Σε μόλις 1% του ΑΕΠ ετησίως διαμορφώθηκαν οι επενδύσεις σε υποδομές την περίοδο 2010-2022

"Αυγατίζει" εκ νέου ο όγκος των διαγωνισμών νέων έργων υποδομής, καθώς μέχρι το τέλος του 2026 δρομολογούνται συμβάσεις συνολικού ύψους 8-10 δισ. ευρώ, που αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων.

Αυτή την περίοδο ήδη εκτελούνται περίπου 20 μεγάλα έργα ΣΔΙΤ ύψους 10 δισ. ευρώ, ενώ ξεκινούν και νέες παραχωρήσεις, όπως για παράδειγμα το τμήμα του ΒΟΑΚ Χανιά - Ηράκλειο, ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ. Παράλληλα, τρέχουν και δημόσια έργα, όπως το πακέτο 1,4 δισ. ευρώ για την ανακατασκευή των οδικών και σιδηροδρομικών υποδομών της Θεσσαλίας. 

Συνολικά δε, σύμφωνα με πρόσφατη παρουσίαση του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η χώρα χρειάζεται πρόσθετες υποδομές αξίας 40-50 δισ. ευρώ, προκειμένου να καλυφθεί το κατασκευαστικό κενό σε επενδύσεις, που προέκυψε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Από αυτό το ποσό, περίπου το 37% θα πρέπει να κατευθυνθεί σε επενδύσεις για ενεργειακά έργα, το 31% σε σιδηροδρομικά έργα, το 17% σε οδικούς άξονες και αυτοκινητόδρομους και το 6% σε έργα διαχείρισης απορριμμάτων, ενώ σημαντικός είναι και ο όγκος των κεφαλαίων για νέα δημόσια κτίρια και έργα διαχείρισης υδάτινων πόρων.

Υπενθυμίζεται ότι κατά την περίοδο 2010-2022, οι επενδύσεις σε υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της ενέργειας και των κοινωφελών υπηρεσιών, διαμορφώθηκαν σε μόλις 1% του ΑΕΠ ετησίως, έναντι 2% που ήταν το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. και ενώ πριν από την κρίση στην Ελλάδα οι ετήσιες επενδύσεις στις υποδομές διαμορφώνονταν σε 3%.

Πρόκειται για μια απόκλιση που έχει δημιουργήσει ένα επενδυτικό κενό ύψους 1,8 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση, κάτι που πλέον είναι εμφανές, ειδικά σε επιβαρυμένες περιοχές, όπως η Αττική και οι τουριστικοί προορισμοί της χώρας. 

Σε ανάλυσή της η Eurobank είχε επισημάνει επίσης, ότι κατά την περίοδο από το 2011 έως το 2023 οι πόροι που κατευθύνθηκαν στις υποδομές ήταν αισθητά χαμηλότεροι, με αποτέλεσμα η μείωση του πάγιου κεφαλαίου που σημειώθηκε το διάστημα αυτό να αφαιρέσει από την οικονομία συνολικά 40,2 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές.

Εξ αυτών, το 24%, ή 9,6 δισ. ευρώ, προήλθε από τον θεσμικό τομέα της γενικής κυβέρνησης. Έτσι, υπολογίζεται ότι οι δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές θα πρέπει να μεγεθύνονται σε μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξεως του 4,4% του ΑΕΠ για μία δεκαετία, ώστε να ανακτηθούν πλήρως οι απώλειες του δημόσιου κεφαλαίου κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους.

Επομένως, είναι ευπρόσδεκτη η πρόσφατη εξέλιξη αναφορικά με τον σχεδιασμό του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) για το 2026, που θα διαμορφωθεί σε 16,7 δισ. ευρώ, ποσό που είναι αυξημένο κατά 14,5% σε σχέση με τα περίπου 14,6 δισ. ευρώ, που εκτιμάται ότι θα είναι το φετινό ύψος, στο οποίο θα κλείσει το τρέχον ΠΔΕ. Το πρόγραμμα δίνει έμφαση στην επιτάχυνση μεγάλων έργων υποδομής, στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αλλά και στην ολοκλήρωση δράσεων που ήδη τρέχουν με ευρωπαϊκά και εθνικά κονδύλια. Από το συνολικό ποσό των 16,7 δισ. ευρώ, τα 6,2 δισ. θα κατευθυνθούν σε συγχρηματοδοτούμενα έργα, 3,3 δισ. σε έργα αποκλειστικά με εθνικούς πόρους και 7,219 δισ. σε δράσεις του Ταμείου Ανάκαμψης. 

Τον περασμένο μήνα η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 6ο αίτημα εκταμίευσης πόρων από το Ταμείο, ύψους 2,1 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις, μετά την εκπλήρωση 39 νέων οροσήμων και στόχων. Με την ολοκλήρωση του 6ου αιτήματος, οι συνολικές εκταμιεύσεις προς την Ελλάδα θα ανέρχονται πλέον σε 23,4 δισ. ευρώ, άρα σε ποσοστό 65% των συνολικών πόρων που της αναλογούν, ενώ οι εκταμιεύσεις, ειδικά των επιχορηγήσεων, θα φθάσουν σε 12,04 δισ. ευρώ (στο 66% των διαθέσιμων πόρων). Το αίτημα για το σκέλος των δανείων, ύψους 1,8 δισ. ευρώ, θα υποβληθεί εντός του Σεπτεμβρίου.

Εν τω μεταξύ, τον Ιούλιο κατατέθηκε και η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το επόμενο ΕΣΠΑ και την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) για την περίοδο 2028-2034. Η κατανομή των ποσών που θα αναλογούν σε κάθε κράτος-μέλος δεν είναι οριστική, καθώς θα ακολουθήσει διάλογος που μπορεί να απαιτήσει σημαντικό χρόνο έως ότου ολοκληρωθεί (ακόμα και μέχρι τις αρχές του 2027). Σε κάθε περίπτωση, με βάση την πρόταση που έχει πέσει στο τραπέζι από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (MFF) της νέας περιόδου, στην Ελλάδα αναλογούν 49,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 42,9 δισ. ευρώ αφορούν χρηματοδοτήσεις για πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης (π.χ. ΕΣΠΑ, ΚΑΠ, δράσεις για το προσφυγικό και την αλιεία κτλ.). Για το ΕΣΠΑ, από το οποίο χρηματοδοτούνται και οι επενδύσεις σε υποδομές και μεταφορές, υπολογίζεται (πάντα με βάση την πρόταση), ότι η Ελλάδα θα μπορεί να λάβει περί τα 24-25 δισ. ευρώ. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι μιλώντας σε ειδική ημερίδα με αντικείμενο τα έργα ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεων, ο κ. Γιώργος Συριανός, πρόεδρος του ΣΤΕΑΤ, που εκπροσωπεί τις εταιρείες των δύο μεγαλύτερων τάξεων του εργοληπτικού πτυχίου, αναφέρθηκε στην πρωτοβουλία του Υπερταμείου να δημιουργήσει το Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο Υποδομών (σ.σ.: συστάθηκε στις αρχές Ιουνίου και διαθέτει ήδη διοικητικό συμβούλιο), το οποίο εκτιμάται ότι θα αξιοποιήσει μέρος των κεφαλαίων του Εθνικού Επενδυτικού Ταμείου (sovereign fund), αλλά και θα επιδιώξει περαιτέρω μόχλευση με κατεύθυνση τη χρηματοδοτική συμβολή σε έργα υποδομών.

Επιπλέον, ο κ. Συριανός επανέλαβε και την πάγια θέση του ΣΤΕΑΤ για την ανάγκη σύστασης ενός Εθνικού Ταμείου Έργων Υποδομής, που θα παρέχει επενδυτικά κίνητρα και κεφάλαια σε ιδιωτικούς, αλλά και δημόσιους φορείς, ώστε να χρηματοδοτούνται έργα μεσοπρόθεσμου χαρακτήρα, με έμφαση στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και των υδάτινων πόρων. Ένα τέτοιο Ταμείο θα μπορούσε, σε πρώτη φάση, να χρηματοδοτηθεί από τέλη διοδίων ή λιμανιών, κοινοτικά κονδύλια ή και Ομόλογα Έργων (Project Bonds).