Μπιενάλε στην Μπουχάρα του Ουζμπεκιστάν

Στην καρδιά της Μπουχάρα, όπου κάποτε τα καραβάνια εμπορεύονταν μετάξι και μπαχαρικά κάτω από τον ήλιο της ερήμου, κάτι νέο σιγοβράζει και όλα ξεκινούν με μια συνταγή.

Από τις 5 Σεπτεμβρίου έως τις 20 Νοεμβρίου 2025, αυτή η Δημιουργική Πόλη της UNESCO θα φιλοξενήσει την εναρκτήρια  Μπιενάλε της Μπουχάρα, ένα δεκαήμερο ταξίδι σύγχρονης τέχνης, κοινοτικών τελετουργιών και γαστρονομικών αφηγήσεων. Με τίτλο "Συνταγές για ραγισμένες καρδιές", η Μπιενάλε μετατρέπει μια πόλη θρύλων σε μια ζωντανή σκηνή όπου η θλίψη, η μνήμη και η χαρά επαναπροσδιορίζονται μέσω του φαγητού, της μουσικής, της ποίησης και της χειροτεχνίας.

"Η Μπουχάρα έχει διαμορφώσει τον κόσμο και στο παρελθόν: μέσω της γνώσης, της χειροτεχνίας και των ανταλλαγών", λέει η Umerova. "Αυτή η Μπιενάλε είναι ένας τρόπος να της δώσουμε τα εργαλεία για να το ξανακάνει, μέσω της δημιουργικότητας και του διαλόγου".

Ουζμπεκικά χαλιά που πωλούνται στη Μπουχάρα Courtesy of Uzbekistan Art and Culture Development Foundation

Δεν είναι απλώς μια έκθεση. Μια αισθητηριακή τελετουργία

Αντί να ανοίξει με ένα κόκκινο χαλί ή έναν τοίχο γκαλερί, η Μπιενάλε ξεκινά με το άρωμα της ζύμωσης. Στο Cafe Oshqozon, ο βουδιστής μοναχός και σεφ Jeong Kwan θα ετοιμάσει kimchi την πρώτη ημέρα - μόνο για να το ξεθάψει ξανά δέκα εβδομάδες αργότερα για ένα τελικό γεύμα, ωριμασμένο από τον χρόνο και τη σιωπή.

Τοποθεσία της Μπιενάλε της Μπουχάρα, Cafe Oshqozon Courtesy of Uzbekistan Art and Culture Development Foundation

Είναι μια μεταφορά για την ίδια την εκδήλωση. Το "Συνταγές για ραγισμένες καρδιές" διερευνά πώς ο χρόνος, η παράδοση και η φροντίδα μπορούν να θεραπεύσουν. Κάθε στοιχείο - από το φαγητό μέχρι τη γλυπτική, τα υφάσματα και τον ήχο - αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου πειράματος συναισθηματικής αποκατάστασης.

Η Νταϊάνα Κάμπελ, γνωστή για το έργο της στη Σύνοδο Κορυφής Τέχνης της Ντάκα το αποκαλεί μια "πολυαισθητηριακή πανδαισία που έχει τις ρίζες της στο πνεύμα φιλοξενίας και το διανοητικό βάθος της Μπουχάρα". Και προσθέτει: "Δεν κοιτάς απλώς την τέχνη. Τη μυρίζεις, τη γεύεσαι, την αισθάνεσαι στα χέρια και τα κόκαλά σου".

Από το αλάτι και τη ζάχαρη στον πηλό και τον κώδικα

Τα έργα τέχνης καλύπτουν διάφορους κλάδους και γεωγραφίες. Η αιγυπτιακής καταγωγής καλλιτέχνης τροφίμων Laila Gohar δημιουργεί αναμνήσεις μέσω του Navat, ενός παραδοσιακού κρυστάλλου ζάχαρης που παρασκευάζεται από σαφράν και χυμό σταφυλιού. Η Κολομβιανή καλλιτέχνης Delcy Morelos κατασκευάζει έναν θόλο από χώμα, άμμο και μπαχαρικά. Η Ουζμπέκα καλλιτέχνης Oyjon Khayrullaeva, σε συνεργασία με τον κεραμίστα Abdurauf Taxirov, κατασκευάζει ψηφιδωτά όργανα - ένα στομάχι πάνω από την είσοδο της καφετέριας, πνεύμονες και καρδιές τοποθετημένες σε όλη την πόλη που συνδέουν τους χώρους ως μέρη ενός συλλογικού σώματος.

Και έπειτα υπάρχει ο Subodh Gupta, ο οποίος επαναχρησιμοποιεί σμάλτα από παραδοσιακές κουζίνες σε έναν πανύψηλο θόλο, μέσα στον οποίο οι επισκέπτες τρώνε πιάτα που συνδέουν την Ινδία και το Ουζμπεκιστάν. "Πρόκειται για την κατάρρευση της απόστασης - μεταξύ χωρών, μεταξύ κλάδων, μεταξύ ανθρώπων", λέει.

Όλα τα έργα κατασκευάζονται στο Ουζμπεκιστάν, πολλά σε συνεργασία με τοπικούς τεχνίτες. "Αυτό ήταν αδιαπραγμάτευτο", λέει η Umerova. "Δεν θέλαμε μια έκθεση τέχνης. Θέλαμε κάτι που να μιλάει από εδώ, ακόμη και όταν φτάνει στον κόσμο".

Στο επίκεντρο της Μπιενάλε βρίσκεται το House of Softness, μια μετατροπή του Madrasa Gavkushon του 16ου αιώνα σε χώρο για δημόσια προγράμματα, εργαστήρια για παιδιά και παραμύθια. Ο καλλιτέχνης και αρχιτέκτονας Suchi Reddy σχεδίασε ένα προστατευτικό στέγαστρο εμπνευσμένο από το ουζμπεκικό ikat που ρίχνει μοτίβα θεραπείας στην αυλή.

Εδώ, ένα τριήμερο συμπόσιο με τίτλο "Η τέχνη της επιδιόρθωσης" θα συγκεντρώσει στοχαστές, ιστορικούς και καλλιτέχνες για να εξερευνήσουν την επιδιόρθωση ως φυσική και πολιτική πράξη. "Η διαγραφή είναι μια μορφή σπαραγμού", λέει η Aziza Izamova, μια Ουζμπέκα μελετήτρια στο Χάρβαρντ που ηγείται της εκδήλωσης. "Και έτσι, η επιδιόρθωση για να θυμηθούμε - είναι μια πράξη αντίστασης".

Artist Nomin Zezegmaa at the façade of the Khoja Kalon Courtesy of Uzbekistan Art and Culture Development Foundation

Νέοι επιμελητές από όλη την Ασία θα συγκεντρωθούν επίσης στη Μπουχάρα για ένα εργαστήριο σχετικά με τον τρόπο ανάθεσης έργων που δεν υπάρχουν ακόμη. Είναι ένα κατάλληλο μάθημα για μια πόλη που αναδιαμορφώνει το μέλλον της.

Η μουσική, επίσης, ρέει στις φλέβες της Μπιενάλε. Κάθε πανσέληνος θα σηματοδοτείται από ένα τελετουργικό τελετουργικό karnay - το μακρύ ουζμπεκικό κέρας που χρησιμοποιείται στους γάμους για να καλέσει συμβολικά νερό στην έρημο. Αυτές οι παραστάσεις, υπό την καθοδήγηση των Himali Singh Soin και David Soin Tappeser, συγχωνεύουν την τοπική παράδοση με την παγκόσμια περιβαλλοντική συνείδηση.

Αλλού, η Φιλαρμονική της Μπουχάρα θα συνεργαστεί με καλλιτέχνες όπως ο Tarek Atoui, φέρνοντας κοντά τις αραβικές και τις μουσικές παραδόσεις της Κεντρικής Ασίας. Εβδομαδιαίες πομπές στους δρόμους και αυθόρμητες παραστάσεις θα ζωντανέψουν την πόλη με ρυθμό και μνήμη.

Το φαγητό δεν είναι ένα παράλληλο πρόγραμμα, είναι η ψυχή της Μπιενάλε. Από τις τελετουργίες ζύμωσης μέχρι τα νομαδικά δημητριακά, τα γεύματα έχουν σχεδιαστεί για να εξερευνήσουν την απώλεια, την ανθεκτικότητα και το ανήκειν. Ουζμπέκοι σεφ όπως ο Bahriddin Chustiy και ο Pavel Georganov θα μοιραστούν πιάτα εμποτισμένα με μνήμη, ενώ προσκεκλημένοι σεφ όπως η Fatmata Binta από τη Σιέρα Λεόνε και η Zuri Camille de Souza από την Ινδία θα συνδέσουν τις ουζμπέκικες παραδόσεις με τη δυτικοαφρικανική και τη γαστρονομική κληρονομιά του Goan.

Η τελευταία εβδομάδα φιλοξενεί το Φεστιβάλ Πολιτισμών Ρυζιού, με ρύζι plov, paella, pulao και jollof μαγειρεμένο στην ύπαιθρο, περιτριγυρισμένο από ιστορίες και τραγούδια. "Δεν πρόκειται για υψηλή γαστρονομία", λέει η Umerova. "Πρόκειται για το πώς μαζευόμαστε, πώς θεραπευόμαστε, πώς θυμόμαστε - μέσω του φαγητού".

Οι εσωτερικοί χώροι του Ayozjon Caravansaray Ευγενική προσφορά του Ιδρύματος Ανάπτυξης Τέχνης και Πολιτισμού του Ουζμπεκιστάν

Γιατί Μπουχάρα;

"Η Μπουχάρα δεν είναι ένα σκηνικό", λέει η Umerova. "Είναι ο πρωταγωνιστής". Για πάνω από δύο χιλιετίες, η πόλη υπήρξε κέντρο πνευματικών, επιστημονικών και καλλιτεχνικών ανταλλαγών. Ωστόσο, στον σύγχρονο κόσμο της τέχνης, παρέμεινε περιθωριακή, μέχρι τώρα.

Η Μπιενάλε αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εθνικής στρατηγικής για την επανένταξη του Ουζμπεκιστάν στα παγκόσμια πολιτιστικά δίκτυα. Με την υποστήριξη του Προέδρου Shavkat Mirziyoyev, το ACDF έχει δρομολογήσει έργα αποκατάστασης, μουσεία και δημιουργικές πλατφόρμες σε ολόκληρη τη χώρα και διεθνώς, συμπεριλαμβανομένου του περιπτέρου της Μπιενάλε της Βενετίας και της Expo 2025 στην Οσάκα.

Ceiling detail of a building in Bukhara Courtesy of Uzbekistan Art and Culture Development Foundation

"Αυτό δεν είναι ήπια ισχύς", επιμένει η Ουμέροβα. "Είναι δομική δύναμη. Ο πολιτισμός δημιουργεί θέσεις εργασίας. Διαμορφώνει το μέλλον. Χτίζει ταυτότητα που δεν είναι αντιδραστική ή νοσταλγική - αλλά ζωντανή, γενναιόδωρη και προσανατολισμένη προς το μέλλον".

Η Μπουχάρα είναι προσβάσιμη με τρένο υψηλής ταχύτητας από την Τασκένδη και τη Σαμαρκάνδη, με μπουτίκ ξενοδοχεία και ξενώνες που βρίσκονται ανάμεσα στην αρχιτεκτονική της που έχει χαρακτηριστεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO. Η Μπιενάλε είναι εντελώς δωρεάν και ανοιχτή στο κοινό.

Οι ξένοι επισκέπτες μπορούν να περιμένουν ένα συναρπαστικό πρόγραμμα στα ουζμπεκικά, ρωσικά και αγγλικά, καθώς και μια γαστρονομική σκηνή όπου η ιστορία σερβίρεται με κάθε πιάτο.

Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στη διεύθυνση bukharabiennial.uz/en και στο Instagram στο @bukhara.biennial.