μέσα στον ορεινό όγκο, που εμφανίζεται: ι) με την επέκταση του οικιστικού ιστού, είτε με τη μορφή εντάξεως στο σχέδιο πόλεως, είτε με τη μορφή αυθαίρετης δομήσεως είτε, τέλος, με την εκτός σχεδίου δόμηση καθώς και ιι) με την ύπαρξη σε περίοπτες θέσεις, χρήσεων προϋφισταμένων, λειτουργουσών επί μακρό χρονικό διάστημα και των οποίων, κατά κανόνα δεν είναι εφικτή η απομάκρυνση αλλά, όσων είναι δυνατόν, η σταδιακή μετεγκατάσταση.
      Οι χρήσεις αυτές, που επηρεάζουν αρνητικά την αισθητική του τοπίου και τη χλωρίδα και πανίδα είναι, μεταξύ άλλων, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, το πάρκο κεραιών, οι εγκαταστάσεις του Ο.Τ.Ε., οι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, οι λατομικές εργασίες και ορισμένοι χώροι αναψυχής. Εν όψει δε αυτών προτείνεται με την ανωτέρω μελέτη ο καθορισμός των επιτρεπομένων χρήσεων σε ένδεκα ζώνες. Από αυτές οι υπό στοιχ. Α1 και Α2 είναι περιοχές απόλυτης προστασίας του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού με διαβαθμισμένη ένταση απαγορεύσεων, ενώ οι υπό στοιχεία Β και Δ, περαιτέρω υποδιαιρούμενες, αποτελούν γύρω από τον ανωτέρω πυρήνα ζώνη αναψυχής, η οποία θα λειτουργεί προστατευτικά για τον πυρήνα, αλλά και γι’ αυτήν την ίδια, εφ’ όσον σε ορισμένες υποδιαιρέσεις της θα υπάρχουν ενισχυμένες χρήσεις αναψυχής, αθλητισμού και πολιτισμού, ώστε να συγκεντρώσουν το μεγαλύτερο μέρος της  ανθρώπινης πιέσεως για αναψυχή. Μετά την εκπόνηση της ανωτέρω μελέτης καταρτίστηκε σχετικό σχέδιο πδ/τος σύμφωνα με τις προτάσεις της, επί της οποίας γνωμοδότησε η Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Αθήνας (πρ. 2/συν. 52/23.7.2003).
      2. Ιπποκράτειος Πολιτεία: Νομικό καθεστώς και διεκδικήσεις
      Η Ιπποκράτειος Πολιτεία αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση οικισμού της χώρας ο οποίος ρυμοτομήθηκε εντός εθνικού δρυμού, στην καρδιά της Πάρνηθας, του εμβληματικότερου βουνού του λεκανοπεδίου της Αθήνας και του πλέον σημαντικού ορεινού οικοσυστήματος της Αττικής. Η ιστορία της ταυτίζεται με ολόκληρη την περίοδο της μεταπολίτευσης αλλ’ έλκει τα νομοθετικά της ερείσματα από τα εγκληματικά νομοθετήματα της χούντας, των οποίων τις ολέθριες συνέπειες για το τοπίο και το περιβάλλον (φυσικό και οικιστικό) βιώνουμε έως και σήμερα.
      (google.commaps)
      α) Μορφολογία – Διαχείριση
      Σύμφωνα με Έκθεση δασολόγου του Δασαρχείου Πεντέλης «επί διεκδικουμένης δασικής εκτάσεως», της 10ης Αυγούστου 1974, κατόπιν αυτοψίας που πραγματοποιήθηκε στις 13.7.1974, η έκταση της Ιπποκρατείου Πολιτείας καλύπτεται, κατά ποσοστό 66%, «υπό διφυούς και πολυορόφου δάσους χαλεπίου πεύκης (ως ανωρόφου) και αειφύλλων πλατυφύλλων (ως υπορόφου) ακανονίστου υποκηπευτοειδούς έως ομηλίκου μορφής ηλικίας μέχρι 80 ετών, μέσης συγκομώσεως 0,6-0,7 και παραγωγικότητος περίπου 1,00 κ.μ. ξυλώδους όγκου κατ’ έτος και εκτάριον», ενώ το υπόλοιπο ποσοστό της επιφανείας της «τυγχάνει γυμνόν δασικής βλαστήσεως, άγονον και γεωργοδενδροκομικώς καλλιεργημένον, είναι κατανεμημένον εις μικρά τμήματα διάσπαρτα εντός του ως ανωτέρω δάσους …».[3]
      Από άποψη εκμεταλλεύσεως, η έκταση χαρακτηρίζεται ως «δασοαγροτική» για τα μεγαλύτερα υψόμετρα, ως «οικιστική – βιομηχανική – αγροτική – τουριστική» για τα χαμηλότερα. Σε σχέση με την οικοπεδική αξία της εκτάσεως, στην έκθεση αναφέρεται ότι αυτή είναι μεγάλη, καθ’ όσον προορίζεται για την ίδρυση της Διεθνούς Ιπποκρατείου Πολιτείας. Περαιτέρω, από την ίδια έκθεση προκύπτει ότι το επίμαχο δάσος τυγχάνει διαχειρίσεως ως «διακατεχόμενο», δυνάμει σχετικών εγγράφων, έτους 1972, της Γενικής Διευθύνσεως Δασών του Υπουργείου Γεωργίας και του Δασαρχείου Αθηνών, τα οποία απευθύνονται στον αναγκαστικό συνεταιρισμό διαχειρίσεως του συνιδιόκτητου δάσους «Αγία Τριάς» καθώς και ότι συνέχεται με άλλα μεγάλα δάση της περιοχής, όπως το δημόσιο δάσος Τατοΐου.[4]
      β) Ιδιοκτησιακό καθεστώς
      Σε σχέση με το ιδιοκτησιακό καθεστώς της εκτάσεως, οι τίτλοι ιδιοκτησίας των δικαιοπαρόχων του οικοδομικού συνεταιρισμού υγειονομικών «Διεθνής Ιπποκράτειος Πολιτεία» ανάγονται στο έτος 1835, οπότε ο Ομέρ Πασάς μεταβίβασε το «τσιφλίκι Γκιούρκα», που περιλαμβάνει και το επίμαχο δάσος, στον Αλέξανδρο Ματθαίου Κατακουζινόν, μαζί με το «τσιφλίκι Τατοΐου». Ο τελευταίος μεταβίβασε, το 1838, την έκταση, ως προίκα, στη θυγατέρα του Ελπίδα σύζυγο Σκαρλάτου Σούτζου. Η έκταση αυτή εξαιρέθηκε της απαλλοτριώσεως που είχε κηρυχθεί με το βδ/γμα της 22ας Φεβρουαρίου 1912 στα δάση της ευρύτερης περιοχής υπέρ των ακτημόνων καλλιεργητών και υλοποιήθηκε το έτος 1922 με την υπ’ αριθ. 8/1922 απόφαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων. Το 1926 οι κληρονόμοι της ανωτέρω Ελπίδος Σούτζου μεταβίβασαν την έκταση στον Σωτήριο Αντωνίου Βλάχο και σε άλλους 165 κατοίκους Κιούρκων (κοινότητας Αφιδνών).[5]
      Τμήματα της ευρύτερης εκτάσεως κηρύχθηκαν απαλλοτριωτέα μεταξύ των ετών 1953-1972 για τις ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων, ως δικαιούχος δε της αποζημιώσεως αναγνωρίσθηκε ο αναγκαστικός συνεταιρισμός διαχειρίσεως συνιδιοκτήτου δάσους «Αγία Τριάς». Οι περισσότεροι από τους δικαιοδόχους των ως άνω κατοίκων της κοινότητας Αφιδνών (πλην τεσσάρων) είχαν μεταβιβάσει τα τμήματα της εκτάσεως που τους ανήκαν στον υποβαλόντα την από 11.6.1974 αίτηση οικοδομικό συνεταιρισμό, δυνάμει συμβολαίων που συνετάγησαν το έτος 1973, αφού προηγουμένως, με την υπ’ αριθ. 5403/Δ4δ/8544/128/27.7.1970 κοινή απόφαση των Υπουργών Κοινωνικών Υπηρεσιών και Δημοσίων Έργων εγκρίθηκε η απόκτηση της εκτάσεως από τον ανωτέρω οικοδομικό συνεταιρισμό και προεγκρίθηκε η υπό όρους ίδρυση οικισμού σε αυτήν[6].
      (star.gr)
      Σύμφωνα με την ως άνω έκθεση του Δασαρχείου Πεντέλης οι δικαιοπάροχοι του οικοδομικού συνεταιρισμού είχαν προβεί σε πληθώρα πράξεων νομής και κατοχής επί της επίμαχης εκτάσεως (διακατοχικές πράξεις), οι οποίες και παρατίθενται στην έκθεση, το δε Ελληνικό Δημόσιο «δεν φαίνεται να πραγματοποίησεν ουδεμίαν πράξιν νομής και κατοχής επί του επιδίκου». Επίσης, αναφέρονται στην έκθεση μαρτυρίες υπέρ της κατοχής και νομής της εκτάσεως από τους δικαιοπαρόχους του οικοδομικού συνεταιρισμού, ενώ επισημαίνεται ότι δεν ανευρέθη μάρτυρας υπέρ του Δημοσίου. Σε άλλο σημείο της εκθέσεως αναφέρεται ότι η επίμαχη έκταση αποτελεί αντικείμενο ιδιωτικής διαχειρίσεως από την Επανάσταση του 1821 έως το έτος 1926 και από το έτος αυτό έως το έτος 1972 χαρακτηρίζεται ως «συνιδιόκτητο ακίνητο», ενώ με σχετικά έγγραφα της Γενικής Διευθύνσεως Δασών του Υπουργείου Γεωργίας του έτους 1972 χαρακτηρίζεται ως «διακατεχόμενο». Ο χαρακτήρας της εκτάσεως ως ιδιωτικής κτήσεως συνάγεται, κατά την έκθεση, από την υπ’ αριθ. 442/1902 απόφαση του Αρείου Πάγου, την υπ’ αριθ. 492/1959 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους για το «τσιφλίκι Καρελά» και την υπ’ αριθ. 11505/1853 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, ενώ στα βιβλία του Δασαρχείου Πεντέλης η έκταση είναι καταγεγραμμένη στο βιβλίο ιδιωτικών δασών και όχι στο βιβλίο εθνικών δασών ως δημόσια.
      Περαιτέρω, στην ως άνω έκθεση αναφέρεται ότι από το έτος 1926 το δάσος «Αγία Τριάς» διαχειρίζεται ο ομώνυμος αναγκαστικός συνεταιρισμός διαχειρίσεως συνιδιόκτητου δάσους, του οποίου το καταστατικό ανανεώθηκε το 1954 με την υπ’ αριθ. 219/110/22.1.1954 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας, και ότι ο εν λόγω συνεταιρισμός είχε επίσης ζητήσει, με την υπ’ αριθ. 269/31.03.1970 αίτησή του, την αναγνώριση της εκτάσεως ως ιδιωτικού δάσους, πλην στις 29.7.1970 ανακάλεσε την αίτησή του αυτή. Εξάλλου, επί δικαστικής διαμάχης μεταξύ του αναγκαστικού συνεταιρισμού «Αγία Τριάς» και του Ελληνικού Δημοσίου για την κυριότητα της εκτάσεως εκδόθηκαν οι υπ’ αριθ. 13131/1972 και 13132/1972 αποφάσεις του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, με τις οποίες η συζήτηση κηρύχθηκε απαράδεκτη.
      Ενόψει όλων των ανωτέρω, ο συντάκτης της εκθέσεως καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «αβιάστως και ητιολογημένως» συνάγεται ότι πρόκειται για δασοαγρόκτημα, το οποίο κατέχουν και νέμονται διαδοχικά από απροσδιορίστου χρόνου και, πάντως, από την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους και εντεύθεν, ιδιώτες με διάνοια κυρίου και καλή πίστη, με νόμιμους τίτλους και αδιάλειπτα, χωρίς διεκδικήσεις από το Δημόσιο, πραγματοποιώντας όλες τις προσιδιάζουσες σε κυρίους πράξεις νομής και κατοχής και ότι οι ιδιώτες αυτοί, επομένως, έχουν καταστεί κύριοι και κατά παράγωγο και κατά πρωτότυπο τρόπο (έκτακτη χρησικτησία, συμπληρωθείσα στις 11.9.1915, ημερομηνία μετά την οποία άρχισε να ισχύει ο κανόνας περί μη δυνατότητας αντιτάξεως ενστάσεως χρησικτησίας έναντι του Δημοσίου).
      Υπό τα δεδομένα αυτά, στην ως άνω έκθεση προτείνεται η αναγνώριση της εκτάσεως ως ιδιωτικής κτήσεως, ανήκουσας κατά κυριότητα, μεταξύ άλλων, στον αιτούντα οικοδομικό συνεταιρισμό. Τα ίδια, εξάλλου, αναφέρονται και στο υπ’ αριθ. Χ16389/30.11.1973 έγγραφο του Δασάρχη Πεντέλης (και συντάκτη της ως άνω εκθέσεως) προς το Υπουργείο Γεωργίας, με αφορμή την παροχή ή μη συγκαταθέσεως του εν λόγω Υπουργού στην έγκριση του ρυμοτομικού σχεδίου της Ιπποκρατείου Πολιτείας. Στο έγγραφο αυτό παρατίθενται αφ’ ενός τα ίδια με την έκθεση στοιχεία σχετικά με την ιδιοκτησία της εκτάσεως και σημειώνεται, αφ’ ετέρου, ότι η εν λόγω έκταση αντιμετωπιζόταν ανέκαθεν από το Δασαρχείο Πεντέλης ως ιδιωτική, αν και το Νομικό Τμήμα της Γενικής Διεύθυνσης Δασών με το υπ’ αριθ. 130019/3608π.ε/8.1.1972 έγγραφό του ενημέρωσε το Δασαρχείο Πεντέλης ότι, εφόσον η έκταση δεν έχει αναγνωρισθεί ως ιδιωτική με κάποιον από τους μνημονευόμενους στην υπ’ αριθ. 138079/1204εγκ.951/29.11.1960 εγκύκλιο διαταγή τρόπους, προσήκει σε αυτήν ο χαρακτηρισμός της διακατεχομένης.

      Το Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δασών, με την υπ’ αριθ. 69/14/12.11.1974 πράξη του, γνωμοδότησε υπέρ της αποδοχής της αιτήσεως του προαναφερθέντος οικοδομικού συνεταιρισμού και της αναγνώρισης της εξ αδιαιρέτου κυριότητάς του στο 89% της επίμαχης δασικής εκτάσεως, εμβαδού 7.635 στρεμμάτων, υιοθετώντας, ουσιαστικά, τις διαπιστώσεις της από 10.8.1974 εκθέσεως. Κατόπιν των ανωτέρω, με την υπ’ αριθ. 102700/7967/28.12.1974 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας αναγνωρίσθηκε ότι η διεκδικούμενη από τον ανωτέρω οικοδομικό συνεταιρισμό «Αγία Τριάς» δασική έκταση 7.633 στρεμμάτων αποτελούσε ιδιωτική κτήση, ανήκουσα κατά κυριότητα σε αυτόν, σε ποσοστό 89% εξ αδιαιρέτου.
      Με την ίδια απόφαση ο Υπουργός Γεωργίας κάλεσε τον Δασάρχη Πεντέλης να παραδώσει την έκταση αυτή στον ανωτέρω οικοδομικό συνεταιρισμό με πρωτόκολλο. Ακολούθως, με το προεδρικό διάταγμα της 23ης Νοεμβρίου 1977 (ΦΕΚ Δ’ 482/25.11.1977) εγκρίθηκε ρυμοτομικό σχέδιο οικισμού στην επίμαχη έκταση του εν λόγω οικοδομικού συνεταιρισμού και καθορίσθηκαν οι όροι και περιορισμοί δόμησης των εντός των ορίων του οικοπέδων. Ωστόσο, μετά την έναρξη ισχύος του ν. 1341/1983 (με το άρθρο 9 του οποίου παρασχέθηκε στον Υπουργό Γεωργίας η δυνατότητα υποβολής αιτήσεως στο εν τω μεταξύ συσταθέν με το άρθρο 8 του ν. 998/1979 Αναθεωρητικό Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δασών για τον επανέλεγχο των πράξεων των Συμβουλίων Ιδιοκτησίας Δασών που είχαν εκδοθεί υπό το κράτος ισχύος του νδ/τος 86/1969 και με τις οποίες είχαν αναγνωρισθεί ως ιδιωτική κτήση δάση και δασικές εκτάσεις), ο Υφυπουργός Γεωργίας παρέπεμψε, τον Ιούνιο του 1983, τον φάκελο της επίμαχης εκτάσεως στο Αναθεωρητικό Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δασών (Α.Σ.Ι.Δ.), προκειμένου αυτό να γνωμοδοτήσει εκ νέου σχετικά με τη φύση της ως δημόσιας ή ιδιωτικής.
      Το Α.Σ.Ι.Δ., με την υπ’ αριθ. 32/7/17.10.1984 γνώμη του, έκρινε την προσφυγή παραδεκτή (μειοψηφούντος μέλους του, το οποίο υποστήριξε ότι η επίμαχη έκταση ευρίσκεται, πλέον, εντός εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου, με συνέπεια να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3 παρ. 6 εδάφ. ε’ του ν. 998/1979 περί εξαιρέσεως από το πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού) και γνωμοδότησε υπέρ της αποδοχής της, με το σκεπτικό ότι από τα στοιχεία του φακέλου και την εν γένει διαδικασία ενώπιόν του δεν προέκυψε ότι η έκταση ανήκε στον ανωτέρω οικοδομικό συνεταιρισμό. Συγκεκριμένα, το Α.Σ.Ι.Δ. έκρινε ότι τα προσκομισθέντα από τον συνεταιρισμό συμβόλαια των ετών 1834 και 1886 αφορούσαν, αντίστοιχα, προπώληση (και όχι πώληση) ρητίνης(!) και ορισμό πληρεξουσίου, ότι δεν προέκυπτε εάν τα συμβόλαια των ετών 1882 και 1883 αφορούσαν την επίδικη έκταση και ότι οι μετά το 1887 διακατοχικές πράξεις δεν ασκούσαν επιρροή ως προς το επίμαχο ζήτημα.[7]
      γ) Ρυμοτομία, οικοδόμηση και δικαστικές διαμάχες
      Με αίτησή του προς το Υπουργείο Γεωργίας της 11ης Ιουνίου 1974, ο οικοδομικός συνεταιρισμός υγειονομικών «Διεθνής Ιπποκράτειος Πολιτεία» ζήτησε την κίνηση της προβλεπομένης στον Δασικό Κώδικα (νδ/γμα 86/1969) διαδικασίας για την αναγνώριση («επιβεβαίωση») του δικαιώματός του ιδιοκτησίας και νομής σε «συνιδιόκτητο δάσος» 7.635, περίπου, στρεμμάτων στη θέση «Αγία Τριάς Αφιδνών» της Κοινότητας Αφιδνών Ν. Αττικής, με την παροχή σχετικής γνωμοδοτήσεως από το αρμόδιο Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δασών (ΣΙΔ). Το αίτημα αυτό ο οικοδομικός συνεταιρισμός το υπέβαλε εν όψει της ολοκληρώσεως της κινηθείσης με δική του πρωτοβουλία, κατ’ άρθρο 5 του νδ/τος 886/1971 διαδικασίας εγκρίσεως ρυμοτομικού σχεδίου για την οικιστική εκμετάλλευση της ως άνω εκτάσεως.[8]
      Προεδρικό διάταγμα της 23ης Νοεμβρίου 1977
      Ως οικισμός η Ιπποκράτειος Πολιτεία ρυμοτομήθηκε από την κυβέρνηση Κων. Καραμανλή, με το προεδρικό διάταγμα της 23ης Νοεμβρίου 1977 (ΦΕΚ Δ’ 482/25.11.1977), που υπογράφεται από τον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο και τους συναρμόδιους υπουργούς Γεωργίας Ιωάννη Μπούτο και Δημοσίων Έργων Χριστόφορο Στράτο.
      Η έκδοση ωστόσο του πδ/τος της 23ης Νοεμβρίου 1977 στηρίζεται στο άρθρο 5 του νομοθετικού διατάγματος 886/1971 περί Οικοδομικών Συνεταιρισμών (ΦΕΚ Α’ 109/31.05.1971), που κρίθηκε αντισυνταγματικό με την απόφαση 3754/1981[9] της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, για τον λόγο ότι προέβλεπε τη δυνατότητα μετατροπής δασικών εκτάσεων σε οικιστικές επιτρέποντας, σε απεριόριστο βαθμό, την αλλοίωση της μορφής τους έως και την ολοσχερή καταστροφή τους.
      Και παρ’ όλο που έχουν παρέλθει 40 χρόνια από τότε που κρίθηκε αντισυνταγματική η νομοθεσία βάσει της οποίας δημιουργήθηκε η Ιπποκράτειος Πολιτεία, καμία κυβέρνηση της δημοκρατικής πλέον και σύγχρονης Ελλάδας δεν προέβη στην αλλαγή του καθεστώτος που έχει διαμορφωθεί με την οικιστική εκμετάλλευση του τμήματος αυτού του ορεινού όγκου της Πάρνηθας.
      (sputniknews.gr)
      Γνωμοδότηση Α.Σ.Ι.Δ. 32/7/17.10.1984
      Το 1984, το Ανώτατο Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δασών (Α.Σ.Ι.Δ.), με την ιστορικής σημασίας για την περιοχή γνωμοδότησή του 32/7/17.10.1984, η οποία είναι δεσμευτική για τον αρμόδιο υπουργό, έκρινε τεκμηριωμένα ότι η περιοχή της Ιπποκρατείου Πολιτείας έχει δημόσιο δασικό χαρακτήρα και ουδέποτε ανήκε στον φερόμενο ως κύριό της οικοδομικό συνεταιρισμό, καθώς ούτε τα συμβόλαια που είχαν προσκομιστεί συνιστούσαν νομίμους τίτλους κυριότητας ούτε προέκυπτε ότι αφορούσαν τη συγκεκριμένη έκταση.[10]
      Η γνωμοδότηση αυτή του Α.Σ.Ι.Δ. προκάλεσε μία άνευ προηγουμένου άσκηση πιέσεων από τον τότε Υφυπουργό Γεωργίας του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Γεώργιο Μωραΐτη, ο οποίος ζητούσε επίμονα από το Α.Σ.Ι.Δ. να γνωμοδοτήσει εκ νέου, παρ’ όλο που η αρμοδιότητά του αυτή ασκείται άπαξ, όπως επιβεβαιώθηκε και από τη γνωμοδότηση 584/1992 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, της οποίας την έκδοση προκάλεσε η Διεύθυνση Προστασίας Δασών.
      ΣτΕ Ολ 2282/1992
      Τον Δεκέμβριο του 1988, με σχετική αίτησή τους προς τον Υπουργό Γεωργίας, τα σωματεία «Φιλοδασική Ένωση Αθηνών», «Πανελλήνια Κίνηση Δασολόγων», «Εταιρεία Οικολογίας και Ανάπτυξης» και «Ορειβατικός Σύνδεσμος Αθηνών», επικαλούμενα ότι η περιοχή της Ιπποκρατείου Πολιτείας είναι δάσος χαλεπίου πεύκης που ρυμοτομήθηκε αθέμιτα, κατ’ εφαρμογή του αντισυνταγματικού νδ/τος 886/1971, ζήτησαν από τους τότε υπουργούς ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και Γεωργίας την ανάκληση του πδ/τος της 23ης Νοεμβρίου 1977. Στην αίτησή τους αυτή η Διοίκηση παρέλειψε να απαντήσει. Κατά της παραλείψεως αυτής τα ως άνω σωματεία άσκησαν, εν συνεχεία, αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
      Η Ολομέλεια του Δικαστηρίου απέρριψε την αίτηση, με την απόφαση 2282/1992[11], αποφαινόμενη ότι, λόγω της φύσεως και των επιπτώσεων των ρυμοτομικών σχεδίων, δεν επιτρέπεται η ανάκλησή τους έστω και αν με αυτά ρυμοτομούνται δασικές εκτάσεις! Κρίθηκε περαιτέρω ότι η Διοίκηση δεν ήταν υποχρεωμένη να ανακαλέσει το πδ/γμα της 23ης Νοεμβρίου 1977, η δε σχετική παράλειψή της δεν συνιστούσε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια.
      Αξιοσημείωτη είναι στην απόφαση αυτή η αντίθετη άποψη εννέα μελών του δικαστηρίου που μειοψήφησαν, υποστηρίζοντας ότι η Διοίκηση όφειλε να ανακαλέσει το πδ/γμα της 23ης Νοεμβρίου 1977, δεδομένου ότι απαγορεύεται ρητά η υπαγωγή των δασών και των δασικών εκτάσεων σε σχέδιο πόλεως και η μεταβολή του προορισμού τους με τη συστηματική οικοπεδοποίησή τους από τους οικοδομικούς συνεταιρισμούς κατά το νδ/γμα 886/1971, το οποίο αντιστρατεύεται το άρθρο 24 του Συντάγματος.
      Υποστηρίχθηκε ακόμα από την άποψη αυτή της μειοψηφίας ότι στο πλαίσιο της ειδικής μέριμνας του συντακτικού νομοθέτη για τη διαφύλαξη και την προστασία του δασικού πλούτου της Χώρας (άρθρα 24 παρ. 1 συνδ. με 117 παρ. 3 του Συντάγματος) ο ν. 998/1979 περί προστασίας των δασών, με το άρθρο 3 παρ. 6 εξαίρεσε από την εφαρμογή της δασικής νομοθεσίας τις περιοχές όπου υπάρχουν, όχι απλώς εγκεκριμένα, αλλ’ έγκυρα σχέδια πόλεως, αποδίδοντας στον όρο «έγκυρα» σχέδια την έννοια ότι συνάδουν με τις προστατευτικές των δασών συνταγματικές διατάξεις και επιβάλλοντας την ανάκληση ρυμοτομικών σχεδίων που ρυμοτόμησαν αθέμιτα δασικές εκτάσεις.
      Προεδρικό διάταγμα της 19ης Ιουλίου 2007
      Μετά την καταστροφική πυρκαγιά του Ιουνίου του 2007 και 22 χρόνια μετά τον ν. 1515/1985 «Ρυθμιστικό σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας» (ΦΕΚ Α’ 18/18.02.1985) κρίθηκε επιβεβλημένη η άμεση ψήφιση ενός ολοκληρωμένου καθεστώτος προστασίας για την Πάρνηθα. Έτσι εκδόθηκε το πδ/γμα της 19ης Ιουλίου 2007 «Καθορισμός Ζωνών Προστασίας του ορεινού όγκου Πάρνηθας (Ν. Αττικής)» (ΦΕΚ Δ’ 336/24.07.2007).
      Ειδικά δε για την Ιπποκράτειο Πολιτεία, με το άρθρο 5 του πδ/τος της 19ης Ιουλίου 2007 τροποποιούνται οι όροι και περιορισμοί δομήσεως των οικοπέδων της και, ειδικότερα, καθορίζεται συντελεστής δόμησης 0.15, προβλέπεται ότι στο ποσοστό κάλυψης 10% συνυπολογίζονται όλες οι κατασκευές στους ακαλύπτους χώρους, ορίζεται μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος μετρούμενο από το φυσικό έδαφος 7 μ. και επιβάλλεται στέγη μεγίστου ύψους 1,5 μ. Για το καθεστώς αυτό της Ιπποκρατείου Πολιτείας το πρακτικό επεξεργασίας σχεδίου διατάγματος 305/2006 αναφέρει ρητά (παρατήρηση 34), ότι η περιοχή αυτή ευρίσκεται εντός του ορεινού όγκου της Πάρνηθας, κυρίαρχο δε στοιχείο της είναι η πυκνή δασική βλάστηση. 

      ΣτΕ ΠΕ 305/2006 (Τμ. Ε’)
      Επί του σχεδίου του διατάγματος αυτού, το Ε’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας εξέδωσε το πρακτικό επεξεργασίας 305/2006[12], υπό την προεδρία του τότε Αντιπροέδρου ΣτΕ Κωνσταντίνου Μενουδάκου και με Εισηγήτρια την τότε Σύμβουλο Επικρατείας, νυν Πρόεδρο της Δημοκρατίας Αικ. Σακελλαροπούλου.
      Το εν λόγω πρακτικό επεξεργασίας σχεδίου πδ/τος 305/2006 του Συμβουλίου της Επικρατείας παραδέχεται ευθέως ότι σκοπός του διατάγματος είναι η μείωση των ορίων της επιτρεπόμενης δόμησης στον οικισμό της Ιπποκρατείου Πολιτείας, προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω υποβάθμιση του τμήματος αυτού του βουνού. Είναι δε αξιοσημείωτες και οι σκέψεις 7-33 του πρακτικού, που αφορούν το καθεστώς προστασίας και άλλων -πυρόπληκτων σήμερα- περιοχών της Πάρνηθας, όπως η Βαρυμπόμπη, το Τατόι, οι Αφίδνες, ο Άγιος Στέφανος, η Δροσοπηγή.
      Το πρακτικό αυτό, ναι μεν περιέχει σημαντικές παρατηρήσεις σχετικά με την ενίσχυση και τη διασφάλιση της προστασίας του ορεινού όγκου, ορίζοντας μάλιστα (παρατήρηση 36), ότι δεν παρέχεται δυνατότητα αποκλίσεων από την ισχύουσα δασική νομοθεσία, πλην όμως ενέχει και σειρά σκέψεων και επιλογών, που γεννούν εύλογο προβληματισμό και, τελικά, τορπιλίζουν την παρεχομένη δασική και περιβαλλοντική προστασία στην περιοχή της Πάρνηθας. Συγκεκριμένα:
      1. Παρ’ ότι επισημαίνεται κατηγορηματικά (παρατήρηση 7) η όλως παράνομη και αντισυνταγματική εξαίρεση εκτάσεως 500 στρ., του πρώην λατομείου της εταιρείας ΑΓΕΤ Ηρακλής, από το όριο προστασίας του ορεινού όγκου στις Αφίδνες, για την εντελώς αυθαίρετη δημιουργία βιομηχανικής επιχειρηματικής περιοχής (Β.Ε.ΠΕ.) σύμφωνα και με την παράνομη κυα Φ/Α/19.2./22514/1625/13.12.2004 των Υπουργών Ανάπτυξης και ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (ΦΕΚ Β’ 1848/13.12.2004), θεωρήθηκε τελικά ότι η εξαίρεση αυτή δεν εκώλυε την περαιτέρω επεξεργασία και τελική έγκριση του σχεδίου διατάγματος καθώς κρίθηκε ότι οι λοιπές περιοχές που εξέταζε δεν τελούσαν σε συνάρτηση με τη συγκεκριμένη έκταση(!). Και όλα αυτά παρ’ όλο που, όπως ρητά επισημαίνεται, η επίμαχη έκταση ευρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του ορεινού όγκου της Πάρνηθας, επί του αυχένα, στον οποίο εντοπίζεται το μοναδικό σημείο σύνδεσης με τη ζώνη προστασίας της Πεντέλης, και για τον λόγο αυτόν δεν δύναται η συγκεκριμένη περιοχή να εξαιρεθεί του ορίου προστασίας. Επισημαίνεται επίσης ότι η εκτός των ορίων προστασίας της Πάρνηθας περιοχή της Κοινότητας Αφιδνών αποτελεί το όριο σύνδεσης της Πάρνηθας με τον ορεινό όγκο της Πεντέλης, οι δε περιοχές σύνδεσης των ορεινών όγκων της Αττικής αποτελούν φυσικούς «διαδρόμους» των ρευμάτων των ανέμων, των οποίων η διαφύλαξη συνιστά καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την προστασία των κατοίκων του Λεκανοπεδίου.
      2. Ομοίως προβληματική φαίνεται και η υποστηριζόμενη θέση (παρατήρηση 17) ότι τμήμα του ορεινού όγκου (ζώνες Γ) εντός του οποίου «εντοπίζονται ήδη μικρές συσπειρώσεις παραθεριστικών κατοικιών», το οποίο «τείνει να αλλάξει χαρακτήρα μεταβαλλόμενο σε περιοχή μόνιμης κατοικίας» και στο οποίο επιτρέπεται, υπό όρους, η ανέγερση και νέων κατοικιών, δεν θεωρείται ότι έχει χαρακτήρα περιοχής οργανωμένης δόμησης αλλά θα πρέπει να χαρακτηρισθεί ως ζώνη αναψυχής(!).
      3. Συναφώς, επισημαίνεται (παρατήρηση 17) ότι ο προβλεπόμενος στο σχέδιο χαρακτηρισμός «ζώνη κατοικίας», ο οποίος προσήκει σε περιοχές οργανωμένης δόμησης, δεν τίθεται νομίμως, δεδομένου ότι στον ορεινό όγκο δεν δύνανται να προβλέπονται, με το ίδιο το διάταγμα προστασίας του, περιοχές προοριζόμενες για δόμηση και τούτο, ανεξαρτήτως αν οι περιοχές αυτές ευρίσκονται στα όρια οικιστικών περιοχών. Παρά ταύτα, δέχεται το πρακτικό, λίγο παρακάτω, ότι η ζώνη κατοικίας «Γ1» πρέπει να προσδιορισθεί συγκεκριμένα ως «περιοχή του οικισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας»!…
      4. Ακολούθως, καίτοι ορίζεται ρητά (παρατήρηση 22) ότι δεν χωροθετείται η ίδρυση νεκροταφείου της Κοινότητας Αγίου Στεφάνου εντός των ορίων προστασίας του ορεινού όγκου (ζώνη Ε5), εν τούτοις παρέχεται, κατ’ εξαίρεση, η δυνατότητα της συγκεκριμένης χρήσεως στην ανωτέρω ζώνη, εάν δεν υφίσταται άλλος κατάλληλος χώρος για την εγκατάσταση του νεκροταφείου αυτού.
      Είναι φανερό ότι στα σημεία αυτά, αλλάζοντας τους αποδιδόμενους όρους -αλλά ποτέ την ίδια την ουσία των ρυθμίσεων και το υφιστάμενο καθεστώς- οι προτεινόμενες διατάξεις προσλαμβάνουν την αναγκαία επίφαση νομιμότητας, που θα τους επέτρεπε νομοθετικά «να σταθούν» και να παραμείνουν σε ισχύ σε περίπτωση μελλοντικής προσβολής τους διά της δικαστικής οδού, όπερ και εγένετο μερικά χρόνια μετά, όπως ακολούθως θα δούμε…
      (newpost.gr)
      Ειδικά για την Ιπποκράτειο Πολιτεία δέχθηκε το Ε’ Τμήμα ΣτΕ με το πρακτικό του 305/2006, ότι οι ρυθμίσεις του άρθρου 5 του σχεδίου διατάγματος έβρισκαν νόμιμο έρεισμα στις εξουσιοδοτικές διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 3 του ν. 1515/1985 καθώς και στις επιταγές του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος και στις κατευθύνσεις του ν. 1515/1985 (ΡΣΑ). Το πρακτικό παραδέχεται ωστόσο ρητά ότι υφίσταται ήδη υποβάθμιση του ορεινού όγκου της Πάρνηθας από την παρουσία και ανάπτυξη του οικισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας εντός αυτού και δηλώνει ότι σκοπός του υπό επεξεργασία σχεδίου προεδρικού διατάγματος είναι η μείωση των ορίων της επιτρεπόμενης δόμησης στον οικισμό, προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω υποβάθμιση του τμήματος αυτού του βουνού.
      Έτσι, εγκρίθηκε από το Ε’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας η έκδοση του πδ/τος της 19ης Ιουλίου 1977 με όλες τις διατάξεις που θέσπιζαν χρήσεις ασυμβίβαστες με τον χαρακτήρα της Πάρνηθας ως αυστηρά προστατευόμενου Εθνικού Δρυμού και των οποίων η ψήφιση είχε στηριχθεί σε ένα νομοθετικό και θεσμικό καθεστώς αμφιβόλου νομιμότητας ή και πλήρους αντισυνταγματικότητας, όπως απεδείχθη για το άρθρο 5 παρ. 6 του χουντικού νδ/τος 886/1971, στο οποίο είχε στηριχθεί η ίδρυση του οικισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας εντός του δάσους της Πάρνηθας και η ρυμοτόμησή του. Και όλα αυτά, παρά την ισχύ του αναγκαστικού νόμου 856/1937 «Περί εθνικών δρυμών» (ΦΕΚ Α’  368/21.09.1937) και παρ’ όλο που το άρθρο 79 του Δασικού Κώδικα (νδ/γμα 86/1969, ΦΕΚ Α’ 7/18.01.1969, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 5 του νδ/τος 996/1971 (ΦΕΚ Α’ 192), όριζε και εξακολουθεί να ορίζει, στις παρ. 1 και 2 αυτού, ότι: «1. Έκαστος εθνικός δρυμός αποτελείται: α)  Από τον πυρήνα αυτού ή τον καθ’ αυτό εθνικόν δρυμόν απολύτου προστασίας … β) Από την περί τον πυρήνα ζώνην (περιφερειακήν ζώνην) … η εκμετάλλευσις της οποίας οργανούται κατά  τρόπον συμβάλλοντα εις την εκπλήρωσιν των υπό του πυρήνος του εθνικού δρυμού επιδιωκομένων σκοπών …».
      ΣτΕ 3501/2010 (Τμ. Ε’ 7μ.)
      Κατά του πδ/τος της 19ης Ιουλίου 2007 ασκήθηκε ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας νέα αίτηση ακυρώσεως από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ανατολικής Αττικής, η οποία απερρίφθη με την απόφαση 3501/2010[13] της επταμελούς συνθέσεως του Ε’ Τμήματος του Δικαστηρίου. Με την απόφαση αυτή έγινε, μεταξύ άλλων, δεκτό ότι με τα κατ’ εξουσιοδότηση της παρ. 3 του άρθρου 4 του ν. 1515/1985 εκδιδόμενα προεδρικά διατάγματα, προς συμπλήρωση και εξειδίκευση του προγράμματος προστασίας περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας, δύνανται να τροποποιούνται οι όροι και περιορισμοί δομήσεως και των οικισμών με εγκεκριμένα σχέδια πόλεως, οι οποίοι περιλαμβάνονται στα όρια της περιοχής παρέμβασης και ότι, κατ’ εξαίρεση, είναι ανεκτή η διατήρηση των από μακρού χρόνου υφισταμένων στους ορεινούς όγκους εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων(!), εφ’ όσον πάντως πρόκειται για ήπιες χρήσεις, οι οποίες δεν επιδεινώνουν τη λειτουργία τους ως οικοσυστημάτων.
      Περαιτέρω, με την ανωτέρω απόφαση έγινε δεκτό ότι με το προσβαλλόμενο προεδρικό διάταγμα καθορίζονται: α) Ζώνες Α1 και Α2 απόλυτης προστασίας του Εθνικού Δρυμού, στη δεύτερη των οποίων επιτρέπεται η κίνηση των πάσης φύσεως οχημάτων κατά μήκος του κυρίως οδικού δικτύου, με περιορισμούς ανά ώρες, ημέρες, εποχές και θέσεις που θα καθορισθούν από τον Κανονισμό Λειτουργίας του (άρθρο 2 περ. 2), β) Ζώνες Β1, Β3, Β4, Δ3 και Γ1 ως ζώνες αναψυχής, όπου επιτρέπεται κατά διαβάθμιση η ανέγερση αναψυκτηρίων, εστιατορίων, υπαίθριων αθλητικών εγκαταστάσεων και μη υπαίθριων μόνο στα ήδη υφιστάμενα κτήρια της ζώνης Δ3 και η χρήση για πολιτιστικούς λόγους μόνο των υφισταμένων κτηρίων στη ζώνη Δ2 (άρθρο 2 περ. 3 και 5-10) και υπό όρους δομήσεως καθοριζόμενους στο άρθρο 4 ήτοι αρτιότητα γηπέδου 20.000 τ.μ. και μέγιστη επιφάνεια 120 τ.μ., και γ) Ορίζεται ότι: «Στις περιοχές που για οποιονδήποτε λόγο υπάγονται στη δασική νομοθεσία, εφαρμόζονται παραλλήλως οι ισχύουσες διατάξεις της νομοθεσίας αυτής» (άρθρο 6).
      Ακατάληπτο παραμένει στον κοινό νου, πώς με την απόφαση αυτή η τσιμεντοποίηση του δάσους βαφτίζεται «δημόσιο συμφέρον!!»… Καίτοι δηλαδή η απόφαση χαρακτηρίζει ευθέως τη δόμηση εντός τμήματος του δάσους της Πάρνηθας ως «πηγή υποβάθμισης του περιβάλλοντος του ορεινού όγκου της», εν τέλει εξαίρει και εγκρίνει και μάλιστα ως διαδικασίες «που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον», τόσο την ύπαρξη του ρυμοτομημένου οικισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας εντός της ζώνης Γ2 όσο και τις «μικρές συσπειρώσεις κατοικιών» που τείνουν να προσδώσουν στη ζώνη Γ1 του δρυμού χαρακτήρα περιοχής μόνιμης κατοικίας με κτήρια επιμελημένης κατασκευής(!)…
      (tanea.gr)
      Η υπουργική απόφαση 129182/4530/27.08.2015
      Το έτος 2015, ο τότε Προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος του Υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Υ.Π.Α.Π.ΕΝ.) έθεσε εκ νέου το ζήτημα της αποδοχής της γνωμοδοτήσεως 32/7/17.10.1984 του Α.Σ.Ι.Δ., με την οποία η έκταση του οικισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας είχε χαρακτηριστεί ως δημόσιο δάσος, με την επισήμανση ότι η αποδοχή των αρνητικών γνωμοδοτήσεων του εν λόγω συλλογικού οργάνου είναι δεσμευτική για τον Υπουργό, σύμφωνα με το άρθρο 8 παρ. 4 του ν. 998/1979 περί προστασίας δασών και δασικών εκτάσεων (ΦΕΚ Α’ 289/29.12.1979).
      Κατόπιν αυτού, ο τότε αρμόδιος Αναπληρωτής Υπουργός της Κυβέρνησης ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Γιάννης Τσιρώνης, με την απόφασή του 129182/4530/27.08.2015, αποδέχθηκε τη γνωμοδότηση 32/7/17.10.1984 του Α.Σ.Ι.Δ., κατ’ επίκληση των διατάξεων του α.ν. 1539/1938 «περί προστασίας των δημοσίων κτημάτων» (ΦΕΚ Α’ 488/29.12.1938), του άρθρου 8 του ν. 998/1979 και του άρθρου 9 του ν. 1341/1983 (ΦΕΚ Α’ 38/30.03.1983).
      Ειδικότερα, με την απόφαση αυτή απερρίφθη η από 10.6.1974 αίτηση του οικοδομικού συνεταιρισμού υγειονομικών «Διεθνής Ιπποκράτειος Πολιτεία» για την αναγνώριση υπέρ αυτού δικαιώματος κυριότητας σε έκταση δασικού χαρακτήρα εμβαδού 7.635 στρεμμάτων στις θέσεις «Αγία Τριάς» – «Λούσι» – «Άρμες» – «Μαυροχώραφο» – «Μπελέτσι» κ.λπ. της περιφέρειας της (πρώην) Κοινότητας Αφιδνών Ν. Αττικής (ήδη δε Δήμου Ωρωπού, κατ’ άρθρο 1 παρ. 2 κεφ. 5 αριθ. 5.3 περ. Α1 του ν. 3852/2010, ΦΕΚ Α’ 87), με την αιτιολογία ότι δεν αποδείχθηκε ότι ασκήθηκαν συγκεκριμένες διακατοχικές πράξεις καρπώσεως στην έκταση του δάσους καθ’ όλο το χρονικό διάστημα των 30 ετών (από το 1885 έως το 1915), ούτε εάν οι πράξεις αυτές καλύπτουν ολόκληρη την έκταση, ώστε να γίνει δεκτή η απόκτηση κυριότητας έναντι του Δημοσίου με τα προσόντα της έκτακτης χρησικτησίας.
      Επιπλέον, στην ίδια απόφαση αναφέρεται ότι η επίμαχη έκταση «θα διαχειρίζεται και προστατεύεται ως δημόσια», ζητείται δε από το Δασαρχείο Καπανδριτίου να ενημερώσει τον οικοδομικό συνεταιρισμό ότι, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 8 του ν. 998/1979, έχει δικαίωμα να προσφύγει μόνο στα πολιτικά δικαστήρια. Κατόπιν τούτου, η ασκούσα καθήκοντα Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης με σχετικό έγγραφό της προς την Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας Αττικής και το Δασαρχείο Καπανδριτίου, ζήτησε το 2015 από τις υπηρεσίες αυτές να προβούν στις αναγκαίες ενέργειες για τη δήλωση της επίμαχης εκτάσεως ως δημόσιας δασικής στο Κτηματολόγιο, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του ν. 2308/1995.
      ΣτΕ 2585/2016 (Τμ. Ε’ 7μ.)
      Με την απόφαση ωστόσο 2585/2016[14] της επταμελούς συνθέσεως του Ε’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας ακυρώθηκε η ως άνω απόφαση του Αναπλ. Υπουργού 129182/4530/27.8.2015 με την οποία έγινε αποδεκτή η απόφαση 32/7/17.10.1984 του Α.Σ.Ι.Δ., έκτοτε δε η έκταση της Ιπποκρατείου Πολιτείας, θεωρείται ιδιωτική και νομίμως ρυμοτομηθείσα εντός της ζώνης Γ2 του ορεινού όγκου της Πάρνηθας.
      (dikaiologitika.gr)
      3. Σκέψεις και συμπεράσματα
      Κοινός τόπος όλων των δικαστικών αποφάσεων (ΣτΕ Ολ 2282/1992, ΣτΕ 3501/2010 και ΣτΕ 2585/2016) καθώς και του Πρακτικού επεξεργασίας σχεδίου προεδρικού διατάγματος ΣτΕ ΠΕ 305/2006, που εκδόθηκαν για την Ιπποκράτειο Πολιτεία, είναι ότι:
      α) Θεωρούν ως a priori νόμιμη τη ρυμοτόμηση του εν λόγω οικισμού εντός του εθνικού δρυμού της Πάρνηθας.
      β) Προκρίνουν την αποχή από οποιαδήποτε δικαστική, διοικητική ή νομοθετική διαδικασία και επιλογή, η οποία θα μπορούσε να διασαλεύσει ή ν’ απομειώσει το ήδη διαμορφωθέν οικιστικό και δομικό καθεστώς στην περιοχή.
      γ) Απορρίπτουν κάθε απόπειρα καταργήσεως του υφισταμένου καθεστώτος της Ιπποκρατείου Πολιτείας για λόγους που ανάγονται στην τυπική, κυρίως, νομιμότητα των εκάστοτε υπό κρίση διοικητικών πράξεων, και
      δ) Αποφεύγουν οποιαδήποτε -επί της ουσίας- εξέταση της συνταγματικότητας του ρυμοτομικού και οικιστικού καθεστώτος της Ιπποκρατείου Πολιτείας ως επαχθέστατης επέμβασης στο δασικό περιβάλλον του ορεινού όγκου της Πάρνηθας.
      Μοιάζει επομένως, στην υπόθεση της Ιπποκρατείου Πολιτείας, ωσάν η ελληνική δικαιοσύνη κυριολεκτικά να «είδε το δέντρο και να έχασε το δάσος», κατά την παλιά σοφή παροιμία… Είναι δε πλέον υποκριτικό να υποστηρίζεται, πως τομή στην προστασία της αυθαίρετης δόμησης στα δάση αποτέλεσε η ψήφιση του Συντάγματος του 1975 και πως εκτάσεις που έχουν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα πριν την 11η Ιουνίου 1975, λόγω επεμβάσεων που έλαβαν χώρα με διοικητική πράξη που καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας, δεν μπορούν πλέον να θεωρηθούν ως δάση ή δασικές[15], δοθέντος ότι με σωρεία νομοθετικών διατάξεων που έχουν κριθεί συνταγματικές και με τα «μορφώματα» των οικιστικών πυκνώσεων και της νομιμοποίησης δασικών αυθαιρέτων προωθείται, επίσημα και συστηματικά, η οικιστική εκμετάλλευση των δασών και των δασικών εκτάσεων όλης της χώρας.
      Τούτο μας κάνει εύλογα να αναλογιζόμαστε πως και η διατήρηση στα δάση αυθαιρέτων, που ανεγέρθηκαν προ του Συντάγματος του 1975, δεν γίνεται τελικά προς τον σκοπό της προστασίας της καλόπιστης ιδιοκτησίας καθεαυτής, αλλά για την παγίωση της αυθαιρεσίας, την οποία και μεταπολιτευτικά, ως τις μέρες μας, οι εκάστοτε κυβερνήσεις προώθησαν και στήριξαν με κάθε δυνατό τρόπο. Άλλωστε και για το σοβαρότατο αυτό ζήτημα θα πρέπει κάποτε να εξετάσουμε υπεύθυνα κατά πόσον μπορεί όντως να επιτευχθεί με κριτήρια δικαιοσύνης μία ορθή στάθμιση μεταξύ του δικαιώματος στην ιδιοκτησία και στο περιβάλλον, όταν για την προστασία της ιδιοκτησίας και της εμπιστοσύνης ορισμένων μόνο διοικουμένων καταλήγει να θυσιάζεται το δικαίωμα στο περιβάλλον ως πανανθρώπινο αγαθό που αφορά όχι μόνον τις παρούσες αλλά και όλες τις μέλλουσες γενιές.
      Ομοίως κοινή, όσο και απογοητευτική, διαπίστωση για όλες τις ως άνω δικαστικές αποφάσεις που αφορούν την Ιπποκράτειο Πολιτεία, είναι πως -με εξαίρεση τη μειοψηφήσασα γνώμη στη ΣτΕ Ολ 2282/1992- ουδείς εκ των ανωτάτων δικαστών, που συμμετείχαν στη σύνθεσή τους, εφάρμοσε τη θεμελιώδη για τη δημοκρατία αρχή της παρ. 2 του άρθρου 87 του Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία: «Οι δικαστές, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και στους νόμους και σε καμία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με διατάξεις που έχουν τεθεί κατά κατάλυση του Συντάγματος». Τούτο δε δοθέντος ότι, δυνάμει της αποφάσεως 3754/1981 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι διατάξεις του άρθρου 5 του δικτατορικού νδ/τος 886/1971, στις οποίες στηρίζεται έως και σήμερα η ύπαρξη της Ιπποκρατείου Πολιτείας εντός του ορεινού οικοσυστήματος της Πάρνηθας, κρίθηκαν κατάφωρα αντισυνταγματικές ως ευθέως αντικείμενες στο άρθρο 24 παρ. 1 του ισχύοντος Ελληνικού Συντάγματος.
      (documentonews.gr)
      4. Ως επίλογος, μια τραγωδία…
      Μέσα λοιπόν από αυτή την πολυκύμαντη και θεσμικά βεβαρημένη πορεία διαμορφώθηκε το καθεστώς που συντήρησε την Ιπποκράτειο Πολιτεία ως τις μέρες μας. Ένα καθεστώς νομικά σαθρό και εχθρικό προς τη φύση και τον άνθρωπο που, παρά την επιφανειακή εικόνα του ειδυλλιακού οικισμού μέσα στο καταπράσινο περιβάλλον της Πάρνηθας, σταδιακά έλαβε τη μορφή του «χρονικού ενός προαναγγελθέντος θανάτου» για το οικοσύστημα του σημαντικότερου δρυμού της Αττικής και τις ανθρώπινες περιουσίες που δημιουργήθηκαν στο συγκεκριμένο τμήμα του.
      Τη συνέχεια και την κατάληξη όλων αυτών τη γνωρίζουμε όλοι… Η καταστροφή δεν άργησε να έρθει μέσα από τον πύρινο εφιάλτη που, στις 6 Αυγούστου 2021, μετέτρεψε την Ιπποκράτειο Πολιτεία σε στάχτες, στο πλαίσιο μίας τραγωδίας εθνικών διαστάσεων, που βιώνουμε τις τελευταίες ημέρες από τις τεράστιες δασικές πυρκαγιές που κατακαίνε τη χώρα απ’ άκρη σε άκρη, εξαντλώντας τις δυνάμεις, τις αντοχές και το κουράγιο ενός ολόκληρου λαού. Δυστυχώς μαζί με το καμμένο δάσος και τις υλικές περιουσίες θρηνούμε ήδη και την απώλεια του εθελοντή πυροσβέστη Βασίλη Φιλώρα, πατέρα δύο παιδιών, που τραυματίστηκε θανάσιμα ενώ επιχειρούσε με αυταπάρνηση στην Ιπποκράτειο Πολιτεία για την κατάσβεση της τρομακτικής πυρκαγιάς.
      «Ενός κακού μύρια έπονται», λέει ο σοφός λαός και δυστυχώς στην περίπτωση της Ιπποκρατείου Πολιτείας το κακό σωρεύτηκε επί δεκαετίες και έδωσε το καταστροφικό αποτέλεσμα που παρακολουθούμε παγωμένοι κατά τα τελευταία εικοσιτετράωρα. Η κυβέρνηση δεν χάνει ευκαιρία να τονίζει πως είναι ικανοποιημένη που δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες ζωές από τις πυρκαγιές εξ αιτίας της άμεσης εφαρμογής σχεδίων εκκένωσης των περιοχών, όπου ξεσπούσε πυρκαγιά. Αναμφίβολα είναι ευτύχημα ότι δεν βρήκαν, και πάλι, συνάνθρωποί μας τραγικό θάνατο μέσα στη φωτιά. Ωστόσο το μέγεθος της οικολογικής καταστροφής αλλά και της συμφοράς των ανθρώπων, που είδαν τους κόπους μιας ολόκληρης ζωής να χάνονται, είναι ανυπολόγιστο.
      Στην πραγματικότητα οι υπεύθυνοι νομίζουν πως έσωσαν τους ανθρώπους… Αρκεί να αναλογιστούμε πως, όταν χάνονται τα δάση, ουσιαστικά χάνονται και οι ανθρώπινες ζωές μαζί, απλά ο θάνατος είναι παρατεταμένος και θα τον δούμε με πολλές μορφές να μας πλήττει στις επόμενες χρονιές και γενιές… Και δυστυχώς αφορά όλους μας, είτε ζούμε στις πυρόπληκτες περιοχές είτε στο ευρύτερο περιβάλλον τους, καθώς «στη φύση τίποτε δεν υπάρχει μόνο του και ανεξάρτητο από όλα τα άλλα…», κατά την Ρέιτσελ Κάρσον,[16] αλλά τα πάντα -στοιχεία και διαδικασίες- είναι αλληλένδετα και αλληλεξαρτώμενα.
      (newsbreak.gr)
      Η καταστροφή που συντελέστηκε για το περιβάλλον της Αττικής και, κυρίως, για το μοναδικό οικοσύστημα της Πάρνηθας, που ακόμα δεν είχε ανακάμψει από την πυρκαγιά του 2007, είναι καταλυτική για την οικολογική ισορροπία του Λεκανοπεδίου, για τον άνθρωπο και τη ζωή του στην ελληνική πρωτεύουσα που διαρκώς υποβαθμίζεται. Και είναι πλέον βέβαιο πως θα εξακολουθήσουμε να βλέπουμε τις συνέπειές της και στα χρόνια που έρχονται. Τα λόγια των επιστημόνων και των πυροσβεστών για την Ιπποκράτειο Πολιτεία προειδοποιούσαν προφητικά, ήδη από το 2018, μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι: «Θα έχουμε φωτιά, εδώ είναι το Μάτι της Πάρνηθας»[17]. Ας ευχηθούμε να ήταν αυτή -έστω- η τελευταία περιβαλλοντική καταστροφή για τη χώρα μας.
      Περισσότερα...

        18

    8. Αρθρογραφία

      Περιβαλλοντική αδειοδότηση και Οδηγία για τους οικοτόπους (Οδηγία 92/43/ΕΚ) – Δίκτυο Natura 2000

      Engineer

      1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις για την ενωσιακή προστασία της βιοποικιλότητας
      Η πολιτική και δικαιοπαραγωγή της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα μαρτυρούν τη σταδιακή απομείωσή της σε βάθος χρόνου και το ζωηρό ενδιαφέρον της για τη ρύθμιση της οικονομικής δραστηριότητας υπό τρόπο μη θίγοντα το περιβάλλον και τα επιμέρους στοιχεία του, ήτοι υπό μία οπτική βιώσιμης ανάπτυξης.
      Ανάμεσα στα κομβικά κείμενα που αφορούν την ενωσιακή προστασία της βιοποικιλότητας και άπτονται της μελέτης συγκαταλέγονται αφενός η Οδηγία 79/409/ΕΟΚ (για τα άγρια πτηνά)[1] και η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των οικοτόπων. Οι δύο οδηγίες αυτές τάσσουν υποχρεώσεις στα κράτη μέλη να επιλέξουν τους τόπους προστασίας και να ορίσουν τα μέτρα (βιώσιμης) διαχείρισής τους. Η μεν πρώτη Οδηγία προβλέπει τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)[2], η δε δεύτερη τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) που προβλέπονται στην οδηγία 92/43. Οι ως άνω ζώνες συνιστούν το δίκτυο Natura 2000[3]. Κατά το άρθρο 2, παράγραφος 1, της Οδηγίας για τους οικοτόπους, σκοπός της είναι να συμβάλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας, μέσω της διατηρήσεως των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών όπου εφαρμόζεται η Συνθήκη.
      2. H Οδηγία 92/43 Natura 2000 «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας»
      Η Οδηγία 92/43/ΕΚ είναι μία συστηματική και καθολική νομική προσπάθεια προστασίας της βιοποικιλότητας, αφού αφορά τους οικοτόπους, προβαίνοντας στη διάκριση φυσικών οικοτόπων και οικοτόπων των ειδών και επίσης σε είδη οικοτόπων και είδη οικοτόπων προτεραιότητας.Κατά τούτο και είναι ευρύτερη της Οδηγίας 2009/147, με την οποία όμως τελεί σε στενή αλληλεξάρτηση: στις περιοχές της Οδηγίας 92/43/ΕΚ εντάσσονται και οι Ζώνες της Οδηγίας 2009/147 για τα πουλιά.
      Μολονότι το τελικό κείμενο της Οδηγίας 92/43 παρέχει μία πολύ ασθενική προστασία των φυσικών ειδών συγκριτικά με την αρχική εκδοχή του σχεδίου που είχε υποβάλει η Επιτροπή, εντούτοις διαποτίζεται από σύγχρονες φιλοπεριβαλλοντικές αντιλήψεις, που κι αυτές αντιμετωπίζουν τη βιοποικιλότητα ως «ευρωπαϊκή κληρονομιά»[4].
      Το κομβικό της, όμως, σημείο είναι η εγκαθίδρυση του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου, του Νatura 2000, που περιελάμβανε φυσικούς οικότοπους και είδη χλωροπανίδας κατά τρόπο συνεκτικό και προς την κατεύθυνση της επίρρωσης της βιώσιμης ανάπτυξης και με στόχο την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας.
      Εισάγονται οι Ειδικές Ζώνες Διαχείρισης (ΕΖΔ), αλλά και η διαδικασία καθορισμού τους[5].
      H Οδηγία αυτή ενσωματώθηκε με την ΚΥΑ 33318/3028/11-12-1998 στην ελληνική έννομη τάξη.
      Πράγματι ο κοινοτικός νομοθέτης καινοτόμησε προβλέποντας ότι το δίκτυο οικοδομείται στη βάση κατανομής σε κάθε εθνική επικράτεια όχι μόνο των οικοτόπων των ειδών, αλλά και των φυσικών οικοτόπων.
      3. Αρχιτεκτονική του άρθρ. 6 της Οδηγίας για τους οικοτόπους (Οδηγία 92/43/ΕΚ)[6]
      Το άρθρ. 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΚ ορίζει τη σχέση των απαιτήσεων διατήρησης της βιοποικιλότητας και των πολιτικών χρήσεων γης και της ανάπτυξης δραστηριοτήτων. Τίθεται ως επιδίωξη η επίτευξη των στόχων της Οδηγίας αυτής, όπως και της Οδηγίας για τα άγρια πτηνά (αφού εφαρμόζεται και στις ΖΕΠ). Η επίτευξη γενικώς των στόχων των Οδηγιών (συλλήβδην: η ακεραιότητα της προστατευόμενης περιοχής) τίθεται ως όριο και της ανθρώπινης δράσης, η οποία επιτρέπεται εντός αυτού. Το δε ΔΕΕ έθεσε με ενάργεια τα κριτήρια καθορισμού των προστατευόμενων περιοχών και τη διάρκεια και διαδικασία χαρακτηρισμού.
      Η κατά την παρ. 2 άρθρ. 6 γενική υποχρέωση προστασίας των κρατών μελών με τη λήψη προληπτικών μέτρων θεωρείται ότι συνιστά υποχρέωση αποτελέσματος, με την έννοια πως δεν επιτρέπεται η κάθε είδους υποβαθμιστική (κατ’ αποτέλεσμα) δραστηριότητα στους οικοτόπους[7].
      Η παρ. 3 ορίζει τα της διαδικασίας εκτίμησης (βλ. κάτωθι).
      Η παρ. 4 ορίζει τις εξαιρέσεις από τη διαδικασία αυτή εκτίμησης.
      Χαρακτηριστικά της διαδικασίας εκτίμησης
      Χαρακτηριστικά της διαδικασίας εκτίμησης σχεδίων και εργών τα οποία ενδέχεται να επηρεάζουν σημαντικά περιοχές του δικτύου Natura 2000 είναι:
      Η ειδικότητα της διαδικασίας αυτής και ο προληπτικός της χαρακτήρας που υποχρεώνει τις αρχές να αποτρέπουν πάσης φύσεως προσβολές στους τόπους αυτούς. Η διακριτότητα της διαδικασίας αυτής από την αντίστοιχη της Οδηγίας 2011/92 (ή άλλως καλούμενης Οδηγίας ΕΠΕ – Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) [8]: σε περίπτωση ταυτόχρονης εφαρμογής της οδηγίας 2011/92 και της οδηγίας 92/43, θα πρέπει οι πληροφορίες της ΜΠΕ σύμφωνα με το άρθρο 5 και το Παράρτημα IV της οδηγίας ΕΠΕ «να διαλαμβάνουν ρητώς τις σημαντικές επιπτώσεις του έργου επί όλων των ειδών τα οποία προσδιορίζονται στη δήλωση που υποβάλλεται κατ’ εφαρμογή των διατάξεων αυτών[9]. Η διακριτότητα της διαδικασίας αυτής από την αντίστοιχη της Οδηγίας 2011/42 (ή άλλως καλούμενης Οδηγίας ΣΠΕ – Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης): Πρέπει πρωταρχικώς να τονιστεί τόσο για την Οδηγία ΕΠΕ, όσο και για την Οδηγία ΣΠΕ ότι δεν υποκαθιστούν σε καμία περίπτωση τη Δέουσα Εκτίμηση της Οδηγίας 92/43, παρότι παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες, όπως πολλάκις η Επιτροπή έχει διαπιστώσει[10]. Αμφότερες έχουν εφαρμογή σε όλα τα σχέδια και προγράμματα, η δε εκτίμηση των επιπτώσεων σε προστατευόμενους τόπους πρέπει να αποτελεί μέρος της της Περιβαλλοντικής Έκθεσης του άρθρου 5 της οδηγίας 2001/42 και ότι το σχέδιο ή το πρόγραμμα, που θα έχει επιπτώσεις στην ακεραιότητα του τόπου, θα εγκριθεί μόνο υπό τους όρους του άρθρου 6 της οδηγίας 92/43 που πρέπει να λαμβάνεται υποχρεωτικώς υπόψη. Σαφώς, εμπεριέχουν διακριτές διαδικασίες, σωρευτικώς εφαρμοζόμενες[11]. Πρέπει να είναι απολύτως διακριτό στο σώμα της αξιολόγησης ΣΠΕ πού βρίσκεται η Δέουσα Εκτίμηση. Επιπρόσθετα, το αποτέλεσμα της Δέουσας Εκτίμησης είναι ουσιαστικό, εν αντιθέσει με τις εκτιμήσεις ΣΠΕ/ΕΠΕ που είναι γραφειοκρατικές τρόπον τινά[12].Το άρθρο 6 παρ. 3 ορίζει ότι άδεια μπορεί να δοθεί μόνο εφόσον οι αρμόδιες αρχές έχουν βεβαιωθεί ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου. Επομένως, οι εκτιμήσεις δυνάμει της οδηγίας 85/337 ή της οδηγίας 2001/42 δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη διαδικασία του άρθρου 6 παράγραφοι 3 και 4 της οδηγίας 92/43 για τους οικοτόπους.»[13] Το ουσιαστικό αποτέλεσμα που παράγει και το πλήρως ελέγξιμο αυτής. Προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρ. 6 παρ. 3 της Οδηγίας 92/43[14]
      Το άρθρο 6, παρ. 3, της οδηγίας 92/43 ορίζει ότι: «Κάθε σχέδιο, μη άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου, το οποίο όμως είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, καθευατό ή από κοινού με άλλα σχέδια, εκτιμάται δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στον τόπο λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησής του. Βάσει των συμπερασμάτων της εκτίμησης των επιπτώσεων στον τόπο και εξαιρουμένης της περίπτωσης των διατάξεων της παραγράφου 4, οι αρμόδιες αρχές συμφωνούν για το οικείο σχέδιο μόνο αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου περί του οποίου πρόκειται και, ενδεχομένως, αφού εκφραστεί πρώτα η δημόσια γνώμη.»
      Πρωταρχικώς αναφύονται τα κάτωθι νομικά ζητήματα – διαπιστώσεις:
      Ο προσδιορισμός του «σχεδίου» κατά το α εδάφιο της παρ. 3. Το γράμμα της διατάξεως δεν διαλαμβάνει περί αυτού. Για την κατανόηση του όρου, χρήσιμος αποβαίνει ο ορισμός της Επιτροπής: κατά την τελευταία, το σχέδιο ορίζεται με ευρύτητα και φιλοπεριβαλλοντικό πνεύμα και καταλαμβάνει όχι μόνο ιδιαιτέρως επεμβατικές δραστηριότητες (π.χ. κατασκευές), αλλά και δραστηριότητες πρωτογενούς τομέα της οικονομίας (εντατικές γεωργικές δραστηριότητες). Η Επιτροπή θεμελίωσε τον ορισμό της αυτόν, αντλώντας επιχείρημα από το άρθρ. 1 παρ. 2 της Οδηγίας ΕΠΕ. Βεβαίως, έγινε δεκτό ότι έργο μη εμπίπτον στην Οδηγία ΕΠΕ δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτομάτως ως μη εμπίπτον και στην Οδηγία 92/43[15], πράγμα εύλογο, αφού η διαφορετικότητα των διαδικασιών και της στόχευσής τους, το δικαιολογεί ρασιοναλιστικά. Για περισσότερα, παραπέμπουμε στη νομολογία κάτωθι. Το κριτήριο του χαμηλού κόστους ενός σχεδίου, ώστε να μην υποβληθεί στη διαδικασία της Δέουσας Εκτίμησης δεν είναι επ’ ουδενί συμβατό με την Οδηγία, όπως ούτε και η εθνική πρόβλεψη περί μη απαίτησης γνωστοποίησης ή περί απαλλαγής των έργων που προβλέπονται από συμβάσεις με ιδιώτες από τη διαδικασία της Δέουσας Εκτίμησης. Τα σχέδια υπάγονται ανεξαρτήτως αν βρίσκονται εντός ή εκτός περιοχών του δικτύου Natura 2000. Η δυνατότητα γενικής in abstracto απαλλαγής ορισμένων έργων από την υποχρέωση υπαγωγής στη διαδικασία της δέουσας εκτίμησης δεν είναι σύμφωνη με το άρθρο 6, παρ. 3 της Οδηγίας 92/43. Στάδια εφαρμογής της διαδικασίας του άρθρ. 6 παρ. 3 της Οδηγίας 92/43
      Η Επιτροπή στον ερμηνευτικό οδηγό για τη διαχείριση των τόπων του δικτύου Natura 2000 διευκρίνισε ότι υπάρχουν τα δύο αρχικά στάδια εφαρμογής της διάταξης αυτής, η Προκαταρκτική Εκτίμηση (Screening) και η Δέουσα Εκτίμηση (Appropriate Assessment). Στα παραπάνω δύο στάδια προστίθεται ένα τρίτο (η εξέταση των εναλλακτικών λύσεων) και ακολουθεί ένα τέταρτο (ο καθορισμός των αντισταθμιστικών μέτρων, βλ. κάτωθι).
      Τα στάδια εφαρμογής του άρθρου 6 παρ. 3 της Οδηγίας 92/43 είναι κατά την Επιτροπή, αναλυτικότερα[16]:
      1. Η Προκαταρκτική Εξέταση (Screening)
      Αποτελεί το αναγκαίο κατά νόμο πρώτο στάδιο της εκτίμησης και διενεργείται για να αποφανθούμε αν υπάρχει αρνητική επίδραση στο περιβάλλον. Αυτή διεξάγεται από τις αρχές που είναι κατά νόμο αρμόδιες για την αδειοδότηση του έργου και επικουρείται με πληροφορίες από άλλους φορείς, ειδικούς κλπ. Δεν συμπίπτει ασφαλώς με την πλήρη Δέουσα Εκτίμηση, που έπεται.
      Οι αδειοδοτούσες αρχές διεξάγουν τη διαδικασία και απολήγει σε έγγραφη εκτίμηση. Αν δεν προκύψουν ενδεχόμενα αρνητικών επιπτώσεων, δεν συνεχίζει η διαδικασία.
      Είναι έγγραφη και πρέπει να εμπεριέχει πλείονες πληροφορίες, για να «μεταβεί» η όλη διαδικασία μετά στη Δέουσα Εκτίμηση. Δεν πρέπει, ωστόσο, να περιλαμβάνει μέτρα αποτροπής ή μείωσης των επιπτώσεων διότι κάτι τέτοιο «θα μπορούσε να θίξει την πρακτική αποτελεσματικότητα της οδηγίας περί των οικοτόπων, γενικώς, και το στάδιο εκτιμήσεως, ειδικώς, καθόσον θα καθιστούσε το στάδιο αυτό άνευ αντικειμένου, θα υφίστατο δε κίνδυνος καταστρατηγήσεως του εν λόγω σταδίου εκτιμήσεως, το οποίο όμως αποτελεί ουσιώδη εγγύηση προβλεπόμενη από την οδηγία αυτή», κάτι που συνιστά ηχηρή διαφορά της Οδηγίας ΕΠΕ με την Οδηγία για τους οικοτόπους.
      Συνάπτεται με την αρχή της προφύλαξης, αφού δεν απαιτείται οριστική απόδειξη των σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, αλλά «απλώς πιθανότητα» για τούτο[17]. Το ΔΕΚ αξιοποιώντας τα διδάγματα της αρχής της προφύλαξης, συναφώς μίλησε για τον κίνδυνο και διατύπωσε τον κανόνα ότι όπου δηλαδή υπάρχει αμφιβολία – αβεβαιότητα ως προς το επιζήμιο του σχεδίου για τα φυσικά χαρακτηριστικά του τόπου[18], ότι δηλαδή δεν μπορεί κατ΄ αντιστροφή του βάρους της απόδειξης να βεβαιωθεί ότι δεν θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις, το σχέδιο πρέπει να εγκαταλείπεται, σε εφαρμογή του κανόνα in dubio pro natura[19].
      Συνιστά διοικητική πράξη που ελέγχεται δικαστικώς και εκτεταμένα, αφού ελέγχεται και το αν τα μέτρα είναι ικανά να δικαιολογήσουν την κρίση ότι δεν πρέπει να ακολουθήσει Δέουσα Εκτίμηση.
      2. Η Δέουσα Εκτίμηση (Appropriate Assessment)
      Η Δέουσα Εκτίμηση διενεργείται, εφόσον είναι πιθανό ότι το σχέδιο αυτό θα επηρεάσει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, με τον κίνδυνο μόνιμης αλλοιώσεως των οικολογικών χαρακτηριστικών του.
      Στο επίκεντρό της βρίσκεται η έννοια της ακεραιότητας του τόπου και το αν αυτός παραβλάπτεται ή όχι και η οποία συνερμηνεύεται με τη λεγόμενη «ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης». Οι έννοιες αυτές σαφώς συνδέονται με την επιστημονική εκτίμηση της βιοποικιλότητας. Μέτρο βλάβης αποτελεί η (παρθένα) κατάσταση της αποκλεισμένης για τον άνθρωπο φύσης[20], οπότε υπεισέρχονται αναγκαίως και αξιακές κρίσεις και προτεραιότητες. Πρέπει ο τόπος ως «φυσικός οικότοπος» να παραμείνει σε ικανοποιητική κατάσταση διατηρήσεως που συνεπάγεται τη διασφάλιση της διατηρήσεως των συστατικών χαρακτηριστικών του οικείου τόπου που έχουν σχέση με την παρουσία ενός φυσικού οικοτόπου, του οποίου ο σκοπός διατηρήσεως αποτέλεσε το λόγο καταχωρίσεως του τόπου αυτού στον κατάλογο των ΤΚΣ, κατά την έννοια της οδηγίας αυτής.»[21]
      Πρόκειται για μία άκρως σημαντική και πολυεπίπεδη, λεπτομερή διαδικασία, στην οποία δεν συγχωρούνται ασάφειες, παραλείψεις, κενά, εν γένει επιστημονικά ή ερευνητικά ολισθήματα. Περιέχει στοιχεία για τους στόχους και την αξιολόγηση του εύρους, αλλά και άλλα οικολογικά δεδομένα, όλες συλλήβδην τις πτυχές του σχεδίου που επηρεάζουν την υλοποίηση των οικολογικών σκοπών και το σύνολο των ειδών του τόπου.
      Η Δέουσα Εκτίμηση πρέπει να προηγείται της αδειοδότησης και ανήκει στην ευθύνη της αρμόδιας αρχής να εξασφαλίζει την διεξαγωγή της. Επιτρέπεται στην αρμόδια αρχή να βεβαιώνεται κατά πόσο το σχέδιο ή το έργο θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ακεραιότητα του τόπου. Η αρχή που τη διεξάγει είναι κάποια εθνική αρχή, επαφιέμενης της επιλογής της στη διακριτική ευχέρεια των κρατών, αρκεί να έχει λειτουργική αυτοτέλεια[22].
      Η έγκριση πρέπει να δίνεται «μόνο υπό την προϋπόθεση ότι δεν παραβλάπτεται η ακεραιότητα του οικείου τόπου, με την επιφύλαξη των διατάξεων της παραγράφου 4 του ιδίου άρθρου.»
      Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να ζητηθεί από τον φορέα του έργου να παράσχει την αναγκαία πληρηφόρηση στην αρμόδια αρχή, ώστε να της επιτρέψει να λάβει απόφαση στη βάση της πλήρους πληροφόρησης».
      Παράγεται νομικώς δεσμευτικό έγγραφο πόρισμα, αναγκαίο για την έκδοση τελικής αποφάσεως. Δεν είναι απλώς τυπική ή γραφειοκρατική διαδικασία, αλλά προεχόντως ουσιαστική και δεν αποτελεί «συρραφή» των επιμέρους πορισμάτων, αλλά μία συνεκτική παρουσίαση[23]. Η νομολογία του ΔΕΕ στο ζήτημα αυτό ερμηνεύει τις απαιτήσεις περιεχομένου της Δέουσας Εκτίμησης με ιδιαίτερη αυστηρότητα και νομικό φορμαλισμό, αναγκαίο, ωστόσο, για την ουσιαστική περάτωση της διαδικασίας[24].
      Η Δέουσα εκτίμηση πρέπει να είναι πάντα εμπεριστατωμένη και με σαφήνεια να προκύπτουν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, βάσει και της εφαρμογής της αρχής της πρόληψης.
      Ανάλογα με τα αποτελέσματα της δέουσας εκτίμησης, οι αρμόδιες εθνικές αρχές μπορούν είτε να επιλέξουν την απόρριψη του σχεδίου είτε να προχωρήσουν στην έγκριση του υπό τον όρο ότι το σχέδιο περιλαμβάνει μέτρα, που εξασφαλίζουν τη μη προσβολή της ακεραιότητας του τόπου.
      Τα δε εθνικά δικαστήρια ασκούν πλήρη έλεγχο.
      Εκτός από την ως άνω «Δέουσα Εκτίμηση», έχει διαμορφωθεί και ο συναφής κανόνας της αποφυγής της υποβάθμισης και των οχλήσεων.
      Τέλος, η «δέουσα εκτίμηση», κατά την έννοια της διάταξης αυτής, δεν μπορεί να λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη «μέτρων διατήρησης», κατά την έννοια της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού, «προληπτικών μέτρων», κατά την έννοια της παραγράφου 2 του εν λόγω άρθρου, μέτρων που θεσπίζονται ειδικά για ένα πρόγραμμα όπως το επίμαχο στην υπόθεση της κύριας δίκης ή ακόμη και των αποκαλούμενων «αυτοτελών» μέτρων, καθόσον τα μέτρα αυτά δεν έχουν σχέση με το εν λόγω πρόγραμμα, εάν τα προσδοκώμενα οφέλη των μέτρων αυτών δεν είναι βέβαια κατά τον χρόνο διενέργειας της εν λόγω εκτίμησης. Το άρθρο 6, παράγραφος 2, της Οδηγίας 92/43 έχει την έννοια ότι μέτρα που επιβάλλονται με εθνική ρύθμιση, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, στα οποία περιλαμβάνονται η μέθοδος παρακολούθησης και ελέγχου των γεωργικών εκμεταλλεύσεων των οποίων οι δραστηριότητες προκαλούν εναπόθεση αζώτου, καθώς και η δυνατότητα επιβολής κυρώσεων που είναι δυνατό να φθάσουν έως και την παύση λειτουργίας των εν λόγω εκμεταλλεύσεων, επαρκούν για τη συμμόρφωση προς τη διάταξη αυτή[25]. Κατά το ΔΕΕ αυτό περιλαμβάνει, ανάλογα με την περίπτωση και μέτρα αποτροπής και θετικά μέτρα. Ενίοτε, η απουσία κατάλληλων μέτρων προκύπτει εμμέσως από τη συμπεριφορά των αρμοδίων αρχών.
      Δεν πρέπει η οικονομία να ανάγεται σε αποκλειστικό κριτήριο, αλλά αντίθετα τα επιστημονικά κριτήρια κατέχουν τα πρωτεία. Η υποχρεωτικότητα της διαδικασίας είναι συνεχής και δεν υποκαθίσταται από άλλα μέτρα ειδικής διαχείρισης. Οι υποχρεώσεις, όπως έγινε αντιληπτό, αφορούν τη θέσπιση αναγκαίων μέτρων διατήρησης και των δεόντων κανονιστικών, διοικητικών ή συμβατικών μέτρων, όπως και τη θέσπιση αυστηρής προστασίας των ζωικών ειδών και μέτρων ώστε να αποφευχθεί η υποβάθμιση φυσικών οικοτόπων κλπ.
      4. Παρεκκλίσεις του άρθρ. 6 παρ. 4 Οδηγίας 92/43
      Κατά την παρ. 4 του άρθρ. 6, εάν, παρά τα αρνητικά συμπεράσματα της εκτίμησης των επιπτώσεων και ελλείψει εναλλακτικών λύσεων,ένα σχέδιο πρέπει να πραγματοποιηθεί για άλλους επιτακτικούς λόγους σημαντικού δημοσίου συμφέροντος, περιλαμβανομένων λόγων κοινωνικής ή οικονομικής φύσεως, το κράτος μέλος λαμβάνει κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο ώστε να εξασφαλισθεί η προστασία της συνολικής συνοχής του Natura 2000. Το κράτος μέλος ενημερώνει την Επιτροπή σχετικά με τα αντισταθμιστικά μέτρα που έλαβε. Όταν ο τόπος περί του οποίου πρόκειται είναι τόπος όπου ευρίσκονται ένας τύπος φυσικού οικοτόπουπροτεραιότητας ή/και ένα είδος προτεραιότητας, είναι δυνατόν να προβληθούν μόνον επιχειρήματα σχετικά με την υγεία ανθρώπων και τη δημόσια ασφάλεια ή σχετικά με θετικές συνέπειες πρωταρχικής σημασίας για τοπεριβάλλον, ή, κατόπιν γνωμοδοτήσεως της Επιτροπής, άλλοι επιτακτικοί σημαντικοί λόγοι σημαντικού δημοσίου συμφέροντος.
      Οι όροι «επιτακτικοί λόγοι σημαντικού δημοσίου συμφέροντος», «λόγοι κοινωνικής ή οικονομικής φύσεως» κλπ. είναι αόριστες νομικές έννοιες, που χρήζουν in concreto ερμηνείας.
      Η παράγραφος 4 δεν μπορεί να εφαρμοστεί παρά μόνο εφόσον έχει προηγηθεί η εκτίμηση των επιπτώσεων του σχεδίου σύμφωνα με το άρθρο 6, παράγραφος 3.
      Η επιτακτικότητα των επικαλούμενων λόγων δημοσίου συμφέροντος προβάλλει ως αδήριτη ανάγκη, η διατύπωση της διάταξης είναι εξαιρετική. Η αρχή πρέπει να αποδείξει την επιλογή της στάθμισης.
      Τα αντισταθμιστικά μέτρα αποτελούν αντιστάθμιση της ζημίας, όχι αποτροπή/μείωσή της και πρέπει να λαμβάνονται τάχιστα. Το μέτρο μετριασμού διαφέρει από το αντισταθμιστικό.
      Η εξαίρεση από τη δέουσα εκτίμηση έπρεπε ακριβώς να είναι εξαιρετική, όχι συστηματική, ήτοι να μην καθίσταται «κανόνας» και, βεβαίως, όχι απλώς γραφειοκρατική. Σε κάθε περίπτωση, η όποια εξαίρεση δέον όπως ερμηνεύεται συσταλτικά. στην περίπτωση, που η κατά παρέκκλιση εφαρμογή των σχεδίων, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, θέτει σε κίνδυνο φυσικό οικότοπο ή είδος προτεραιότητας, τότε η παρέκκλιση μπορεί να λάβει χώρα μόνο για λόγους δημόσιας υγείας, ασφάλειας ή άλλων επιτακτικών λόγων, μετά από πρόταση της επιτροπής[26].
      Ο δικαστικός έλεγχος αυξημένης εντάσεως επιβεβαιώνει την κατά γράμμα τήρηση της διαδικασίας, αλλά και το κατά πόσον η επιστημονική εκτίμηση των επιπτώσεων είναι η «δέουσα εκτίμηση» (αναφορές, επιστημονικά στοιχεία κλπ.).
      Οι επιταγές της παραγράφου 4 του άρθρ. 6 δεν αποτελούν στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τις αρμόδιες αρχές κατά τη δέουσα εκτίμηση βάσει της παραγράφου 3 του άρθρου 6.
      5. Συμπεράσματα
      Η ως άνω σύντομη συμβολή κατέληξε στα εξής συμπεράσματα:
      Η σημασία της εκτίμησης κατά την Οδηγία 92/43 είναι κομβική. Τα δε χαρακτηριστικά αυτής της εκτίμησης είναι επίσης διαφοροποιημένα από τις διαδικασίες ΕΠΕ – ΣΠΕ. Η νομολογία τόσο η ενωσιακή, όσο και η εθνική κατέληξαν σε σημαντικές παραδοχές για την εκτύλιξη αυτής της διαδικασίας στην πράξη, αλλά και την ερμηνεία κρίσιμων εννοιών της. Το κάθε κράτος μέλος επίσης φέρει ουσιώδη ρόλο στην υλοποίηση της ενωσιακής επιταγής αυτής. ———————
      [1] Βλ. κάτωθι την Οδηγία 2009/147 ή οδηγία για τα «άγρια πτηνά».
      [2] ΔΕΚ, 2.08.1993, C-355/1990, ΔΕΚ Υπόθ. C- 166/1997,απόφ.18.3.1999 [Ζώνες ειδικής προστασίας] (σημ. Ε. Πρεβεδούρου), ΠερΔικ 2/2000, 258.
      [3] Ανακοίνωση της Επιτροπής, «Διαχείριση των τόπων του δικτύου Natura 2000. Οι διατάξεις του άρθρου 6 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους», 21.11.2018, C(2018) 7621 final, 8, βλ. για την ελληνική έννομη τάξη: ΚΥΑ 50743/2017 «Αναθεώρηση εθνικού καταλόγου περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000” (ΦΕΚ Β’ 4432/2017).
      [4] N. Vig, R. Axelrod, The global environment, Institutions, law and policy, Q Press, 1999.
      [5] ΔΕΚ Υπόθ. C- 209/2002, απόφ. 29.1.2004 [Ζωτικός χώρος ορτυγομάνας] (σημ. Ε. Πρεβεδούρου), ΠερΔικ 3/2004, 419.
      [6] Βλ. εκτενώς: Κ. Γώγο, Η περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, εκδ. Σάκκουλα, 2009.
      [7] Βλ. εκτενώς: Μ. Κοσμοπούλου, Η νομική προστασία της χλωρίδας και της πανίδας, ΠερΔικ 4/2001, 527.
      [8] ΔΕΚ, Υπόθ. C-418/2004, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας [2007], Συλλ Ι-10947, σκ. 231. Βλ., επίσης, Υπόθ. C-209/2004, Επιτροπή κατά Αυστρίας , Προτάσεις Γ. Εισαγγελέως J. Kokott της 27ης Οκτωβρίου 2005, σημ. 61 και 62 (όπου επισημαίνει ότι η οδηγία 85/337 περιλαμβάνει διαδικαστικές διατάξεις, με τις οποίες σκοπείται να λαμβάνονται καλύτερα υπ΄ όψη οι σχετικές με την προστασία του περιβάλλοντος απαιτήσεις, ενώ αντίθετα, η οδηγία 92/43 εξαρτά την έγκριση σχεδίου από ουσιαστικές απαιτήσεις, τη συνδρομή των οποίων σκοπεί να διασφαλίσει η διαδικασία του άρθρου 6 παρ. 3 και 4).
      [9] Γ. Μπάλιας, ό.π., 62 επ.
      [10] European Commission, (2012)Guidance on Aquaculture and Natura 2000, 81.
      [11] Για την Οδηγία ΣΠΕ, βλ. αναλυτικά Γ. Δελλή, Η στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση της οδηγίας 2001/42/ΕΚ και οι προεκτάσεις της για το ελληνικό δημοσίο δίκαιο, Ευρωπαίων Πολιτεία 3/2008, 667 επ.
      [12] European Commission, (2011)Guidance on wind energy and natura 2000, 24.
      [13] ΔΕΚ, 13 Δεκεμβρίου 2007, C-418/04, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας, σκ. 231, Γ. Μπάλιας, Οι ευρωπαϊκές οδηγίες για τη φύση και τα προβλήματα εφαρμογής τους στην Ελλάδα, ΠερΔικ 1/2020, 62 επ.
      [14] Γενικώς βλ. F. Ferranti et al., The Fitness Check of the Birds and Habitats Directives: A discourse analysis of stakeholders’ perspective”, 2019, 47 Journal for Nature Conservation, 108.
      [15] Συνήγορος του Πολίτη. Αίτηση για έλεγχο νομιμότητας ανέγερσης ξενοδοχειακής μονάδας στη λίμνη Αντινιώτη (περιοχή Natura). Πορισματικό Έγγραφο της 30.12.2005 επί των υπ΄ αριθ. 2914/2005 και 16404/2005 αναφορών (σημ. Β. Βρεττού), ΠερΔικ 2/2008.
      [16] Ανακοίνωση της Επιτροπής «Διαχείριση των τόπων του δικτύου Natura 2000 Οι διατάξεις του άρθρου 6 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους», Βρυξέλλες, 21.11.2018 C(2018) 7621 final.
      [17] N. de Sadeleer,The Appropriate Impact Assessment and Authorisation Requirements of Plans and Projects likely to have significant impacts on Natura 2000 Sites, 11.
      [18]R. von Schomberg , “Controversies and Political Decision Making”, in: R. von Schomberg (ed.), Science, Politics and Morality, Scientific Uncertainty and Decision Making, Dordrecht/Boston/London, Cluwer Academic Publishers, 1993,σ. 7-26.
      [19] ΔΕΚ, C-117/2003, ΔΕΚ Υπόθ. C-83/1997, απόφ. 11.12.97 [Παράβαση κράτους μέλους – Παράλειψη μεταφοράς της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ στο εθνικό δίκαιο], ΠερΔικ 3/1997, 386.
      [20] D.E. Busch, J.C. Trexler (eds.), Monitoring Ecosystems. Interdisciplinary Approaches for Evaluating Ecoregional Initiatives. Island Press, Washington, Covelo, London, 2003, 447.
      [21] ΔΕΕ, 17 Απριλίου 2018, C-441/17, Επιτροπή κατά Πολωνίας, ό.π., σκ. 116. ΔΕΕ, 11 Απριλίου 2013, C-258/11 Sweetman, ό.π., σκ. 39. Βλ., επίσης, ΔΕΕ, 21 Ιουλίου 2016, C-387/15 και C-388/15, Hilde Orleans, ό.π., σκ. 42.
      [22] Γ. Μπάλιας, Η Δέουσα Εκτίμηση Επιπτώσεων Έργων και Σχεδίων στις περιοχές του δικτύου Natura 2000, ΠερΔικ 4/2014, 577.
      [23] N. de Sadeleer,“The Appropriate Impact Assessment and Authorisation Requirements of Plans and Projects likely to have significant impacts on Natura 2000 Sites”, ό.π., 11.
      [24] ΔΕΕ, C-142/16, Επιτροπή κατά Γερμανίας, ό.π., σκ. 61-62.
      [25] Συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C-293/16 και C-294/2016, απόφ. της 7ης Νοεμβρίου 2018, Coöperatie Mobilisation for the Environment UA κ.λπ. κατά College van gedeputeerde staten van Limburg κ.λπ., (προδικαστική παραπομπή), ΠερΔικ 3/2018, 531.
      [26] Φ. Βρεττού, Η. Κουβαράς, Δ. Πουλάκος, Ε. Σπυροπούλου, Γ. Χασιώτης, Ι. Χριστοπούλου, Οι ευρωπαϊκές Oδηγίες για τη βιοποικιλότητα – Με αφορμή τη διαδικασία REFIT, ΠερΔικ 1/2016, 31.
      Παναγιώτης Γαλάνης, Δικηγόρος,
      Υπ. Δρ. Νομικής ΕΚΠΑ
      [email protected]
      Περισσότερα...

        0

    9. Αρθρογραφία

      Οι διατάξεις για πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο προσεισμικό έλεγχο σε δημόσια κτίρια

      Engineer

      Ο Πρωτοβάθμιος και Δευτεροβάθμιος Προσεισμικός έλεγχος θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν και στα ιδιωτικά κτίρια για μια αρχική εκτίμηση σεισμικής διακινδύνευσης όπως και για την αξιοποίησή τους από ασφαλιστικές εταιρείες.
      Πρόσφατα (Ν.5037/ Άρθρο 265/ΦΕΚ 75, 28 Μαρ 2023) ανατέθηκε στο ΤΕΕ η υλοποίηση δράσης για τη διενέργεια Πρωτοβάθμιου και Δευτεροβάθμιου προσεισμικού ελέγχου των δημοσίων κτιρίων και κρίσιμων υποδομών, υπό την εποπτεία του ΟΑΣΠ και σε συνεργασία με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος.
      Οι παραπάνω δράσεις θα χρηματοδοτηθούν μεταξύ άλλων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το ΕΣΠΑ, το Πράσινο Ταμείο, το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, ειδικά προγράμματα ενίσχυσης δήμων, καθώς και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα.
      Ανάγκη διενέργειας προσεισμικών ελέγχων
      Δεδομένου ότι ο πρώτος Αντισεισμικός Κανονισμός εφαρμόσθηκε στην Ελλάδα το 1959 και η πρώτη σημαντική βελτίωσή του έγινε το 1985, δημιουργείται εύλογα το ερώτημα για το πόσο ασφαλή μπορεί να είναι τα κτίρια, που κατασκευάστηκαν πριν το 1959 ή ακόμα και πριν το 1985, σε μια σεισμογενή χώρα όπως η Ελλάδα.
      Ο ΟΑΣΠ έχει διαμορφώσει ένα κανονιστικό πλαίσιο αναφοράς για τον προσεισμικό έλεγχο κτιρίων, αποσκοπώντας στην εκτίμηση του επιπέδου της ασφάλειας που παρέχουν τα δημόσια και κοινωφελή κτίρια, έναντι των μέγιστων πιθανοτικά αναμενόμενων σεισμικών δράσεων στην περιοχή που ευρίσκονται, και περιλαμβάνει τρία στάδια ελέγχου:
      Τον Πρωτοβάθμιο προσεισμικό έλεγχο ή Ταχύ Οπτικό Έλεγχο (TOE), για την πρώτη καταγραφή και ταχεία αποτίμηση της σεισμικής ικανότητας των κτιρίων δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης. Τον Δευτεροβάθμιο προσεισμικό έλεγχο για την προσεγγιστική αποτίμηση της σεισμικής ικανότητας με βάση αναλυτικότερους υπολογισμούς και (μη καταστροφικό) έλεγχο ποιότητας των υλικών, για όσα κτίρια προκύψει ανεπαρκής σεισμική ικανότητα με βάση τα αποτελέσματα του TOE. Τον Τριτοβάθμιο προσεισμικό έλεγχο που περιλαμβάνει την αναλυτική αποτίμηση της σεισμικής ικανότητας σε πρώτη φάση και ενδεχομένως σύνταξη μελέτης αποκατάστασης- ενίσχυσης, για όσα κτίρια προκύψει τοπική ή γενική σεισμική ανεπάρκεια κατά την αποτίμηση. Πρωτοβάθμιος Προσεισμικός Έλεγχος
      Ο Πρωτοβάθμιος έλεγχος διενεργείται από διμελείς επιτροπές μηχανικών, τουλάχιστον ένας εκ των οποίων Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, και συμπληρώνεται ένα Δελτίο Προσεισμικού Ελέγχου Κτιρίων.
      Οι Μηχανικοί διενεργώντας τον Πρωτοβάθμιο έλεγχο δεν δίνουν απάντηση στο ερώτημα «αν αντέχει το κτίριο ή όχι» (έλεγχος επάρκειας), αλλά συλλέγουν και συμπληρώνουν όλα τα απαραίτητα στοιχεία ώστε να είναι δυνατός ο υπολογισμός του δείκτη σεισμικής ικανότητας του κτιρίου, ως σχετικό μέγεθος, σε σχέση με τους δείκτες των υπόλοιπων κτιρίων που θα ελεγχθούν Πανελλαδικά.
      Ο δείκτης σεισμικής ικανότητας του κτιρίου προσδιορίζεται μετά από σχετική επεξεργασία και βαθμονόμηση των στοιχείων των συμπληρωμένων Δελτίων από τον ΟΑΣΠ, καθώς και από τις αναμενόμενες μέγιστες σεισμικές δράσεις ανά περιοχή για τα αμέσως επόμενα χρόνια, όπως θα εκτιμηθούν από τους αρμόδιους σεισμολογικούς φορείς. Με βάση αυτούς τους δείκτες θα προσδιορισθούν οι προτεραιότητες για τον περαιτέρω έλεγχο του κάθε κτιρίου (Δευτεροβάθμιο και Τριτοβάθμιο) ή την αναγκαιότητα λήψης άμεσων μέτρων.
      Η διαδικασία του Πρωτοβάθμιου Προσεισμικού Ελέγχου είναι απλοποιημένη και τυποποιημένη, όσον αφορά τη συλλογή των στοιχείων. Τα στοιχεία που καταγράφονται στο Δελτίο Ελέγχου περιλαμβάνουν τεχνικά στοιχεία του κτιρίου (μέγεθος, ιστορικό, σπουδαιότητα), σεισμολογικά στοιχεία περιοχής, δομικό τύπο, και στοιχεία τρωτότητας. Τα περισσότερα από αυτά προσδιορίζονται μονοσήμαντα (σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετραγωνίδιο), και όχι ποσοτικά (με διαβάθμιση). Σημαντικός παράγοντας για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας των στοιχείων είναι η εξεύρεση και χρήση της μελέτης του κτιρίου για τον έλεγχο.
      Είναι σημαντικό οι μηχανικοί που διενεργούν τον έλεγχο να διαθέτουν σημαντική εμπειρία σε αντισεισμικούς κανονισμούς, να έχουν μελετήσει τις οδηγίες σύνταξης και να έχουν εκπαιδευτεί καταλλήλως. Το ζητούμενο είναι τα στοιχεία που καταγράφονται αφενός να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα (ορθότητα) και αφετέρου να έχουν μεταξύ τους κοινές παραδοχές στις περιπτώσεις που δεν είναι επιστημονικά προφανής μια μονοσήμαντη απάντηση (π.χ. εύρος ύπαρξης κακοτεχνιών, κανονικότητες, κ.λπ.). Ιδανικά, ο έλεγχος του ίδιου κτιρίου από διαφορετικές επιτροπές ελέγχου θα πρέπει να δώσει ίδια ακριβώς βαθμολογία (ή έστω πολύ μικρές αποκλίσεις). Για αυτό και στον Νόμο προβλέπεται διαδικασία εκπαίδευσης των μηχανικών που θα διενεργήσουν τον Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο προσεισμικό έλεγχο από το ΤΕΕ και τον ΟΑΣΠ.
      Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Πρωτοβάθμιου Ελέγχου
      Στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής (Αθήνα, Οκτώβριος 2022, Σέξτος, Πέλλη, Παναγιωτοπούλου, Ταρναβά, Ζάγορα, Λαλεχός, Παπαχρηστίδης, Μαρούλης) παρουσιάσθηκε η μετεξέλιξη των έντυπων δελτίων Πρωτοβάθμιου Ελέγχου σε διαδικτυακό εργαλείο διαχείρισης του Ταχέως Οπτικού Ελέγχου του δομικού αποθέματος των δημοσίων κτιρίων της χώρας και, σε επόμενο στάδιο, της σεισμικής διακινδύνευσης σε όλη την επικράτεια.
      Τα δεδομένα προσεισμικού ελέγχου εισάγονται απευθείας από τον χρήστη-μηχανικό στον διακομιστή, καταχωρούνται σε μια ολοκληρωμένη ηλεκτρονική βάση δεδομένων και βαθμονομούνται αυτόματα σύμφωνα με τα διατιθέμενα στοιχεία, αφού πρώτα γίνουν όλοι οι απαραίτητη λογικοί έλεγχοι ορθότητας δεδομένων. Επισημαίνεται ότι με το σύστημα βαθμολογίας που χρησιμοποιείται στη μέθοδο, προκύπτει ένας συνολικός βαθμός που αφορά τη σεισμική διακινδύνευση (seismic risk) για κάθε κτίριο συνεκτιμώντας ταυτόχρονα τη σεισμική επικινδυνότητα της θέσης (seismic hazard) και την τρωτότητα (vulnerability) του κτιρίου.
      Η ηλεκτρονική φόρμα εισαγωγής έχει σχεδιαστεί κατάλληλα ώστε ουσιαστικά να καθοδηγεί τον μηχανικό κατά τη συμπλήρωση του Δελτίου παρέχοντάς του πρόσβαση στις οδηγίες που έχει εκδώσει ο ΟΑΣΠ, παραθέτοντας παραδείγματα και εικόνες (για παράδειγμα παθολογίας και μορφολογίας των κτιρίων) ώστε να αυξήσει την αξιοπιστία των δεδομένων. Ταυτόχρονα, ο λογικός έλεγχος εξετάζει τη φόρμα πριν την υποβάλει ο μηχανικός-ελεγκτής εντοπίζοντας πιθανά λογικά λάθη.
      Με τον τρόπο αυτόν το δελτίο είναι κατά 100% «πλήρες» διαθέτοντας υποχρεωτικά όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για να εξαχθεί η δομική βαθμολογία διακινδύνευσης και σε πολύ μεγάλο ποσοστό αξιόπιστο, πριν καν ληφθεί από τον ΟΑΣΠ προς επεξεργασία και έγκριση.
      ]Παράλληλα με την υποβολή των στοιχείων του δελτίου προσεισμικού ελέγχου απαιτείται και η υποβολή φωτογραφιών από το εσωτερικό και το εξωτερικό του κτιρίου. Με τον τρόπο αυτόν τεκμηριώνεται φωτογραφικά η κατάσταση του κτιρίου κατά τη στιγμή διενέργειας του ΤΟΕ και παρέχονται λεπτομέρειες των στοιχείων παθολογίας του οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω κατά τον έλεγχο του δελτίου από τον ΟΑΣΠ.
      Επιπρόσθετα οι φωτογραφίες αξιοποιούνται για την αυτόματη συμπλήρωση των πεδίων γεωαναφοράς ώστε το κάθε δελτίο να έχει μοναδικές συντεταγμένες επί του τοπογραφικού υποβάθρου χωρίς να χρειάζεται να δηλωθούν από τον χρήστη.
      Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό, η εφαρμογή επιτρέπει την πλοήγηση επί ψηφιακού δικτυακού χάρτη OpenStreetMap για τον χειροκίνητο εντοπισμό της ακριβούς θέσης του κτιρίου.
      Με βάση τη βαθμολογία αυτή, τα κτίρια κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες προτεραιότητας περαιτέρω ελέγχου, εν προκειμένω: Α, Β και Γ (όπου Α αφορά υψηλότερη προτεραιότητα). Ο ΟΑΣΠ και η Πολιτεία έχουν τη δυνατότητα χωρικής κατανομής της πληροφορίας επί ψηφιακού χαρτογραφικού υποβάθρου (GIS) όσο και της στατιστικής κατανομής των χαρακτηριστικών των ελεγμένων κτιρίων, έχοντας έτσι ένα εργαλείο λήψης αποφάσεων.
      Τι ακολουθεί; Δευτεροβάθμιος και Τριτοβάθμιος Έλεγχος
      Ο Πρωτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος (Ταχύς) είναι έτσι δομημένος ώστε να μπορεί να ολοκληρωθεί από την ομάδα Μηχανικών σε μερικές ώρες. Αντίστοιχα ο Δευτεροβάθμιος έλεγχος απαιτεί λίγες μέρες, ενώ ο Τριτοβάθμιος έλεγχος κάποιες εβδομάδες, ειδικά εάν συνοδεύεται και από μελέτη ενίσχυσης – σεισμικής αναβάθμισης.
      Ο Δευτεροβάθμιος προσεισμικός έλεγχος, όπως και ο Πρωτοβάθμιος, δεν απαντάει οριστικά στο ερώτημα «αντέχει ή δεν αντέχει το κτίριο;». Αλλά οδηγεί και αυτός στη βαθμονόμηση του κτιρίου, εξειδικεύοντας παραπάνω τον «δείκτη προτεραιότητας ελέγχου». Η βαθμονόμηση αυτήν τη φορά έχει και υπολογιστικό σκέλος (δεν γίνεται μόνο οπτικά), περιλαμβάνει επί τόπου μετρήσεις αντοχών υλικών και η βαθμολογία που δίνεται, κατευθείαν από το μηχανικό αυτή τη φορά, είναι πιο ακριβής από αυτή του Πρωτοβαθμίου.
      Ο Τριτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος είναι ο μόνος που μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια στην ερώτηση επάρκειας και γίνεται σύμφωνα με τον ΚΑΝονισμό ΕΠΕμβάσεων (ΚΑΝ.ΕΠΕ. 3η Αναθεώρηση, 2022, ΟΑΣΠ). Περιλαμβάνει πιο εκτεταμένες μετρήσεις αντοχών υλικών σε σχέση με τον Δευτεροβάθμιο, αποτυπώσεις, αναλυτικούς υπολογισμούς και σύνταξη τευχών μελέτης.
      Έλεγχος σε Ιδιωτικά Κτίρια;
      Ο Πρωτοβάθμιος και Δευτεροβάθμιος Προσεισμικός έλεγχος αποσκοπούν στην αξιολόγηση και ταξινόμηση των αναγκών των Δημοσίων Κτιρίων από την Πολιτεία. Αυτό δεν απαιτείται σε ιδιωτικά κτίρια στα οποία ο ιδιοκτήτης τους μπορεί να ζητήσει από τον Μηχανικό κατευθείαν τη διενέργεια Τριτοβάθμιου Προσεισμικού Ελέγχου η οποία ενδεχομένως να οδηγήσει σε σύνταξη μελέτης ενίσχυσης – σεισμικής αναβάθμισης.
      Ωστόσο, δεδομένου του αυξημένου απαιτούμενου χρόνου (και κόστους) διενέργειας Τριτοβάθμιου Προσεισμικού Ελέγχου, ο Πρωτοβάθμιος και Δευτεροβάθμιος Προσεισμικός έλεγχος θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν και στα ιδιωτικά κτίρια για μια αρχική εκτίμηση σεισμικής διακινδύνευσης όπως και για την αξιοποίησή τους από ασφαλιστικές εταιρείες. Ειδικά για τον Πρωτοβάθμιο προσεισμικό έλεγχο σε Ιδιωτικά Κτήρια θα μπορούσε ο αλγόριθμος υπολογισμού του δείκτη ικανότητας κτιρίου (βαθμολογία) να είναι διαθέσιμος στον μηχανικό που διενεργεί τον έλεγχο και να εμφανίζεται εντός του Δελτίου Ελέγχου (όπως π.χ. με το Δ.Ε.ΔΟ.Τ.Α.).
      Μέχρι σήμερα δεν προβλέπεται, δυστυχώς, σύζευξη ενεργειακής και στατικής αναβάθμισης με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση προς τους πολίτες να μονοδρομείται προς την κατεύθυνση της εξοικονόμησης ενέργειας παραβλέποντας το ζωτικό θέμα της σεισμικής ανεπάρκειας του μεγαλύτερου μέρους του δομικού αποθέματος της χώρας.
      Απαραίτητη προϋπόθεση για την ουσιαστική μείωση της σεισμικής διακινδύνευσης είναι η διάρθρωση προγραμμάτων χρηματοδότησης της σεισμικής αναβάθμισης και ιδιωτικών κτιρίων.
      Από μέρους της επιστημονικής κοινότητας έχουν προταθεί νέες στάθμες επιτελεστικότητας και Σεισμικές Κλάσεις (στη λογική των Ενεργειακών Κλάσεων) οι οποίες έχουν ενταχθεί και στην 3η Αναθεώρηση του ΚΑΝ.ΕΠΕ. Κρίνεται σκόπιμη η ανάπτυξη πλαισίου φορολογικών κινήτρων υπό τη μορφή ελαφρύνσεων για την έμμεση χρηματοδότηση των προσεισμικών ενισχύσεων των ιδιωτικών κατασκευών καθώς και η πρόνοια για τους πολίτες που -αντικειμενικά- δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν τη σχετική δαπάνη.
      *Ο κ. Αριστείδης Παπαχρηστίδης είναι Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος Αντισεισμικής Μηχανικής (ΕΤΑΜ), Επικεφαλής Τμήματος Έρευνας και Ανάπτυξης 3DR Engineering Software
      Περισσότερα...

        0

    10. Αρθρογραφία

      Η διαχείριση των ΑΕΚΚ μοχλός ανάπτυξης των κατασκευών

      Engineer

      Τα Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) είναι από τα πιο βαριά και ογκώδη απόβλητα που παράγονται σε μία χώρα και σίγουρα αποτελούν ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα του κατασκευαστικού κλάδου. Ειδικότερα, τα ΑΕΚΚ αντιπροσωπεύουν το 25% – 30% περίπου του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και προκύπτουν από δραστηριότητες, όπως η κατασκευή, η ανακαίνιση και η κατεδάφιση κτιρίων και δημόσιων υποδομών.
      Κατά κύριο λόγο, αποτελούνται από υλικά, όπως σκυρόδεμα, σίδηρο, τούβλα, γύψο, ξύλο, γυαλί, μέταλλα, πλαστικά, αμίαντο και χώμα, τα οποία μπορούν εύκολα να ανακυκλωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν σε επόμενα έργα. Η πρακτική αυτή αφενός δίνει μία σπουδαία λύση στην έλλειψη πρώτων υλών που υπάρχει τα τελευταία χρόνια στην παγκόσμια αγορά και αφετέρου απαλλάσσει τον πλανήτη από μία μεγάλη και αναξιοποίητη ποσότητα ρύπων. Στο παρόν αφιέρωμα, θα παρουσιάσουμε τα οφέλη που προκύπτουν από τη βιώσιμη διαχείριση των ΑΕΚΚ, αλλά και τις δυσκολίες που συναντούν οι κατασκευαστικές εταιρείες κατά την εν λόγω διαδικασία.
      Σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντολογικά οφέλη
      Τα υλικά που προκύπτουν από τις οικοδομικές δραστηριότητες είναι πολύτιμα και σε μεγάλο βαθμό μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν σε επόμενες κατασκευές. Η ανατροφοδότηση της αγοράς με επιπλέον ποσότητες δομικών υλικών, θα περιορίσει αισθητά την έλλειψη τους και κατ΄ επέκταση θα μειώσει το κόστος τους, το οποίο τα τελευταία χρόνια αυξάνεται διαρκώς. Παράλληλα, οι τεχνολογίες για τον διαχωρισμό και την ανάκτηση των αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων είναι καλά εδραιωμένη, εύκολα προσβάσιμη και γενικά χαμηλού κόστους. Μακροπρόθεσμα, με τη βιώσιμη διαχείριση των ΑΕΚΚ, οι επαγγελματίες του κατασκευαστικού τομέα θα έχουν σημαντικά οικονομικά κέρδη, ενώ εξίσου σημαντικά θα είναι και τα κοινωνικά οφέλη, αφού οι πολίτες θα έχουν πρόσβαση σε πιο προσιτές από άποψη κόστους κατοικίες. Στόχος είναι να μετατραπούν οι ποσότητες που χαρακτηρίζονται ως απόβλητα σε πρώτες ύλες που θα ενισχύσουν άμεσα τον τομέα.
      Το ποσοστό ανακύκλωσης των ΑΕΚΚ δεν είναι ίδιο για όλες τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυμαίνεται από λιγότερο του 10% έως και πάνω από 90%. Δυστυχώς, πολλά κράτη μέλη -ανάμεσα στα οποία βρίσκεται και η Ελλάδα- δεν αξιοποιούν τα οικοδομικά απόβλητα, αλλά αντιθέτως τα εναποθέτουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, με ολέθριες συνέπειες για το περιβάλλον και για την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Ενδεικτικά, το ποσοστό των ΑΕΚΚ που ανακυκλώνεται στην Ελλάδα είναι της τάξης του 35-40%, όταν ο εθνικός στόχος για τον οποίο δεσμεύτηκε η χώρα μας απέναντι στην Ε.Ε. ήταν 70% έως το τέλος του 2021. Γενικότερα, φαίνεται πως η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αν και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου. Η λογική της κυκλικής οικονομίας φαίνεται να έχει ριζωθεί γερά στην κουλτούρα των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών και σταδιακά φαίνεται να διαδίδεται και στις μικρότερες, με τον κλάδο να κάνει σημαντικές προσπάθειες για την ολοκλήρωση πιο βιώσιμων έργων, τόσο από άποψη ρύπων, όσο και κατανάλωσης υλικών και ενέργειας.
      Το ισχύον νομικό πλαίσιο
      Η πολιτεία, αφουγκραζόμενη το οξύ ζήτημα της διαχείρισης των ΑΕΚΚ και δεχόμενη συνεχείς πιέσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει θεσπίσει ένα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο δεσμεύει τις κατασκευαστικές εταιρείες. Όπως αναγράφει ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, «τα απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων εμπίπτουν στα “άλλα προϊόντα” του Νόμου 2939/01 (ΦΕΚ 179 Α) και σύμφωνα με τον ίδιο νόμο (άρθρα 15 και 17) επιβάλλεται η θέσπιση μέτρων με στόχο την επαναχρησιμοποίηση ή/και αξιοποίηση των υλικών αυτών. Οι ρυθμίσεις της ΚΥΑ 36259/2010 για την εναλλακτική διαχείριση των ΑΕΚΚ εφαρμόζονται στα απόβλητα που δημιουργούνται τόσο από τα ιδιωτικά όσο και από τα δημόσια έργα και αποσκοπούν στη μείωση της τελικής διάθεσης των ΑΕΚΚ, με ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης, της ανακύκλωσης, καθώς και κάθε άλλης ανάκτησης υλικών, ώστε να μειωθεί η κατανάλωση πρωτογενών πρώτων υλών και της ανάκτησης ενέργειας ως αποτελεσματικού μέσου αξιοποίησης τους. Επίσης, διατυπώνονται οι τελικές διατάξεις που αφορούν στον καθορισμό ποσοτικών στόχων για την ανακύκλωση και άλλες εργασίες αξιοποίησης των ΑΕΚΚ, στην ενημέρωση του κοινού, στην υποβολή εκθέσεων από τους διαχειριστές στην αρμόδια αρχή, στους ελέγχους για την τήρηση των διατάξεων της εν λόγω ΚΥΑ και στην επιβολή κυρώσεων σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που πραγματοποιεί εργασίες διαχείρισης ΑΕΚΚ κατά παράβαση της ΚΥΑ. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 2 της εν λόγω ΚΥΑ, οι διαχειριστές ΑΕΚΚ υποχρεούνται, πριν από την έναρξη των οικοδομικών εργασιών ή των έργων τεχνικών υποδομών, να υποβάλλουν στην αρμόδια αρχή Στοιχεία για τη Διαχείριση των Αποβλήτων (ΣΔΑ) που θα παραχθούν από τη δραστηριότητά τους».
      Στο πλαίσιο της πράσινης πολιτικής που υιοθετεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και της υποχρεωτικότητας που επιβάλλουν οι εγχώριες νομοθεσίες, έχει δημιουργηθεί μία δυναμική αγορά εταιρειών που αναλαμβάνουν τη διαχείριση των ΑΕΚΚ εκ μέρους των κατασκευαστικών. Ωστόσο, υπάρχουν και επιχειρήσεις, οι οποίες, βλέποντας τις τρέχουσες τάσεις, έχουν σχηματίσει δικά τους τμήματα διαχείρισης οικοδομικών αποβλήτων. Η αξιοποίηση των ΑΕΚΚ, πλέον, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κατασκευαστικής διαδικασίας για κάθε εταιρεία του κλάδου. «Η ΣΤΑΤ ΑΤΕ με έδρα την Θεσσαλονίκη, είναι μια τεχνική – κατασκευαστική εταιρεία με κύριο αντικείμενο την μελέτη, την κατασκευή και τη συντήρηση δημόσιων και ιδιωτικών έργων. Η ανάπτυξη του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης (ΟΣΔ) με βάση τις απαιτήσεις του Διεθνής Προτύπου EN ISO 14001:2015 αποτελεί στρατηγική απόφαση για την εταιρεία μας. Έπειτα από την ανάθεση έργου, προχωράμε άμεσα, πριν την έναρξη των εργασιών, στη σύναψη σύμβασης με εγκεκριμένο Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΑΕΚΚ και στην εύρεση των κοντινότερων εξουσιοδοτημένων μονάδων συλλογής» υπογραμμίζει η Κουκάκη Σεβαστή, Διπλωματούχος Τοπογράφος Μηχανικός και Υπεύθυνη Διαχείρισης ΑΕΚΚ της ΣΤΑΤ ΑΤΕ.

      Προβλήματα στην διαχείριση των ΑΕΚΚ Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που εντοπίζονται στη διαχείριση των ΑΕΚΚ είναι η ελλιπής ή ημιτελής εφαρμογή του σχετικού νόμου στα δημόσια και ιδιωτικά έργα, από τις εμπλεκόμενες κρατικές υπηρεσίες αδειοδότησης ή επίβλεψης δημοσίων έργων. Βασικός παράγοντας για αυτού του είδους την παραβατικότητα αποτελεί το κόστος, το οποίο σε κάποιες περιπτώσεις κρίνεται αρκετά υψηλό. Η επιπλέον χρηματική επιβάρυνση για την αφαίρεση ενός στοιχείου με μέθοδο που να επιτρέπει την επαναχρησιμοποίηση του, θα πρέπει να αντισταθμίζεται από την τιμή του ως καινούργιο. Χαρακτηριστικά, η Μαρία Λιάλιαρη, πολιτικός μηχανικός και αντιπρόεδρος της Φρατεκ ΑΕ επισημαίνει ότι «σημαντικό πρόβλημα αποτελεί το υψηλό κόστος, το οποίο διαφέρει με βάση το υλικό που πρέπει να απομακρυνθεί. Συνηθέστερα υλικά αποτελούν το χώμα, τα απόβλητα κατεδαφίσεων και τα σκουπίδια, των οποίων η διαχείριση είναι η πιο δύσκολη και η πιο δαπανηρή. Ανάλογα με τα προϊόντα που παράγονται κατά την εκτέλεση ενός έργου, μπορεί να χρειαστούν πολλές συμβάσεις για την απομάκρυνση των αποβλήτων, καθώς οι περισσότερες εταιρείες διαχείρισης δεν αναλαμβάνουν όλα τα είδη. Ανακούφιση για τις κατασκευαστικές θα αποτελούσε κάποιο κονδύλι, το οποίο θα εστίαζε στο ζήτημα των ΑΕΚΚ και θα ήταν ανάλογο των πραγματικών αναγκών».
      Η διαχείριση των αποβλήτων και των ΑΕΚΚ πολλές φορές δεν αποτελεί προτεραιότητα για τους εργολάβους των τεχνικών εταιρειών, οι οποίοι, προσπαθώντας να βρουν τις φθηνότερες λύσεις, καταλήγουν σε πρακτικές που δεν είναι ωφέλιμες για το φυσικό περιβάλλον και για το κοινωνικό σύνολο ευρύτερα. «Η διαδικασία συλλογής, φορτοεκφόρτωσης, μεταφοράς και διαχείρισης των ΑΕΚΚ είναι αρκετά κοστοβόρα για την εταιρεία μας, την οποία βαραίνει το συνολικό κόστος της όλης διαδικασίας. Επίσης, το ποσό της διαχείρισης των ΑΕΚΚ για κάθε κατηγορία (ρεύμα), διαφέρει ανάλογα με τη μορφή των αποβλήτων και κυμαίνεται από 2,00€/τόνο έως 30,00 €/τόνο. Συνήθως, τα απόβλητα κατεδάφισης – αποκατάστασης εμπεριέχουν πολλές προσμίξεις, διότι είναι σύνθετη η διαδικασία διαλογής και διαχωρισμού τους κατά τη φάση της συλλογής, με αποτέλεσμα το κόστος διαχείρισής τους να ανέρχεται στη μέγιστη τιμή» τονίζει η Σ. Κουκάκη και προσθέτει πως «οι εργοληπτικές εταιρείες σήμερα αντιμετωπίζουν τεράστιες προκλήσεις για τη διατήρηση και τη διαχείριση των αποβλήτων. Ο χρόνος αναμονής για τη μεταφορά των ΑΕΚΚ στη μονάδα συλλογής, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι ιδιαίτερα μεγάλος, δυσχεραίνοντας την πορεία των εργασιών για τους κατασκευαστές. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται το κόστος διατήρησής τους στο έργο χωρίς τη δική τους ευθύνη. Σε κάποιες συμβάσεις δημοσίων έργων, προβλέπεται ήδη η πληρωμή της διαχείρισης των ΑΕΚΚ από το κονδύλιο των απολογιστικών εργασιών και αυτό θα πρέπει να επεκταθεί σε όλα τα έργα. Ειδάλλως, το κόστος της διαχείρισης των ΑΕΚΚ των έργων (δημοσίων και ιδιωτικών) θα πρέπει να επιβαρύνει απευθείας τον Κύριο του έργου χωρίς την εμπλοκή των εργοληπτικών εταιρειών».
      «Στα ιδιωτικά έργα, η διαχείριση των ΑΕΚΚ είναι μία ιδιαίτερα κοστοβόρα διαδικασία, σε αντίθεση με τα δημόσια, όπου το κράτος απορροφά τις εν λόγω δαπάνες. Μεγάλη δυσφορία υπάρχει από τις αρμόδιες επιχειρήσεις για την απομάκρυνση των παλιών ασφαλτικών και των πρόσμικτων με χώμα. Από το κράτος θα πρέπει να οριστούν συγκεκριμένες περιοχές που θα δέχονται τις περίσσιες ποσότητες χώματος, ενώ οι εταιρείες αποβλήτων να αποζημιώνονται περισσότερο, ώστε να μην δυσανασχετούν. Επιπλέον, στην οδοποιία θα πρέπει να υιοθετηθεί η στρατηγική εμπλουτισμού της υφιστάμενης ασφάλτου και να μην ξηλώνονται οι παλαιότερες προκαλώντας αφθονία αποβλήτων, των οποίων η αξιοποίηση είναι ιδιαίτερα δύσκολή και ακριβή» υποστηρίζουν οι άνθρωποι της ΤΕΚΑ.
      Εκτός από το εμφανές ζήτημα του κόστους, άμεσο πρόβλημα αποτελεί και η εξοικείωση των επαγγελματιών του κατασκευαστικού κλάδου με τα ζητήματα της βιωσιμότητας. Όπως αναφέραμε παραπάνω, οι μεγάλες εταιρείες φαίνεται να έχουν κατανοήσει τις καταστροφικές συνέπειες της περιβαλλοντικής κρίσης και προσπαθούν να εφαρμόζουν πράσινες μεθόδους κατασκευής. Το ίδιο δεν συμβαίνει για την πλειονότητα των μικρότερων τεχνικών εταιρειών, που εκλαμβάνουν τη διαχείριση των ΑΕΚΚ απλώς ως μία ακόμα οικονομική επιβάρυνση. Οι αρχές της κυκλικής οικονομίας υπεισέρχονται γοργά σε όλες της πτυχές της καθημερινότητας και θα πρέπει όλοι να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, με τον κατασκευαστικό τομέα να μην αποτελεί εξαίρεση του κανόνα. Τέλος, σημαντικό είναι να δημιουργηθεί ένα συντονισμένο δίκτυο διαχείρισης ΑΕΚΚ, το οποίο να καλύπτει της ανάγκες της χώρας σε όλη την επικράτεια. Στην Ελλάδα, παρατηρείται έλλειψη χώρων οι οποίοι να είναι σε θέση να υποδεχθούν τον τεράστιο όγκο αποβλήτων εργοταξίου που παράγεται καθημερινά και που μπορούν να τον επεξεργαστούν με κατάλληλο τρόπο, ώστε να είναι φιλικός προς τη φύση και τον άνθρωπο. Συμπερασματικά, η ορθή διαχείριση των ΑΕΚΚ είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα των κατασκευών και εν γένει ολόκληρου του πλανήτη.
      Είναι μία διαδικασία, την οποία, βάσει του ισχύοντα νόμου, πρέπει να αναλαμβάνουν οι τεχνικές εταιρείες, με σημαντικά οφέλη για την οικονομία και το περιβάλλον. Μπορεί σε πρώτο επίπεδο να είναι μία κοστοβόρα πρακτική, καθώς στην Ελλάδα η ανακύκλωση των οικοδομικών αποβλήτων βρίσκεται ακόμη σε στάδιο ανάπτυξης, αλλά μακροπρόθεσμα θα επιφέρει πολλαπλά κέρδη τόσο στους επαγγελματίες του κλάδου όσο και στο κοινωνικό σύνολο. Τα προβλήματα που αναδύονται κατά τη μεταφορά, το κόστος, την επεξεργασία και την αξιοποίηση των ΑΕΚΚ, μπορούν να εξομαλυνθούν μέσω ενός γόνιμου διαλόγου των κατασκευαστικών φορέων με την πολιτεία, ώστε να βρεθούν λύσεις που θα ικανοποιούν και τις δύο πλευρές. Η κυκλική οικονομία δεν αποτελεί απλώς μία τάση της εποχής, αλλά το μέλλον των κατασκευών και όλων των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
      Περισσότερα...

        0

    11. Αρθρογραφία

      Τα βιομηχανικά αιολικά πάρκα και οι επιπτώσεις τους στο τοπίο

      Engineer

      Η εξάπλωση των μεγάλων χερσαίων αιολικών πάρκων αποτελεί βασική κατεύθυνση των πολιτικών που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης προς καθαρές και πιο βιώσιμες μορφές ενέργειας. Η ανάπτυξη τέτοιων υποδομών είναι ταχεία, εκτεταμένη αλλά και συχνά αμφιλεγόμενη.  Η κατασκευή βιομηχανικών αιολικών πάρκων προϋποθέτει μεγάλες τεχνικές επεμβάσεις στο έδαφος: βαριές θεμελιώσεις από οπλισμένο σκυρόδεμα, βαθιές εκσκαφές, χωματουργικές εργασίες μεγάλης κλίμακας, διάνοιξη εκτεταμένων οδικών δικτύων, κ.α.
      Η μαζική εγκατάσταση ανεμογεννητριών προκαλεί έντονες αντιδράσεις. Αντιδράσεις που αντανακλούν αγωνίες για την αλλοίωση και υποβάθμιση του τοπίου, τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές επιπτώσεις των επεμβάσεων αυτών, την εκτόπιση αγροτικών και άλλων δραστηριοτήτων, την απουσία ουσιαστικής δημόσιας διαβούλευσης, την προβληματική κατανομή των ωφελημάτων και την αλλαγή του αναπτυξιακού προσανατολισμού των περιοχών. Το ζήτημα υπερβαίνει την τεχνολογία ή την παραγωγή ενέργειας: αγγίζει τη σχέση των ανθρώπων με τον τόπο τους και θέτει ερωτήματα για το νόημα, τη χρήση, τη διαχείριση και τον σχεδιασμό του χώρου. Επηρεάζει τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και βιώνουν τους τόπους και τα τοπία τους και βλέπουν/συναισθάνονται τον εαυτό τους σε αυτά. Οι τοπικές αυτές αντιστάσεις πηγάζουν από βαθιά ριζωμένες κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες που συνδέονται με τον χαρακτήρα, την ταυτότητα, τη φυσική και την πολιτισμική κληρονομιά και τον κοινωνικό ιστό των κοινοτήτων.
      Τίθενται, λοιπόν, ερωτήματα, όπως:
      Μπορούν τα περιβαλλοντικά οφέλη της «καθαρής» ενέργειας να δικαιολογήσουν μια τέτοια υποβάθμιση φυσικών και πολιτισμικών πόρων; Μπορεί να θεωρηθεί αποδεκτή η θυσία τοπίων βαθιά φορτισμένων με μνήμη, ταυτότητα, πολιτισμική, αισθητική και οικολογική αξία στο όνομα της ενεργειακής μετάβασης; Είναι πράγματι «κοινά» τα οφέλη της παραγόμενης ενέργειας και της ενεργειακής μετάβασης; Πόσο δημοκρατικό, ηθικό και δίκαιο είναι να καλούνται οι πολίτες να χρηματοδοτούν αδρά, μέσω του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου, τόσο αμφιλεγόμενα έργα ΑΠΕ; Η σύγχρονη ενεργειακή πολιτική δεν μπορεί να αγνοεί τα θέματα αυτά και τις αντιφάσεις, αλλά ούτε και ποικίλα άλλα ερωτήματα που εγείρονται και αφορούν τη λειτουργία, τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη του ενεργειακού συστήματος.
      Το άρθρο με τίτλο «Ανάπτυξη Μεγάλων Αιολικών Πάρκων και οι Επιπτώσεις τους στο Τοπίο: Ανασκόπηση της Περίπτωσης της Ελλάδας»  (https://sciendo.com/article/10.2478/jlecol-2025-0019😞
      εστιάζει στη σύνθετη και πολυδιάστατη έννοια του τοπίου, αναδεικνύοντας τον ανθρωποκεντρικό, βιωματικό και συμβολικό του χαρακτήρα, πέρα από την αισθητική και αναπαραστατική του προσέγγιση, αναδεικνύει τη μετάβαση προς την εκβιομηχάνιση της αιολικής ενέργειας, με έμφαση στις επιπτώσεις των τεχνικών επεμβάσεων στο τοπίο της υπαίθρου, παρουσιάζει τις κοινωνικές αντιδράσεις στην εγκατάσταση μεγάλων αιολικών πάρκων, επισημαίνοντας την εμφάνιση του τοπιακού ακτιβισμού ως έκφραση αντίστασης, κοινωνικής αγωνίας και υπεράσπισης της τοπικής ταυτότητας και κληρονομιάς, προτείνει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο αξιολόγησης των επιπτώσεων των επιταχυνόμενων επενδύσεων αιολικής ενέργειας στο τοπίο, εξετάζει εργαλεία και στρατηγικές για τη διαχείριση και διακυβέρνηση των τοπίων ενέργειας, σε συμφωνία με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το Τοπίο, και επιδιώκει να συμβάλει ουσιαστικά στον δημόσιο και επιστημονικό διάλογο γύρω από την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Παρά τη ραγδαία αύξηση των επενδύσεων, απουσιάζει αντίστοιχη εκτεταμένη έρευνα που να εστιάζει συστηματικά στις χωρικές, κοινωνικές και πολιτισμικές πτυχές αυτού του μετασχηματισμού και στις επιπτώσεις των μεγάλων αιολικών πάρκων στο πολυδιάστατο τοπίο.
      Το τοπίο είναι μια κατεξοχήν ανθρωποκεντρική έννοια· δεν υφίσταται χωρίς την ανθρώπινη παρουσία και εμπλοκή. Δεν είναι απλώς ένα ατομικό βίωμα, αλλά ένα κοινό πλαίσιο νοήματος και εμπειρίας. Περιλαμβάνει οικολογικές, κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, συναισθηματικές, πολιτισμικές, βιωματικές και άλλες διαστάσεις. Συνεπώς, δεν αποτελεί απλώς εικόνα, αλλά το βαθύτερο «είναι» ενός τόπου· είναι ένας ζωντανός χώρος, φορτισμένος με ιστορία, μνήμη και ταυτότητα, ένα πεδίο αλληλεπίδρασης μεταξύ του σώματος και της γης, όπου η εμπειρία, η υλικότητα και το συναίσθημα συνυφαίνονται.
      Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο (Ν.3827/2010) αναγνωρίζει το τοπίο ως κοινό αγαθό και βασικό στοιχείο της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της Ευρώπης, αλλά και ως πολυσήμαντο πόρο που συμβάλλει ουσιαστικά στην ατομική και κοινωνική ευημερία. Στην Ελλάδα, παρά τα θετικά βήματα που έγιναν με την εισαγωγή των Ενοτήτων Τοπίου στα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια (2014–2016), οι σχετικές προβλέψεις παραμένουν περιορισμένες. Απαραίτητο επόμενο βήμα είναι η ενσωμάτωση στοιχείων των αξιολογήσεων του χαρακτήρα και της φέρουσας ικανότητας του τοπίου (Landscape Character & Landscape Capacity Assessments) στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων με έμφαση στις κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις των έργων.
      Το άρθρο υποστηρίζει την ανάγκη για πιο ισορροπημένες λύσεις στην παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, προκρίνοντας έργα μικρότερης κλίμακας που σέβονται την τοπιακή πολυμορφία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Αυτά τα έργα οφείλουν να εντάσσονται σε έναν μακροπρόθεσμο και συνεκτικό χωροταξικό σχεδιασμό, και να βασίζονται σε ουσιαστικές διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης. Σε αυτά η ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και η εμπλοκή κοινωνικών επιστημόνων αποτελούν κρίσιμες προϋποθέσεις για την κοινωνική αποδοχή και τη βιωσιμότητα αυτών των ενεργειακών παρεμβάσεων. Επιπλέον, καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής που περιλαμβάνουν κατευθυντήριες οδηγίες  χωροθέτησης αιολικών πάρκων, μέτρα για τη βελτίωση της ενσωμάτωσης τους στο τοπίο, καθώς και μια σειρά καινοτόμων εναλλακτικών ενεργειακών επιλογών. Η τεχνολογική πρόοδος, ιδίως στον τομέα της αποθήκευσης ενέργειας, καθιστά εφικτές – και στο μέλλον ακόμα περισσότερο – πιο ευέλικτες, αποκεντρωμένες και τοπικά ενταγμένες ενεργειακές λύσεις. Παράλληλα, η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να πλαισιωθεί και από πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας, δίκαιης κατανομή των ωφελειών και ουσιαστικής υποστήριξης των τοπικών κοινωνιών. Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση σχετικά με την έννοια και τη σημασία του τοπίου συνιστά βασική προϋπόθεση για μια κοινωνικά δίκαιη, ισόρροπη και περιβαλλοντικά βιώσιμη χωρική ανάπτυξη.
      Περισσότερα στο πλήρες άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Journal of Landscape Ecology:
      https://sciendo.com/article/10.2478/jlecol-2025-0019
      Περισσότερα...

        0

    12. Αρθρογραφία

      Στην υπηρεσία του περιβάλλοντος οι «24 ώρες του Λε Μαν»

      GTnews

      Οι 24 Ώρες του Λε Μαν (γαλλικά:24 Heures du Mans) είναι ο παλαιότερος ενεργός αγώνας του μηχανοκίνητου αθλητισμού στον κόσμο σε αγώνες αντοχής, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο από το 1923 κοντά στην πόλη Λε Μαν της Γαλλίας. Ο αγώνας θεωρείται ένας από τους πιο διάσημους αγώνες αυτοκινήτων στον κόσμο και αποκαλείται ως το «Grand Prix of Endurance and Efficiency».
      Με 100% ανανεώσιμα καύσιμα, αυτοκίνητα υδρογόνου και «πράσινο εισιτήριο», ο περίφημος αγώνας ράλι «Οι 24 ώρες του Λε Μαν», που εφέτος γιορτάζει τα 100 χρόνια του αυτό το Σαββατοκύριακο, έχει εναρμονισθεί πλήρως με την προστασία του περιβάλλοντος και φιλοδοξεί να επιτύχει ουδετερότητα άνθρακα έως το 2030.
      Μεταξύ οικολογίας και απόδοσης, η επίλυση της εξίσωσης, φαίνεται δύσκολη και ειδικά, όταν πρόκειται για αγωνιστικά αυτοκίνητα που κάνουν διαδοχικούς γύρους, με ταχύτητες που ξεπερνούν τα 300 χλμ./ώρα.
      Ωστόσο, ο Πιέρ Φιγιόν, πρόεδρος του Automobile Club de l’Ouest (ACO) και διοργανωτής του πιο διάσημου αγώνα αντοχής, διαβεβαιώνει: «Οι 24 Ωρες του Λε Μαν, είναι εδώ, για να αποδείξουν ότι με τους κατασκευαστές, υπάρχουν λύσεις για την απεξάρτηση από τον άνθρακα».
      Όπως για παράδειγμα, ένα καύσιμο «100% ανανεώσιμο» που εισήχθη το 2022 στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, η εμβληματική διοργάνωση του οποίου είναι ο γύρος Sarthoise. Κατασκευασμένο από υπολείμματα κρασιού (!), αυτό το καύσιμο επιτρέπει την μείωση περισσότερο από 65% των εκπομπών CO2 από τα αυτοκίνητα στην πίστα, σύμφωνα με την εταιρεία ανάπτυξης TotalEnergies.
      Ένα άλλο σχέδιο, στον οδικό χάρτη για τον θρυλικό αγώνα, είναι να τρέχουν από το 2026 οχήματα με υδρογόνο, πιο φιλικά προς το περιβάλλον αλλά εξίσου αποτελεσματικά στην πίστα.
      Σε εργαστηριακό επίπεδο, ο ACO και η ελβετική εταιρεία Green GT, που εξειδικεύεται σε ηλεκτρικές λύσεις και λύσεις υδρογόνου, κυκλοφόρησαν το MissionH24 το 2018, με στόχο ότι μέχρι το 2030, «η κατηγορία βασίλισσας στο Le Mans θα είναι εντελώς «υδρογόνο», όπως εξηγεί ο Φιγιόν και προσθέτει: «Είναι μια τεχνολογία που ξεπερνά το αυτοκίνητο και προσαρμόζεται και στις βαριές μεταφορές, στο τρένο, στα σκάφη ακόμα και στα αεροπλάνα».
      Προς το παρόν, το υβριδικό κυριαρχεί στην Hypercar, την κορυφαία κατηγορία αντοχής, αφού 13 από τα 16 αυτοκίνητα θα τρέξουν στο Λε Μαν, με αυτήν την τεχνολογία.
      Όπως συμβαίνει με πολλά αθλητικά γεγονότα, δεν είναι ο ίδιος ο αγώνας που προκαλεί το μεγαλύτερο μέρος της ρύπανσης. Από τους περισσότερους από 36.000 τόνους CO2 που εκπέμφθηκαν στο ράλι του 2019, μόνο το 4,6% συνδέεται με την πίστα και την διοργάνωση — εκ των οποίων το 2,5% συνδέεται άμεσα με την πίστα (καύσιμα, ελαστικά κ.λπ.).
      Το υπόλοιπο, προέρχεται από παρόχους υπηρεσιών, μέσα ενημέρωσης και άλλους εθελοντές (9,3% του αποτυπώματος άνθρακα), ομάδες (21,7%), αλλά και θεατές (64,4%), σύμφωνα με στοιχεία του ACO.
      Και σ’ αυτό το τελευταίο σημείο, ο Πιερ Φιγιόν «υπερασπίζεται» τον εαυτό του: «Έχουμε αρχίσει να ενημερώνουμε τους θεατές για την μείωση του αποτυπώματος άνθρακα όταν κινούνται». Είναι χαρακτηριστικό, ότι το ACO έχει δημιουργήσει ένα «πράσινο εισιτήριο», ένα εισιτήριο χαμηλών εκπομπών άνθρακα, που επιτρέπει σε όσους χρησιμοποιούν τα δημόσια μέσα μεταφοράς, ηλεκτρικό αυτοκίνητο ή ποδήλατο να επωφεληθούν από μείωση 10% στο εισιτήριό τους.
      Για τον αγώνα πουλήθηκαν 7.000 από αυτά τα εισιτήρια – για περισσότερους από 260.000 θεατές που αναμένονται – σε σύγκριση με μόλις 2.000, πέρυσι.
      Περισσότερα...

        0

    13. Αρθρογραφία

      Δράσεις στη Σίφνο για την προστασία των ξερολιθιών

      Engineer

      Αν και βασικός στόχος τους είναι η διευκόλυνση των καλλιεργειών, ακόμα και σε εδάφη με μεγάλη κλίση ή και ελάχιστο χώμα, η οικολογική και πολιτιστική αξία των ξερολιθιών είναι τεράστια. Οι τοίχοι-στολίδια των νησιών όμως απειλούνται με εξαφάνιση, αφού ελάχιστοι είναι πλέον αυτοί που γνωρίζουν πώς να τους κατασκευάζουν και να τους συντηρούν.
      Κοσμούν τις απότομες πλαγιές των άγονων περιοχών δημιουργώντας πεζούλες που επιτρέπουν την καλλιέργεια· επιπλέον, συμβάλλουν στη διατήρηση της μορφολογίας των ελληνικών νησιών, συγκρατώντας το χώμα που κατεβάζει η βροχή. Ωστόσο οι ξερολιθιές, τα μικρά αυτά κομψοτεχνήματα, τα όποια κτίστηκαν με κόπο και ιδρώτα από γεωργούς και κτηνοτρόφους που εδώ και χιλιάδες χρόνια γνωρίζουν τη χρήσιμη αυτή τέχνη, κινδυνεύουν να αφανιστούν.
      Οι ξερολιθιές άρχισαν να φθίνουν όταν ο πληθυσμός των νησιών έπαψε σταδιακά να ασχολείται με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία, στρέφοντας το ενδιαφέρον του σε πιο κερδοφόρες δραστηριότητες, όπως είναι ο τουρισμός. Εξαφανίζεται έτσι μια τέχνη που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά από τους αρχαιότατους χρόνους. Μια τέχνη που χωρίς αμφιβολία απαιτεί κόπο και χειρωνακτική εργασία, καθώς οι ξερολιθιές είναι φτιαγμένες από σκέτες πέτρες «κουμπωμένες» μεταξύ τους, και όχι δεμένες με συνδετικό κονίαμα όπως τσιμέντο ή λάσπη. Οι κατασκευές αυτές κτίζονται σε συνάρτηση με την κλίση του εδάφους και οι μάστορες υπολογίζουν την κατεύθυνση του αέρα, του ήλιου και της βροχής. Σε γενικές γραμμές η λογική είναι να τοποθετούνται στη βάση οι μεγάλες πέτρες και ψηλά οι μικρότερες· η ουσία όμως βρίσκεται στο πλέξιμο της πέτρας. Το σύνολο οφείλει να είναι τόσο καλά δεμένο, ώστε αν δεχτεί φορτίο να αντέξει σαν ένα σώμα.
      Η συγκεκριμένη τεχνική δεν είναι βέβαια μόνο ελληνικό προνόμιο. Από τα Βαλκάνια και τις μεσογειακές χώρες μέχρι τις ρυζοκαλλιέργειες της Ινδονησίας, η τέχνη της ξερολιθιάς είναι κοινή.
      Σήμερα όμως μια πρωτοβουλία που ξεκινάει από τη Σίφνο και συγκεκριμένα από την κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση «Άνεμος Ανανέωσης» εκπέμπει SOS για τη διάσωση αυτών των ταπεινών, αλλά εξαιρετικά χρήσιμων κατασκευών. Για να μάθω περισσότερα επικοινώνησα με τον Νίκο Χρυσόγελο, πρόεδρο του Άνεμου Ανανέωσης και πρώην ευρωβουλευτή των Πρασίνων/Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία. Χημικός και περιβαλλοντολόγος ο ίδιος, έχει αφιερώσει τη ζωή του στην προστασία του περιβάλλοντος και την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
      Η αγάπη του Νίκου Χρυσόγελου για το νησί ήταν εμφανής σε όλη τη διάρκεια της συνομιλίας μας που, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν περιστράφηκε αποκλειστικά γύρω από τις ξερολιθιές, που ήταν η αφορμή για την συζήτησή μας, αλλά εστίασε και σε θέματα που θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα στο μέλλον, όπως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής καθώς και η δυνατότητα ανάπτυξης ενός βιώσιμου μοντέλου τουρισμού, σε μια χώρα που βασίζει μεγάλο μέρος της οικονομίας της σε αυτήν την δραστηριότητα.
      IS: Πριν από λίγες δεκαετίες η αποκατάσταση των ξερολιθιών αποτελούσε μέρος της ρουτίνας των αγροτών, ενώ σήμερα τα περισσότερα από αυτά τα πέτρινα ταπεινά κομψοτεχνήματα αφήνονται στην τύχη τους.
      Ν.Χ.: Οι ξερολιθιές είναι μια ιδιαίτερη τεχνική προστασίας του εδάφους, που όμως λαμβάνει υπόψη τη συμπεριφορά και τους δρόμους του νερού· υπάρχει δηλαδή συνεργασία με τη φύση, όχι κόντρα με τη φύση. Από την άλλη είναι κομψοτεχνήματα και έργα τέχνης εκατομμυρίων ανθρώπων, μοιάζουν με τα «κύματα της θάλασσας», αν θέλουμε να θυμηθούμε και τον Φερνάν Μπροντέλ.
      Αν και βασικός στόχος τους είναι η διευκόλυνση των καλλιεργειών ακόμα και σε εδάφη με μεγάλη κλίση ή και με ελάχιστο χώμα, η οικολογική και πολιτιστική αξία τους είναι τεράστια. Υπάρχουν κυρίως στα νησιά μας, σε διαφορετική έκταση, αλλά και σε άλλες μεσογειακές χώρες και σε κάποιες ορεινές περιοχές ακόμη και πολύ μακρινές, για παράδειγμα στο Περού.
      Ελάχιστοι, πλέον, γνωρίζουν την τεχνική του χτισίματος των ξερολιθιών, που δεν έχει να κάνει με το χτίσιμο ενός οποιουδήποτε τοίχου αλλά είναι ιδιαίτερη. Μοιάζει με χορό που κινητοποιεί όλο το σώμα –μου είχε πει κάποτε ένας φίλος για το χτίσιμο της ξερολιθιάς– το πώς «βλέπει» ο γεωργός την κατάλληλη κάθε φορά πέτρα, πώς την πιάνει, την τοποθετεί, την ταιριάζει και τελικά η ικανοποίηση που νιώθει γιατί μπήκε στη σωστή θέση. Επιπλέον στα διάφορα νησιά του Αιγαίου φαίνεται να έχουν αναπτυχθεί και επί μέρους τεχνικές (π.χ. Άνδρο, Σίφνο, Νάξο κ.ά.).
      Τα βασικά χαρακτηριστικά των ξερολιθιών είναι:
      Χτίζονται για να συγκρατούν το έδαφος και να διατηρούν τη γονιμότητά του, αλλιώς θα διαβρώνονταν από τον άνεμο και το νερό (όπως έχει συμβεί σε περιοχές χωρίς ξερολιθιές ή όπου κατέρρευσαν αυτές) και θα ερημοποιούνταν. Τεχνίτες ήταν κυρίως οι ίδιοι οι γεωργοί. Το χτίσιμο της ξερολιθιάς βασίζεται σε ακατέργαστες πέτρες που υπάρχουν μέσα στο χωράφι, τις οποίες ταιριάζανε μεταξύ τους με μαεστρία, χωρίς άλλο συνδετικό υλικό και επεξεργασία. Αξιοποιούσαν επίσης βράχους που υπήρχαν στο χωράφι. Ταιριάζουν τις πέτρες μεταξύ τους αφήνοντας όμως διόδους για το νερό, για να μπορεί να περνάει ανάμεσά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν και μεγαλύτερα ανοίγματα. Σέβονται δηλαδή τους δρόμους του νερού. Αν η κατασκευή είναι σωστή και υπάρχει μια κάποια «συντήρηση», οι ξερολιθιές αντέχουν για πάντα. Στα καφενεία όταν μαζεύονταν οι γεωργοί κορόιδευαν κάποιον που ήταν πρωτάρης ή δεν ήξερε να τις φτιάχνει σωστά, ότι «θα πέσει και θα τον πλακώσει πριν προλάβει να τελειώσει την πεζούλα». Η γνώση μεταφερόταν από τον έναν γεωργό στον άλλον και στα παιδιά τους. Υπήρχαν βέβαια και ορισμένοι που το έκαναν για βιοπορισμό. Σήμερα δεν υπάρχουν πλέον οι πολλοί γεωργοί που δημιούργησαν και συντηρούσαν αυτό το δίκτυο ξερολιθιών, ενώ η γνώση συντήρησης και αποκατάστασής τους, ακόμα και ανάμεσα σε τεχνίτες, χάνεται σταδιακά ή υποκαθίσταται από άλλες τεχνικές που δεν έρχονται ως συνέχεια της υπάρχουσας τοπικής γνώσης.
      IS: Αυτό είναι και το σκεπτικό της πρωτοβουλίας που ξεκίνησε από τη Σίφνο;
      Ν.Χ.: Στην εποχή μας η δραματική μείωση των γεωργών και της γεωργικής δραστηριότητας στα περισσότερα νησιά αποτελεί σοβαρό κίνδυνο και για το νησιωτικό περιβάλλον, αφού χάνονται γνώσεις που επιβίωσαν χιλιάδες χρόνια και μαζί οι άνθρωποι που διατηρούσαν το ευαίσθητο περιβάλλον των νησιών.
      Ο Άνεμος Ανανέωσης και το δίκτυο ευρω-μεσογειακών νησιών SMILO σε συνεργασία με τον Δήμο Σίφνου ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και αποκατάστασης του εκτεταμένου δικτύου ξερολιθιάς (πεζούλες) στη Σίφνο αλλά και διαλόγου για τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων του νησιού.

      [Λεονί Σταφυλά]   Έτσι θα πραγματοποιηθούν:
      Μελέτη για τον ρόλο του δικτύου ξερολιθιών στο σύγχρονο περιβάλλον και για το πώς θα μπορούσε η διατήρηση και αποκατάστασή τους να συμβάλλει στην προστασία της τοπικής βιοποικιλότητας, της γεωργίας και των νερών, καθώς και στην αποτελεσματική άμυνα απέναντι στα ακραία φαινόμενα και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Διατύπωση προτάσεων και μεταφορά καλών πρακτικών για το πώς μπορεί να γίνει οικονομικά βιώσιμη η μακροχρόνια προστασία και αποκατάσταση των ξερολιθιών. Διοργάνωση σεμιναρίων, ημερίδων και εργαστηρίων εκπαίδευσης, με στόχο τη συγκέντρωση και μεταφορά σε άλλους της τοπικής εμπειρίας όσον αφορά στην διατήρηση και αποκατάσταση των ξερολιθιών, προτού αυτή χαθεί, μαζί με τους γεωργούς που μετέφεραν αυτή τη γνώση από γενιά σε γενιά. Ήδη διοργανώθηκε μαζί με άλλους φορείς και προγράμματα μια διημερίδα στις 25 και 26 Ιουνίου 2022 με θέμα «Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου», με ένα από τα θέματα να αφορά στις ξερολιθιές. Ακολουθεί μια δεύτερη εσπερίδα στις 21 Σεπτέμβρη με επικέντρωση εκ νέου στις ξερολιθιές, αλλά και στα μικρά οικοσυστήματα όπως αυτά της Σίφνου καθώς και στις τοπικές ποικιλίες σπόρων και δέντρων. Την άνοιξη του 2023 προετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα επίδειξης για αποκατάσταση ξερολιθιών από τους λίγους τεχνίτες που ξέρουν ακόμα πώς να τις φτιάχνουν. Η δράση έχει χαρακτήρα πιλοτικού προγράμματος αποκατάστασης κάποιων ξερολιθιών, κάτι που θα αξιοποιηθεί/χρησιμοποιηθεί όμως και ως πρόγραμμα εκπαίδευσης και επίδειξης των τοπικών τεχνικών. Μια επίσης σημαντική δραστηριότητα του προγράμματος είναι η συγκρότηση και λειτουργία της Επιτροπής Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου. Στοχεύουμε να συμμετάσχουν, με δομημένο τρόπο, τόσο εκπρόσωποι θεσμικών, επαγγελματικών και κοινωνικών φορέων όσο και πρόσωπα –κάτοικοι και φίλοι του νησιού– που μπορεί να συνεισφέρουν στον διάλογο.
      Περισσότερα...

        0

    14. Αρθρογραφία

      Στον Εθνικό Δρυμό Αίνου Κεφαλλονιάς το «Διεθνές Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού»

      GTnews

      Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου είναι αναγνωρισμένος ως «Διεθνές Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού» (International Dark Sky Park). Ένα «Διεθνές Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού» είναι μια περιοχή που διαθέτει εξαιρετική  ποιότητα νυχτερινού ουρανού και ένα νυχτερινό περιβάλλον που προστατεύεται ειδικά για την επιστημονική, φυσική, εκπαιδευτική, πολιτιστική κληρονομιά και αναψυχή. Είναι το πρώτο, και ως τώρα μοναδικό, Διεθνές Πάρκο Σκοτεινού Ουρανού που ανακηρύχθηκε επίσημα στην Ελλάδα από την International Dark-Sky Association. Η επίσημη ανακήρυξη έγινε τον Ιούνιο του 2023.
      Οι αστροβραδιές στον Αίνο παρέχουν στους συμμετέχοντες μια ανεπανάληπτη εμπειρία επαφής με το νυχτερινό ουρανό. Με χρήση τηλεσκοπίων οι συμμετέχοντες μπορούν να παρατηρήσουν νεφελώματα, αστρικά σμήνη, πλανήτες και άλλες ομορφιές του νυχτερινού ουρανού. Με τη χρήση πράσινου laser, μαθαίνουν τους αστερισμούς, τα σημαντικά άστρα και πώς να πλοηγούνται στο νυχτερινό ουρανό.
       
      Περισσότερα...

        0

    15. Αρθρογραφία

      Έχουν καταστρέψει τα smartphones μια ολόκληρη γενιά;

      basgoud

      «Δεν ξέρω πως είναι η ζωή χωρίς iPads ή iPhones. Νομίζω ότι σε εμένα και τους φίλους μου αρέσουν περισσότερο τα τηλέφωνά μας απ’ ότι μας αρέσουν οι πραγματικοί άνθρωποι». Η φράση αυτή που ανήκει σε μια 13χρονη, ακούγεται τρομακτική για έναν άνθρωπο που σήμερα είναι 40 ή και 35 ετών.
       
      Φυσικά και ο ίδιος έχει iPad και Smartphone χωρίς να αποφεύγει απολύτως τις επιδράσεις τους. Ωστόσο, θυμάται ότι στα 13 του χρόνια, αν δεν έχυνε κιλά ιδρώτα με τους φίλους του παίζοντας σε κάποιον εξωτερικό χώρο, μάλλον θα έκανε κάτι αντίστοιχο σε κάποιο σπίτι ή στη χειρότερη περίπτωση που ήταν μόνος στο δωμάτιό του θα είχε κρεμασμένο ένα ακουστικό στο αυτί του, κουτσομπολεύοντας με κάποιο φίλο ή φίλη.
       
      Η παραπάνω 13χρονη, ωστόσο, συνήθως χρησιμοποιεί το Snapchat για να ανταλλάζει φωτό και βίντεο με τους φίλους της και αποθηκεύει στο κινητό της αμήχανες φωτογραφίες των φίλων της γιατί «είναι καλός εκβιασμός». Λέει επίσης ότι πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του καλοκαιριού στο δωμάτιό της με το κινητό της κι ότι αυτός είναι ο τρόπος της γενιάς της.
       
      Είναι πράγματι;
       
      Η καθηγήτρια ψυχολογίας Τζιν Μ. Τουέντζ ερευνά εδώ και 25 χρόνια τις διαφορές ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές. Όπως εξηγεί στο «The Antlantic» τα χαρακτηριστικά που ορίζουν μια γενιά εμφανίζονται σταδιακά και εμφανίζουν μια συνέχεια. Οι Millennials, για παράδειγμα, χαρακτηρίζονται ως μια ιδιαίτερα ατομικιστική γενιά, αλλά ο ατομικισμός είναι ένα χαρακτηριστικό που άρχισε να αυξάνεται από τότε που εμφανίστηκαν οι Baby Boomers και εξαπλώθηκε όσο αυτή η γενιά εγκατέλειπε. Αν αυτό αποτυπωθεί σε ένα γράφημα, τότε θα υπάρχει μια αρμονία όσο οι καμπύλες αυξάνονται ή μειώνονται.
       
      Ωστόσο, παρατηρεί η Τουέντζ, γύρω στο 2012 αυτό άλλαξε. Υπήρξαν τόσο απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά και τις συναισθηματικές καταστάσεις που βίωναν οι έφηβοι που ολόκληρα χαρακτηριστικά της γενιάς των Millennials άρχισαν να εξαφανίζονται. Η ίδια εξηγεί, στο «The Antlantic» ότι στα τόσα χρόνια αναλύσεων δεν έχει ξαναδεί ποτέ κάτι τέτοιο.
       
      Οι τάσεις συνεχίστηκαν και καταγράφονταν για χρόνια σε μια σειρά ερευνών και δεν αφορούσαν πια το βαθμό ενός χαρακτηριστικού αλλά το είδος. Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των Millennials και των προκατόχων τους ήταν στο πως έβλεπαν τον κόσμο. Οι έφηβοι σήμερα διαφέρουν από τους Millennials όχι μόνο στις απόψεις αλλά και στο πως ξοδεύουν τον χρόνο τους. Οι εμπειρίες που έχουν είναι ριζικά διαφορετικές από εκείνες της γενιάς που ενηλικιώθηκε μόλις λίγα χρόνια πριν.
       
      Τι συνέβη όμως το 2012 που προκάλεσε τόσο δραματικές αλλαγές στη συμπεριφορά των εφήβων; Ήταν ακριβώς μετά τη μεγάλη κρίση που επισήμως διήρκεσε από το 2007 έως το 2009 και είχε μεγάλες επιπτώσεις κυρίως στην γενιά των Millennials που τότε προσπαθούσαν να βρουν μια θέση εργασίας. Ήταν όμως και ακριβώς η στιγμή που το ποσοστό των εφήβων που είχε στην κατοχή του smartphone ξεπέρασε το 50%. Εν τέλη η Τουέντζ καταλήγει ότι πρόκειται για μια γενιά, η ίδια την ονομάζει iGen, της οποίας τα χαρακτηριστικά διαμορφώνονται κυρίως από τα smartphones και από την συνακόλουθη άνοδο των social media.
       
      Η iGen γενιά
       
      Γεννημένα μεταξύ του 1995 και του 2012, τα μέλη αυτής της γενιάς μεγαλώνουν με smartphones κι έχουν λογαριασμό στο Instagram πριν ξεκινήσουν το γυμνάσιο, ενώ δεν θυμούνται πως ήταν ο κόσμος πριν από το διαδίκτυο. Οι Millenials μεγάλωσαν και με το διαδίκτυο αλλά αυτό δεν ήταν πάντα μέρος της ζωής τους κι επιπλέον δεν είχαν τον τρόπο να το «κρατούν» μέρα - νύχτα στο χέρι τους. Τα μεγαλύτερα μέλη της iGen ήταν ουσιαστικά οι πρώτοι έφηβοι που ήρθαν σε επαφή με τα smartphones, όταν το iPhone έκανε την εμφάνισή του το 2007. Ήταν μαθητές γυμνασίου όταν ήρθε το iPad στο προσκήνιο. Μια έρευνα που έγινε το 2017 με τη συμμετοχή περισσότερων από 5.000 εφήβων διαπίστωσε ότι τρεις στους τέσσερις έχουν iPhone.
       
      Ζωή μέσα από το smartphone
       
      Η εμφάνιση του smartphone και η έλευση του «αδελφού» τάμπλετ έφερε τις πρώτες έρευνες για τις επιβλαβείς συνέπειες του χρόνου που παίρνουν οι έφηβοι μπροστά στην οθόνη. Όμως η επίδραση αυτών των συσκευών δεν έχει εκτιμηθεί πλήρως μέχρι σήμερα και υπερβαίνει κατά πολύ τις συνηθισμένες ανησυχίες περί διάσπασης της προσοχής. Τα smartphones άλλαξαν ριζικά κάθε πτυχή της ζωής των εφήβων, επηρεάζοντας από τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις τους μέχρι την ψυχική τους υγεία. Οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν όλους τους νέους, σε χώρες όπως οι ΗΠΑ. Οι τάσεις εμφανίζονται τόσο μεταξύ των φτωχών εφήβων, όσο και μεταξύ των πλουσίων. Επίσης σε εφήβους κάθε εθνικής προέλευσης, σε πόλεις, προάστια και μικρές πόλεις. Παντού υπάρχουν έφηβοι που ζουν τη ζωή τους μέσα από το smartphone τους.
       
      Όπως όλες οι αλλαγές έτσι και αυτές που παρατηρούνται στη γενιά iGen έχουν θετικά και αρνητικά. Οι έφηβοι της γενιάς αυτής για παράδειγμα είναι λιγότερο επιρρεπείς στο ποτό. Σωματικά θεωρούνται πιο ασφαλείς, ωστόσο, αυτό προκύπτει από τη μείωση των δραστηριοτήτων τους, κάτι που πολύ αμφιλεγόμενα μπορεί να καταταχθεί στη λίστα με τα θετικά.
       
      Ψυχικές επιπτώσεις
       
      Ψυχολογικά πάντως θεωρούνται πολύ πιο ευάλωτοι από τους Millenials. Τα ποσοστά κατάθλιψης και αυτοκτονιών στην εφηβική ηλικία έχουν αυξηθεί δραματικά από το 2011. Σύμφωνα με την Τουέντζ δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η iGen βρίσκεται στο χείλος της χειρότερης κρίσης ψυχικής υγείας που έχει σημειωθεί εδώ και δεκαετίες. Μεγάλο μέρος αυτής της κρίσης δε εντοπίζεται στα τηλέφωνά τους.
       
      Ένα πολύ ισχυρό γεγονός - ένας πόλεμος, ένα τεχνολογικό άλμα, ένα μεγάλο πολιτιστικό γεγονός - σίγουρα μπορεί να παίξει ένα ρόλο στη διαμόρφωση μιας ομάδας νέων ανθρώπων, ωστόσο, κανένας παράγοντας δεν καθορίζει ποτέ μια ολόκληρη γενιά. Επίσης το στιλ διαπαιδαγώγησης των γονέων είναι κάτι που αλλάζει από γενιά σε γενιά, όπως τα προγράμματα σπουδών και τα πολιτιστικά προϊόντα κι αυτά είναι επίσης πράγματα που επηρεάζουν. Αλλά η διπλή εμφάνιση των smartphones και των social media έχει προκαλέσει τέτοιο σεισμό που δεν έχει καταγραφεί ποτέ στο παρελθόν. Η Τουέντζ τονίζει ότι υπάρχουν αναμφισβήτητα αποδείξεις ότι οι συσκευές που έχουμε τοποθετήσει στα χέρια των νέων έχουν βαθιές επιπτώσεις στη ζωή τους και τους κάνουν δυστυχισμένους.
       
      Μείωση της ανεξαρτησίας
       
      Η γοητεία της ανεξαρτησίας, έστω και της επίπλαστης έως έναν βαθμό, ήταν ιδιαίτερα ισχυρή στις προηγούμενες γενιές, παρότι εκφράστηκε με διαφορετικούς τρόπους κι όχι πάντα με την ευλογία των γονιών. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που έχει μειωθεί πολύ στους σημερινούς εφήβους, οι οποίοι είναι λιγότερο πιθανό να φύγουν από το σπίτι τους χωρίς τους γονείς τους. Η στροφή είναι εντυπωσιακή: Οι 17χρονοι το 2015 έβγαιναν έξω λιγότερο συχνά από ότι οι 13χρονοι το 2009.
       
      Ραντεβού; Τι είναι αυτό;
       
      Οι έφηβοι σήμερα είναι πολύ λιγότερο πιθανό να βγουν ραντεβού. Το αρχικό στάδιο όπου ένας έφηβος δείχνει σε έναν άλλο ότι του αρέσει έχει αντικατασταθεί από το λεγόμενο texting, δηλαδή την ανταλλαγή μηνυμάτων. Πρόκειται για μια γενιά που προτιμά τα μηνύματα από την πραγματική συνομιλία. Δυο έφηβοι αφού περάσουν το στάδιο που «μιλάνε», πάντα μέσω μηνυμάτων, ίσως βγουν ραντεβού. Ωστόσο, μόνο το 56% των τελειόφοιτων του γυμνασίου στις ΗΠΑ (17 έως 18 ετών) βγήκαν ραντεβού. Για τους Baby Boomers και τους Gen Xers, τις δυο προηγούμενες γενιές των Millenials, ο αριθμός ήταν περίπου 85%.
       
      Λιγότερο σεξ
       
      Η μείωση των ραντεβού συνοδεύεται και από μείωση της σεξουαλικής δραστηριότητας. Η πτώση είναι πιο απότομη στην ηλικία των 15, καθώς ο αριθμός των σεξουαλικά ενεργών εφήβων έχει μειωθεί κατά 40% από το 1991. Επίσης ο μέσος έφηβος έχει για πρώτη φορά σεξουαλική επαφή περίπου στα 17, δηλαδή έναν ολόκληρο χρόνο αργότερα σε σχέση με το μέσο έφηβο της Gen X. Στα θετικά αυτής της τάσης πάντως στις ΗΠΑ, αρκετοί βλέπουν το γεγονός ότι μειώθηκαν οι γεννήσεις από έφηβες κοπέλες σε ιστορικό χαμηλό το 2016. Πρόκειται για μείωση 67% σε σχέση με το 1991, όταν και καταγράφηκε το μεγαλύτερο ποσοστό τα τελευταία χρόνια.
       
      Η επέκταση της παιδικής ηλικίας
       
      Η Gen X ήταν μια γενιά που άλλαξε τα όρια της εφηβείας. Τα μέλη της άρχισαν να συμπεριφέρονται ως ενήλικοι πολύ νωρίτερα. Με τους Millennials που ακολούθησαν και τώρα με τους iGen, η εφηβεία επανακάμπτει αλλά μόνο και μόνο επειδή η εμφάνισή της καθυστερεί. Σε μια σειρά από συμπεριφορές - ποτό, ραντεβού, δραστηριότητες χωρίς επίβλεψη - οι 18χρονοι σήμερα συμπεριφέρονται περισσότερο όπως έκαναν οι 15χρονοι της Gen X και οι 15χρονοι, όπως έκαναν οι 13χρονοι. Η παιδική ηλικία επεκτείνεται κατά πολύ μέσα στα γυμνασιακά χρόνια. Στην Gen X για παράδειγμα πάρα πολλοί νέοι ήδη έκαναν κάποια δουλειά ενώ πήγαιναν ακόμη σχολείο, ώστε να έχουν μια σχετική οικονομική ανεξαρτησία ενώ ήδη από την τελευταία τάξη του σχολείου τους οδηγούσαν. Στις γενιές που ακολούθησαν και οι δυο αυτές δραστηριότητες έφθιναν αισθητά.
       
      Γιατί όμως οι σημερινοί έφηβοι περιμένουν τόσο πολύ για να αναλάβουν τόσο τις ευθύνες, όσο και τις απολαύσεις της ενηλικίωσης; Οι μεταβολές στην οικονομία και η γονική διαπαιδαγώγηση παίζουν καθοριστικό ρόλο. Οι γονείς προτιμούν τα παιδιά τους να μένουν σπίτι και να διαβάζουν από το να δουλεύουν με μερική απασχόληση, ενώ οι έφηβοι δεν δείχνουν δυσαρεστημένοι, όχι τόσο επειδή είναι μελετηροί αλλά επειδή η κοινωνική τους ζωή βρίσκεται στο τηλέφωνό τους. Δεν χρειάζεται να φύγουν από το σπίτι για να περάσουν χρόνο με τους φίλους τους.
       
      Στα δεδομένα πάντως δεν καταγράφεται ότι οι σημερινοί έφηβοι είναι ιδιαιτέρως μελετηροί. Οι μαθητές γυμνασίου του 2010 στην πραγματικότητα μελετούσαν λιγότερο από τους έφηβους της Gen X στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Παράλληλα ο χρόνος σε εξωσχολικές δραστηριότητες, έχει αλλάξει ελάχιστα τα τελευταία χρόνια. Σε συνδυασμό με τη μείωση της εργασίας, αυτό σημαίνει ότι οι έφηβοι της γενιάς iGen έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο από ό, τι οι έφηβοι της Gen X, κι όχι λιγότερο.
       
      Τι κάνουν λοιπόν με αυτόν τον χρόνο; Τον περνούν στα δωμάτιά τους με το τηλέφωνο στο χέρι, μόνοι τους και συχνά θλιμμένοι.
       
      Smartphones, social media και φίλοι
       
      Ενώ περνούν πολύ περισσότερο χρόνο στο σπίτι τους, δεν περνούν ποιοτικό χρόνο με τις οικογένειές τους. Παράλληλα ο αριθμός των εφήβων που βλέπουν τους φίλους τους σχεδόν κάθε μέρα έχει μειωθεί κατά 40% από το 2000 ως το 2015. Η μείωση ήταν ακόμη πιο απότομη πρόσφατα. Δεν αφορά τα πάρτι αλλά και τις απλές εξόδους που συνήθιζαν να κάνουν οι έφηβοι. Το παγοδρόμιο, το γήπεδο του μπάσκετ, η πισίνα της πόλης, όλα έχουν αντικατασταθεί από εικονικούς χώρους στους οποίους οι έφηβοι έχουν πρόσβαση μέσω των εφαρμογών και του διαδικτύου.
       
      Μπορεί κάποιος να πιστεύει ότι οι έφηβοι περνούν χρόνο σε κάτι τέτοιο επειδή αυτό τους ευχαριστεί και τους κάνει ευτυχισμένος. Όμως η πραγματικότητα δεν είναι αυτή. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι έφηβοι που περνούν περισσότερο χρόνο από το μέσο όρο σε δραστηριότητες μπροστά στην οθόνη είναι πιο πιθανό να είναι δυστυχισμένοι και το αντίστροφο. Και δεν υπάρχει καμία εξαίρεση. Όλες αυτές οι δραστηριότητες συνδέονται με λιγότερη ευτυχία. Οι 14χρονοι που περνούν 10 ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα στα social media έχουν 56% περισσότερες πιθανότητες να δηλώσουν δυσαρεστημένοι σε σχέση με αυτούς που αφιερώνουν λιγότερο χρόνο.
       
      Δέκα ώρες την εβδομάδα είναι πολλές, όμως και όσοι περνούν έξι έως εννέα ώρες την εβδομάδα στα social media εξακολουθούν να έχουν 47% περισσότερες πιθανότητες να δηλώσουν δυσαρεστημένοι σε σχέση με αυτούς που τα χρησιμοποιούν λιγότερο. Αντίθετα όσοι περνούν χρόνο, περισσότερο από το μέσο όρο με τους φίλους τους, είναι λιγότερο πιθανό να δηλώσουν δυσαρεστημένοι από αυτούς που περνούν λιγότερο χρόνο.
       
      Φυσικά, αυτές οι έρευνες δεν αποδεικνύουν απερίφραστα ότι ο χρόνος μπροστά στην οθόνη προκαλεί δυστυχία, είναι επίσης πιθανό οι δυστυχισμένοι έφηβοι να περνούν περισσότερο χρόνο online. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ο χρόνος μπροστά στην οθόνη, και ιδίως η χρήση των κοινωνικών μέσων, προκαλεί δυστυχία. Σε μια από αυτές, φοιτητές απαντούσαν επί δυο εβδομάδες, πέντε φορές την ημέρα, μέσω Facebook, πόσο ευχαριστημένοι ή δυσαρεστημένοι ήταν και για πόσο χρόνο χρησιμοποίησαν το Facebook. Όσο περισσότερο χρησιμοποιούσαν το Facebook τόσο πιο δυστυχισμένοι ένιωθαν. Αυτή η δυστυχία, ωστόσο, δεν τους έκανε απαραίτητα να χρησιμοποιούν περισσότερο το Facebook.
       
      Μια μοναχική γενιά
       
      Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook υπόσχονται να μας φέρνουν σε επαφή με τους φίλους μας. Αλλά οι έφηβοι της iGen γενιάς, σύμφωνα με τα δεδομένα, είναι μια μοναχική και απομονωμένη γενιά. Οι έφηβοι που επισκέπτονται συχνά τα social media αλλά βλέπουν λιγότερο συχνά τους φίλους τους δηλώνουν πολύ συχνά ότι αισθάνονται μοναξιά ή ότι θα ήθελαν να έχουν περισσότερους φίλους. Τα αισθήματα μοναξιάς στους εφήβους αυξήθηκε το 2013 και έκτοτε παρέμειναν υψηλά.
       
      Αυτό δεν σημαίνει πάντοτε ότι, σε ατομικό επίπεδο, τα παιδιά που περνούν περισσότερο χρόνο online είναι πιο απομονωμένα από τα παιδιά που περνούν λιγότερο χρόνο online. Οι έφηβοι που ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στα social media, περνούν κατά μέσο όρο, περισσότερο χρόνο με τους φίλους τους και συνήθως οι κοινωνικοί έφηβοι είναι πιο ανοιχτοί και στα social media και στους φυσικούς χώρους. Αλλά σε επίπεδο γενιάς, όταν οι έφηβοι ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στα Smartphones και λιγότερο χρόνο σε προσωπικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, η μοναξιά είναι πιο συνηθισμένη.
       
      Κατάθλιψη και τάσεις αυτοκτονίας
       
      Το ίδιο είναι και η κατάθλιψη. Για άλλη μια φορά, το αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων μπροστά στην οθόνη είναι αδιαμφισβήτητο: Όσο περισσότερο χρόνο καταναλώνουν σε αυτές οι έφηβοι, τόσο πιο πιθανό είναι να αναφέρουν συμπτώματα κατάθλιψης. Οι 14χρονοι που χρησιμοποιούν πάρα πολύ τα social media, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης κατά 27%, ενώ όσοι ασχολούνται με αθλήματα και άλλες δραστηριότητες αντιμετωπίζουν μειωμένο κίνδυνο.
       
      Οι έφηβοι που περνούν τρεις ώρες την ημέρα ή και περισσότερο μπροστά στην οθόνη είναι κατά 35% πιθανότερο να εμφανίσουν τάσεις αυτοκτονίας, να σχεδιάσουν για παράδειγμα την αυτοκτονία τους. Η απομόνωση των παιδιών βαίνει αυξανόμενη. Από το 2007 το ποσοστό αυτοκτονίας στους εφήβους έχει μειωθεί, όμως ο ρυθμός έχει αυξηθεί. Σύμφωνα με τις έρευνες, δεδομένου ότι οι έφηβοι έχουν αρχίσει να περνούν λιγότερο χρόνο μαζί, είναι λιγότερο πιθανό να σκοτώσουν ο ένας τον άλλο και περισσότερο πιθανό να αυτοκτονήσουν.
       
      Το 2011 για πρώτη φορά σε 24 χρόνια, στην Αμερική, το ποσοστό των αυτοκτονιών στους εφήβους ήταν υψηλότερο από το ποσοστό ανθρωποκτονιών. Φυσικά η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας δεν είναι η μόνη αιτία για την κατάθλιψη και τις αυτοκτονίες. Το ποσοστό αυτοκτονίας των εφήβων ήταν ακόμη υψηλότερο στη δεκαετία του 1990, πολύ πριν υπάρξουν Smartphones. Ωστόσο, σήμερα περίπου τέσσερις φορές περισσότεροι Αμερικανοί παίρνουν αντικαταθλιπτικά τα οποία συχνά είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία σοβαρής κατάθλιψης, στον τύπο δηλαδή που συνδέεται στενότερα με την αυτοκτονία.
       
      Έλλειψη ύπνου
       
      Ένας άλλος παράγοντας εδώ είναι η έλλειψη ύπνου. Σχεδόν όλοι έφηβοι δηλώνουν ότι κοιμούνται με το τηλέφωνο κάτω από το μαξιλάρι τους ή δίπλα τους, πάνω στο στρώμα. Είναι το τελευταίο πράγμα που κοιτούν πριν πάνε για ύπνο και το πρώτο όταν ξυπνούν. Αν ξυπνήσουν τη νύχτα είναι πολύ πιθανό να κοιτάξουν το τηλέφωνο. Παρουσιάζουν μια τάση εμμονής και εθισμού την οποία παραδέχονται: «Ξέρω ότι δεν πρέπει αλλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς» ή «Το να έχω το τηλέφωνο κοντά μου όταν κοιμάμαι μου δημιουργεί μια παρηγοριά».
       
      Όμως τελικά το smartphone κόβει τον ύπνο των εφήβων. Πολλοί έφηβοι πλέον κοιμούνται λιγότερες από επτά ώρες τις περισσότερες νύχτες, ενώ οι ειδικοί λένε ότι πρέπει να κοιμούνται τουλάχιστον εννέα. Περίπου 57% περισσότεροι έφηβοι στερήθηκαν από τον ύπνο τους το 2015 σε σχέση με το 1991. Από το 2012 έως το 2015 τουλάχιστον 22% περισσότεροι έφηβοι δεν κοιμόντουσαν για πάνω από επτά ώρες. Δυο έρευνες έδειξαν επίσης ότι οι έφηβοι που περνούν τρεις ή περισσότερες ώρες την ημέρα online είναι 28% πιο πιθανό να κοιμηθούν για λιγότερο από επτά ώρες και οι έφηβοι που επισκέπτονται καθημερινά τα social media είναι 19% πιο πιθανό να στερηθούν ύπνο. Επίσης τα παιδιά που χρησιμοποιούν μια ηλεκτρονική συσκευή πριν κοιμηθούν είναι πιο πιθανό να κοιμηθούν λιγότερο από ότι θα έπρεπε, να κάνουν κακό ύπνο και να νιώσουν δυο φορές και πλέον περισσότερη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα παιδιά που διαβάζουν ένα βιβλίο ή περιοδικό είναι λιγότερο πιθανό να στερηθούν ύπνο ενώ ακόμη και η παρακολούθηση τηλεόρασης αρκετές ώρες την ημέρα συνδέεται λιγότερο με την έλλειψη ύπνου σε σχέση με τα Smartphones.
       
      Η έλλειψη ύπνου συνδέεται με πολλά ζητήματα, όπως τη συλλογιστική, την ευαισθησία σε ασθένειες, την αύξηση σωματικού βάρους και την υψηλή πίεση. Επίσης επηρεάζει τη διάθεση: Οι άνθρωποι που δεν κοιμούνται αρκετά είναι επιρρεπείς σε κατάθλιψη και άγχος. Είναι δύσκολο πάντως να βρεθεί η αιτιακή σχέση. Τα Smartphones θα μπορούσαν να προκαλέσουν έλλειψη ύπνου, που οδηγεί σε κατάθλιψη, ή θα μπορούσαν να προκαλέσουν κατάθλιψη που οδηγεί σε έλλειψη ύπνου.
       
      Ο ψυχικός φόρος των social media
       
      Ποια είναι η σύνδεση μεταξύ των Smartphones και των ψυχολογικών δυσκολιών που αντιμετωπίζει αυτή η γενιά; Τα social media εκτός από το να βοηθούν τους εφήβους να επικοινωνούν, αυξάνουν και την ανησυχία τους ότι μένουν εκτός παρέας. Τα παιδιά όταν συναντιούνται το τεκμηριώνουν ασταμάτητα με αναρτήσεις και φωτογραφίες στο Snapchat, το Instagram, το Facebook. Τα παιδιά που δεν προσκλήθηκαν στην παρέα το μαθαίνουν άμεσα. Κατά συνέπεια αυξάνεται ο αριθμός των εφήβων που αισθάνονται ότι έχουν μείνει εκτός κι αυτό συμβαίνει σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Όπως και η αύξηση της μοναξιάς, η αύξηση της αίσθησης απομάκρυνσης είναι τάχιστη και σημαντική.
       
      Η αίσθηση αυτή είναι πολύ πιο αυξημένη στα κορίτσια, τα οποία χρησιμοποιούν πολύ συχνότερα τα social media. Ωστόσο, έχει αυξηθεί και στα αγόρια σε σχέση με το παρελθόν. Επίσης τα social media επιβάλλουν έναν ψυχικό φόρο στους εφήβους που περιμένουν μέσω αυτών να επιβεβαιώσουν την συμπάθεια και την αποδοχή από τους άλλους. «Αισθάνομαι νευρική για το τι σκέφτονται και τι θα πουν οι άλλοι. Με ενοχλεί όταν ανεβάζω κάποια φωτογραφία και δεν παίρνω ένα συγκεκριμένο ποσοστό από likes», λέει μια 13χρονη έφηβη.
       
      Τα κορίτσια έχουν επίσης αυξημένα συμπτώματα κατάθλιψης. Στα αγόρια τα συμπτώματα αυτά αυξήθηκαν κατά 21% από το 2012 έως το 2015, ενώ στα κορίτσια αυξήθηκαν κατά 50%. Η αύξηση στις αυτοκτονίες ήταν επίσης μεγαλύτερη στα κορίτσια. Ο ρυθμός αυξήθηκε και στα δυο φύλα. Τρεις φορές περισσότερα κορίτσια ηλικίας 12 έως 14 ετών αυτοκτόνησαν το 2015 σε σχέση με το 2007, ενώ δυο φορές περισσότερα αγόρια. Πάντως ο ρυθμός αυτοκτονιών στα αγόρια είναι και πάλι υψηλότερος επειδή εν μέρη χρησιμοποιούν πιο θανατηφόρες μεθόδους. Ωστόσο, πλέον η ψαλίδα κλείνει σε σχέση με τα κορίτσια.
       
      Cyberbullying
       
      Οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα κορίτσια θα μπορούσαν να έχουν τις ρίζες τους στο γεγονός ότι είναι πιο πιθανό να βιώσουν διαδικτυακό εκφοβισμό. Στα αγόρια το bullying έχει περισσότερο σωματικές διαστάσεις. Τα κορίτσια συνήθως το κάνουν υπονομεύοντας τη φήμη ή τις κοινωνικές σχέσεις κάποιου άλλου. Τα social media προσφέρονται για τα δυο αυτά ήδη bullying καθώς ευνοούν τον αποκλεισμό.
       
      Οι εταιρείες social media γνωρίζουν αυτά τα προβλήματα και σε κάποιο βαθμό προσπάθησαν να αποτρέψουν το διαδικτυακό bullying. Αλλά τα διάφορα κίνητρα που έχουν είναι πολύπλοκα. Ένα πρόσφατο έγγραφο του Facebook που είδε το φως της δημοσιότητας έδειχνε ότι η εταιρεία διατεινόταν στους διαφημιστές ότι έχει την ικανότητα να καθορίζει τη συναισθηματική κατάσταση των εφήβων με βάση την συμπεριφορά τους στην πλατφόρμα και ακόμη και να εντοπίζει «τις στιγμές που οι νέοι χρειάζονται ‘ενέσεις’ αυτοπεποίθησης». Το Facebook παραδέχτηκε ότι το έγγραφο ήταν πραγματικό αλλά αρνήθηκε ότι προσφέρει «εργαλεία για να στοχεύονται οι άνθρωποι με βάση τη συναισθηματική τους κατάσταση».
       
      Οι κίνδυνοι για την ενηλικίωση
       
      Οι συσχετισμοί μεταξύ της κατάθλιψης και της χρήσης των Smartphones είναι αρκετά ισχυροί ώστε να υποδηλώνουν ότι οι γονείς θα πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά τους να το χρησιμοποιούν σε σύνεση και υπευθυνότητα. Όπως έχει πει ο συγγραφέας τεχνολογίας, Νικ Μπίλτον, είναι μια πολιτική που ακολουθούν τα στελέχη της Silicon Valley. Ακόμα και ο Στιβ Τζομπς περιόριζε στα παιδιά του τη χρήση των συσκευών που εκείνος εφηύρε.
       
      Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο το πώς τα παιδιά βιώνουν την εφηβεία. Η συνεχής παρουσία των smartphones είναι πιθανό να τα επηρεάσει και στην ενηλικίωση. Μεταξύ των ανθρώπων που υποφέρουν από ένα επεισόδιο κατάθλιψης, τουλάχιστον οι μισοί εμφανίζουν κι άλλο επεισόδιο αργότερα στη ζωή τους.
       
      Η εφηβεία είναι μια περίοδος κλειδί για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων. Καθώς οι έφηβοι δαπανούν όλο και λιγότερο χρόνο με τους φίλους τους πρόσωπο με πρόσωπο έχουν λιγότερες ευκαιρίες να τις εξασκήσουν. Την επόμενη δεκαετία, μπορεί να δούμε ενήλικες που θα γνωρίζουν το σωστό emoji για μια κατάσταση, αλλά όχι τη σωστή έκφραση του ανθρώπινου προσώπου, καταλήγει η Τζιν Μ. Τουέντζ.
       
      Πηγή tvxs.gr
      Περισσότερα...

        0

    16. Αρθρογραφία

      Πώς θα ήταν η Αθήνα αν είχε χτιστεί στις όχθες των ποταμών της

      Engineer

      Ολες οι σημαντικές πόλεις από την αρχαιότητα, τον μεσαίωνα και μέχρι τον τελευταίο αιώνα χτίζονταν πάνω σε ποτάμια και συνδέονταν με ποτάμια. Εκτός από την Αθήνα, στην οποία τα ποτάμι της μπαζώθηκαν και έγιναν άσχημοι αυτοκινητόδρομοι.
      Γνωστές πόλεις όπως το Λονδίνο, η Πράγα, η Κολονία, η Μόσχα, το Παρίσι, η Αγία Πετρούπολη, η Βουδαπέστη, η Βιέννη, κλπ, αλλά και τόσες πανέμορφες άγνωστες πόλεις όπως το Κόμπλενζ, το Μέλκ, το Ουγκλιτς, το Κίζι, το Ρουντεσχάιμ και άλλες έχουν χτιστεί γύρω από τα ποτάμια τους και αποτελούν μαγνήτη για τους ντόπιους κατοίκους και τους τουρίστες.
      Οι γεωτρήσεις του ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών) απέδειξαν ότι οι περισσότεροι δρόμοι της Αθήνας κρύβουν ένα μπαζωμένο ρέμα ή ένα υπόγειο ποτάμι. Ο Ιλισός, ο Ηριδανός, ο Κυκλόβορος, το Λυκόρεμα, ο Βουρλοπόταμος, ο Βοϊδοπνίχτης, ο Αλασσώνας είναι μερικά από αυτά. Σύμφωνα με μελέτη του ΕΜΠ, τα ανοιχτά ρέματα το 1945 είχαν μήκος 1.280 χιλιόμετρα και σήμερα μόλις, 434 χιλιόμετρα, μειώθηκαν, δηλαδή, σε ποσοστό 66,4%. Όπως, δε, προκύπτει από μελέτη του ΙΓΜΕ, πριν από μερικά χρόνια, το 80% των νερών της βροχής το απορροφούσε το έδαφος και μόλις το 20% έπεφτε στην θάλασσα, σήμερα το ποσοστό αυτό έχει αλλάξει δραματικά....

      Ο Κηφισός, το τελευταίο χαμένο ποτάμι του Λεκανοπεδίου
      Η κοίτη του απλώνεται σε έκταση 12.000 στρεμμάτων και η αρχή του εντοπίζεται στην Πάρνηθα, ενώ διέρχεται μέσα από τουλάχιστον δέκα περιοχές της Αττικής, μεταξύ των οποίων η Νέα Ερυθραία, η Κηφισιά, η Λυκόβρυση, η Μεταμόρφωση και η Νέα Φιλαδέλφεια και εκβάλλει στο Φαληρικό όρμο του Σαρωνικού.
      Οι πρώτες αναφορές στον Κηφισό γίνονται από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, περισσότερα από 2000 χρόνια πριν. Ιερός ήταν για τους αρχαίους ο ποταμός Κηφισός, πηγή ζωής για τη μεγάλη, εύφορη πεδιάδα. Δυστυχώς, η υποβάθμιση του Κηφισού και των παραχειμάρρων του τα τελευταία χρόνια, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ανοικτά περιβαλλοντικά μέτωπα του Λεκανοπεδίου.
      Το όνειρο του Φορέα για τον Κηφισό:

      Απόλυτη αδιαφορία
      Το 1994 η κατάσταση του Κηφισού ήταν τόσο άσχημη ώστε εκδόθηκε προεδρικό διάταγμα για τη διαφύλαξή του. Όμως, 13 χρόνια μετά το Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 632/27-6-1994) για τον καθορισμό των ζωνών προστασίας του, ο Κηφισός παραμένει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κακοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος στην πολύπαθη Αττική και ειδικά στους γειτονικούς του Δήμους, ανάμεσα στους οποίους είναι και η Νέα Φιλαδέλφεια.
      Ταυτόχρονα, ο Φορέας Διαχείρισης και Ανάπλασης του Κηφισού που συστάθηκε με Π.Δ. (ΦΕΚ 346/2002), δεν έχει καταφέρει να ασκήσει αποτελεσματικά τις εκτεταμένες αρμοδιότητές του, καθώς δε στελεχώθηκε και δεν του έχουν καταβληθεί οι προβλεπόμενες από το νόμο χρηματοδοτήσεις και κατά συνέπεια δεν λειτούργησε ποτέ.
      Ας σημειωθεί ότι νέα ίχνη από τμήμα του Αδριάνειου υδραγωγείου εντοπίστηκαν από τα μέλη της οικολογικής εξόρμησης Αττικής στην κοίτη του Κηφισού, στο ύψος του αμαξοστασίου των ΗΛΠΑΠ, στη Νέα Φιλαδέλφεια. Στο συγκεκριμένο σημείο, διακρίνονται τρία φρεάτια και λιθοδομές σε μήκος περίπου 50 μέτρων. Το αρχαιολογικό εύρημα υφίσταται φθορές από τα μπάζα και τα σκουπίδια που πετούν ασυνείδητοι από τα γειτονικά κτίρια, ενώ επιβαρύνεται και από τα νερά που εκτρέπονται από την τσιμεντένια πλατφόρμα των ΗΛΠΑΠ, καθώς πρόσφατα προστέθηκαν και επιχωματώσεις και άχρηστα υλικά στον χώρο λόγω ανέγερσης παρακείμενης οικοδομής.

      Αναμνήσεις από τον Κηφισό
      «Η πλημμύρα του 1961 είχε ξεχαστεί και εμείς τα παιδιά παίζαμε στην όχθη του, που πλέον είχε κτισθεί και υψωθεί, κάπου εκεί απέναντι από το εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Μοσχάτο. Ακόμα θυμάμαι τους παππούδες που πέρναγαν τον καιρό τους ψαρεύοντας, τις βάρκες που ελλιμενίζονταν μέσα στο ποτάμι για να προφυλαχθούν από τον άγριο νοτιά, που κατά καιρούς φύσαγε στον Φαληρικό Όρμο και την πιτσιρικαρία που έκανε ποδήλατο ή έπαιζε κάτω από τους ευκαλύπτους, που είχαν φυτευτεί στις όχθες του Κηφισού.
      Βέβαια από τότε τα προβλήματα στο ποτάμι ήταν εμφανή. Η άναρχη ανοικοδόμηση του λεκανοπεδίου, η εγκατάσταση βιομηχανιών και βιοτεχνιών γύρω από το ποτάμι, χωρίς σχεδιασμό και υποδομές επιβάρυναν το περιβάλλον της περιοχής και το ποτάμι ακόμα περισσότερο. Κατά καιρούς λύματα και χημικά απόβλητα έφταναν και φτάνουν μέχρι κάτω στις εκβολές του ποταμού προκαλώντας δυσοσμία στην περιοχή ή βάφοντας τα νερά του ποταμού και του Φαληρικού Όρμου με διάφορα περίεργα χρώματα. Μεγαλώνοντας παρακολουθούσαμε σιγά – σιγά την καταστροφή του ποταμού Κηφισού.

      Οι βάρκες σάπισαν, οι ψαράδες χάθηκαν. Οι ευκάλυπτοι κόπηκαν, γιατί οι ρίζες τους ήταν επικίνδυνες για τις πολυκατοικίες, που με την αντιπαροχή κτίζονταν δεξιά και αριστερά του ποταμού. Οι όχθες από χώρος παιχνιδιού έγιναν χώρος στάθμευσης για οχήματα. Η ιδεολογία του τσιμέντου κυριάρχησε κι εδώ. Τα αυτοκίνητα αυξήθηκαν και η αναζήτηση νέων δρόμων για να κινηθούν έγινε το μεγάλο θέμα όλων των σχεδίων ανάπτυξης. Ο Κηφισός από δρόμος του νερού προς την θάλασσα και δίοδος του αέρα από την θάλασσα προς το χτισμένο ασφυκτικά λεκανοπέδιο, εύκολα έπεσε θύμα της πολιτικής «ανάπτυξη με αυτοκινητόδρομους» γράφει ο Μπάμπης Μπιλίνης στη 2η Επιστημονική Διημερίδα για τον Κηφισό που έγινε τον Δεκέμβριο του 2009.
      Οι αντιδράσεις των κατοίκων
      Το 1999 τα σχέδια για δρόμο πάνω από το ποτάμι είχαν οριστικοποιηθεί και επιτροπή κατοίκων είχε πάει στο υπουργείο για να μεταφέρει την αντίδρασή της. Συναντήθηκαν με κάποιο αρμόδιο διευθυντή, που για να τους πείσει για την αναγκαιότητα του έργου, άνοιξε πάνω σε ένα τραπέζι μια μεγάλη αεροφωτογραφία. Τους έδειξε ότι όλα ήταν χτισμένα –τσιμέντο παντού- και η μόνη ελεύθερη λωρίδα ήταν ο Κηφισός.
      «Από που θέλετε να περάσει ο δρόμος, είπε. Δεν υπάρχει άλλος χώρος».
      Με αυτές λοιπόν τις πολιτικές πορευτήκαμε την τελευταία δεκαετία. Ήρθε και η «μεγάλη ιδέα» των Ολυμπιακών Αγώνων και ο Αυτοκινητόδρομος ταχείας κυκλοφορίας πάνω από τον Κηφισό έγινε μέρος του μεγάλου ολυμπιακού δακτυλίου.
      Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει ότι το έργο είναι ασύμβατο με την περιοχή και τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει στους κατοίκους πολλά. Αρκεί μια μικρή βόλτα για να τα δει κάποιος.
      Επειδή έπρεπε να συνδεθεί με την υπερυψωμένη παραλιακή λεωφόρο, ο δρόμος υψώθηκε πάνω από το ποτάμι περνώντας κυριολεκτικά πάνω από διώροφες οικοδομές.


      Άλλαξε το μικροκλίμα της περιοχής
      Ο όγκος του τσιμέντου είναι τόσος πολύς που το μικροκλίμα της περιοχής άλλαξε. Η αύρα της θάλασσας πια δεν περνά και το καλοκαίρι η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη. Ο όγκος του δρόμου σκοτείνιασε την περιοχή και ο ήλιος δεν βλέπει αρκετά τις παρακηφίσιες κατοικίες.
      Ακόμα και το οδικό έργο μέσα σε πέντε χρόνια έφτασε στα όριά του.
      Τα μποτιλιαρίσματα στον δρόμο ταχείας κυκλοφορίας σχεδόν καθημερινά, κάνοντας ακόμα μεγαλύτερο το πρόβλημα του θορύβου και το καυσαέριο στα πνευμόνια των κατοίκων περισσότερο. Ο θόρυβος, τα ανήλιαγα νερά κάτω από τον δρόμο, τα κουνούπια από τα στάσιμα σκοτεινά νερά, η δυσοσμία κάνουν την ζωή των κατοίκων δύσκολη και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής εμφανή.
      Ποιοί μπάζωσαν τον Ιλισσό
      Αθήνα, 1937, κάλυψη Ιλισού. Ο Διοικητής Πρωτευούσης (επί δικτατορίας Μεταξά) Κωνσταντίνος Κοτζιάς επισκέπτεται τα έργα της κάλυψης Ιλισού. Στις αρχές του 20ου αιώνα ολόκληρη η περιοχή μεταξύ Ιλισού και Υμηττού είχε κηρυχθεί αναδασωτέα και είχε φυτευτεί.
      Στη δεκαετία του ’50, επί Κωνσταντίνου Καραμανλή, ολοκληρώθηκε η κάλυψη της κοίτης του ποταμού και τη θέση του ποταμού πήραν οι οδοί Μιχαλακοπούλου, Βασιλέως Κωνσταντίνου και Καλλιρόης. Το έργο είχε ξεκινήσει το 1939 και το θεμελίωσε ο Μεταξάς με τη χαρακτηριστική φράση : «Θάπτομεν τον Ιλισόν».

      Ο ποταμός Ηριδανός, στον Κεραμεικό:

      Οι «καταρράκτες του Ιλισσού»:

      Πώς θα ήταν η ΑΘήνα -Οπως και οι άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες:


       
      Περισσότερα...

        9

    17. Αρθρογραφία

      ΥΠΕΝ: Σχεδιασμός για τη διάσωση των διατηρητέων κτιρίων

      steve aris

      Η προστασία και διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου και ο χαρακτήρας ολόκληρων εθνών, πολιτισμών και εποχών διαφαίνονται μέσα από το σύνολο των αρχιτεκτονικών έργων τους. Η Ελλάδα διαθέτει σημαντικό πολιτιστικό πλούτο και κατέχει μια αξιόλογη θέση στον παγκόσμιο πολιτιστικό χάρτη. Λόγω της μακράς και πλούσιας ιστορίας της αποτελεί μια από τις χώρες που διαθέτουν πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά. Το πολιτιστικά μνημεία καθώς και το πλήθος των ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος κτιρίων που βρίσκονται σχεδόν σε κάθε πόλη της αποτέλεσαν και αποτελούν χαρακτηριστικές εικόνες της χώρας και αναγνωρίζονται διεθνώς ως επιτεύγματα ιδιαίτερης ιστορικής αλλά και καλλιτεχνικής αξίας.
      Ωστόσο, η ανεπανόρθωτη καταστροφή επί σειρά ετών ενός τεράστιου τμήματος της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της χώρας είναι, δυστυχώς, γεγονός αναμφισβήτητο. Η ανάγκη διατήρησης, προστασίας και επανάχρησης αξιόλογων και διατηρητέων κτιρίων υπαγορεύεται επιπλέον από την αναγκαιότητα αντίστασης στην καθημερινή υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος σαν σύστημα ισορροπίας, ποικιλίας και μέτρου για το σύγχρονο αστικό περιβάλλον.
      Σε αυτή τη χρονική στιγμή, όπου ο ρόλος των πόλεων έχει αναδειχθεί ως ο πλέον σημαντικός για το παρόν και το μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας και δραστηριότητας, ένα νέο πρόγραμμα με ολοκληρωμένες δράσεις για την αναγέννηση αξιόλογων, αλλά επικίνδυνων για τη δημόσια ασφάλεια, κτισμάτων έχει προετοιμαστεί από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
      Αντικείμενο του προγράμματος είναι η προστασία και η ανάδειξη της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας και πιο συγκεκριμένα των ιστορικών και αξιόλογων κτιρίων μέσω ενός χρηματοδοτικού εργαλείου (προγράμματος) που απευθύνεται στους ιδιοκτήτες ή άμεσα επωφελούμενους των εν λόγω ακινήτων και φέρει τον τίτλο «Διατηρώ».
      Το πρόγραμμα θα χρηματοδοτηθεί από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης με εκτιμώμενο προϋπολογισμό τα 200 εκατομμύρια ευρώ. Στην ανωτέρω προσπάθεια προστίθεται η ενεργοποίηση του εργαλείου της Τράπεζας Γης και της Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης που θα δώσει τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες των διατηρητέων κτιρίων να δώσουν τους τίτλους του υπόλοιπου συντελεστή και να μπορέσουν με τα χρήματα που θα πάρουν να αποκαταστήσουν το κτίριο.
      Είναι σαφές ότι πρόκειται για μια ολοκληρωμένη προσπάθεια, η οποία για πρώτη φορά ενεργοποιεί μηχανισμούς και χρηματοδοτικά εργαλεία, ώστε να καταστεί δυνατόν να μην καταρρεύσουν ή εγκαταλειφτούν τα διατηρητέα και αξιόλογα κτίρια της χώρας.
      * Ο Ευθύμιος Μπακογιάννης είναι γενικός γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
      Εφημερίδα "Τα Νέα"
      Περισσότερα...

        4

    18. Αρθρογραφία

      Η σωστή σήμανση το πρώτο βήμα προς την Βιώσιμη Κινητικότητα

      Engineer

      Αν και η σήμανση αποτελεί το βασικό στοιχείο της Βιώσιμης Κινητικότητας, εντούτοις μια και μόνο ματιά στον Οδηγό που έχει εκδώσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος ρίχνει φως στο πόσο στρεβλά χρησιμοποιείται η σήμανση από τους δήμους. 
      Γιορτάζοντας λοιπόν την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Βιώσιμης Κινητικότητας οι δήμοι με πολύ μικρό κόστος που θα επιφέρει μια τεράστια βελτίωση στον στόχο της Βιώσιμης Κινητικότητας δεν έχουν παρά να ρίξουν μια ματιά στον Οδηγό και να διορθώσουν ή να προσθέσουν ενδιαφέροντα σημεία που θα διευκολύνουν τη πρόσβαση, θα βελτιώσουν την ασφάλεια και θα αναπτύξουν την συνείδηση Βιώσιμη Κινητικότητας στους κατοίκους τους.
      Επίσης μια ματιά στο site της ΣΗΜΑ της μεγαλύτερης εταιρείας σήμανσης στην Ελλάδα θα δώσει πολλές ιδέες και μια συνολική εικόνα των δυνατοτήτων που υπάρχουν σήμερα για να συμβάλουν οι δήμοι στην Ανάπτυξης της Βιώσιμης Κινητικότητας.
      Σύμφωνα με τον Οδηγό του Υπ. Περιβάλλοντος, ονομάζεται σήμανση το σύνολο των συμβόλων και κειμένων που διευκολύνουν στον προσανατολισμό και στην κίνηση όλων των ατόμων στο δομημένο περιβάλλον. Ακόμη σήμανση θεωρείται και κάθε άλλο μέσο που διευκολύνει στην ασφαλή διακίνηση και πληροφόρηση, όπως φωτεινά και ηχητικά σήματα, διαφοροποιήσεις υλικών μέσω χρώματος και/ή υφής, σχέδια, προπλάσματα κλπ. 

      2. Γενικές αρχές σήμανσης 
      Κατά τη μελέτη κτιρίων που χρησιμοποιούνται από το κοινό, υπαίθριων χώρων ανοικτών στο κοινό, κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων (ΓΟΚ 85 Ν 1577/85 άρθρο 2) πρέπει να γίνεται μελέτη σήμανσης. Σε στρατηγικά σημεία των παραπάνω χώρων πρέπει να υπάρχει απλοποιημένο σχέδιο κάτοψης ή και πρόπλασμα με επισήμανση των θέσεων στάθμευσης, των εισόδων, του γραφείου πληροφοριών, των θέσεων κατακόρυφης κυκλοφορίας, των χώρων υγιεινής, των χώρων και σημείων ενδιαφέροντος κλπ. Η ύπαρξη σωστής σήμανσης είναι ιδιαίτερα σημαντική σε περιπτώσεις κινδύνου, για την εύκολη εύρεση των σημείων διαφυγής και την γρήγορη εκκένωση των χώρων. 
      Τα σύμβολα, πικτογράμματα, σχέδια, κείμενα κλπ που αποτελούν την σήμανση πρέπει να είναι τυποποιημένα, απλά, ευδιάκριτα, σε αντίθεση με το υπόβαθρό τους, τοποθετημένα σε θέσεις ανάλογα με το μέγεθός τους και τη λειτουργία τους. Όταν βρίσκονται σε θέσεις προσεγγίσιμες από άτομα με προβλήματα στην όραση, πρέπει να είναι ανάγλυφα και να συνοδεύονται από κείμενο σε γραφή Braille. Πρέπει να επαναλαμβάνονται όπου υπάρχει αλλαγή κατεύθυνσης ή όπου μπορεί να προκληθεί αμφιβολία, όσον αφορά στην επιλογή της επιθυμητής διαδρομής ή εξόδου διαφυγής. 
      Η μελέτη σήμανσης πρέπει να λαμβάνει υπ' όψιν τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες όλων των ατόμων, ιδιαίτερα δε των εμποδιζομένων ατόμων στα οποία περιλαμβάνονται και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Από την παραπάνω κατηγορία τα άτομα που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα στην ανεμπόδιστη, αυτόνομη και ασφαλή διακίνηση είναι αυτά που έχουν κινητικές κι αισθητήριες αναπηρίες. Αν για τους υπόλοιπους πολίτες η ύπαρξη σήμανσης και παροχής πληροφοριών συμβάλλει στον καλύτερο προσανατολισμό και ασφάλειά τους, για τα άτομα με ειδικές ανάγκες αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δυνατότητα πρόσβασης, κίνησης και παραμονής τους στους δημόσιους χώρους. Όταν υπάρχει σήμανση αναφερόμενη σε προσφερόμενες εξυπηρετήσεις σε άτομα με ειδικές ανάγκες πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από το ∆ιεθνές Σύμβολο Πρόσβασης Αναπήρων (∆ΣΠ). 1 
      Πάντως το πρόβλημα της πρόσβασης δεν είναι κάτι που σχετίζεται ιδιαίτερα με τους ανάπηρους. Η προσβασιμότητα πρέπει να θεωρείται μία βασική ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος.Η παροχή πληροφοριών μόνο με χρωματικό κώδικα πρέπει να αποφεύγεται. Άτομα με αχρωματοψία μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολία στην κατανόησή της. Σήμανση που αφορά μία συγκεκριμένη πληροφορία πρέπει να εμφανίζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο, ώστε να είναι εύκολα αναγνωρίσιμη. Η πολυσήμανση, τα εκτενή κείμενα, ο συνδυασμός ή η παράθεση διαφημιστικών πινακίδων και πινακίδων σήμανσης πρέπει να αποφεύγονται γιατί προκαλούν σύγχυση. Επίσης οι επιφάνειες των πινακίδων πρέπει να είναι μη ανακλαστικές (ματ) σε έντονη χρωματική αντίθεση με τον περιβάλλοντα χώρο. 
      Προσοχή πρέπει να δίνεται στον τρόπο τοποθέτησης και στην επιλογή της θέσης των πινακίδων σήμανσης, ώστε αυτές να μην αποτελούν εμπόδιο ή κίνδυνο για ορισμένες κατηγορίες ατόμων. Πχ οι πινακίδες οδικής σήμανσης όταν βρίσκονται τοποθετημένες μέσα στην πόλη συχνά αποτελούν εμπόδιο για τα άτομα σε αμαξίδιο και κίνδυνο για τα άτομα με προβλήματα στην όραση. 
      Η σωστή αρχιτεκτονική μελέτη παίζει σπουδαίο ρόλο στον προσανατολισμό των ατόμων. Σημαντικός είναι ο απλός και καθαρός σχεδιασμός ο οποίος δίνει δυνατότητα καλής αντίληψης του περιβάλλοντος, περιλαμβάνοντας εύκολα αναγνωρίσιμα σημεία προσανατολισμού, τοποθέτηση λειτουργιών που έχουν σχέση μεταξύ τους κοντά κλπ. Ανελκυστήρες, γραφεία πληροφοριών, δημόσια τηλέφωνα ή τηλεφωνικοί θάλαμοι, κλιμακοστάσια, χώροι υγιεινής κλπ πρέπει να γίνονται εύκολα αντιληπτοί, ευρισκόμενοι σε προφανείς θέσεις, οι οποίες κατά προτίμηση πρέπει να γειτνιάζουν. Μία οργάνωση των χώρων που ακολουθεί τις παραπάνω αρχές διευκολύνει και στην καλύτερη σήμανσή τους. 
      Ο φωτισμός δεν πρέπει να είναι εκτυφλωτικός, πρέπει όμως να είναι άπλετος ιδιαίτερα σε εισόδους, ανελκυστήρες, αίθουσες διαλέξεων κλπ. Πρέπει να αποφεύγεται η απότομη μετάβαση από φωτεινούς σε σκοτεινούς χώρους. Η σήμανση πρέπει να φωτίζεται, πρέπει όμως να αποφεύγονται οι ανακλάσεις. Συνιστάται φωτισμός ο οποίος παρέχει καλή απόδοση των χρωμάτων. 
      Η επιλογή των υλικών μπορεί να διαφοροποιήσει χώρους και λειτουργίες αλλά και να βελτιώσει την ηχητική τους κατάσταση. 
      Η χρήση οπτικοακουστικής και ηλεκτρονικής σήμανσης πρέπει να ακολουθεί τις ίδιες αρχές που έχει και η υπόλοιπη σήμανση.
      Διαβάστε όλον τον Οδηγό εδώ
      Περισσότερα...

        1

    19. Αρθρογραφία

      Οικιστικές Πυκνώσεις κατά το Νόμο 4685/2020

      Engineer

      Με τον Ν. 4685/2020 επιχειρείται η τακτοποίηση των κατοικιών που βρίσκονται  σε οικιστικές πυκνώσεις μέσα από μια διαδικασία προσωρινής εξαίρεσης από την κατεδάφιση και τις λοιπές διοικητικές κυρώσεις. Κατά το άρθρο 51 Ν.4685/2020, ως οικιστικές πυκνώσεις ορίζονται  οι συγκεντρώσεις κατοικιών οι οποίες παρουσιάζουν  λειτουργική ενότητα (λόγω του αριθμού τους, της εγγύτητας μεταξύ τους, της εξυπηρέτησής τους από κοινά δίκτυα {ύδρευσης, ενέργειας κλπ}), όπως προκύπτουν από τις οικονομοτεχνικές μελέτες του άρθρου 53.  Κατοικίες και κατασκευές που τις συνοδεύουν οι οποίες βρίσκονται σε οικιστικές πυκνώσεις εντός περιοχών που περιλαμβάνονται σε αναρτημένους ή κυρωμένους δασικούς χάρτες ή βρίσκονται σε δάση/δασικές εκτάσεις σε περιοχές για τις οποίες δεν έχει γίνει ανάρτηση δασικού χάρτη μπορούν να εξαιρεθούν προσωρινά από την κατεδάφιση και τις λοιπές διοικητικές κυρώσεις (σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 52-55 Ν. 4685/2020).   
      Αποκλείεται η υπαγωγή στην διάταξη του άρθρου 55 για:
      1)  κτίρια τα οποία δεν έχουν τον χαρακτήρα κατοικίας ή κατασκευής που συνοδεύει την κατοικία.
      2) κτίρια και λοιπές κατασκευές που έχουν ανεγερθεί μετά τις 28-7-2011.
      3) κτίρια και κατασκευές που βρίσκονται σε περιοχές του δικτύου Natura 2000,  σε υγροτόπους που προστατεύονται με την συνθήκη Ramsar, σε περιοχές για τις οποίες ισχύουν ειδικές προστατευτικές διατάξεις για την φύση  ή το τοπίο , εκτός αν κατασκευάστηκαν πριν τον χαρακτηρισμό αυτών των περιοχών.
      4) κτίρια – κατασκευές σε περιοχές υποχρεωτικά αναδασωτέες λόγω πυρκαϊάς, τα οποία έχουν ανεγερθεί μετά την κήρυξη της αναδάσωσης.
      5) κτίρια – κατασκευές που η διατήρησή τους παρακωλύει την διαφυγή πολιτών ή την πρόσβαση πυροσβεστικών οχημάτων  σε περίπτωση πυρκαϊάς ή άλλου κινδύνου από φυσικά φαινόμενα.
      6)  Κτίρια και λοιπές κατασκευές που εμπίπτουν στις περιπτώσεις δ`, ε`, ζ`, η`, θ`, ι`, ια`, ιγ`, ιδ`, ιε`, ιστ`, ιζ` και ιη` της παραγράφου 1 του άρθρου 89 του ν. 4495/2017.
      Ο κύριος, νομέας ή κάτοχος της κατοικίας  υποβάλλει αίτηση για την υπαγωγή στην διάταξη του άρθρου 55 σε  διαδικτυακή πλατφόρμα που τηρεί το ''ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ”. Δικαίωμα υποβολής της αίτησης έχουν και όσοι κατέθεσαν αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος δασικού χάρτη, αντιρρήσεις, αίτηση ακύρωσης ή οποιοδήποτε διοικητικό ή ένδικο βοήθημα με το οποίο αμφισβητούν ότι η ιδιοκτησία τους έχει δασικό χαρακτήρα. Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει :α) περιγραφή κατοικίας – κατασκευών ως προς την δομημένη επιφάνεια, την κάλυψη και το ύψος. β)Χρήση κατοικίας. γ) εντοπισμό της κατοικίας στην ιστοσελίδα “ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ”, στον διαδικτυακό τόπο ανάρτησης δασικών χαρτών και υποβολής αντιρρήσεων δ)Υπεύθυνη δήλωση για την αλήθεια των υποβαλλόμενων στοιχείων
      Η υποβολή της αίτησης έχει ως συνέπεια την άμεση αναστολή των διοικητικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί, την μη επιβολή νέων , συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής εξαίρεσης από την κατεδάφιση  μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας του άρθρου 55. Η αναστολή και η προσωρινή εξαίρεση από την κατεδάφιση δεν ισχύει όταν είναι επιβεβλημένη η άμεση κατεδάφιση  λόγω άμεσου κινδύνου για την ζωή, το περιβάλλον ή την περιουσία.
      Αν έχει αναρτηθεί ο δασικός χάρτης, η προθεσμία υποβολής της αίτησης  είναι 6 μήνες από την έναρξη ισχύος του Ν. 4685/2020. Αν ο δασικός χάρτης αναρτηθεί μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 4685/2020, η προθεσμία υποβολής της αίτησης είναι 6 μήνες από την ανάρτηση του δασικού χάρτη. Δεν αναστέλλεται η προθεσμία για όσους έχουν υποβάλλει αντιρρήσεις, αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος, αίτηση ακύρωσης ή έχουν αμφισβητήσει με διοικητική ή δικαστική διαδικασία τον δασικό χαρακτήρα της έκτασης όπου βρίσκεται η κατοικία τους.
      Για κάθε Περιφέρεια της χώρας συντάσσεται οικονομοτεχνική μελέτη (άρθρο 53 Ν 4685/2020), στην οποία καταγράφεται η δόμηση των εκτάσεων που περιλαμβάνονται στους αναρτημένους ή κυρωμένους δασικούς χάρτες ή σε δασικές περιοχές αν δεν έχει γίνει ανάρτηση ή κύρωση δασικού χάρτη.
      Στην οικονομοτεχνική μελέτη περιγράφονται: ο αριθμός, το εμβαδόν, η κάλυψη των κτιρίων και κατασκευών, η χρήση τους, η ημερομηνία κατασκευής, η χωρική κατανομή σε οικιστικές πυκνώσεις, οι συνέπειες διατήρησης των κατασκευών, η αναγκαιότητα άμεσης κατεδάφισης, οι συνέπειες {κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές} που θα έχει τόσο η κατεδάφιση όσο και η προσωρινή διατήρηση των αυθαίρετων κατασκευών, οι αναγκαίες ενέργειες αντιστάθμισης για την διατήρηση του δασικού ισοζυγίου ανά περιοχή μελέτης ή Περιφερειακή Ενότητα ή Περιφέρεια. Οι οικονομοτεχνικές μελέτες καταρτίζονται με βάση στοιχεία που συλλέγονται με κάθε πρόσφορο τρόπο ( αεροφωτογραφίες, δορυφορικές απεικονίσεις, αυτοψία).
      Ύστερα από πρόταση των Υπουργών Οικονομικών και  Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκδίδεται προεδρικό διάταγμα (άρθρο 54 Ν 4685/2020), το οποίο λαμβάνει  υπόψη τις οικονομοτεχνικές μελέτες και καθορίζει:1)  τις περιοχές στις οποίες παρατηρούνται οικιστικές πυκνώσεις για τις οποίες είναι δυνατόν να ισχύσει η προσωρινή εξαίρεση  από την κατεδάφιση και η προσωρινή αναστολή διοικητικών κυρώσεων.
      2) τα  κριτήρια υπαγωγής των οικιών (ιδίως ο βαθμός κατά τον οποίο η προσωρινή εξαίρεση από την κατεδάφιση δεν προκαλεί βλάβη στα δασικά οικοσυστήματα, σε συνδυασμό με μέτρα αντιστάθμισης)
      3)  τις συνέπειες υπαγωγής στις διατάξεις του παρόντος νόμου ( η προσωρινή εξαίρεση από την κατεδάφιση και ο χρόνος αυτής, ο οποίος δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 30 έτη, ανάκληση- αναστολή των ληφθέντων διοικητικών μέτρων, αναστολή επιβολής νέων διοικητικών κυρώσεων, αναστολή εκκρεμών ποινικών διώξεων, μη άσκηση νέων).
      4) τα μέσα απόδειξης για τον χρόνο ανέγερσης και ολοκλήρωσης  των κατοικιών (αεροφωτογραφίες, τίτλοι ιδιοκτησίας, δικαστικές αποφάσεις, έγγραφα δασικών υπηρεσιών, έγγραφα πολεοδομικών υπηρεσιών)
      5)  τον φορέα διαχείρισης και ελέγχου των αποδεικτικών μέσων του χρόνου ολοκλήρωσης των κτιρίων,  την διαδικασία για δειγματοληπτικό έλεγχο των στοιχείων, τις συνέπειες υποβολής ανακριβών στοιχείων
      6) τον τρόπο υπολογισμού ενιαίου προστίμου για την υπαγωγή στον Ν. 4685/2020. Το πρόστιμο υπολογίζεται με βάση το κτίριο, τις συνοδεύουσες κατασκευές, τον καταληφθέντα περιβάλλοντα χώρο,  την επιφάνεια κτιρίου σε τετραγωνικά μέτρα, την παλαιότητα του κτιρίου, την αξία της δασικής γης, το κόστος αναδάσωσης ανά στρέμμα, την αντικειμενική αξία της πλησιέστερης ζώνης. Καθορίζεται επίσης ο τρόπος καταβολής του προστίμου, εφάπαξ ή σε δόσεις, ο αριθμός δόσεων, έκπτωση σε περίπτωση εφάπαξ καταβολής, συνέπειες καθυστέρησης καταβολής,  η διαδικασία κατάθεσης, απόδοσης, εξόφλησης.
      7)  τα μέτρα αντιστάθμισης ( αναδασώσεις, δασοτεχνικά έργα, μελέτες και έργα για την προστασία και διαχείριση δασικών οικοσυστημάτων, κατεδαφίσεις κατασκευών που δεν υπάγονται στις διατάξεις του νόμου.)
       δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας μέσω της οποίας ασκείται εποπτεία  για την μη ανέγερση νέων κατασκευών εντός δασών.
       9) κυρώσεις για τα κτίρια που δεν θα υπαχθούν στις ρυθμίσεις και για τα κτίρια που ανεγείρονται μετά τις 28-7-2011.
      10) τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την υπαγωγή στην ρύθμιση.
      Εντός 6 μηνών από την έκδοση του προεδρικού διατάγματος, ο ενδιαφερόμενος συμπληρώνει την αίτηση με τα δικαιολογητικά που ορίζει το προεδρικό διάταγμα. Αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία, αίρεται η αναστολή των διοικητικών κυρώσεων. Εντός 2 μηνών από την συμπλήρωση των δικαιολογητικών,  γνωστοποιείται στον ενδιαφερόμενο η αποδοχή ή απόρριψη του αιτήματος. Σε περίπτωση απόρριψης, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ασκήσει προσφυγή στο Διοικητικό Πρωτοδικείο. Η προσφυγή δεν παρατείνει την αναστολή. Η αναστολή λήγει αυτοδικαίως με την έκδοση της απορριπτικής απόφασης. Αν γίνει αποδεκτό το αίτημα, η γνωστοποίηση της αποδοχής συνοδεύεται από τον υπολογισμό του καταβλητέου προστίμου, το οποίο αποδίδεται στο Πράσινο Ταμείο.
      Τέλος, να σημειωθεί ότι με απόφαση της Ολομέλειας ΣτΕ 685/2019  έχει κριθεί ότι  η συνταγματική υποχρέωση διαφύλαξης του εν γένει δασικού πλούτου της χώρας καθιστά κατ’ εξαίρεση μόνον επιτρεπτή τη μεταβολή της μορφής των δασικού χαρακτήρα εκτάσεων, τούτο δε εφόσον προέχει για την εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση, επιβαλλόμενη από λόγους δημοσίου συμφέροντος  Προέχουσα χρήση υπό την ανωτέρω έννοια, ουδέποτε αποτελεί η αξιοποίηση δασικού χαρακτήρα εκτάσεων για οικιστικούς σκοπούς, οι οποίοι δεν συνιστούν λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, που θα δικαιολογούσαν τη μεταβολή του προορισμού του δάσους. Ο σκοπός δημοσίου συμφέροντος που επιδιώκεται να εξυπηρετηθεί με την απώλεια δασικού πλούτου και δεν μπορεί, κατά τα ανωτέρω, να είναι η οικιστική αξιοποίηση, οφείλει να σταθμίζεται προς τη διατήρηση άθικτου του τελευταίου, η οποία αποτελεί εξ ορισμού σκοπό δημοσίου συμφέροντος συνταγματικής εμβέλειας. Η στάθμιση αυτή πρέπει να διενεργείται από τα αρμόδια δημόσια όργανα, νομοθετικά και διοικητικά, δεν είναι δε ανεκτή η καταστροφή της δασικής βλάστησης ορισμένης δασικού χαρακτήρα εκτάσεως από οποιονδήποτε τρίτο. Η καταστροφή αυτή, εφόσον, παρά ταύτα, λάβει χώρα, καθιστά υποχρεωτικώς ληπτέο το συνταγματικό μέτρο της αναδάσωσης και, περαιτέρω, την υπαγωγή της δασικής έκτασης που καταστράφηκε σε προστατευτικό καθεστώς ακόμη αυστηρότερο από το προβλεπόμενο για τις εκτάσεις που διατηρούν τη δασική τους μορφή.
      της Χριστίνας Δεστούνη, Δικηγόρου Καλαμάτας
      Περισσότερα...

        0

    20. Αρθρογραφία

      Πολεοδομικά σχέδια και δασική νομοθεσία

      Engineer

      To 1975, ο συνταγματικός νομοθέτης ενέταξε στο Σύνταγμα το άρθρο 24, το οποίο εισήγαγε δύο καινοτόμα για την εποχή τους στοιχεία: Πρώτον, αναγνώρισε το δικαίωμα των πολιτών να ζουν σε ένα ποιοτικό περιβάλλον, καθιστώντας έτσι την περιβαλλοντική πολιτική και επισήμως μια δημόσια πολιτική· και δεύτερον, υπήγαγε τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στην αρμοδιότητα του κράτους, αναγορεύοντας έτσι και την πολεοδομική πολιτική σε δημόσια πολιτική.
      Θα περίμενε κανείς ύστερα από τόσα χρόνια να υπάρχει ένα κώδικας περιβάλλοντος, ένα κώδικας πολεοδομίας, ένας δασικός κώδικας. Ωστόσο, όχι απλώς δεν υπάρχουν, αλλά ούτε καν έχει τεθεί από τις κατά καιρούς αρμόδιες πολιτικές και διοικητικές ηγεσίες ως προτεραιότητα, ως στόχος.
      Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο κοινός νομοθέτης με το άρθρο 3 παρ. 6 (περ. ε) του ν. 998/1979 είχε ορίσει τις περιοχές εκείνες στις οποίες λόγω του οικιστικού χαρακτήρα τους δεν εφαρμόζεται η δασική νομοθεσία – δεν χαρακτηρίζονται δηλαδή δασικές. Στην πορεία των χρόνων που ακολούθησαν ο κατάλογος των περιοχών αυτών διευρυνόταν με αποσπασματικό τρόπο, μεταξύ άλλων και λόγω του ότι η επέκταση των οικισμών ή και διάσπαρτων οικημάτων ελάμβανε χώρα σε περιοχές που είχαν δασικό χαρακτήρα. Τις περιπτώσεις αυτές σήμερα απαριθμεί αναλυτικά το ίδιο άρθρο (περ. ζ, παρ. 6).
      Χαρακτηριστικότερη όλων, πάντως, είναι η διάταξη του άρθρου 154 παρ. 1 του 4389/2016 (εντάχθηκε στο λεγόμενο τρίτο μνημόνιο), που διεύρυνε ακόμη περισσότερο τον κατάλογο εξαιρώντας από τη δασική νομοθεσία εκτάσεις που οικοδομήθηκαν με την έκδοση σχετικής οικοδομικής άδειας μέχρι την έναρξη ισχύος του ν. 4030/2011. Η βασική λογική εν προκειμένω είναι ότι σε οικισμούς, αλλά και σε εκτάσεις για τις οποίες εκδόθηκε άδεια οικοδομής, δεν έχει λόγο εφαρμογής η δασική νομοθεσία.
      Το έτος 2010 ψηφίστηκε ο νόμος 3889, ο οποίος έθεσε τις βάσεις για τη δρομολόγηση της διαδικασίας ανάρτησης των δασικών χαρτών, με απώτερο τελικό στόχο την απόκτηση δασολογίου. Βασικό χαρακτηριστικό του νόμου αυτού ήταν ο ρυθμιστικός μαξιμαλισμός. Οπως όριζε στο άρθρο 13, ως υπαγόμενη στη δασική νομοθεσία θεωρείται μια περιοχή αρκεί να εμφανίζεται ως δασική είτε σε αεροφωτογραφία του έτους 1945 είτε σε πρόσφατη αεροφωτογραφία, πολύ πλησιέστερη χρονικά στην κατάρτιση του δασικού χάρτη.
      Αυτά συμβαίνουν στο επίπεδο της νομοθετικής πραγματικότητας. Από την άλλη πλευρά, στο επίπεδο της πραγματικότητας όπως τη βιώνουμε, οι οικισμοί εξαπλώνονται εντός περιοχών που φέρουν μεν τυπικώς τον χαρακτηρισμό του δασικού (η ακόμη και του αναδασωτέου), αλλά στην πράξη παύουν να είναι. Στο σημείο αυτό ανακύπτει το ερώτημα τι κάνουμε με αυτές τις περιοχές ή τις μεμονωμένες εκτάσεις. Στο πεδίο εφαρμογής ποιας νομοθεσίας αυτές εμπίπτουν; Με απλά λόγια, ποια νομοθεσία θα «πάρει το πάνω χέρι», η πολεοδομική ή η δασική;
      Εδώ ακριβώς είναι το σημείο που η νομοθεσία αδρανεί: Η πολιτική βούληση δεν είναι σαφής, το νομοθετικό έργο δεν προχωράει, ενώ διαχρονική αμηχανία επικρατεί ως προς την πολιτική και νομική διαχείριση του άρθρου 24 του Συντάγματος, ιδίως μάλιστα από τη χρονική στιγμή που ο ορισμός του δάσους εντάχθηκε στο Σύνταγμα.
      Η επιστήμη λειτουργεί συχνά, και πρέπει να λειτουργεί, ως έρεισμα του δικαίου, δεν ταυτίζεται όμως γενικευμένα με το δίκαιο.
      Πρέπει να υπάρξει υπέρβαση αυτή της κατάστασης στασιμότητας. Το κράτος θα πρέπει να αποφασίσει από τη μία τελεσίδικα ποια αυθαίρετα θα κατεδαφίσει, και άρα δεν τίθεται θέμα τακτοποίησης-νομιμοποίησής τους, και από την άλλη ποιους οικισμούς ή εκτάσεις που έχουν δομηθεί θα αποσυνδέσει, και υπό ποιες προϋποθέσεις, από το «πέπλο προστασίας» της δασικής νομοθεσίας, από τη στιγμή που δεν επιλέγει την κατεδάφισή τους. Το «πέπλο προστασίας», άλλωστε, στη συγκεκριμένη περίπτωση εμπίπτει στη θεωρητική σφαίρα, δεν υφίσταται στην πράξη, διότι το έχει παρακάμψει η ίδια η πραγματικότητα, η οποία έχει επιβάλει τη δική της κανονιστικότητα.
      Η καταστροφή που επήλθε στο Μάτι οφείλει να αποτελέσει το έναυσμα για σαφή οριοθέτηση του δασικού με το πολεοδομικό, και συνακόλουθα για μια καθαρή νομική ματιά, χωρίς ιδεοληπτικές αγκυλώσεις, υπό το φως της «αρχής της πραγματικότητας». Ούτε η δασική νομοθεσία μπορεί να υποσκάπτει τον πολεοδομικό σχεδιασμό, εκεί όπου συνιστά αδήριτη πλέον ανάγκη, ούτε η παράνομη δόμηση, με βάση τις αρχές της ισονομίας και της δικαιοσύνης, μπορεί να γίνεται ανεκτή. Δασικοί οικισμοί, άλλωστε, δεν νοούνται, συνιστούν δυνάμει μια «εύφλεκτη» κατάσταση που εμπεριέχει, όπως αποδείχθηκε, σοβαρότατο κίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή.
      * Ο κ. Μάριος Χαϊνταρλής είναι δικηγόρος και επίκουρος καθηγητής Δικαίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
      Περισσότερα...

        0

    21. Αρθρογραφία

      Κατεδαφίσεις εγκαταλελειμμένων κτιρίων - Το κτιριακό απόθεμα της Αθήνας

      Engineer

      Στην κατεδάφιση εννέα εγκαταλελειμμένων κτιρίων, τα οποία έχουν κριθεί ετοιμόρροπα ή επικίνδυνα, προχωρούν άμεσα οι υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων, μετά τα δύο διαδοχικά περιστατικά κατάρρευσης κτιρίων στο κέντρο της πόλης (η φωτογραφία, από τη χθεσινή κατάρρευση κτίσματος στην Πνύκα). Το παρωχημένο, ανεπαρκές και άκαμπτο νομικό πλαίσιο, η αδιαφορία, αλλά και η οικονομική κρίση έχουν αφήσει έρμαιο στη φθορά του χρόνου εκατοντάδες εγκαταλελειμμένα κτίρια – υπολογίζονται σε περίπου 1.800, πολλά διατηρητέα, άλλα όχι, μόνο στην πόλη των Αθηνών.
      Μια σύντομη ιστορία: Ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής - Πολεοδομίας ΕΜΠ Παναγιώτης Τουρνικιώτης γεννήθηκε και μεγάλωσε δίπλα στην πλατεία Κουμουνδούρου. Οπως λέει ο ίδιος, το σπίτι τους δεν ήταν κάτι τόσο ξεχωριστό, ωστόσο κηρύχθηκε διατηρητέο την εποχή των μαζικών «κηρύξεων» στην Αθήνα. Μια μέρα του ’98, έπειτα από έντονη βροχή, κατέρρευσε η στέγη του. Το κτίριο ήταν ήδη εγκαταλελειμμένο (δεν ανήκε στην οικογένεια του κ. Τουρνικιώτη, που είχαν προ πολλού μετακομίσει σε άλλη περιοχή). Πολύ σύντομα, για λόγους επικινδυνότητας, το κτίριο γκρεμίστηκε. Σήμερα στο οικόπεδο υπάρχουν μόνο δύο ψηλά δέντρα. Ο ιδιοκτήτης δεν κατάφερε ποτέ να ξαναχτίσει, καθώς ακόμη και χωρίς το διατηρητέο κτίσμα το οικόπεδο υπόκειται σε διάφορους περί διατηρητέων περιορισμούς. «Την ίδια στιγμή, το κτίριο βρίσκεται ακόμη στη λίστα των διατηρητέων κτιρίων της Αθήνας που τηρεί το υπουργείο Περιβάλλοντος. Δεν έχει κάνει κανείς τον κόπο να σημειώσει ότι είναι πλέον χώμα», λέει ο κ. Τουρνικιώτης στην «Κ».
      Μια μικρή ιστορία, δηλωτική της «ακαμψίας» του θεσμικού πλαισίου που διέπει τα διατηρητέα κτίρια στη χώρα μας και η οποία ευθύνεται για την πολύ οικεία σε οποιονδήποτε περπατά στην Αθήνα εικόνα: όμορφα κτίρια που όμορφα καταρρέουν. Μόλις τα τελευταία λίγα εικοσιτετράωρα δύο κτίρια στην Αθήνα, ένα στο Γκάζι την Κυριακή και ένα στην Πνύκα χθες τα ξημερώματα, κατέρρευσαν, ευτυχώς χωρίς να υπάρξουν θύματα. Από τα περίπου 1.800 εγκαταλελειμμένα κτίρια της πόλης εκτιμάται ότι περίπου τα μισά είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα, όμως στην πράξη είναι έρμαια της φθοράς του χρόνου (ο συνολικός αριθμός των διατηρητέων της Αθήνας είναι πάνω από 1.100, άλλα με το θεσμικό πλαίσιο του ΥΠΠΟ και άλλα, πολύ περισσότερα, με εκείνο του ΥΠΕΝ). «Εμένα να σου πω την αλήθεια δεν μου κάνει εντύπωση που έπεσαν δύο. Απορώ πώς μένουν όρθια άλλα 50», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Ιδιοκτητών Διατηρητέων Κτιρίων και Μνημείων, αρχιτέκτων Νίκος Χαρκιολάκης.

      «Σύμφωνα με ό,τι ισχύει σήμερα στην Ελλάδα, τα πάντα γύρω από ένα διατηρητέο κτίριο βαρύνουν τον ιδιοκτήτη. Από τα θέματα επικινδυνότητας μέχρι το γεγονός ότι μπορεί να αποτελεί εστία μόλυνσης. Οταν στο δικό μου διατηρητέο στην Πατησίων έπεσε ένας σοβάς, παρόλο το οικονομικό ζόρι, ξόδεψα 4.000 ευρώ για να φτιάξω την πρόσοψη. Οταν κάποιοι άρχισαν να πετούν τα σκουπίδια τους στην αυλή του, πήγα, καθάρισα και απολύμανα. Τι γίνεται όμως όταν δεν έχεις αυτές τις 4.000 ευρώ; Ο νόμος λέει ότι εάν δεν προχωρήσεις στις απαραίτητες εργασίες, τις αναλαμβάνει ο δήμος και σου καταλογίζει τη δαπάνη. Δηλαδή, τι θα καταλογιστεί στη γιαγιά στην Πλάκα που παίρνει 200 ευρώ σύνταξη; Ειδικά σήμερα, είμαστε σε αδιέξοδο. Ο κόσμος δεν έχει λεφτά, δεν κάνει καν αποδοχή κληρονομιάς. Κανείς δεν θέλει να εμπλακεί σε αυτό το καθεστώς πολυνομίας. Αν στο Μάτι έβγαλαν 45 τις συναρμόδιες υπηρεσίες, στα διατηρητέα είναι 145!».
      Χθες το πρωί, στις 10.30, κατέρρευσε κτίριο στην Πνύκα, το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο.
      Τον ίδιο φόβο, ότι σε λίγα χρόνια θα υπάρξουν πολλές ακόμη καταρρεύσεις κτιρίων, εκφράζει και ο καθηγητής κ. Τουρνικιώτης. «Τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 υπήρξε ένα κύμα μαζικών κηρύξεων κτιρίων χωρίς όμως αυτό να είναι καλά τεκμηριωμένο ούτε σε ό,τι αφορά την τεχνική δυνατότητα ούτε την οικονομοτεχνική δυνατότητα.
      Το θεσμικό πλαίσιο δεν προσφέρει στους ιδιοκτήτες δυνατότητες και δεν δόθηκαν ποτέ ουσιαστικά κίνητρα». Οι προσπάθειες που έγιναν τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο του ρυθμιστικού της Αθήνας κυρίως, για να διαμορφωθεί ένα πιο ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο, δεν προχώρησαν. «Πρόσφατα έγινε μια προσπάθεια για τα μεγάλα κτίρια που είναι ιδιοκτησίας του ευρύτερου Δημοσίου. Το πρόβλημα όμως είναι τα μικρά σπιτάκια, πολλά από τα οποία είναι χωρίς στέγες και αδρανούν μέχρι να πέσουν επιθετικά κάποια στιγμή». Οπως λέει ο κ. Τουρνικιώτης, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, απαιτείται ένα «καλά συγκερασμένο σχέδιο, το οποίο δεν θα είναι απλώς καλών προθέσεων, αλλά θα δίνει διαχειριστικά ή οικονομικά κίνητρα. Ενα θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει να ξεπερνάμε προβλήματα όπως είναι η ύπαρξη 18 συνιδιοκτητών ή όταν ένα διατηρητέο ανήκει στη Μεγαλόχαρη ή είναι ιδιοκτησία ιδρύματος».
      «Γοητεία της παρακμής»
      Το φαινόμενο, πάντως, αντανακλά την κρίση της Αθήνας. «Η οποία δεν σχετίζεται με την οικονομική κρίση, αλλά με την αποχώρηση, τη δεκαετία του ’90, των κατοίκων της για τα προάστια. Το κέντρο άλλαξε ριζικά, με αποτέλεσμα να φτάσουμε σήμερα σε ένα κέντρο με πολλά εγκαταλελειμμένα κτίρια. Να δείτε τι θα γίνει σε λίγα χρόνια, εάν δεν υπάρξει παλινδρόμηση. Προς το παρόν, η παλινδρόμηση είναι τουριστική. Το βλέπουμε στο σινάφι μας. Τη γοητεία που ασκούν σε παιδιά που έρχονται από το εξωτερικό δρόμοι που έχουν στη σειρά δέκα κτίρια που θα καταρρεύσουν τα επόμενα 2-10 χρόνια. Η γοητεία της παρακμής»
      Περισσότερα...

        6

×
×
  • Create New...

Σημαντικό

Χρησιμοποιούμε cookies για να βελτιώνουμε το περιεχόμενο του website μας. Μπορείτε να τροποποιήσετε τις ρυθμίσεις των cookie, ή να δώσετε τη συγκατάθεσή σας για την χρήση τους.