Η επαναφορά των ΥΔΟΜ στο κράτος έχει ήδη δρομολογηθεί

Η μετάβαση των Υπηρεσιών Δόμησης (ΥΔΟΜ) από την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην κεντρική διοίκηση έχει ξεκινήσει να υλοποιείται. Όπως αποκαλύπτει η Καθημερινή, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) έχει εκπονήσει ένα νέο θεσμικό και λειτουργικό πλαίσιο για την απόδοση των πολεοδομιών σε κρατικό έλεγχο. 

Αποκαλυπτικά τα όσα δήλωσε ο Υπουργός Περιβάλλοντος κ. Σταύρος Παπασταύρου μιλώντας στο InForum «Brain, Retain & Regain».

Το σχέδιο αυτό φιλοδοξεί να βάλει τέλος σε μια χρόνια κατάσταση διοικητικής δυσλειτουργίας, η οποία – όπως παραδέχονται ακόμη και θεσμικοί υποστηρικτές του Καλλικράτη – δεν έχει βελτιωθεί ούτε στο ελάχιστο εδώ και 13 χρόνια. Αντίθετα, η πολυδιάσπαση των ΥΔΟΜ, η υποστελέχωση και οι ασύμμετρες πρακτικές έχουν συντηρήσει ή και επιδεινώσει προβλήματα που υπήρχαν και στην προ-Καλλικρατική εποχή των Νομαρχιακών Πολεοδομιών.

Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι το πώς θα στελεχωθούν οι νέες ΥΔΟΜ που θα μεταβιβαστούν στο Κράτος.

Η εικόνα των ΥΔΟΜ σήμερα

Μέχρι σήμερα, σε μόλις 168 δήμους λειτουργούν Υπηρεσίες Δόμησης, εκ των οποίων ένα μεγάλο ποσοστό με στοιχειώδη ή καθόλου στελέχωση. Ορισμένοι δήμοι εξυπηρετούνται από άλλους γειτονικούς, ενώ πολλοί – ιδίως νησιωτικοί ή ορεινοί – έχουν αναγκαστεί να παρατείνουν ατελείωτα την προσφυγή σε συνεργασίες τύπου «διαδημοτικής κάλυψης».

 Στατιστικά ανά Περιφέρεια

Παρακάτω παρουσιάζονται στοιχεία ανά Περιφέρεια, όπως έχουν αποτυπωθεί σε στοιχεία του ΥΠΕΝ και επεξεργασία των δεδομένων του Υπουργείου Εσωτερικών:

 Συνολικά 168 ΥΔΟΜ λειτουργούν σήμερα, ενώ 164 δήμοι δεν διαθέτουν δική τους υπηρεσία.

 Το σχέδιο του ΥΠΕΝ

Το νέο σχέδιο του ΥΠΕΝ περιλαμβάνει:

Επανένταξη των ΥΔΟΜ στην κρατική διοίκηση υπό το ΥΠΕΝ.

Σύσταση Κεντρικής Υπηρεσίας Δόμησης με παραρτήματα σε περιφέρειες και μεγάλες πόλεις.

Καθολική ψηφιοποίηση φακέλων, εγκρίσεων και αποφάσεων.

Ανασύσταση των Παρατηρητηρίων Δόμησης για εποπτεία, έλεγχο και αναφορά παραβάσεων.

Νέα κωδικοποίηση πολεοδομικής νομοθεσίας έως το τέλος του 2025.

Κίνητρα για μηχανικούς που θα ενταχθούν στις υπηρεσίες μέσω ΑΣΕΠ ή μετατάξεων.

Μπορεί οι σημερινές δομές να μην λειτουργούν, αλλά ο παραπάνω σχεδιασμός μάλλον παραπέμπει σε χειρότερα σενάρια.

 Οι αντιδράσεις των Δήμων

Η ΚΕΔΕ και σειρά δημάρχων, κυρίως από νησιωτικές και απομακρυσμένες περιοχές, αντιδρούν σθεναρά στην επανακρατικοποίηση. Τονίζουν ότι:

«Η λειτουργία των ΥΔΟΜ σε τοπικό επίπεδο είναι απαραίτητη για την άμεση αντιμετώπιση καταγγελιών, την πρόληψη παρανομιών και την εξυπηρέτηση του πολίτη».

«Βάσει του άρθρου 102 του Συντάγματος αφορά τοπική υπόθεση και έχει το τεκμήριο της αρμοδιότητας για τους Δήμους.» 

Η αντίδραση δεν είναι τυχαία. Για πολλούς δήμους, οι ΥΔΟΜ λειτούργησαν ως εργαλείο ελέγχου ανάπτυξης, προσλήψεων και τοπικής επίβλεψης έργων. Πλέον, φοβούνται απώλεια επιρροής και καθυστερήσεις από τον διοικητικό συγκεντρωτισμό.

Από πλευράς αυτοδιοίκησης, η ΚΕΔΕ εκφράζει έντονη αντίθεση στο σχέδιο, με επιχείρημα ότι οι ΥΔΟΜ είναι ένα από τα ελάχιστα «εργαλεία πρόληψης της αυθαιρεσίας» που διαθέτουν οι δήμοι. Όπως τονίζεται:

«Η ΥΔΟΜ δεν είναι απλώς μία τεχνική υπηρεσία. Είναι η βάση για τον πολεοδομικό έλεγχο στην πόλη, τοπικά, με ευθύνη και γνώση του εδάφους».

Δήμαρχοι σε πολεοδομικά φορτισμένες περιοχές (όπως Ανατολική Αττική, Δυτική Ελλάδα, νησιωτικοί δήμοι) προειδοποιούν ότι η απομάκρυνση των ΥΔΟΜ από τους δήμους θα οδηγήσει σε επιπλέον καθυστερήσεις και αποδιοργάνωση, αλλά και σε αδυναμία ταχείας παρέμβασης σε περιπτώσεις καταγγελιών ή αυθαιρέτων.

Όμως η δυνατότητα καταγγελιών και ελέγχου αυθαιρεσιών έχει ήδη αρχίσει να συγκεντρώνεται σε κεντρικές κρατικές πλατφόρμες, κυρίως μέσω του συστήματος “e-Άδειες” και του Μητρώου Αυθαιρέτων της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Δόμησης και Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠΔ).

 Κεντρικές Πλατφόρμες Ελέγχου και Καταγγελιών

1. e-Άδειες (eadeies.gov.gr)

• Πλατφόρμα του ΤΕΕ σε συνεργασία με το ΥΠΕΝ.
• Εκεί εκδίδονται, αναρτώνται και παρακολουθούνται ψηφιακά όλες οι οικοδομικές άδειες.
• Επιτρέπει ανοιχτό έλεγχο νομιμότητας για τις αδειοδοτήσεις μέσω μοναδικού αριθμού άδειας.
• Σύντομα θα ενσωματωθούν και οι προβλέψεις για ενστάσεις και καταγγελίες.

2. Ηλεκτρονικό Μητρώο Αυθαιρέτων (ΣΥΠΟΘΑ – ΤΕΕ)

• Διατηρεί τις δηλώσεις υπαγωγής αυθαιρέτων και διενεργεί έλεγχο συμβατότητας.
• Οι πολίτες έχουν περιορισμένη πρόσβαση, αλλά οι ΥΔΟΜ και οι επιθεωρητές του ΥΠΕΝ μπορούν να επαληθεύσουν σε πραγματικό χρόνο την ύπαρξη παραβάσεων.

3. Καταγγελίες στο ΥΠΕΝ & ΕΥΕΠΔ

• Οι καταγγελίες για αυθαίρετα υποβάλλονται πλέον ψηφιακά μέσω gov.gr ή απευθείας στην Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών (ΕΥΕΠΔ).
• Υπάρχει δυνατότητα ανώνυμης καταγγελίας, αλλά απαιτείται τεκμηρίωση.

Το γεγονός ότι οι καταγγελίες, οι έλεγχοι, οι αυτοψίες και οι άδειες συγκεντρώνονται σταδιακά σε κρατικές πλατφόρμες, ενισχύει το επιχείρημα του ΥΠΕΝ ότι η ψηφιοποίηση αντικαθιστά την ανάγκη αποκεντρωμένων ΥΔΟΜ, τουλάχιστον για τις βασικές διοικητικές διαδικασίες.

Ωστόσο, οι δήμοι υποστηρίζουν ότι η φυσική παρουσία και η τοπική γνώση παραμένουν αναντικατάστατες, ειδικά για:

• Άμεσες αυτοψίες σε καταγγελίες.
• Παρεμβάσεις σε μικρές κατασκευές που δεν απαιτούν πλήρη άδεια.
• Συνεργασία με την τοπική κοινωνία και τις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου.

 Παράρτημα: Το θεσμικό ιστορικό των ΥΔΟΜ

 Τι διακυβεύεται

Η επαναφορά των ΥΔΟΜ στο κράτος αναγνωρίζει ότι η κατάσταση δεν βελτιώθηκε ποτέ ουσιαστικά από το 2011 μέχρι σήμερα. Αντίθετα, η διαχείριση των οικοδομικών θεμάτων παραμένει για δεκάδες δήμους μια άσκηση επιβίωσης μέσα σε κενά νόμου, χωρίς επαρκές προσωπικό, χωρίς εποπτεία και χωρίς διαφάνεια.

Το ερώτημα πλέον δεν είναι μόνο ποιος θα έχει την αρμοδιότητα, αλλά ποιος μπορεί να την ασκήσει αποτελεσματικά, διαφανώς και με ίσους όρους για όλους τους πολίτες της χώρας.

Η λύση βέβαια βρίσκεται στα Ανοιχτά Δεδομένα και στην άμεση δυνατότητα καταγγελιών από τους περίοικους που είναι και οι άμεσα θιγόμενοι.

Καλή είναι η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών και σε ένα βαθμό στο θέμα της αδειοδότησης ήδη υπάρχει. Όμως το ζητούμενο είναι αν θα υπάρχουν ανοικτά δεδομένα έτσι ώστε κάθε θιγόμενος να μπορεί να καταγγείλει και να προσφύγει. Και όταν υπάρχει η προσφυγή θα υπάρχει άμεσος έλεγχος από συνεργεία των ΥΔΟΜ; Και όταν εξακριβωθεί παρανομία και υπέρβαση, τότε θα σταματάνε άμεσα τα έργα ή θα συνεχίζονται και με ένα πρόστιμο θα νομιμοποιούνται; Το ότι η συζήτηση δεν στρέφεται σε αυτά τα ερωτήματα, ούτε δημιουργεί μηχανισμούς για την αντιμετώπιση τους δείχνει ότι η κακοδαιμονία θα συνεχιστεί σε ψηφιακή μορφή.