Πίνακας Κορυφαίων

Από τον Μιχάλη Χριστοδουλίδη* Ανεξέλεγκτη αύξηση καταγράφει η αγορά εξισορρόπησης στην Ελλάδα, με το κόστος για το 2025 να εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ, προκαλώντας ανησυχία για τη δομή και τη λειτουργία της. Οι Λογαριασμοί Προσαυξήσεων και κυρίως ο ΛΠ3, που επιφορτίζεται με το κόστος της ανακατανομής (σ.σ μονάδες που μπαίνουν και βγαίνουν στο σύστημα με εντολή ΑΔΜΗΕ) έχουν εκτοξευθεί έως και 150% σε σχέση με το 2024, αύξηση που έχει σαν αποτέλεσμα την υπέρμετρη επιβάρυνση των καταναλωτών και υπερκέρδη για τις μονάδες υδροηλεκτρικών και φυσικού αερίου όπως προκύπτει από στοιχεία της ΕΒΙΚΕΝ. Σύμφωνα με μελέτη της Grant Thornton η μέση χρέωση εξισορρόπησης στην Ελλάδα το 2024–2025 ανήλθε σε 12,2 €/MWh, έναντι 3 €/MWh στην Ιταλία και σχεδόν μηδενικές τιμές στις υπόλοιπες χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης. «Έχουμε μία αγορά εξισορρόπησης που δεν λειτουργεί, με κόστος που επιβαρύνει βιομηχανία και καταναλωτές δυσανάλογα. Το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό, είναι θεσμικό και ρυθμιστικό. Οφείλει η Πολιτεία να παρέμβει άμεσα με ανώτατα όρια, διαχωρισμό των χρεώσεων και διαφάνεια στους μηχανισμούς πληρωμής», αναφέρει ο κ. Αντώνης Κοντολέων πρόεδρος της ΕΒΙΚΕΝ. Στο πλαίσιο της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος είναι η εξισορρόπηση μεταξύ προσφοράς και ζήτησης σε πραγματικό χρόνο. Η διαδικασία αυτή, γνωστή ως εξισορρόπηση φορτίου, διασφαλίζει ότι η παραγόμενη ενέργεια ισούται συνεχώς με την καταναλισκόμενη. Όταν αυτή η ισορροπία διαταράσσεται, προκύπτει το λεγόμενο κόστος εξισορρόπησης, το οποίο επωμίζονται οι συμμετέχοντες στην αγορά αλλά και τελικά οι καταναλωτές. Το colpo grosso έχει όνομα και λέγεται υπερδήλωση φορτίου από πλευράς των προμηθευτών και έχει οδηγήσει σε στρεβλώσεις και αδικαιολόγητη αύξηση του κόστους εξισορρόπησης. Αυτή η πρακτική δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο σε τεχνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Τι είναι η υπερδήλωση φορτίου; Η υπερδήλωση φορτίου αφορά την τεχνητή δήλωση υψηλότερης κατανάλωσης από την πραγματική από προμηθευτές ή χρήστες στην Αγορά Επόμενης Ημέρας (DAM) και/ή στην Ενδοημερήσια Αγορά. Ο λόγος που κάποιος προβαίνει σε υπερδήλωση είναι συχνά στρατηγικός: εκμετάλλευση της δομής τιμολόγησης της εξισορρόπησης ή προσδοκία υπερκέρδους από τη συμμετοχή του στην Αγορά Εξισορρόπησης. Για παράδειγμα, αν κάποιος δηλώσει μεγαλύτερο φορτίο και στη συνέχεια η πραγματική κατανάλωση είναι μικρότερη, η απόκλιση καλύπτεται από τον διαχειριστή του συστήματος μέσω αγορών εξισορρόπησης – συνήθως με αυξημένο κόστος που μπορεί να φτάσει έως και 800% πάνω από την προημερησία τιμή. Το κόστος αυτό επιμερίζεται σε όλους, ανεξαρτήτως συμμετοχής ή υπαιτιότητας. Οι επιπτώσεις της υπερδήλωσης είναι πολλαπλές και σημαντικές: Αύξηση του κόστους εξισορρόπησης: Οι αποκλίσεις που προκύπτουν λόγω υπερδήλωσης αναγκάζουν τον ΑΔΜΗΕ να καλύψει περισσότερα MW μέσω παρεμβάσεων στην αγορά εξισορρόπησης, οι οποίες κοστίζουν ακριβά. Αθέμιτος ανταγωνισμός: Ορισμένοι προμηθευτές επωφελούνται από τη δυνατότητα να μετακυλίουν τεχνητά κόστη στους υπόλοιπους, δημιουργώντας συνθήκες άνισης μεταχείρισης. Διαταραχή της ορθής αποτίμησης κινδύνου: Οι πραγματικοί παραγωγοί ή φορτία που προσπαθούν να προβλέψουν σωστά τις καταναλώσεις και παραγωγές τους ζημιώνονται, καθώς η αγορά δεν ανταμείβει την ακρίβεια αλλά την «στρατηγική απόκλιση». Αναποτελεσματική χρήση πόρων: Όταν το σύστημα ενεργοποιεί εφεδρείες ή μονάδες παραγωγής χωρίς να υπάρχει ανάγκη, σπαταλά ενέργεια και χρήμα. Αβεβαιότητα στις τιμές: Οι στρεβλώσεις αυξάνουν τη μεταβλητότητα των τιμών στην Αγορά Εξισορρόπησης, καθιστώντας τη συμπεριφορά της αγοράς απρόβλεπτη και αποτρέποντας επενδύσεις σε ευέλικτες και καθαρές τεχνολογίες. Τι δεν κάνει η πολιτεία (Αρμόδια Υπουργεία και Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) για να αντιμετωπίσει αυτές τις παθογένειες εξαιτίας των στρεβλώσεων που δημιουργεί ο μηχανισμός εξισορρόπησης του κόστους Δεν ελέγχει την ακρίβεια των δηλωμένων φορτίων που εξισορροπούν την πρόσφορα με την ζήτηση σε πραγματικούς χρόνους και δεν επιβάλει αυστηρές ποινές σε παραγωγούς/προμηθευτές που εμφανίζουν μόνιμα και συστηματικά αποκλίσεις από την δήλωση φορτίου και κάλυψης ζήτησης. Δεν επιμερίζουν το κόστος εξισορρόπησης αναλογικά με βάση τη συμβολή κάθε συμμετέχοντα στη δημιουργία αποκλίσεων. Δεν θεσμοθετούν μηχανισμούς εποπτείας και διαφάνειας και ένα πλαφόν στους παραγωγούς που τεχνητά δημιουργούν υπερδήλωση φορτίου και τέλος Δεν εγκαλούν τους παραγωγούς και προμηθευτές ενέργειας που προσφέρουν την τελευταία στιγμή εξωφρενικές και εξωπραγματικές προσφορές στο σύστημα για να καλύψουν την ζήτηση που δολίως έχουν δημιουργήσει με πλασματικές δηλώσεις φορτίων μια μέρα πριν. Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι η σημερινή λειτουργία της αγοράς ενέργειας σε τίποτα δεν θυμίζει λειτουργία ευνομούμενης ευρωπαϊκής αγοράς, ενώ ξεκάθαρα στηρίζει μια ολιγοπωλιακή αγορά με προκλητική συγκέντρωση υπερεσόδων εξαιτίας των στρεβλώσεων του μηχανισμού εξισορρόπησης του κόστους. Κανένας δεν αμφισβητεί ότι η υπερδήλωση φορτίου αποτελεί μια σημαντική στρέβλωση στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, που διογκώνει υπέρμετρα το κόστος της ενέργειας και αποσταθεροποιεί το σύστημα. Η ελληνική αγορά μάλλον ακόμα έχει δρόμο για να βρεθεί σε στάδιο ωρίμανσης όπως συμβαίνει με την υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ δεν φαίνεται στο άμεσο μέλλον η ανάγκη για θεσμικές παρεμβάσεις και ενίσχυση των μηχανισμών διαφάνειας και λογοδοσίας, που θα έπρεπε να είναι μόνιμη είναι επιτακτική. *Ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης είναι Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός και Ενεργειακός Αναλυτής