Αναζήτηση στην κοινότητα

Την τρίτη χαμηλότερη άνοδο στις τιμές των ακινήτων μεταξύ των χωρών της Eυρωζώνης και τέταρτη χαμηλότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καταγράφει η Ελλάδα, γεγονός που κρατά την άνοδο τιμών στην εγχώρια αγορά ακινήτων μακριά από το να έχει χαρακτηριστικά «φούσκας». Επιπλέον, το γεγονός ότι ο ρυθμός ανόδου των τιμών των ακινήτων είναι χαμηλότερος από τον ρυθμό ανόδου του διαθέσιμου εισοδήματος, καθιστά προσιτή την αγορά κατοικίας και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αύξηση της στεγαστικής πίστης. Τα παραπάνω προκύπτουν από μελέτη της Διεύθυνσης Μελετών της Alpha Bank για την αγορά οικιστικών ακινήτων στην Ελλάδα, τους παράγοντες ανόδου και τις διεθνείς συγκρίσεις τιμών. Όπως αναφέρει η Alpha Bank, οι τιμές των κατοικιών στην Ελλάδα κατέγραψαν ραγδαία πτώση κατά τη διάρκεια της προηγούμενης οικονομικής κρίσης και συγκεκριμένα κατά 42% στο διάστημα 2008-2017. Από το 2018 και μετά, ωστόσο, η αγορά ακινήτων ανέκαμψε, καθώς ο ρυθμός μεταβολής των τιμών έλαβε θετικό πρόσημο από το πρώτο τρίμηνο του έτους, ενώ το 2019 σημείωσε ισχυρή επιτάχυνση. Παρά το ξέσπασμα της πανδημίας στις αρχές του 2020, η πορεία ανάκαμψης δεν ανεκόπη, αν και ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τιμών των οικιστικών ακινήτων επιβραδύνθηκε. Ο σχετικός δείκτης σημείωσε άνοδο κατά 4,4% το 2020 από 7,2% το 2019, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2021 αυξήθηκε κατά 4%. Εικόνα Η ανοδική τάση που ακολουθούν οι τιμές των ακινήτων, από την έναρξη της πανδημικής κρίσης, δεν παρατηρείται μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς. Στην Ευρωζώνη, ο ρυθμός αύξησης των τιμών των κατοικιών επιταχύνθηκε εντός του 2020 και διαμορφώθηκε σε επίπεδο υψηλότερο από το αντίστοιχο στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, οι τιμές των οικιστικών ακινήτων στην Ευρωζώνη αυξήθηκαν κατά 6,8% σε ετήσια βάση. Ακόμα πιο έντονη ήταν η άνοδος των ονομαστικών τιμών των κατοικιών στις χώρες του ΟΟΣΑ (12,3%, κατά μέσο όρο, σε ετήσια βάση), ενώ οι μεγαλύτερες αυξήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία του ίδιου Οργανισμού, σημειώθηκαν στην Τουρκία (30,2%), στη Ρωσία (21,1%) και τις ΗΠΑ (17,4%). Εικόνα Η άνοδος που παρατηρείται στις τιμές στην αγορά ακινήτων σε παγκόσμιο επίπεδο, ήδη από το προηγούμενο έτος, ήταν συνδυαστικό αποτέλεσμα παραγόντων και συγκεκριμένα: των χαμηλών επιτοκίων, των διαταραχών στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού που οδήγησαν στην άνοδο του κόστους κατασκευής, στην υιοθέτηση της εξ αποστάσεως εργασίας που αύξησε τη ζήτηση για μεγαλύτερης επιφάνειας ακίνητα, καθώς και των πολιτικών που εφάρμοσαν τα κράτη διεθνώς, για τη στήριξη της ζήτησης και της ρευστότητας των νοικοκυριών, στη διάρκεια της πανδημικής κρίσης. Στην Ελλάδα, παράλληλα με την άνοδο των τιμών των κατοικιών, αυξήθηκε σημαντικά το 2020 η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα (κατά 5,9% σε ετήσια βάση), ενώ το πρώτο επτάμηνο του 2021, συνεχίζει να αυξάνεται με εντονότερο ρυθμό (46,6% σε ετήσια βάση). Ανοδικά κινήθηκαν και οι επενδύσεις σε κατοικίες, σε όλη τη διάρκεια του 2020, αλλά και στο πρώτο τρίμηνο του 2021, ενώ, το δεύτερο τρίμηνο φέτος, σημειώθηκε ετήσια πτώση ύψους 1,1%. Ο δωδεκάμηνος ρυθμός μεταβολής των στεγαστικών δανείων, ωστόσο, παραμένει σταθερά αρνητικός, περί του -2,9%. Πώς αξιολογείται η αύξηση των τιμών Όπως επισημαίνει η Alpha Bank, η ραγδαία αύξηση των τιμών των οικιστικών ακινήτων σε διεθνές επίπεδο φέρνει στην επιφάνεια την ανάγκη για μία προσεκτική αξιολόγηση της αγοράς οικιστικών ακινήτων σε σχέση με τον οικονομικό κύκλο, ώστε να προβλεφθούν τυχόν σημαντικές διακυμάνσεις των τιμών. Στην κατεύθυνση αυτή, για να αξιολογηθεί η αγορά ακινήτων, χρησιμοποιούνται δύο διαδεδομένοι δείκτες αξιολόγησης της αγοράς ακινήτων, τον λόγο της τιμής προς την απόδοση (profitability ratio) και τον λόγο της τιμής προς το διαθέσιμο εισόδημα (affordability ratio). Ο λόγος της τιμής προς την απόδοση αποτελεί μέτρο κερδοφορίας, ορίζεται ως ο δείκτης των ονομαστικών τιμών των οικιστικών ακινήτων προς τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ)-ενοίκια και ουσιαστικά αντικατοπτρίζει τη σχέση μεταξύ του κόστους ιδιοκατοίκησης και της απόδοσης που θα κέρδιζε ο ιδιοκτήτης από την ενοικίαση της κατοικίας. Μία αύξηση στον λόγο της τιμής προς την απόδοση καθιστά πιο επικερδή την ενοικίαση από την αγορά, συμπιέζοντας τις πωλήσεις κατοικιών. Αντιθέτως, μία μείωση στον λόγο τιμής προς απόδοση αναμένεται να καταστήσει πιο επικερδή την αγορά κατοικίας από την ενοικίαση, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι αγορές ακινήτων. Ο λόγος της τιμής προς το διαθέσιμο εισόδημα αποτελεί ένα μέτρο που δείχνει πόσο προσιτή είναι η αγορά μίας κατοικίας σήμερα, χάρη στην υψηλότερη δυνατότητα αποπληρωμής του στεγαστικού δανείου. Μία άνοδος του λόγου της τιμής προς το εισόδημα (εξαιτίας, π.χ. της αύξησης της τιμής σε μεγαλύτερο βαθμό συγκριτικά με την αύξηση του εισοδήματος) καθιστά την αγορά και κατοχή κατοικίας λιγότερο προσιτή (ή την αποπληρωμή του δανείου λιγότερο ευχερή). Αντιθέτως, μία μεγαλύτερη αύξηση στο διαθέσιμο εισόδημα σε σχέση με τις τιμές αυξάνει τη ζήτηση οικιστικών ακινήτων, καθώς η αγορά κατοικίας και η εξυπηρέτηση του στεγαστικού δανείου, καθίστανται περισσότερο προσιτές. Σημειώνεται ότι για την πλειοψηφία των χωρών, τόσο ο λόγος της τιμής προς την απόδοση, όσο και ο λόγος της τιμής προς το εισόδημα, παραμένουν υψηλότερα του μακροχρόνιου μέσου όρου τους, αντανακλώντας συνθήκες υπερεκτίμησης της αξίας της αγοράς οικιστικών ακινήτων, λαμβάνοντας υπόψη και την ανοδική τροχιά των τιμών το τελευταίο διάστημα. Εικόνα Για την Ελλάδα, ωστόσο, ο λόγος τιμής προς απόδοση ήταν, το δεύτερο τρίμηνο του 2021, από τους χαμηλότερους, καθώς η ετήσια άνοδος των τιμών των ακινήτων ξεπέρασε οριακά την αύξηση των ενοικίων. Όσον αφορά στον λόγο τιμής προς διαθέσιμο εισόδημα, η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα βρίσκεται μαζί με μία μικρή ομάδα χωρών (όπως η Ιταλία και η Πολωνία) κάτω του μακροχρόνιου μέσου, έστω και οριακά. Όπως αναφέρει η μελέτη της Alpha Bank, η αγορά κατοικίας, το τρέχον διάστημα, είναι σχετικώς προσιτή, καθώς ο ρυθμός αύξησης των τιμών υπολείπεται του ρυθμού αύξησης του διαθεσίμου εισοδήματος (ο ρυθμός αύξησης του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος διαμορφώθηκε στο 5,1% κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους και στο 7% το δεύτερο τρίμηνο, έναντι αύξησης 3,5% και 4,6% αντίστοιχα, στις τιμές των οικιστικών ακινήτων).

Αεροπορικώς ήρθαν οι περισσότεροι τουρίστες φέτος στη Ελλάδα καθώς οι αφίξεις στα αεροδρόμια το οκτάμηνο Ιανουαρίου Αυγούστου άγγιξαν το 50% της αντίστοιχης περιόσου της χρυσής χρονιάς του 2019. Οδικώς έφτασαν στην χώρα μόλις 2,8 εκατ.επισκέπτες*, έναντι 8,6 εκατ. της περιόδου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2019, παρουσιάζοντας μείωση κατά -67,5%/-5,8 εκατ. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έδωσε στην δημοσιότητα το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, συνολικά μείωση κατά -51,2%/-8,1 εκατ. αφίξεις παρουσίασαν οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021 έναντι 15,8 εκατ. της περιόδου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2019 (χρονιάς ρεκόρ για τον ελληνικό τουρισμό) ενώ περίπου την ίδια μείωση κατά -50,3%/-2,8 εκατ. αφίξεις παρουσίασαν και οι αφίξεις εσωτερικού την ίδια περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021 με 2,8 αεροπορικές αφίξεις εσωτερικού έναντι 5,6 εκατ. της περιόδου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2019. Ποιές περιοχές επισκέφθηκαν Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021, τη μεγαλύτερη μείωση διεθνών αφίξεων σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 κατέγραψε το αεροδρόμιο της Μυτιλήνης -70,9% και τη μικρότερη το αεροδρόμιο της Σαντορίνης με -21,4%. Πολύ κοντά με τις μικρότερες απώλειες το αεροδρόμιο της Μυκόνου με μείωση -27,3% ενώ πτώση κάτω από 50% καταγράφηκε στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου (-44,1%) και στο αεροδρόμιο της Κέρκυρας (-47,6%) Η βρετανική αγορά, μέχρι τον Αύγουστο «κράτησε πίσω» την πορεία προς την ανάκαμψη στην γεωγραφική ενότητα των Ιόνιων Νήσων, όπου καταγράφηκε μείωση -1,2 εκατ./-51,5% ενώ καταγράφηκαν 1,1 εκατ. αφίξεις. Τέλος, η μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση καταγράφηκε στην γεωγραφική ενότητα της Πελοποννήσου κατά -110.000 /-61,1% ενώ οι αεροπορικές αφίξεις ανήλθαν μόλις σε 70.000. Δεν ταξίδεψαν οι γειτονικές χώρες Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου του 2021 μείωση καταγράφηκε από όλες τις γειτονικές χώρες που επισκέπτονται την χώρα οδικώς, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη μείωση σε απόλυτες διαφορές καταγράφεται από την Βουλγαρία κατά -2,8 εκατ.χιλ./-67,7% ενώ η μεγαλύτερη μείωση σε ποσοστιαίες διαφορές καταγράφεται από την Τουρκία κατά –639 χιλ./-83,7%. Η μείωση από την Αλβανία ανήλθε σε -952 χιλ./-74,4% ενώ η μεγαλύτερη βελτίωση του ρυθμού ανάκαμψης καταγράφηκε από την αγορά της Βόρειας Μακεδονίας παρουσιάζοντας μείωση κατά-1,5 εκατ.οδικές αφίξεις ή-58,8% Τι μπήκε στο ταμείο Την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2021, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις εμφάνισαν μείωση κατά -62,9% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 και διαμορφώθηκαν στα €3.383 εκατ. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην πτώση των εισπράξεων από κατοίκους των χωρών της ΕΕ-27 κατά -51,7%, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα €2.318 εκατ., καθώς και των εισπράξεων από κατοίκους των χωρών εκτός της ΕΕ-27 κατά -74,6%, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα €1.037εκατ. Αναλυτικότερα, οι εισπράξεις από κατοίκους των χωρών της ζώνης του ευρώδιαμορφώθηκαν στα €1.770 εκατ., μειωμένες κατά -54,0%, ενώ οι εισπράξεις από κατοίκους των χωρών της ΕΕ-27 εκτός της ζώνης του ευρώ εμφάνισαν πτώση κατά -42,1% και διαμορφώθηκαν στα €548 εκατ. Ειδικότερα, οι εισπράξεις από τη Γερμανία μειώθηκαν κατά -53,9% και διαμορφώθηκαν στα €671 εκατ., ενώ οι εισπράξεις από τη Γαλλία μειώθηκαν κατά –37,9% και διαμορφώθηκαν στα €345εκατ. . Από τις χώρες εκτός της ΕΕ-27, πτώση κατά -76,5% παρουσίασαν οι εισπράξεις από το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα €303 εκατ., ενώ οι εισπράξεις από τις ΗΠΑ μειώθηκαν κατά -68,1% και διαμορφώθηκαν στα €194 εκατ. Τέλος οι εισπράξεις από τη Ρωσία μειώθηκαν κατά -83,8% και διαμορφώθηκαν σε μόλις €34εκατ.. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- * Στις οδικές αφίξεις προσμετρώνται και οι αλλοδαποί μετανάστες στην Ελλάδα που επιστρέφουν από ταξίδι στο εξωτερικό

s και η Βουλγαρία με 120,44Mbps. Αντιθέτως, στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται η Βενεζουέλα με ταχύτητα μόλις 7,61Mbps και το Αφγανιστάν με 6,71Mbps. Όσον αφορά τις σταθερές ευρυζωνικές συνδέσεις, το Μονακό είναι ο παγκόσμιος πρωταθλητής με την εντυπωσιακή επίδοση των 256,70Mbps, δεύτερη η Σιγκαπούρη με 256,03Mbps, τρίτο το Χονγκ Κονγκ με 248,59Mbps, τέταρτη η Ταϊλάνδη με 216,16Mbps και πέμπτη στον κόσμο η Ρουμανία με 215,30Mbps. Στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται η Κούβα και το Τουρκμενιστάν με ταχύτητα 4,61Mbps. Σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2017 η αύξηση στις ταχύτητες mobile internet αγγίζει το 194% ενώ ακόμη και σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2019 οι ταχύτητες φέτος είναι αυξημένες κατά 141,4%. Μάλιστα, τα τελευταία δύο χρόνια, υπήρξαν μόνο δύο μήνες κατά τους οποίους η παγκόσμια μέση ταχύτητα mobile internet δεν παρουσίασε ανοδική τάση, κάτι που οφείλεται σαφώς με το ξέσπασμα της COVID-19 και την εκτόξευση της ζήτησης για σύνδεση στο Internet.

Νέες τάσεις στη ζήτηση ακινήτων προς πώληση από το εξωτερικό διαγράφονται για το καλοκαίρι του 2021, σύμφωνα με τον δείκτη ζήτησης SDI, ο οποίος διαμορφώνεται από τον όγκο αναζητήσεων του Spitogatos, ιστοσελίδας αγγελιών ακινήτων στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η χώρα με τη μεγαλύτερη αύξηση ζήτησης για ακίνητα προς πώληση στην Ελλάδα, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο πέρσι, είναι η Ισπανία με 323%. Παράλληλα, χώρες της ομογένειας όπως η Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής επιστρέφουν στο προσκήνιο με τη ζήτηση από αυτές τις χώρες να αυξάνεται κατά 70% και 20% αντίστοιχα. Πού όμως αναζητούν κατοικίες προς πώληση οι κάτοικοι του εξωτερικού; Οι 5 πιο δημοφιλείς περιοχές για τους εν λόγω χρήστες της πλατφόρμας του Spitogatos είναι οι Κυκλάδες, το κέντρο της Αθήνας, τα Νότια Προάστια της Αθήνας, η Χαλκιδική και τα προάστια της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ανάλυσης, τα 5 νησιά στα οποία αναζητούν ακίνητα προς πώληση οι κάτοικοι του εξωτερικού, είναι η Νάξος, η Πάρος, η Μύκονος, η Σαντορίνη και η Σύρος, ενώ στην Αθήνα, οι εν λόγω ενδιαφερόμενοι προσβλέπουν σε αγορά στην περιοχή Κολωνάκι-Λυκαβηττός, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, στο Παγκράτι, στους Αμπελοκήπους και στην Κυψέλη. Η πλειονότητα των δυνητικών αγοραστών από το εξωτερικό που αναζητά ακίνητο στο Βορρά, ενδιαφέρεται για το κέντρο της Θεσσαλονίκης, την Τούμπα, τις περιοχές Ανάληψη-Μπότσαρη-Νέα Παραλία και Φάληρο-Ιπποκράτειο, καθώς και την 'Ανω Πόλη, ενώ στη Χαλκιδική οι 5 πιο δημοφιλείς περιοχές είναι η Κασσάνδρα, η Σιθωνία, η Καλλικράτεια, η Παλλήνη και τα Μουδανιά. "Εφέτος, παρατηρούμε μεγάλη αύξηση της επισκεψιμότητας των ιστοσελίδων και εφαρμογών του δικτύου μας από χώρες του εξωτερικού, σε σχέση με το 2020 αλλά και με προηγούμενα έτη» σημειώνει ο CEΟ του Spitogatos, Δημήτρης Μελαχροινός. «Φαίνεται ότι οι χώρες με παραδοσιακό ενδιαφέρον για ελληνικά ακίνητα παραμένουν στην κορυφή της λίστας αναζητήσεων, κάποιες μάλιστα παρουσιάζοντας έντονη ετήσια αύξηση όπως για παράδειγμα η Γερμανία. Από την άλλη, είναι αξιοσημείωτη η απουσία της Κίνας από το τοπ 10. Αναμένουμε όλο αυτό το έντονο ενδιαφέρον να οδηγήσει σε αύξηση των συναλλαγών".

Τα τελευταία χρόνια το σχετικό κόστος στέγασης στην Ελλάδα έχει εκτοξευτεί. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα ελληνικά νοικοκυριά που δεν ιδιοκατοικούν πληρώνουν για στέγαση το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους μεταξύ των χωρών της ΕΕ, περίπου 37%. Περίπου 1 στα 3 νοικοκυριά που ζουν στις πόλεις πληρώνουν ακόμη πιο πολλά, περισσότερο από 40% του εισοδήματός τους για στέγαση -επίσης το πιο μεγάλο ποσοστό στην Ευρώπη. 3 στους 4 ενοικιαστές ηλικίας 18 έως 44 ετών δηλώνουν ότι το ενοίκιο που πληρώνουν τους προκαλεί άγχος. Οι εμπειρικές καταγραφές της αναζήτησης σπιτιού στην Αθήνα, συνήθως γραμμένες σε απελπισμένο τόνο, συμπληρώνουν την ίδια εικόνα. Πώς φτάσαμε όμως να έχουμε την πιο ακριβή, συγκριτικά με το εισόδημα, στέγαση στην Ευρώπη; Μια εξήγηση είναι η μεγάλη μείωση των εισοδημάτων. Από το 2009 μέχρι το 2014 οι Έλληνες έχασαν περισσότερο από 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους. Την ίδια περίοδο, οι τουρίστες στις πόλεις και στα νησιά αυξάνονταν. Οι ιδιοκτήτες βρήκαν νέες επιλογές εκμετάλλευσης των ακινήτων τους, όπως οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, οι οποίες επηρέασαν με τη σειρά τους τις τιμές και τα ενοίκια. Όμως, πριν ακόμη συμβούν τα παραπάνω, η Ελλάδα ήταν ήδη μια χώρα χωρίς σπουδαία στεγαστική πολιτική. Μέσα στην καταιγίδα της κρίσης διαλύθηκε ό,τι υπήρχε: το 2012 ο ΟΕΚ, ο κρατικός φορέας που έτρεχε τα πιο μαζικά προγράμματα στέγασης στη χώρα, καταργήθηκε χωρίς να αντικατασταθεί. ­Διαβάστε Μια Συνοπτική Παρουσίαση Της Έρευνας (PDF) Το τελευταίο διάστημα η συζήτηση για τη στεγαστική πολιτική έχει ανοίξει ξανά. Όλοι αναγνωρίζουν το πρόβλημα και τις ευρύτερες συνέπειές του, π.χ. στο δημογραφικό προφίλ της χώρας. Η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει μέτρα που μένουν να εφαρμοστούν, ενώ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν κάνει προτάσεις. Πώς μπορεί όμως να μοιάζει μια σύγχρονη και αποτελεσματική στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα; Για να απαντήσει κάποιος σε αυτή την ερώτηση πρέπει πρώτα να κοιτάξει πίσω: στη στεγαστική πολιτική που είχε στο παρελθόν η Ελλάδα, στο αποτύπωμα, στις ανεπάρκειες, αλλά και στο τέλος της. Ο "ξαφνικός θάνατος" του ΟΕΚ Στις 12 Φεβρουαρίου 2012, σε μια δραματική συνεδρίαση της Βουλής, όσο στην οδό Σταδίου καίγονταν οι κινηματογράφοι Αττικόν και Απόλλων, ψηφίστηκε ο Ν. 4046/2012, το δεύτερο μνημόνιο. Ο νόμος, ένα εκτενές κείμενο 574 σελίδων με πολλά παραρτήματα, όπως και τα υπόλοιπα μνημόνια, προέβλεπε σημαντικές περικοπές και εκατοντάδες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε μέχρι τότε το κράτος. Η ψήφισή του εξασφάλισε απαραίτητη χρηματοδότηση και "ξεκλείδωσε" τη μείωση του χρέους, που έγινε γνωστή ως PSI. Όμως ήμασταν ίσως στην πιο σκοτεινή στιγμή της ελληνικής κρίσης. Η αναταραχή στη χώρα, που είχε χάσει 15% του ΑΕΠ της μέσα σε δύο χρόνια, ήταν τόσο μεγάλη που λίγοι ασχολήθηκαν τότε με ένα σύντομο απόσπασμα στο Παράρτημα 5 του νόμου. Εκεί έγραφε ότι, στο πλαίσιο της μείωσης του μη μισθολογικού εργασιακού κόστους, πρέπει "να υιοθετηθεί νομοθεσία να κλείσουν μέσα σε 6 μήνες μικροί φορείς ειδικού σκοπού που ασχολούνται με κοινωνικές δαπάνες οι οποίες δεν αποτελούν προτεραιότητα". Οι δύο φορείς "που δεν αποτελούν προτεραιότητα" στους οποίους αναφερόταν το απόσπασμα ήταν ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας και ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας. Ο πρώτος, ο πιο μικρός σε μέγεθος από τους δύο, είχε ως αντικείμενο τη "μετεργασιακή μέριμνα" (προγράμματα οικονομικών διακοπών και κουπόνια μειωμένου εισιτηρίου σε θέατρα και άλλα θεάματα), αλλά και την υποστήριξη της λειτουργίας των συνδικάτων. Ο δεύτερος, ο ΟΕΚ, πραγματοποιούσε την κρατική στεγαστική πολιτική για τους μισθωτούς εργαζόμενους. Στην πραγματικότητα, ήταν ο οργανισμός που επί έξι δεκαετίες "έτρεχε" τα πιο μαζικά έργα στέγασης που πραγματοποιούνταν στη χώρα, είτε αυτά ήταν κατασκευαστικά είτε αφορούσαν στήριξη για την απόκτηση σπιτιού από την αγορά. Το 2012, όταν έκλεισε ο ΟΕΚ, τα μέσα ενημέρωσης και οι πολιτικοί ασχολούνταν με άλλες περικοπές του δεύτερου μνημονίου, όπως αυτές των συντάξεων. Επομένως, εκτός από τη μικρή αναφορά του ίδιου του μνημονίου σε "μείωση του μη μισθολογικού κόστους", δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες που να εξηγούν την απόφαση. Γιατί μπορεί η Ελλάδα και οι δανειστές της να συμφώνησαν τελικά τότε να κλείσουν τον ΟΕΚ; Όταν κάποιος κάνει την ερώτηση σε ανθρώπους, οι οποίοι είχαν κάποια σχέση με τον οργανισμό εκείνη την περίοδο, οι απαντήσεις που παίρνει είναι διάφορες: "Ίσως θεωρήθηκε ότι το κράτος δεν μπορεί να λειτουργεί ως τράπεζα ή ως κατασκευαστική εταιρεία"· "Δεν υπήρχε τότε επείγον στεγαστικό πρόβλημα: το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα είναι αρκετά υψηλό και εκείνη την περίοδο, λόγω της κρίσης, οι τιμές και τα ενοίκια ήταν χαμηλά"· "Ίσως σκέφτηκαν ότι όπου υπάρχουν δημόσια έργα υπάρχει και διαφθορά ή ότι ο οργανισμός ήταν ανταγωνιστικός προς τον ιδιωτικό τομέα"· "Κυκλοφορεί ένα 'ράδιο αρβύλα' ότι έλειπαν περίπου 300 εκατομμύρια ευρώ για να κλείσει η συμφωνία για το μνημόνιο, ένα ποσό που αντιστοιχούσε περίπου στο αποθεματικό του οργανισμού τότε". Τον Απρίλιο του 2013, ο ΟΕΚ τυπικά απορροφήθηκε από τον τότε ΟΑΕΔ (πλέον ΔΥΠΑ). Όμως στην πραγματικότητα σταμάτησε κάθε νέα δραστηριότητα. Σταμάτησε να εκδίδει νέα δάνεια, να επιδοτεί το επιτόκιο στεγαστικών δανείων ή να δίνει επιδόματα ενοικίου. Σταμάτησε, επίσης να σχεδιάζει νέους οικισμούς και να κατασκευάζει κατοικίες. Από τότε μέχρι σήμερα, η λειτουργία του αφορά όσα είχαν σχεδιαστεί ή μείνει "ανοιχτά" πριν από το 2012: παρακολούθηση δανείων που είχαν ήδη εκδοθεί και ολοκλήρωση των έργων που είχαν ήδη αρχίσει. Στενό με φόντο την Ακρόπολη, 2023 | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Αντιπαροχή για "μικρούς παίκτες" Πώς φτάσαμε όμως στο μεγάλο κενό της στεγαστικής πολιτικής; Το ελληνικό κράτος, παρότι είχε κάποια στεγαστική πολιτική, αυτή δεν ήταν ποτέ πολύ ισχυρή και οργανωμένη, αντίστοιχα με άλλες χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης. Ποια ήταν η παρέμβαση του κράτους για να αποκτήσουν σπίτι οι Έλληνες; "Στην Ελλάδα το κράτος δεν ασχολήθηκε ποτέ ιδιαίτερα σοβαρά με τη στέγαση", παρατηρεί ο επίκουρος καθηγητής Πολεοδομίας και Διαχείρισης Ακινήτων στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Νίκος Τριανταφυλλόπουλος. "Υπήρξαν ασφαλώς ο ΟΕΚ και κάποιες προσπάθειες να δημιουργηθούν στεγαστικές τράπεζες, όπως παλιότερα η Κτηματική και η Στεγαστική Τράπεζα και να διευκολυνθεί έτσι η έκδοση στεγαστικών δανείων. Όμως, η στεγαστική πολιτική ασκήθηκε κυρίως με έναν έμμεσο τρόπο, με την ενθάρρυνση της αντιπαροχής, αλλά και με καταπατήσεις και έπειτα νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων. Η κοινωνική κατοικία, ενώ υπήρξε κι αυτή, δεν αναπτύχθηκε ποτέ σε τέτοια κλίμακα ώστε να κάνει σημαντική διαφορά". Παρόμοια είναι και η οπτική του ομότιμου καθηγητή Ανθρώπινης Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Θωμά Μαλούτα: "Στην Ελλάδα είχαμε ένα αναπτυξιακό μοντέλο το οποίο ήταν αρκετά διαφορετικό από αυτό των ευρωπαϊκών βιομηχανικών χωρών, που έβλεπαν τη στέγαση ως έναν τρόπο για να εξασφαλίσουν την ύπαρξη και την επιβίωση των εργαζομένων", λέει. "Στην Ελλάδα, η εποχή της μεγάλης γεωγραφικής μετακίνησης από την επαρχία προς τις πόλεις μεταπολεμικά δεν ήταν ακριβώς μια εποχή εκβιομηχάνισης: όσοι έφυγαν από την ύπαιθρο δεν έβρισκαν εύκολα δουλειά ούτε στις πόλεις -σχεδόν άλλοι τόσοι, άλλωστε, μετανάστευσαν στο εξωτερικό. Επομένως, ούτε το κράτος ούτε οι εργοδότες είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να διατηρήσουν τους εργαζόμενους ευχαριστημένους και σε επαρκή αριθμό. Σε αυτό το πλαίσιο, η στέγαση έγινε περισσότερο ατομικό και οικογενειακό μέλημα παρά δημόσιο. Έπρεπε να 'στήσεις' τη δική σου ιδιοκατοίκηση, λίγο-πολύ με τα δικά σου χέρια. Αντίστοιχα, το πολιτικό σύστημα φρόντισε να περιχαρακώσει τον τομέα της κατοικίας ως έναν χώρο που μπορούσαν να λειτουργήσουν και να αναπαράγονται οι μικροί παίκτες: ο μικρός οικοπεδούχος και ο μικρός κατασκευαστής. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ήταν πολύ δύσκολο για τις τράπεζες να εμπλακούν με τον στεγαστικό τομέα. Από την άλλη μεριά ο μικρός εργολάβος ήταν προστατευμένος από την είσοδο των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών στην αγορά. Ο μεγάλος δεν είχε, ανά μονάδα, μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους από αυτό που είχε ο μικρός. Έτσι, οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, που θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν μεγαλύτερα, κρατικά ή ιδιωτικά έργα κατοικιών εν πολλοίς απείχαν". Η αντιπαροχή, δηλαδή η ανταλλαγή γης με διαμερίσματα, ήταν μια συναλλαγή που επέτρεψε σε πολλούς Έλληνες να αποκτήσουν σπίτι χωρίς να το πληρώσουν με μετρητά και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη της Αθήνας και άλλων ελληνικών πόλεων. Το ντοκιμαντέρ "Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας" (2021), βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Ιωάννας Θεοχαροπούλου -αντίστοιχα η παραγωγή και η έκδοση χρηματοδοτήθηκαν από το Ίδρυμα Ωνάση-, καταγράφει με λεπτομέρεια την εποχή της αντιπαροχής, από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα. Παρακολουθεί αρκετές προσωπικές ιστορίες, κυρίως οικοδόμων και εργολάβων και των συζύγων τους. Στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ένας "χτίστης" αφηγείται το πώς κουβάλησε λάσπη με έναν τενεκέ από το ισόγειο, για να χτίσει τον έκτο όροφο μιας πολυκατοικίας. Μία από τις "νοικοκυρές" θυμάται πώς βοήθησε τον σύζυγό της να χτίσει το δικό τους σπίτι -έπρεπε να βιαστούν για να είναι έτοιμο πριν έρθει ο χειμώνας. Την ίδια εποχή δεν ήταν ασυνήθιστο οι οικοδόμοι να κάνουν τις δικές τους μικρές αισθητικές παρεμβάσεις στα σχέδια των πολυκατοικιών που ετοίμαζαν οι μηχανικοί -ένα συνηθισμένο παράδειγμα είναι τα μοτίβα των τοίχων έξω από τα παράθυρα των λουτρών. Οι ανθρώπινες ιστορίες γύρω από το χτίσιμο της πόλης φανερώνουν εν πολλοίς την απουσία μιας σημαντικής κεντρικής παρέμβασης, ενός σχεδίου. Ωστόσο, αναδεικνύουν και την ιδιαιτερότητα της Αθήνας, τουλάχιστον στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. "Γυρίζοντας το ντοκιμαντέρ είδαμε μία-μία τις προκαταλήψεις μας για την Αθήνα να καταπέφτουν", λέει ο Τάσος Λάγγης, ο οποίος μαζί με τον Γιάννη Γαϊτανίδη έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε το φιλμ. "Είμαι ένας άνθρωπος περίπου 50 ετών και μεγάλωσα ακούγοντας συχνά για το κακό που έκανε η αντιπαροχή στις πόλεις, ότι η Αθήνα 'δεν βλέπεται'. Με την εμπειρία του ντοκιμαντέρ όλο αυτό κατέρρευσε. Γνωρίσαμε ανθρώπους που τότε ήταν νέοι και χτυπημένοι από τη μεταπολεμική φτώχεια. Το μοναδικό πράγμα που ήθελαν ήταν ό,τι θέλουμε κι εμείς σήμερα: να ζήσουν με την οικογένειά τους σε ένα σπίτι με καλές συνθήκες, ασφαλείς υγειονομικές συνθήκες και με μια προοπτική προκοπής. Άρχισαν με αυτό το όνειρο, με αυτές τις ανάγκες και το κατάφεραν. Αυτή η οπτική της Αθήνας, ως μιας πόλης που χτίστηκε με βάση αυτά τα συναισθήματα και τις επιθυμίες, ήταν μια μεγάλη έκπληξη για εμένα. Η Αθήνα δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε με πόλεις στην Τουρκία και στη Μέση Ανατολή, ούτε όμως με ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Ρώμη ή το Παρίσι. Είναι κάτι μοναδικό, το οποίο ίσως επειδή μας είναι τόσο οικείο έχει γίνει, κατά κάποιον τρόπο, αόρατο". Από την άλλη πλευρά, τα όποια μέτρα του κράτους για τη στέγαση ήταν περιορισμένα σε κλίμακα και εφαρμόζονταν πάντοτε στο περιθώριο -σπανιότερα οδήγησαν την ανάπτυξη των πόλεων ή της άλλαξαν κατεύθυνση. Εξάλλου, αφορούσαν μόνο συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού. Κάποιες γνωστές παρεμβάσεις έγιναν για να αποκτήσουν γη οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία μετά το 1922, ενώ σε πολλές ελληνικές πόλεις χτίστηκαν προσφυγικοί οικισμοί (η Δημόσια Επιχείρηση Πολεοδομίας και Στέγασης που πραγματοποίησε μια επιτυχημένη ανάπλαση στα προσφυγικά του Ταύρου σταμάτησε κι αυτή να λειτουργεί το 2010). Το ελληνικό κράτος φρόντισε επίσης να στεγάσει κάποιους φοιτητές με τις φοιτητικές εστίες, να διευκολύνει τους άστεγους και, μέχρι πρόσφατα, τους πρόσφυγες το πρώτο διάστημα μετά την αναγνώριση του ασύλου. Τι ήταν ο ΟΕΚ; Ημεγαλύτερη, με διαφορά, ομάδα για τη στέγαση της οποίας μερίμνησε κάπως το ελληνικό κράτος ήταν οι μισθωτοί εργαζόμενοι. O OEK, ένας οργανισμός που λειτούργησε από το 1954 και για 58 ακόμη χρόνια, εισέπραττε από το ΙΚΑ ένα μικρό μέρος των εισφορών των εργοδοτών (στο 0,75% όταν έκλεισε) και του μισθού των εργαζομένων (1%), προκειμένου να πραγματοποιεί προγράμματα στέγασης. Ήταν δηλαδή ένας αυτοχρηματοδοτούμενος οργανισμός, που δεν επιβάρυνε τον κρατικό προϋπολογισμό, αφού οι εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών χρηματοδοτούσαν ολόκληρη τη δραστηριότητά του, ακόμη και τους μισθούς του προσωπικού. Συνολικά, το ποσό από τις εισφορές αυτές ήταν σημαντικό, κοντά στα 650 εκατομμύρια ευρώ ετησίως τα τελευταία χρόνια πριν από το κλείσιμο, αλλά συνήθως το ΙΚΑ απέδιδε πολύ λιγότερα, συχνά λιγότερα από τα μισά. Ταυτόχρονα με το κλείσιμο του ΟΕΚ το 2012, καταργήθηκε η σχετική εισφορά των εργοδοτών, ενώ το 2020, οκτώ χρόνια αργότερα, καταργήθηκε η αντίστοιχη εισφορά των εργαζομένων. Ο ΟΕΚ ήταν ένας μάλλον ασυνήθιστος οργανισμός στο πλαίσιο του ελληνικού Δημοσίου. Πριν από το κλείσιμο, εργάζονταν εκεί περίπου 730 εργαζόμενοι: μεταξύ τους ήταν 200 πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, γεωπόνοι ή γεωφυσικοί και 100 οικονομολόγοι, μαθηματικοί ή λογιστές. Μαζί με κάποιους συμβασιούχους και με τους μαθητευόμενους των προγραμμάτων stage, το προσωπικό είχε κάποια στιγμή προσεγγίσει τους 1.000 εργαζομένους σε τοπικά γραφεία, σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Φυσικά, ο ΟΕΚ δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Αν υπήρχε κάτι ασυνήθιστο ήταν το ότι είχε σχετικά μικρή δραστηριότητα σε σύγκριση με άλλους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Για παράδειγμα, αντίστοιχοι αυστριακοί και ολλανδικοί φορείς διαχειρίζονται (με πολύ διαφορετικά μοντέλα από το ελληνικό) περισσότερο από το 20% του συνόλου των κατοικιών στις χώρες τους. Όλοι οι σχετικοί οργανισμοί στην Ευρώπη συμμετέχουν στη συνομοσπονδία παρόχων κοινωνικής κατοικίας Housing Europe και συνολικά διαχειρίζονται σχεδόν 25 εκατομμύρια κατοικίες. Η Ελλάδα δεν συμμετέχει πια, παρά μόνο μέσω της Αναπτυξιακής Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης, που εντάχθηκε τους τελευταίους μήνες έχοντας δημοσιεύσει μια σχετική μελέτη το 2020. Όπως συμβαίνει συχνά με την ελληνική δημόσια διοίκηση, έτσι και στην περίπτωση του πρώην ΟΕΚ, τα δημόσια διαθέσιμα δεδομένα σπανίζουν. Σύμφωνα με υπολογισμούς που είχε κατά καιρούς δημοσιοποιήσει ο οργανισμός (χωρίς σχολαστική τεκμηρίωση) συνολικά 700.000 νοικοκυριά υποστηρίχθηκαν οικονομικά στο να αποκτήσουν ή να νοικιάσουν σπίτι όσο καιρό αυτός λειτουργούσε: 100.000 αγόρασαν έτοιμη κατοικία με δάνειο, 362.000 έχτισαν σπίτι με δάνειο, 238.000 επισκεύασαν το σπίτι τους με δάνειο και 100.000 (ή πιθανόν περισσότεροι) κάθε χρόνο λάμβαναν επίδομα ενοικίου συνολικού ύψους 1.000 έως 1.200 ευρώ. Αντίστοιχα, περίπου 500 οικισμοί κοινωνικών κατοικιών στεγάζουν μέχρι σήμερα περίπου 50.000 νοικοκυριά. Ο ΟΕΚ έδινε περισσότερα δάνεια, απ’ ό,τι κατασκεύαζε κατοικίες. Τα δάνεια και τα επιδόματα συνήθως αποτελούσαν περισσότερο από το 70% των εξόδων του οργανισμού. Όμως κι αυτό δεν ίσχυε πάντοτε. Για παράδειγμα, μετά το 2007, όταν οι τρίτεκνοι αναγνωρίστηκαν ως πολύτεκνοι, τότε οι μισθωτοί τρίτεκνοι έγιναν αμέσως δικαιούχοι στεγαστικού δανείου. Τα έξοδα για δάνεια αυξήθηκαν ξαφνικά κατά επιπλέον 160-195 εκατ. ευρώ τον χρόνο και το μέρος των εξόδων του ΟΕΚ που αφορούσε δάνεια είχε εκτιναχθεί στο 95% μέσα σε δύο χρόνια. Τα επιδόματα ενοικίου στα μέσα της δεκαετίας του 2000 κόστιζαν περισσότερο από 150 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Όμως, τότε οι υπηρεσίες του Δημοσίου δεν "συνομιλούσαν" τόσο συχνά η μία με την άλλη και η διασταύρωση των στοιχείων των δικαιούχων ήταν πιο δύσκολη. Εργαζόμενοι στον πρώην οργανισμό λένε ότι "η διαδικασία της διασταύρωσης ίσως δεν ήταν πάντα εξαντλητική". Από την άλλη μεριά, το 2012 η Ελλάδα έμεινε χωρίς καμία επιδότηση του ενοικίου για πέντε χρόνια μέχρι το 2017. Τότε θεσπίστηκε ένα νέο, χαμηλό επίδομα, ως όρος του μνημονίου, και δίνεται μέχρι σήμερα από τον ΟΠΕΚΑ. Συγκριτικά με το σύνολο των κατοικιών στη χώρα, οι κατοικίες που κατασκεύασε ο ΟΕΚ είναι λίγες και, επομένως, δεν έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων. Αλλά άφησαν αποτύπωμα, κυρίως στις πιο μικρές πόλεις. Οι κατοικίες αυτές συνήθως χτίζονταν μακριά από το κέντρο και, επομένως, ήταν ένας έμμεσος τρόπος να επεκταθούν οι πόλεις προς μια κατεύθυνση. Μια σειρά από απαραίτητες εγκαταστάσεις, όπως το δίκτυο ηλεκτροδότησης ή η αποχέτευση, έφτασαν σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους δικαιούχους του ΟΕΚ. Αφού υπήρχε νερό, ρεύμα και αποχέτευση, πολύ περισσότεροι έχτιζαν στις ενδιάμεσες περιοχές. Ο πρώην OEK διαχειριζόταν τη γη (σε κάποιες περιπτώσεις την αγόραζε), την ενέτασσε στο σχέδιο πόλης αν ήταν εκτός, εκπονούσε πολεοδομική μελέτη, δημοπρατούσε την κατασκευή και την επέβλεπε. Έπειτα επέλεγε, μέσω κλήρωσης, τους δικαιούχους και καθόριζε το τίμημα που αυτοί θα πλήρωναν. Οι κατοικίες του ΟΕΚ, συνήθως εμβαδού 80 έως 130 τ.μ. σε διώροφα ή τετραώροφα κτήρια, υπάρχουν σε οικισμούς σε όλη την επικράτεια. Παρότι οι δύο πιο μεγάλοι, με διαφορά, οικισμοί τους οποίους έχτισε ο ΟΕΚ βρίσκονται στην Αττική, οι κοινωνικές κατοικίες είναι περισσότερες στην περιφέρεια. Η ελληνική εκδοχή της κοινωνικής κατοικίας εστίαζε σχεδόν αποκλειστικά στην ιδιοκτησία και την ιδιοκατοίκηση. Στις περισσότερες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης οι κοινωνικές κατοικίες διατίθενται συνήθως προς ενοικίαση, δημιουργώντας μία, κατά κάποιον τρόπο, παράλληλη αγορά, που "ανταγωνίζεται" τα ενοίκια της ελεύθερης αγοράς -και πιθανόν συμβάλλει στο να μειωθούν. Επιπλέον, μια τέτοια αγορά ενοικιαζόμενης κοινωνικής κατοικίας δημιουργεί ένα "απόθεμα" κατοικιών, το οποίο το κράτος μπορεί να παραχωρεί, με χαμηλό ενοίκιο, σε όσους πληρούν τα σχετικά κριτήρια κάθε χρονική στιγμή. Στην Ελλάδα, οι κοινωνικές κατοικίες παραχωρούνταν στον δικαιούχο έναντι χαμηλού αντιτίμου, και αφότου το πλήρωνε γινόταν ο ίδιος ιδιοκτήτης τους, ανεξάρτητα από την οικονομική κατάστασή του αργότερα. Επομένως, η στιγμή που θα γινόταν η κλήρωση για τους δικαιούχους είχε ξεχωριστή σημασία. Αρκετοί από τους συνομιλητές μας για τις ανάγκες αυτού του άρθρου περιέγραψαν, όχι χωρίς ειρωνεία, αυτή την περίοδο σαν "μια μεγάλη γιορτή", όπου "εμφανίζονταν όλες οι αρχές του κράτους". Πόσο όμως θα πλήρωναν τελικά οι δικαιούχοι για το καινούργιο σπίτι τους; Είναι κάτι που το μάθαιναν μετά από πολύ καιρό. Μετά την κλήρωση άρχιζε η διαδικασία υπολογισμού του κόστους της κατασκευής και καθορισμού του αντιτίμου της κάθε κατοικίας. Το προσωπικό του ΟΕΚ συνυπολόγιζε το κόστος της γης και της ανέγερσης του οικισμού και της κατοικίας, και υπολόγιζε ένα ενιαίο κόστος ανά τ.μ. για τους κατοίκους του κάθε οικισμού. Τη δεκαετία του 2000 αυτό το κόστος ήταν συνήθως κοντά στα 400 ευρώ, παρότι υπήρχαν οικισμοί που χρεώνονταν πολύ περισσότερο, ακόμα και περισσότερο από τα διπλάσια. Ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία. Ο καθορισμός του κόστους μπορεί να διαρκούσε αρκετά χρόνια και, στο μεταξύ, ο δικαιούχος πλήρωνε ένα αντίτιμο κάθε μήνα, έναντι. Δεν ήταν ασυνήθιστο δικαιούχοι ή σύλλογοι οικιστών να ισχυρίζονται ότι η κατοικία τους ή ο οικισμός τους έχει κακοτεχνίες και να διεκδικούν χαμηλότερο αντίτιμο, αφότου είχαν ήδη μετακομίσει. Την τελευταία δεκαετία, οι, πολύ λιγότεροι, εργαζόμενοι του πρώην ΟΕΚ (και αναλογικά, ακόμα λιγότεροι μηχανικοί) που έχουν παραμείνει στη ΔΥΠΑ ουσιαστικά διαχειρίζονται μόνο ανοιχτές υποθέσεις. Από τη φύση των ρυθμίσεων που θεσπίστηκαν στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, καταλαβαίνει κάποιος ότι η διαχείριση που ασκούσε ο οργανισμός δεν ήταν πάντα ιδανική. Πέντε χρόνια μετά το κλείσιμο, το 2017, ορίστηκε μέγιστη τιμή ανά τ.μ. για τους οικισμούς που δεν είχαν ακόμη τιμολογηθεί και ανακοινώθηκαν πολύ ευνοϊκές ρυθμίσεις για όσους ακόμη χρωστούσαν. Πολλά από τα δάνεια του ΟΕΚ ήταν "κόκκινα". Το 2018 ρυθμίστηκαν με πολύ ευνοϊκές ρυθμίσεις και με κούρεμα τόκων υπερημερίας. Ταυτόχρονα, παραμένει μέχρι σήμερα ο γρίφος της αξιοποίησης της αρκετά μεγάλης περιουσίας του πρώην ΟΕΚ: σύμφωνα με ανεπίσημους υπολογισμούς, πρόκειται για εκτάσεις τουλάχιστον 4.500 στρεμμάτων σε όλη την Ελλάδα, συνήθως δωρεές δήμων ή περιφερειών, στην πολύ μεγάλη πλειοψηφία τους εκτός σχεδίου πόλης. Ένα χωριό από το μέλλον Υπάρχει ένα "παιδί" της ελληνικής στεγαστικής πολιτικής, που σήμερα έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Βόρεια της Αθήνας, στην Πεύκη, βρίσκεται το Ηλιακό Χωριό, δηλαδή 435 κατοικίες, οργανωμένες σε κτήρια δύο, τεσσάρων και έξι ορόφων. Πρόκειται για τον δεύτερο μεγαλύτερο οικισμό του ΟΕΚ, μετά το Ολυμπιακό Χωριό με τις 2.300 κατοικίες. Το Ηλιακό Χωριό σχεδιάστηκε την περίοδο 1978 έως 1981 από το γραφείο του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη και κατασκευάστηκε μέχρι το 1989 με τέτοιο τρόπο ώστε τα κτήρια να είναι ενεργειακά αποδοτικά με πολλούς, καινοτόμους τρόπους. Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 δεν υπήρχε η συζήτηση περί κλιματικής αλλαγής και ήμασταν πολύ μακριά από τους αλλεπάλληλους κύκλους των σημερινών προγραμμάτων "Εξοικονομώ". Όμως τότε ο κόσμος άφηνε πίσω του δύο μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις. "Tο Ηλιακό Χωριό ήταν ένα πιλοτικό έργο στα σπάργανα της ενασχόλησης με την 'ηλιακή' όπως ονομάστηκε αρχικά αρχιτεκτονική ή τον βιοκλιματικό σχεδιασμό, όπως τον αποκαλούμε σήμερα", λέει ο αρχιτέκτονας Άκης Τηλεμάχου, ο οποίος είναι σήμερα συνεργάτης του γραφείου Τομπάζη. Στο "χωριό" συνυπήρχαν συστήματα μόνωσης μαζί με, ιδιαίτερα καινοτόμα για την εποχή, "ενεργητικά συστήματα", που σχεδιάστηκαν για να παρέχουν θέρμανση και ζεστό νερό στις κατοικίες εξοικονομώντας ενέργεια. Τότε χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα τεχνολογίες όπως το αποκεντρωμένο σύστημα αντλιών θερμότητας, συλλέκτες αέρος, επίπεδοι συλλέκτες νερού, διεποχιακή αποθήκευση θερμότητας με συλλέκτες νερού και μια μεγάλη υδατοδεξαμενή όγκου 600 κυβικών μέτρων. Ηλιακό Χωριό, 2023 | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Τα "ενεργητικά" συστήματα αυτά είχαν σχεδιαστεί ως μια πιθανή απάντηση στις πετρελαϊκές κρίσεις: με πιο ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες οι άνθρωποι ήταν λιγότερο εξαρτημένοι από την τιμή του πετρελαίου και από το καρτέλ του ΟΠΕΚ. Το ενδιαφέρον μάλιστα για το πόσο καλά μπορεί να λειτουργούν οι πρωτοπόρες ενεργειακές κατοικίες ήταν ευρύτερο: το γερμανικό Υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας πλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του κόστους της μελέτης για την ανάπτυξη του Ηλιακού Χωριού. Αντίστοιχα, ερευνητές του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μετρούσαν, τα πρώτα χρόνια μετά τα εγκαίνια, την απόδοση των συστημάτων. Μια βόλτα στο Ηλιακό Χωριό σήμερα μαρτυρά ότι τα περισσότερα από αυτά τα συστήματα δεν δουλεύουν όπως σχεδιάστηκαν -κάποια δεν λειτούργησαν ποτέ. Στις ταράτσες των σπιτιών τα περισσότερα ηλιακά πάνελ είναι φθαρμένα. Άλλα έχουν πλέον απομακρυνθεί· οι σιδεριές στις οποίες στηρίζονταν χάσκουν γυμνές και σε κάποιες από αυτές οι κάτοικοι έχουν στερεώσει συμβατικούς ηλιακούς θερμοσίφωνες. Σποραδικά εμφανίζονται πεταμένα μονωτικά υλικά. Τελικά, το 2019 το Ηλιακό Χωριό έκανε ό,τι θεωρητικά δεν είχε ανάγκη να κάνει: συνδέθηκε με το δίκτυο του φυσικού αερίου. Γιατί όμως, παρότι η αρχική ιδέα πίσω από την κατασκευή του Ηλιακού Χωριού με τα χρόνια γινόταν ολοένα και πιο επίκαιρη, το ίδιο το χωριό φαινόταν να την εγκαταλείπει; Οι πρώτες αξιολογήσεις του ΑΠΘ διαπίστωναν ότι οι κάτοικοι, παρότι είχαν εκπαιδευτεί γύρω από τα συστήματα που είχαν τότε εγκατασταθεί, δυσκολεύονταν να τα λειτουργήσουν με σωστό τρόπο. Τοποθετούσαν έπιπλα στους νότιους τοίχους, τα οποία "έκλειναν" τους τοίχους θερμικής αποθήκευσης σε κάποια από τα κτήρια του οικισμού και έτσι τον χειμώνα τα σπίτια ήταν πιο κρύα. "Αν κάποιος αφήνει τα παντζούρια κλειστά ή την τέντα κατεβασμένη στον χώρο του 'θερμοκηπίου' κατά τη διάρκεια μιας χειμωνιάτικης μέρας ή έχει τοποθετήσει έπιπλα ή πράγματα που σκιάζουν π.χ. τον πάγκο νερού, γιατί αυξήθηκαν οι ανάγκες της οικογενείας του σε χώρους, θα υπάρξει μείωση του κέρδους θερμότητας που περιμένουμε", εξηγεί ο Άκης Τηλεμάχου. Από την άλλη πλευρά, πόσο εύκολο ήταν οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί να έχουν τον νου τους σε όλα αυτά τα άγνωστα και απαιτητικά συστήματα, ενώ παράλληλα συνέχιζαν τις δουλειές τους και τις ζωές τους; Και, όσο οι σχετικές τεχνολογίες βελτιώνονταν, γιατί δεν αναβαθμίστηκαν τα ίδια τα συστήματα; "Πέραν της συντήρησης των έργων ή της κατάρτισης των κατοίκων, έργα των οποίων η λειτουργία ή και η ίδια η φύση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε εκτενή χρήση μηχανολογικών ή άλλων τεχνολογιών, κινδυνεύουν εύκολα να θεωρηθούν παρωχημένα με τους σύγχρονους ρυθμούς εξέλιξης των αντίστοιχων τεχνολογιών. Για να εξασφαλίζεται η λειτουργία τους, θα πρέπει να εξασφαλίζεται και η ενημέρωση ή η αναβάθμισή τους. Επιπλέον τα τελευταία χρόνια είχαμε σχετικά φθηνή ενέργεια", λέει ο Άκης Τηλεμάχου. Ωστόσο, θα ήταν άδικο το αποτύπωμα του Ηλιακού Χωριού να περιοριστεί μόνο στα συστήματα που δεν λειτούργησαν. Είναι σίγουρα ενδιαφέρον, ίσως το πιο ενδιαφέρον, ότι το ελληνικό κράτος έκανε μια τέτοια υπέρβαση. Είχε την ικανότητα να φανταστεί και να προκρίνει, ακόμη και κατ’ εξαίρεση της συνηθισμένης δραστηριότητας του ΟΕΚ, την κατασκευή ενός τέτοιου οικισμού εκείνη την περίοδο. Πέρα από αυτό, το Ηλιακό Χωριό παραμένει περισσότερο από 30 χρόνια αργότερα ένας ζωντανός οικισμός. Τα κτήρια έχουν σωστό προσανατολισμό, είναι οργανωμένα σε κομψά οικοδομικά τετράγωνα με επαρκή δημόσιο χώρο, με πλατείες και αίθρια -πράγματα τα οποία σπανίζουν στις ελληνικές πόλεις. Είναι επίσης πιθανό να συνέβαλε στο "ζωντάνεμα" ολόκληρης της περιοχής. Περπατώντας από το Μαρούσι προς την τοποθεσία του, επί πολλά οικοδομικά τετράγωνα τα περισσότερα κτήρια φαίνεται να έχουν χτιστεί τουλάχιστον μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1980, παράλληλα ή αργότερα από τον οικισμό. Όπως ένας μυς του ανθρώπινου σώματος, έτσι και μια κρατική υπηρεσία, αν μείνει αδρανής για πολύ καιρό ατροφεί. Μετά το κλείσιμο του ΟΕΚ το 2012 και τη μη αντικατάστασή του από κάτι άλλο, το ελληνικό κράτος έχασε τη δυνατότητα να "τρέχει" αντίστοιχα έργα. Δεν μπορεί πια να ασκεί στεγαστική πολιτική και, μέσα από αυτή, να επιδρά θετικά στην ανάπτυξη των πόλεων, να φαντάζεται ένα βιώσιμο μέλλον και να προσαρμόζεται σε αυτό. Ηλιακό Χωριό, 2023 | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις ------- Μετά από μια δεκαετία χωρίς στεγαστική πολιτική, ήρθε μια δύσκολη στεγαστική κρίση. Πώς μπορεί να σχεδιαστούν τα κατάλληλα μέτρα από το μηδέν, αποφεύγοντας τα λάθη του παρελθόντος; Ποιος θα τα εφαρμόσει, πόσοι και ποιοι άνθρωποι; Πόσα χρήματα χρειάζονται και πώς μπορεί να βρεθούν, αλλά και να έχουν τον μικρότερο δυνατό δημοσιονομικό αντίκτυπο; Και, τελικά, μετά την εμπειρία των μνημονίων, μπορεί να ξαναβρεί το ελληνικό κράτος την ικανότητά του να υπερβεί την εποχή του, αυτή τη φορά με επιτυχία; Είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα, το να γίνουν οι παραπάνω ερωτήσεις και να απασχολήσουν τον δημόσιο διάλογο. Όμως, πώς μπορεί να μοιάζουν οι απαντήσεις; Σε αυτό το σημείο, είναι χρήσιμο κάποιος να στρέψει το βλέμμα του έξω από τη χώρα, στην υπόλοιπη Ευρώπη. Διαφορετικές χώρες έχουν άλλους τρόπους να ασκούν στεγαστική πολιτική, οι οποίοι σχηματίστηκαν σε διαφορετικές συνθήκες. Είναι δύσκολο, και πιθανόν καταδικασμένο να αποτύχει, τα μέτρα που πήρε μια χώρα να μεταφερθούν αυτούσια στο περιβάλλον μιας άλλης. Όμως, οι διαφορετικές οπτικές πάνω στο ζήτημα της στέγασης φανερώνουν τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν και τις επιλογές που υπάρχουν. Ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες στην Αυστρία Το 1995 ο "starchitect" Ζαν Νουβέλ, που μεταξύ άλλων έχει σχεδιάσει τη Φιλαρμονική του Παρισιού και την επέκταση του Εθνικού Μουσείου Τέχνης στη Μαδρίτη, παρέδωσε τα σχέδιά του για την αναμόρφωση του πρώτου από τους τέσσερις πύργους του Gasometer. Σχεδόν ταυτόχρονα, ακόμη τρεις αυστριακοί αρχιτέκτονες παρέδωσαν αντίστοιχα σχέδια για τους υπόλοιπους τρεις πύργους. Τα Gasometers, τέσσερις μεγάλες, κυκλικές δεξαμενές γκαζιού (με ύψος 70 και διάμετρο 60 μέτρα η καθεμία) κοντά στο κέντρο της Βιέννης χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Όμως, στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ήταν έρημες ήδη επί περισσότερα από 30 χρόνια. Τα σχέδια του Νουβέλ και των υπόλοιπων αρχιτεκτόνων προέβλεπαν την αναμόρφωση των δεξαμενών σε χώρους συναυλιών, εμπορικά κέντρα, κινηματογράφους, γυμναστήρια, φοιτητικές εστίες και κατοικίες. Το έργο ολοκληρώθηκε τελικά έξι χρόνια αργότερα και μεταμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό ολόκληρη την περιοχή. Σήμερα, αποτελεί από μόνο του μια ζωντανή γειτονιά όπου κινούνται καθημερινά ή κατοικούν περισσότεροι από 4.000 άνθρωποι. Ο χώρος έχει αποκτήσει πλέον και τουριστικό ενδιαφέρον: εκεί πραγματοποιούνται τακτικά ξεναγήσεις για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για τις παλιές δεξαμενές και για την ανάπλασή τους. Ωστόσο, αξίζει κάποιος να σταθεί λίγο περισσότερο στις κατοικίες μέσα στα Gasometers. Από τις 800 συνολικά κατοικίες, οι περισσότερες, περίπου 600, είναι κοινωνικές κατοικίες. Ιδιοκτήτης είναι ο δήμος της Βιέννης και τα διαμερίσματα διατίθενται για ενοικίαση σε δικαιούχους των αντίστοιχων προγραμμάτων κοινωνικής στέγασης. Οι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες είναι κάτι μάλλον συνηθισμένο στην Αυστρία. Στη Βιέννη, μια πόλη 1,9 εκατομμυρίων κατοίκων, ο δήμος καθώς και κάποιοι μη κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί διαχειρίζονται περίπου 200.000 ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες. Σε ολόκληρη τη χώρα, 1 στις 5 κατοικίες είναι ενοικιαζόμενη κοινωνική κατοικία, ενώ η Αυστρία είναι μία από τις μόλις έξι χώρες του ΟΟΣΑ όπου, από το 2010 μέχρι το 2018, το ποσοστό αυτών των κατοικιών αναλογικά με το σύνολο αυξήθηκε. Τα κριτήρια για τους δικαιούχους ενοικίασης κοινωνικών κατοικιών είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρα: έχει υπολογιστεί ότι περιλαμβάνουν τη μεγάλη πλειοψηφία, περίπου 80%, των νοικοκυριών στη χώρα. Οι τέσσερις πύργοι του Gasometer | Πηγή: Shutterstock "Το σύστημα κοινωνικής στέγασης στην Αυστρία άρχισε με την εκβιομηχάνιση", εξηγεί η πρέσβης της χώρας στην Αθήνα, Ερμίνε Πόπελερ. "Σε κάποια μέρη, όπως στη Στυρία, η ανάπτυξη αυτή συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τη βιομηχανία: εκεί υπήρχε μεγάλη ανάγκη για εργάτες στα ορυχεία. Από την άλλη πλευρά, η Βιέννη, ως έδρα του οίκου των Αψβούργων στις αρχές του 19ου αιώνα ήταν πολύ ελκυστική για τους ανθρώπους να μείνουν και να εργαστούν. Επομένως δημιουργήθηκε και εκεί μια σημαντική ανάγκη για στέγαση. Η πόλη της Βιέννης αποφάσισε τότε να αρχίσει το σύστημα της κοινωνικής κατοικίας ενώ, παράλληλα, δημιουργήθηκαν και οι πρώτοι συνεταιρισμοί". Πώς λειτουργεί όμως στην πράξη ένα τόσο παλιό σύστημα, όπου η παρέμβαση του κράτους είναι τόσο σημαντική; Πώς οργανώνεται; "Η κάθε πόλη έχει τα δικά της κριτήρια για τους δικαιούχους", εξηγεί η Ερμίνε Πόπελερ. "Οι εκατοντάδες μη κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί στέγης χρηματοδοτούνται μέσω ειδικών δανείων από στεγαστικές τράπεζες. Εισπράττουν επίσης εισφορές από τους δήμους και φυσικά εισπράττουν τα ενοίκια που πληρώνουν οι δικαιούχοι. Με αυτό τον τρόπο έχουν κεφάλαιο που το χρησιμοποιούν για τη διαχείριση των κατοικιών και για τις απαραίτητες επενδύσεις σε υποδομές". Παρότι η Αυστρία επιδοτεί κάποια δάνεια ή σπανιότερα παρέχει χρηματοδότηση για την απόκτηση σπιτιού σε πολύ φτωχά νοικοκυριά, η βάση της αυστριακής στεγαστικής πολιτικής είναι οι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες. Είναι μάλλον αναμενόμενο ότι τα ενοίκια, που καθορίζονται κυρίως από την περιοχή και από το κόστος κατασκευής της κοινωνικής κατοικίας είναι αισθητά χαμηλότερα από αυτά της ελεύθερης αγοράς. Πρόκειται για μια παράλληλη αγορά ακινήτων. Επηρεάζει άραγε αυτό τις τιμές στην ελεύθερη αγορά; "Σίγουρα, υπάρχει μια σύνδεση της κρατικά επιδοτούμενης αγοράς κατοικίας με την ελεύθερη", λέει η Ερμίνε Πόπελερ. "Αυτό βέβαια δεν ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις. Για παράδειγμα, οι τιμές των πολυτελών κατοικιών ακολουθούν τη διεθνή αγορά πολυτελών κατοικιών χωρίς να επηρεάζονται από ό,τι συμβαίνει στην κοινωνική κατοικία". Συνδυασμός πολλών παρεμβάσεων στη Γαλλία ΗΓαλλία είναι κι αυτή μια χώρα με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο σύστημα ενοικιαζόμενων κοινωνικών κατοικιών: περίπου 14% του συνόλου των κατοικιών στη χώρα λειτουργούν με αυτό τον τρόπο. Ωστόσο, η χρηματοδότηση του συστήματος διαφέρει από την αντίστοιχη της Αυστρίας. "Υπάρχει ένας ειδικός μηχανισμός, το 1% των μισθών για τη στέγη", λέει ο Γάλλος πολεοδόμος, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα real estate του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, Αρτούρ Ακολέν. "Πλέον βέβαια η εισφορά για την κοινωνική κατοικία έχει μειωθεί στο 0,45%, αλλά έχει μείνει το όνομα. Αυτό το ποσοστό κρατείται από όλους τους μισθούς που πληρώνονται στη χώρα από επιχειρήσεις ενός μεγέθους και πάνω, και παρέχει κεφάλαιο στην ενοικιαζόμενη κοινωνική κατοικία. Ένα μικρότερο μέρος του χρησιμοποιείται για την υποστήριξη της αγοράς κατοικίας. Οι επιχειρήσεις έχουν επίσης κάποιο λόγο στο πώς μοιράζονται αυτά τα χρήματα και κάποιες φορές ζητούν επιπλέον προνόμια για τους εργαζόμενους του κλάδου τους". Πρόκειται επίσης για ένα σύστημα νεότερο από αυτό της Αυστρίας. Σχεδόν ταυτόχρονα με την ανοικοδόμηση μετά τον πόλεμο, οι Γάλλοι μετακινήθηκαν μαζικά από την περιφέρεια προς τις πόλεις, δημιουργώντας έτσι νέες ανάγκες στέγασης. Για να ικανοποιηθούν οι νέες ανάγκες, τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 οι αρχές κατασκεύασαν τεράστια συγκροτήματα κοινωνικών κατοικιών με εκατοντάδες διαμερίσματα το καθένα στα προάστια των γαλλικών πόλεων. Πολλά από αυτά τα συγκροτήματα εξελίχθηκαν σε γκέτο. "Παρότι έχουν γίνει νεότερες επενδύσεις στην εκ νέου ανάπτυξη, είναι γεγονός ότι σε πολλά από αυτά τα πρώτα συγκροτήματα σήμερα υπάρχει φτώχεια και παραβατικότητα", εξηγεί ο Αρτούρ Ακολέν. Ωστόσο, η ιστορία δεν τελειώνει εκεί. Από τις περίπου 5 εκατομμύρια κοινωνικές κατοικίες που λειτουργούν στη Γαλλία, πολλές, περίπου 2 εκατομμύρια, προστέθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια. "Πρόκειται συνήθως για πιο μικρά συγκροτήματα 10, 20 ή 30 διαμερισμάτων, διάσπαρτα σε περιοχές των πόλεων, ακόμα και σε πιο ακριβές περιοχές στο κέντρο του Παρισιού. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια πλέον να πραγματοποιούνται μικρότερα έργα, πιο ενταγμένα στην κάθε περιοχή όπου αναπτύσσονται. Επιπλέον, και τα μεγαλύτερα καινούργια έργα διαθέτουν κατοικίες τόσο στην ελεύθερη αγορά όσο και στην κρατικά επιδοτούμενη", λέει ο Αρτούρ Ακολέν και αναφέρεται σε ένα έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη, στη συνοικία Clichy-Batignolles στο Παρίσι. Στον χώρο ενός παλιού αμαξοστασίου, σε μια έκταση 540 στρεμμάτων στο 17ο διαμέρισμα του Παρισιού λειτουργούν ήδη τα νέα δικαστήρια, ένας ουρανοξύστης ύψους 160 μέτρων που σχεδίασε ο Ρέντσο Πιάνο. Απέναντι από τα δικαστήρια, γύρω από ένα μεγάλο πάρκο 100 στρεμμάτων όπου βρίσκονται τρία κρατικά θέατρα, γραφεία, σχολεία και καταστήματα, κατασκευάζονται 3.400 κατοικίες, με τις μισές από αυτές να ενοικιάζονται, ή να είναι προγραμματισμένο να ενοικιαστούν ως κοινωνικές κατοικίες. Οι δικαιούχοι επιλέγονται με πολλά, διαφορετικά κριτήρια ανά περιοχή και για ένα τέτοιο καινούργιο διαμέρισμα σε ελκυστική τοποθεσία η αναμονή μέχρι να μετακομίσουν στο νέο σπίτι τους μπορεί να ξεπεράσει τα πέντε χρόνια. Η συνοικία Clichy-Batignolles στο Παρίσι | Πηγή: https://www.parisetmetropole-amenagement.fr/sites/default/files/2022-05/plan_du_projet_version_web_101017.pdf Φυσικά, το να υπάρχουν κοινωνικές κατοικίες σε δημοφιλείς περιοχές δεν έχει μόνο θετικά. Έφερε και ένα περίεργο είδος παραβατικότητας: "Ο γαλλικός Τύπος έχει γράψει για περιπτώσεις δικαιούχων που νοίκιαζαν 'δεύτερο χέρι' κοινωνικές κατοικίες μέσω Airbnb και βεβαίως πλήρωσαν πρόστιμο. Μετά από αυτές τις περιπτώσεις οι δήμοι έθεσαν κάποιους επιπλέον περιορισμούς", λέει ο Αρτούρ Ακολέν. Ταυτόχρονα, με την ενοικίαση σπιτιών, το γαλλικό κράτος δίνει επίσης ένα αρκετά σημαντικό επίδομα ενοικίου, το οποίο δικαιούνται περίπου τα μισά νοικοκυριά που ζουν στο ενοίκιο, ακόμα και στις κοινωνικές κατοικίες. Το επίδομα αυτό κυμαίνεται από το ένα τρίτο έως το μισό του συνόλου του ενοικίου. Σε κάποιο βαθμό όλα αυτά τα μέτρα, μαζί με άλλους παράγοντες, είναι πιθανό να αποδίδουν: το ποσοστό των ενοικιαστών που πληρώνουν περισσότερο από το 40% του εισοδήματός τους στο ενοίκιο είναι σχετικά μικρό -8% στις πόλεις, 3% στην περιφέρεια. Ωστόσο, παρότι το γαλλικό σύστημα είναι σε κάποιο βαθμό αυτοχρηματοδοτούμενο -λόγω του "1% των μισθών για τη στέγη"- είναι επίσης ιδιαίτερα παρεμβατικό και πολυδάπανο. Θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; "Δεν υπάρχει μαγική λύση", εκτιμάει ο Αρτούρ Ακολέν. "Η στέγη είναι ακριβή και είναι επίσης ακριβό να συντηρηθεί. Αν θέλεις να είναι σε μια καλή τοποθεσία, η τιμή της γης είναι επίσης ακριβή. Επομένως πρέπει να βρεις τρόπους να βγαίνει αυτή η εξίσωση, πράγμα που σημαίνει τη δέσμευση σημαντικών πόρων. Στις ΗΠΑ, όπου ζω και εργάζομαι, κυκλοφορεί πολύ η ιδέα ότι αν κάνεις την αγορά να λειτουργήσει ή αν βρεις τα κατάλληλα κίνητρα δεν χρειάζεται να ξοδέψεις τόσα πολλά. Όμως, όταν σε κάθε περίπτωση το εισόδημα του νοικοκυριού δεν επαρκεί για να πληρώσει το κόστος της στέγης, πρέπει να βρεις κάποιον τρόπο να το επιδοτήσεις. Αυτός ο τρόπος μπορεί να είναι, λίγο ή πολύ, έμμεσος αλλά και αυτό ακόμα κοστίζει". Η διαφορετική περίπτωση της Ισπανίας Ησυζήτηση με την Ισπανίδα Κλάρα Μαρτίνεζ-Τολεδάνο, επίκουρη καθηγήτρια χρηματοοικονομικών στο Imperial College του Λονδίνου έφτασε κάποια στιγμή στα επιδόματα ενοικίου. "Έχω αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των επιδομάτων ενοικίου", λέει. "Οι ιδιοκτήτες, εφόσον γνωρίζουν ότι οι ενοικιαστές λαμβάνουν το επίδομα, έχουν την επιλογή να το ενσωματώσουν αργά ή γρήγορα στο ποσό του ενοικίου. Έτσι είναι πιθανό το επίδομα, ή ένα μέρος του, να καταλήγει τελικά στον ιδιοκτήτη και όχι στον ενοικιαστή που αντιμετωπίζει βασικά το πρόβλημα". Τα αντίστοιχα επιδόματα ενοικίου θεσπίστηκαν σχετικά πρόσφατα στην Ισπανία και, προς το παρόν, καλύπτουν μόνο κάποια χαμηλά εισοδήματα και ένα μικρό μέρος του ενοικίου, ειδικά στις πόλεις. "Τελικά, το μέτρο δεν επηρέασε πολλούς ανθρώπους επειδή υπάρχουν όλοι αυτοί οι περιορισμοί", λέει η Μαριόνα Σεγκού, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο CY Cergy στο Παρίσι, η οποία έχει ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα της στέγασης. "Το μέτρο αυτό είχε μάλιστα και συγκεκριμένο προϋπολογισμό, οπότε πολλοί το ζήτησαν αλλά κάποια στιγμή τελείωσαν τα χρήματα και χρειάστηκε να βρεθούν νέοι πόροι". Η Ισπανία, όπως και η Ελλάδα, με τα μέτρα που θέσπισε διαχρονικά, ενθάρρυνε τους ανθρώπους να αποκτήσουν ή να χτίσουν σπίτι, και όχι να νοικιάσουν. "Η αγορά σπιτιού είναι κάπως σαν 'το ισπανικό όνειρο', κάθε Ισπανός ονειρευόταν να έχει ένα σπίτι", εξηγεί η Μαριόνα Σεγκού. "Υπάρχει μια παροιμία στα ισπανικά που λέει ότι 'τα τούβλα δεν πέφτουν ποτέ' εννοώντας ότι η επένδυση σε ένα σπίτι είναι πάντα καλή, επειδή είναι ασφαλής. Αλλά δεν είναι μόνο μια ασφαλής επένδυση, είναι και κερδοφόρα. Αυτή την κουλτούρα την ενθάρρυναν επίσης οι κυβερνήσεις. Αυτά φυσικά τα λέγαμε πριν από την κρίση. Η Ισπανία υπέφερε πολύ την προηγούμενη δεκαετία από μια φούσκα στην κατασκευή κατοικιών και στα στεγαστικά δάνεια, η οποία έσκασε με μαζικούς πλειστηριασμούς". Αφού οι Ισπανοί ήθελαν να γίνουν ιδιοκτήτες, οι κυβερνήσεις τούς βοηθούσαν. Η στεγαστική πολιτική του κράτους ήταν κι αυτή προσανατολισμένη στην ιδιοκτησία. Το κράτος κυρίως επιδοτούσε δάνεια και έχτιζε σπίτια τα οποία αργότερα παραχωρούσε σε δικαιούχους. Σήμερα, τρεις στους τέσσερις Ισπανούς έχουν ιδιόκτητο σπίτι, ποσοστό επίσης αντίστοιχο με το ελληνικό (73%) και αρκετά υψηλότερο από της Αυστρίας (54%) και της Γαλλίας (65%). Αντίστοιχα, οι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες είναι σχετικά ανύπαρκτες (λιγότερο από 2% του συνόλου των κατοικιών). "Το γεγονός ότι μέχρι πολύ πρόσφατα οι κοινωνικές κατοικίες ήταν προς πώληση και όχι προς ενοικίαση δημιούργησε πρόβλημα", λέει η Μαριόνα Σεγκού. "Ουσιαστικά, αυτό έδωσε τη δυνατότητα σε κάποιους να αγοράσουν σπίτι σε χαμηλή τιμή ως δικαιούχοι, και μετά από 30 χρόνια οι ίδιοι ή τα παιδιά τους μπορούσαν να πουλήσουν το σπίτι στην τιμή της αγοράς και να έχουν μεγάλο κέρδος. Αυτό φυσικά συμφέρει τους δικαιούχους, αλλά με αυτό τον τρόπο το κράτος χάνει σταδιακά όλες τις μονάδες κοινωνικής κατοικίας και εξαναγκάζεται να χτίζει συνεχώς". Το 2021, η Ισπανία άλλαξε λίγο τη στρατηγική της και περιέλαβε στο σχέδιό της για το Ταμείο Ανάκαμψης ένα φιλόδοξο έργο ανάπτυξης 20.000 ενεργειακά αποδοτικών κοινωνικών κατοικιών που θα διατεθούν προς ενοικίαση ως κοινωνικές κατοικίες. Εν πολλοίς πρόκειται για ακίνητα της Sareb, της κρατικής τράπεζας ("bad bank") στην οποία κατέληξαν χιλιάδες ακίνητα που εκπλειστηριάστηκαν την προηγούμενη δεκαετία. Ωστόσο, η Μαριόνα Σεγκού διατηρεί τις αμφιβολίες της: "Είναι πολύ πιθανό τα σπίτια αυτά να βρίσκονται σε περιοχές όπου οι άνθρωποι δεν θέλουν να ζήσουν. Είναι ένα θέμα που επανέρχεται συνέχεια στον δημόσιο διάλογο, ότι υπάρχουν τρία εκατομμύρια άδεια σπίτια στην Ισπανία. Ναι, αυτό ισχύει αλλά αυτά τα σπίτια ίσως να μην είναι στις μεγάλες πόλεις ή στα περίχωρά τους. Υπάρχει αναντιστοιχία με τις ανάγκες. Θα εκπλαγώ αν από τις 20.000 κατοικίες της 'bad bank' οι μισές είναι σε περιοχές με κάποια ζήτηση. Ακόμα και αν είναι, οι 20.000 κατοικίες για τα δεδομένα της Ισπανίας είναι ένας πολύ μικρός αριθμός για να κάνει κάποια αισθητή διαφορά". ­ Διαβάστε Μια Συνοπτική Παρουσίαση Της Έρευνας (PDF) Το θέμα της στέγασης βρίσκεται σταθερά ψηλά στον ισπανικό δημόσιο διάλογο. Ωστόσο, ακόμη και μετά τις αυξήσεις των τελευταίων ετών οι Ισπανοί, κατά μέσο όρο, δεν πληρώνουν τόσο πολλά, όσο π.χ. οι Έλληνες, για στέγαση: πληρώνουν 11% του εισοδήματός τους (έναντι 34%) στις πόλεις. Όμως, οι πιο νέοι και οι πιο φτωχοί, αντιμετωπίζουν δυσανάλογο πρόβλημα, ειδικά σε περιοχές που για διάφορους λόγους οι τιμές αυξάνονται με πολύ γρήγορο ρυθμό. Αυτή η συνθήκη δημιούργησε σημαντική πίεση για τη ρύθμιση των πλατφορμών βραχυχρόνιας μίσθωσης, αφού συνέπεσε χρονικά με την εξάπλωσή τους. Η Μαριόνα Σεγκού συμμετείχε σε μια ερευνητική ομάδα που επιχείρησε να μετρήσει τον αντίκτυπο της εισόδου του Airbnb στη Βαρκελώνη το 2015. Η μελέτη αυτή πράγματι διαπίστωσε (στατιστικά) σημαντική αύξηση των ενοικίων μετά την έλευση του Airbnb. Η αύξηση αυτή μάλιστα ήταν τριπλάσια στις πολύ τουριστικές περιοχές, δηλαδή εκείνες με πολλές καταχωρήσεις στην πλατφόρμα. "Φαίνεται ότι το Airbnb αύξησε τις τιμές, αλλά όχι εξωπραγματικά. Από ερευνητική σκοπιά μπορούμε να πούμε ότι σίγουρα παρατηρούμε μια αύξηση, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι το Airbnb προκάλεσε το σύνολο της αύξησης των ενοικίων την ίδια περίοδο. Κάποιοι χρησιμοποίησαν την έρευνά μας για να πουν 'είδατε η επίδραση δεν είναι τόσο μεγάλη, δεν πρέπει να ανησυχούμε τόσο'. Άλλοι είπαν 'βλέπετε κάτι υπάρχει εδώ, πρέπει να παρέμβουμε'", λέει η Μαριόνα Σεγκού. Ωστόσο, ο διάλογος για την επίδραση των πλατφορμών είναι ακόμη ζωηρός και οι ειδικοί δεν έχουν καταλήξει με κάποια βεβαιότητα σε ένα συμπέρασμα. Την ίδια στιγμή, πολλές πόλεις δεν έχουν τον χρόνο να περιμένουν το συμπέρασμα -η μεγάλη άνοδος των ενοικίων τις έχει οδηγήσει στο να επιβάλλουν περιορισμούς σε τουριστικές περιοχές. Μία από αυτές τις πόλεις είναι η Βαρκελώνη. Τον Σεπτέμβριο του 2020, η τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας επέβαλε περιορισμούς στο ύψος του ενοικίου που μπορούν να ζητήσουν οι ιδιοκτήτες από τους ενοικιαστές τους σε κάποιες τουριστικές περιοχές της περιφέρειας, ανάμεσά τους και το κέντρο της Βαρκελώνης. Ο περιορισμός παρέμεινε σε ισχύ μόνο ενάμιση χρόνο, μέχρι τον περσινό Μάρτιο, καθώς έπειτα κατέπεσε στο ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο. Η σχετικά μικρή διάρκεια των περιορισμών, καθώς και το γεγονός ότι υπήρχαν αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τα ποσά των ενοικίων και τις νέες ενοικιάσεις σπιτιών (πρέπει να δηλώνονται υποχρεωτικά σε ηλεκτρονική πλατφόρμα) πυροδότησαν έναν ακόμη κύκλο μελετών. Σε μία από αυτές συμμετείχε η Μαριόνα Σεγκού και εξηγεί τα συμπεράσματά της: "Βρήκαμε μια σημαντική μείωση στα ενοίκια στις περιοχές που επέβαλαν τον περιορισμό, της τάξης του 5-6%. Όμως, δεν βρήκαμε μείωση του αριθμού των νέων συμβολαίων μετά τη θέσπιση των μέτρων. Οπότε δεν υπήρχε αντίκτυπος στην προσφορά, οι ιδιοκτήτες φαίνεται ότι συνέχισαν να νοικιάζουν τα σπίτια τους με τον ίδιο ρυθμό, σε λίγο χαμηλότερες τιμές. Ωστόσο, αυτά που βρίσκουμε είναι πιθανόν μια βραχυπρόθεσμη επιρροή. Κάποιος μπορεί να υποθέσει π.χ. ότι ο αντίκτυπος στην προσφορά δεν φαίνεται στον πρώτο χρόνο αλλά θα γίνει αισθητός αργότερα". ------ Όπως δείχνουν οι ιστορίες άλλων χωρών, πολλά από τα προβλήματα είναι κοινά, τουλάχιστον στην Ευρώπη. Η συγκέντρωση επενδυτικού ενδιαφέροντος σε ακίνητα στα κέντρα των πόλεων, μια δεκαετία μείωσης, στασιμότητας ή αναιμικών αυξήσεων στα εισοδήματα μετά την παγκόσμια κρίση του 2008 και η είσοδος νέων επιλογών εκμετάλλευσης των ακινήτων από τους ιδιοκτήτες τους, όπως το Airbnb, έφεραν νέα προβλήματα παντού. Ταυτόχρονα, δημιουργούνται ολοένα και πιο επιτακτικές ανάγκες ανακαινίσεων και ενεργειακής αναβάθμισης. Στην Ελλάδα, φαίνεται ότι οι ίδιες προκλήσεις είναι πιο έντονες από οπουδήποτε στην Ευρώπη. Πανοραμική άποψη της Αθήνας | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Οδύσσεια στην Αθήνα "Το συμπέρασμα που έβγαλα από την εμπειρία αναζήτησης σπιτιού στην Αθήνα είναι ότι αν θέλουμε σαν ζευγάρι κάποια στιγμή να μετακινηθούμε προς το κέντρο της πόλης χρειαζόμαστε και οι δύο μια δεύτερη δουλειά επειγόντως", λέει η Λίνα Γιάνναρου. Η δημοσιογράφος της "Καθημερινής" κατέγραψε πρόσφατα το σαφάρι της (ή "Οδύσσεια", όπως γράφει ο τίτλος του σχετικού άρθρου) για την εύρεση ενός διαμερίσματος στο κέντρο της Αθήνας. Περιγράφει με αρκετή λεπτομέρεια όσα είδε εκείνη την περίοδο: σπίτια με σοβαρές ελλείψεις, πλημμελώς συντηρημένα, ή και ακατάλληλα για κατοίκηση με τους ιδιοκτήτες να ζητούν δυσανάλογα υψηλά ενοίκια. Εντυπωσιάστηκε τόσο, που, όπως λέει σήμερα, αναρωτήθηκε "αν αξίζει να 'ματώσεις' οικονομικά για να βρίσκεσαι κοντά σε θέατρα, μπαρ και εστιατόρια που δεν θα έχεις χρόνο να επισκεφθείς". Δεν ήταν όμως μόνο τα σπίτια και οι τιμές που της έκαναν εντύπωση, αλλά ακόμη και η συμπεριφορά που αντιμετώπισε. "Οι μεσίτες κατέβαλαν πραγματικά ελάχιστη προσπάθεια να μου 'πουλήσουν' ένα σπίτι", θυμάται. "Έκανα δεκάδες ραντεβού, ούτε ένας δεν έκανε τηλεφώνημα follow up για να ρωτήσει εάν τελικά ενδιαφέρομαι, να συμπληρώσει κάποια πληροφορία, να προτείνει ίσως άλλο διαμέρισμα. Μέχρι σήμερα δεν έχω καταλάβει εάν ήταν επειδή είναι τόσο πολλοί οι ενδιαφερόμενοι ή επειδή, αντίθετα, αντιλαμβάνονται ότι με αυτές τις τιμές είναι δύσκολο να υπάρξει συμφωνία". Μια άσχημη εικόνα Όλα μαρτυρούν ότι δεν πρόκειται απλώς για κακή τύχη της δημοσιογράφου. Τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας αποτυπώνουν με σαφήνεια την αύξηση: ο δείκτης των τιμών των διαμερισμάτων φαίνεται ότι θα κλείσει για το 2022 κατά περισσότερο από 10% αυξημένος, συγκριτικά με το 2021 (τα στοιχεία είναι προσωρινά και εκκρεμεί το τέταρτο τρίμηνο). Στα νέα διαμερίσματα, πενταετίας, στην Αθήνα, η αύξηση μπορεί να ξεπεράσει το 13%. Αλλά και το 2021, η αύξηση συγκριτικά με το 2020 ήταν μικρότερη, αλλά σημαντική: περίπου 7,5% στο σύνολο της χώρας. Η ιστοσελίδα "σπιτόγατος", όπου καταχωρίζονται μαζικά αγγελίες ακινήτων προς πώληση και ενοικίαση, δημοσιεύει αναλυτικά στοιχεία για τις τιμές ανά περιοχή. Δεν είναι επίσημα στοιχεία, αλλά είναι πολύ πιθανό να είναι ενδεικτικά. Σε 48 από τις 62 περιοχές για τις οποίες δημοσιεύονται δεδομένα (περίπου ταυτίζονται με τις Περιφερειακές Ενότητες) σημειώθηκε αύξηση των ενοικίων το τελευταίο τρίμηνο του 2022, συγκριτικά με την ίδια εποχή το 2021. Σε δεκατέσσερις από αυτές η αύξηση ξεπερνάει το 10%. Στην Αρκαδία, στο Κιλκίς, στο Λασίθι και στη Μεσσηνία η αύξηση των ενοικίων, στις αγγελίες του σπιτόγατου, ξεπερνάει το 20%. Από αυτές τις τέσσερις περιοχές μόνο το Κιλκίς "πέφτει" κάτω από τα 5 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο. Από την άλλη πλευρά, είναι δύσκολο, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε οποιαδήποτε χώρα, τα εισοδήματα και ειδικά οι μισθοί να ακολουθήσουν αντίστοιχους ρυθμούς αύξησης. Επιπλέον, η κρίση της προηγούμενης δεκαετίας παραμένει αισθητή στα εισοδήματα των Ελλήνων. "Βγαίνοντας από την κρίση, η αγορά κατοικίας και ακινήτων έγινε αντικείμενο ενδιαφέροντος για ξένους επενδυτές. Αυτό οδήγησε τις τιμές της αγοράς και των ενοικίων προς τα πάνω", λέει ο Θωμάς Μαλούτας. "Τα εισοδήματα όμως δεν ακολούθησαν την ίδια πορεία, οπότε η ψαλίδα άνοιξε ακόμη περισσότερο. Αυτό έχει δημιουργήσει στεγαστικά ζητήματα με αρκετή οξύτητα". Ωστόσο, είναι σημαντικό, ερμηνεύοντας τα παραπάνω στοιχεία να έχει κάποιος κατά νου το υψηλό ποσοστό ιδιοκτησίας, περίπου 73% του πληθυσμού. Επίσης, τα ακίνητα αποτελούν, κατά μέσο όρο, το 70% της περιουσίας ενός νοικοκυριού. Επομένως, η μεγάλη πλειοψηφία, σχεδόν 3 στους 4 βλέπουν τα τελευταία χρόνια την αξία της περιουσίας τους να αυξάνει, χωρίς συνήθως να αντιμετωπίζουν το ψυχολογικό βάρος της "Οδύσσειας" αναζήτησης σπιτιού. Το 63% μένει στην ιδιόκτητη κατοικία του. Τι συμβαίνει όμως με τους υπόλοιπους, με το 27% που δεν είναι ιδιοκτήτες και με όσους δεν μένουν στο σπίτι τους; Τα πράγματα εκεί είναι πραγματικά δύσκολα. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα ελληνικά νοικοκυριά που δεν ιδιοκατοικούν πληρώνουν για στέγαση το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους μεταξύ των χωρών της ΕΕ, περίπου 37%. Περίπου 1 στα 3 νοικοκυριά που ζουν στις πόλεις πληρώνουν ακόμη πιο πολλά, περισσότερο από 40% του εισοδήματός τους για στέγαση -επίσης το πιο μεγάλο ποσοστό στην Ευρώπη. Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο έντονο για τα πιο φτωχά νοικοκυριά. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το φτωχότερο 20% των ελληνικών νοικοκυριών πληρώνει 43% (διάμεση τιμή) του εισοδήματός του στο ενοίκιο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του ινστιτούτου Eteron, 3 στους 4 ενοικιαστές ηλικίας 18 έως 44 ετών δηλώνουν ότι το ενοίκιο που πληρώνουν τους προκαλεί άγχος. Πέρα από το άμεσο πρόβλημα της στέγασης για ένα αξιοσημείωτο μέρος του πληθυσμού, η κατάσταση αυτή έχει δημιουργήσει και άλλα, λιγότερο προφανή προβλήματα. Ένα από αυτά είναι η ανισότητα: οι ιδιοκτήτες βλέπουν την περιουσία τους να αποκτά μεγαλύτερη αξία, ενώ την ίδια ώρα οι ενοικιαστές δυσκολεύονται και αγχώνονται ολοένα και περισσότερο. Είναι επίσης πιθανό η αύξηση των ενοικίων να αφορά δυσανάλογα τους νέους και, με αυτό τον τρόπο να επιδεινώνει το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Οι Έλληνες εγκαταλείπουν το πατρικό τους κατά μέσο όρο μετά τα 29, δηλαδή αργότερα από τον μέσο Ευρωπαίο (στα 26,5). Το ποσοστό των νέων 25 έως 34 ετών που ιδιοκατοικούν έμεινε περίπου μισό μέσα σε 13 χρόνια, από το 2005 μέχρι το 2018. Στη δημοσκόπηση του Eteron, 1 στους 10 ενοικιαστές απάντησε ότι το ζήτημα των ενοικίων τον αναγκάζει να αναβάλει τη δημιουργία οικογένειας ή την απόκτηση παιδιών. Διαμερίσματα στο κέντρο της Αθήνας | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Οι πιθανές λύσεις Ηκρίση φαίνεται ότι είναι αρκετά βαθιά και ότι δεν θα λυθεί εύκολα. Υπάρχουν όμως λύσεις; Υπάρχουν μέτρα που μπορούν να κάνουν κάποια διαφορά; Με το τέλος του ΟΕΚ το 2012, και με την κατάργηση των εισφορών που τον συντηρούσαν, η στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα έπεσε στο κενό. Η απουσία της είναι πιθανό να συνέβαλε στη σημερινή δύσκολη κατάσταση. Πώς μπορεί όμως να μοιάζει μια σύγχρονη στεγαστική πολιτική; Πού χρειάζεται να έχουν το βλέμμα τους όσοι θα τη σχεδιάσουν; Μια προφανής κατεύθυνση είναι τα άδεια κτήρια. Σύμφωνα με την προηγούμενη απογραφή, του 2011, το 35% του συνόλου των κατοικιών στην Ελλάδα, 2,2 εκατομμύρια κατοικίες, ήταν κενές -οι 600.000 από αυτές στην Αττική. Αν εξαιρέσει κάποιος εξοχικά ή δεύτερες κατοικίες, μένουν 900.000 κατοικίες και 314.000 στην Αττική. Πιο πρόσφατα στοιχεία, που προέρχονται από την ΑΑΔΕ και έχει δημοσιοποιήσει η κυβέρνηση, συνηγορούν σε μια παρόμοια τάξη μεγέθους: 770.000 κενές κατοικίες (όπως δηλώνονται στο Ε2) σε όλη την Ελλάδα. Μια καλύτερη και πιο συστηματική καταγραφή αυτών των εκατοντάδων χιλιάδων σπιτιών μπορεί να δείξει περισσότερα για τις προοπτικές αξιοποίησής τους: Σε ποια κατάσταση βρίσκονται; Πού ακριβώς βρίσκονται; Τι ζήτηση υπάρχει για τις περιοχές στις οποίες βρίσκονται; "Η αξιοποίηση των κενών κατοικιών είναι ένα κομβικό σημείο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στέγασης", λέει ο επικεφαλής του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης. "Αλλά είναι και η βέλτιστη πρακτική, δεδομένων των περιορισμών που εκ των πραγμάτων θα θέσει η κλιματική μετάβαση στο συνολικό κτηριακό απόθεμα. Η Ελλάδα έχει, άλλωστε, τον υψηλότερο αριθμό κατοικιών ανά κάτοικο μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Η συγκράτηση των τιμών θα έρθει και από την ενεργοποίηση της προσφοράς". Ένα ακόμη βασικό σημείο σχετίζεται με την εισαγόμενη ζήτηση και τις πλατφόρμες σαν το Airbnb. Το 2019, το Airbnb είχε ξεπεράσει τα 125.000 καταχωρισμένα καταλύματα σε όλη την Ελλάδα. Παρότι ισχύει από το 2017 η υποχρέωση δήλωσης των εισοδημάτων από πλατφόρμες και, σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχει όριο ημερών που μπορεί κάποιος να διαθέσει το ακίνητό του στην πλατφόρμα, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι μπορούν να γίνουν περισσότερα. "Η βραχυχρόνια μίσθωση έχει μπει πάρα πολύ έντονα στην ελληνική πραγματικότητα", λέει ο Θωμάς Μαλούτας. "Έχει μειώσει την προσφορά στην ενοικιαζόμενη κατοικία και, μειώνοντας την προσφορά, συμβάλλει στην αύξηση των ενοικίων. Υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο παρέμβασης, όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία. Βεβαίως, έχει παίξει και έναν θετικό ρόλο -για παράδειγμα, έχουν αναβαθμιστεί πολλά κτήρια με αυτό τον τρόπο". Αντίστοιχοι περιορισμοί στις "χρυσές βίζες", όπως ο πρόσφατος διπλασιασμός του ορίου από 250.000 σε 500.000 ευρώ για κάποιες περιοχές, πιθανόν να μετριάσουν κάπως τη ζήτηση από το εξωτερικό και, έτσι, να έχουν κάποια επίδραση στις τιμές. Όμως κι εδώ άλλες χώρες λαμβάνουν πολύ πιο δραστικά μέτρα: η Πορτογαλία πρόσφατα κατάργησε εντελώς τη χρυσή βίζα. Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο πακέτο μέτρων για τη στέγαση ύψους 1,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, που ισχυρίζεται ότι θα ωφελήσουν 137.000 δικαιούχους. Αυτό περιλαμβάνει την επιδότηση επιτοκίου για στεγαστικά δάνεια σε νέους, προγράμματα επιδότησης ανακαινίσεων και ενεργειακών αναβαθμίσεων για κενά σπίτια και για νέους, αύξηση φοιτητικών επιδομάτων στέγασης, ακόμα και ένα σύστημα "κοινωνικής αντιπαροχής", όπου το Δημόσιο θα διαμορφώσει κενά κτήρια σε κατοικίες και θα τα νοικιάσει με χαμηλό ενοίκιο σε δικαιούχους. Πολλά, ίσως τα περισσότερα από αυτά τα προγράμματα και τα μέτρα ξεπερνούν τον εκλογικό κύκλο που διανύουμε και, επομένως, οι λεπτομέρειες της εφαρμογής τους και ο αντίκτυπός τους θα φανούν στο μέλλον. Τα υπόλοιπα κόμματα έχουν καταθέσει κι αυτά τις προτάσεις τους για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος, εστιάζοντας τόσο στους περιορισμούς στις πλατφόρμες όσο και στην επανεκκίνηση του θεσμού της κοινωνικής κατοικίας. Ο διάλογος για τη στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα έχει ανοίξει ξανά. Η εμπειρία του παρελθόντος αλλά και η εμπειρία των άλλων χωρών έχουν φυσικά πολύτιμα μαθήματα να δώσουν. Πώς μπορεί να δημιουργηθεί από το μηδέν ένα νέο μοντέλο στεγαστικής πολιτικής που θα είναι αυτοχρηματοδοτούμενο και βιώσιμο, ώστε να μην εξαρτάται από τη διάθεση αναπτυξιακών πόρων ή από τον δημοσιονομικό χώρο κάθε χρονιάς; Πώς θα ενσωματώσει τις νέες προκλήσεις που έφεραν πιο σύγχρονοι τρόποι εκμετάλλευσης των ακινήτων; Πώς θα αμβλύνει τελικά τις ανισότητες πριν "ξεφύγουν", χωρίς να ανακόψει την ανάπτυξη της αγοράς ακινήτων; Οι ερωτήσεις αυτές θα μας απασχολούν συχνά στο άμεσο μέλλον. Η Αθήνα από ψηλά | Φωτογραφία: Θωμάς Μαλούτας

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα ανάλυσης δορυφορικών δεδομένων από την πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME του ΕΑΑ/ΜΕΤΕΟ, σχετικά με τις πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών. Πιο συγκεκριμένα, από το 2003 έως και το 2022: Περισσότερα από 2.800.000 στρέμματα αποδίδονται σε μόλις 10 πυρκαγιές. Οι 10 αυτές πυρκαγιές χαρακτηρίζονται ως ακραίες, παρουσιάζοντας εξαιρετικά υψηλούς ρυθμούς εξάπλωσης (καμένα στρέμματα ανά ημέρα). Η πυρκαγιά της Αρκαδίας τον Αύγουστο του 2007 παρουσιάζει τον υψηλότερο ρυθμό εξάπλωσης, ξεπερνώντας τα 250.000 στρέμματα ανά ημέρα. Η καταστροφική πυρκαγιά της Εύβοιας τον Αύγουστο του 2021 κατατάσσεται τέταρτη, παρουσιάζοντας ρυθμό εξάπλωσης που ξεπερνά τα 150.000 στρέμματα ανά ημέρα. 6 από τις 10 πιο ακραίες δασικές πυρκαγιές εκδηλώθηκαν και επηρέασαν περιοχές της Πελοποννήσου. 6 από τις 10 πιο ακραίες δασικές πυρκαγιές εκδηλώθηκαν μέσα στην ίδια αντιπυρική περίοδο, αυτή του 2007. Τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν με εμφατικό τρόπο την ανάγκη υιοθέτησης ολοκληρωμένων στρατηγικών διαχείρισης του προβλήματος των ακραίων δασικών πυρκαγιών, βασισμένων σε επιστημονική γνώση αιχμής. Σε αυτή την κατεύθυνση, η μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ παρέχει: Επιτήρηση των πυρομετεωρολογικών συνθηκών, συμπεριλαμβανομένης της ευφλεκτότητας των νεκρών δασικών καυσίμων, αξιοποιώντας το πυκνότερο δίκτυο αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών στην Ελλάδα (>500 σταθμοί). Καθημερινή πρόγνωση επικινδυνότητας εκδήλωσης και εξάπλωσης πυρκαγιών, βασισμένη στο Καναδικό Σύστημα Πυρομετεωρολογικών Δεικτών προσαρμοσμένο στο πυρικό περιβάλλον της Ελλάδας. On-demand πρόγνωση εξάπλωσης και συμπεριφοράς πυρκαγιών, αξιοποιώντας το προγνωστικό σύστημα ταχείας απόκρισης IRIS 2.0. On-demand πυρομετεωρολογικές αναλύσεις ενεργών δασικών πυρκαγιών. Το επόμενο βίντεο συνοψίζει πολλές από αυτές τις υπηρεσίες, υπογραμμίζοντας παράλληλα πως εάν δε σπάσουμε τα στεγανά που σήμερα κρατούν απομονωμένους επιχειρησιακούς και ερευνητικούς φορείς, είναι αδύνατο να επιτύχουμε την προσαρμογή και την ενίσχυση της ετοιμότητας απέναντι στη νέα πραγματικότητα των ακραίων δασικών πυρκαγιών. Η παραπάνω ανάλυση βασίζεται στη βάση δεδομένων FIRED (Fire Events Delineation) που κάνει χρήση δεδομένων των δορυφόρων Terra και Aqua. https://doi.org/10.1038/s41597-022-01572-3 Το ερευνητικό έργο υποστηρίχθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της Δράσης "2η Προκήρυξη ερευνητικών έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση των Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών (Αριθμός Έργου: 00559). Σύνταξη άρθρου: Θ. Μ. Γιάνναρος, Γ. Παπαβασιλείου, Π. Κυριάκου, Κ. Λαγουβάρδος

Σήμα κινδύνου εξαιτίας της λειψυδρίας εκπέμπουν αρκετές περιοχές της χώρας. Στη Θεσσαλία οι παραγωγοί βρίσκονται σε απόγνωση ενόψει της αρδευτικής περιόδου, με τη στάθμη του νερού στη λίμνη Πλαστήρα να παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ενώ ιδιαίτερα δύσκολη διαγράφεται η φετινή χρονιά και στη Χίο, όπου λαμβάνονται μέτρα υπό τον φόβο ανεπάρκειας πόσιμου νερού το καλοκαίρι. Μετά την πρωτοφανή ξηρασία που επικράτησε το 2022 στην Ευρώπη, ο κίνδυνος για καταστροφική εκδήλωση του φαινομένου παραμένει ορατός και φέτος, με το Eurasia Group να προειδοποιεί πρόσφατα πως η λειψυδρία θα είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την οικονομία το 2023. Ο όρος κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μια θεωρητική έννοια αλλά μια πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά οι πολίτες του κόσμου… 2 μέτρα κάτω η λίμνη Το σοβαρότερο πρόβλημα εντοπίζεται φέτος στη Θεσσαλία: στα τέλη Ιανουαρίου η στάθμη της λίμνης Πλαστήρα ήταν κατά 1,80 μέτρα χαμηλότερη από πέρυσι. Από τότε μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου, δεν έβρεξε καθόλου, ενώ οι περιορισμένες βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου δεν ήταν ικανές να αλλάξουν την εικόνα. Η κατάσταση έχει εντείνει την αγωνία των παραγωγών, οι οποίοι επισημαίνουν πως οι καλλιέργειες αντιμετωπίζουν ήδη προβλήματα. Η ανησυχία είναι ακόμη μεγαλύτερη στους καλλιεργητές σιταριού και κριθαριού καθώς τα φυτά έχουν ήδη μεγαλώσει, λόγω του ήπιου χειμώνα, και έχουν ανάγκη από νερό. Η λήψη μέτρων θεωρείται επιτακτική. Σύμφωνα με πρόσφατη επιστημονική μελέτη, περίπου το 24% των εδαφών σε λοφώδεις περιοχές της Θεσσαλίας θα καταστεί ως το 2050 ακατάλληλο για καλλιέργεια λόγω διάβρωσης και το 7% λόγω αλάτωσης. «Η απώλεια εδάφους θα έχει αναπόφευκτα αρνητικό αντίκτυπο στη συνολική γεωργική παραγωγή», ανέφερε πρόσφατα ο Ανδρέας Ι. Καραμάνος, ακαδημαϊκός, πρώην πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα. Στη Βόρεια Ελλάδα Σοβαρή ανομβρία βιώνουν, επίσης, η Μακεδονία και η Θράκη ενώ συνολικά στη Βόρεια Ελλάδα από τον Οκτώβριο μέχρι σήμερα καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός ημερών με θερμοκρασίες υψηλότερες από το κανονικό για την εποχή που συνοδεύτηκαν και από σημαντική έλλειψη βροχοπτώσεων. Χάθηκε πολύτιμο νερό Ανησυχία επικρατεί και στην Ανατολική Κρήτη, καθώς η ανομβρία έχει μειώσει σημαντικά τα αποθέματα νερού στα φράγματά της. Οι ραγδαίες βροχοπτώσεις των τελευταίων ημερών αύξησε μεν το συνολικό άθροισμα του νερού, αλλά λόγω της βιαιότητας της βροχής σημαντικό μέρος της χάθηκε καθώς απέρρευσε γρήγορα. Επιβολή μέτρων Στις περιοχές που αντιμετωπίζουν λειψυδρία οι αρμόδιοι δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο επιβολής περιορισμού στην κατανάλωση. Μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι η Χίος όπου στις αρχές Φεβρουαρίου οι βροχομετρικοί σταθμοί της Κεντρικής Χίου, όπου διαμένει ο κύριος όγκος του πληθυσμού, είχαν καταγράψει σχεδόν 35 εκατοστά νερού, ενώ πιο ανησυχητική ήταν η κατάσταση στη Νότια Χίο και στα βορειοδυτικά, στη Βολισσό, με 22,9 εκατοστά. Τα δεδομένα σήμαναν συναγερμό για ενδεχόμενη έλλειψη νερού τη θερινή και τη φθινοπωρινή περίοδο. «Για πρώτη χρονιά ύστερα από πολλά χρόνια έχουμε 30 πόντους νερού, όταν τις άλλες χρονιές είχαμε κατά μέσο όρο 60-80 πόντους. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει βρέξει καθόλου και πως όσα επιφανειακά νερά είχαμε για να γεμίσουν οι λιμνοδεξαμενές και οι πηγές, δεν έχουν τρέξει. Ετσι είμαστε στο μηδέν. Και έχουμε μπροστά μας το καλοκαίρι που οι ανάγκες αυξάνονται λόγω τουρισμού», λέει στα «ΝΕΑ» ο Βασίλης Μυριαγκός, πρόεδρος της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης Χίου. «Για να βρούμε νερό υπάρχουν δύο τρόποι: ο ένας είναι να βρέξει ο Θεός και ο δεύτερος να λάβουμε μέτρα. Αυξήσαμε τις μονάδες αφαλάτωσης, θα δώσουμε νερό από γεωτρήσεις προσπαθώντας να βελτιώσουμε την ποιότητά του. Πιστεύουμε πως θα βγάλουμε το καλοκαίρι – το τραγικό, όμως, είναι ότι δεν ξέρουμε τι θα γίνει του χρόνου…». Οι προβλέψεις για λειψυδρία στην Ελλάδα είχαν διατυπωθεί εδώ και χρόνια. Η Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2011 ανέφερε πως το 40% της ελληνικής επικράτειας, ιδίως στα ανατολικά και νότια, κινδυνεύει έως το 2100 να ερημοποιηθεί λόγω μειωμένων βροχοπτώσεων και αυξημένων θερμοκρασιών. Εφημερίδα: Τα Νέα

Η Ελλάδα έχει το θλιβερό προνόμιο να καταλαμβάνει την πρώτη θέση στους θανάτους που σχετίζονται γενικά με τη λειτουργία των σιδηροδρόμων αναλογικά με τα χιλιόμετρα που διανύονται κάθε χρόνο, αλλά και να βρίσκεται στο «top 7» της λίστας των χωρών όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τους περισσότερους θανάτους επιβατών τρένων –και πάλι με βάση τις διανυθείσες αποστάσεις. Τα τραγικά αυτά στοιχεία προκύπτουν από την έκθεση του 2022 για την Ασφάλεια των Σιδηροδρόμων και τη Διαλειτουργικότητα στην ΕΕ (Report on Railway Safety and Interoperability in the EU -2022) που εκπονεί η ίδια η Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους Σιδηροδρόμους (European Union –Agency for Railways). Τα δεδομένα που παρουσιάζει σήμερα ο ΟΤ για τους θανάτους που σχετίζονται με σιδηροδρόμους στη χώρα μας σε σύγκριση με όλη την ΕΕ, όπως προκύπτουν από την εν λόγω έκθεση, είναι αποκαλυπτικά –και θλιβερά συνάμα. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/03/01_03_ot_EE_railway1.png Θλιβερή πρωτιά Εάν υπολογιστούν όλες οι απώλειες ζωής από τρένα αναλογικά με τα χιλιόμετρα που διανύονται σε κάθε χώρα, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση της κατάταξης αυτής. Πρόκειται για τα λεγόμενα ποσοστά θανάτων από τους σιδηροδρόμους τα οποία εκφράζουν, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης της αρμόδιας υπηρεσίας της ΕΕ, τον αποκαλούμενο «συνολικό εκδηλούμενο κίνδυνο από τη λειτουργία των σιδηροδρόμων». Επίσης η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις σε όλη την ΕΕ όσον αφορά και τους θανάτους επιβατών σιδηροδρόμων –και πάλι με βάση τα χιλιόμετρα που διανύουν τα τραίνα σε μια χώρα. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν ξεκάθαρα «τον προσωπικό εκδηλούμενο κίνδυνο για τα άτομα που χρησιμοποιούν τα τρένα», όπως αναφέρεται στην έκθεση. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/03/01_03_ot_EE_railway2.png Τα σοβαρά ατυχήματα αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια Είναι χαρακτηριστικό ότι όπως αναφέρει η Υπηρεσία της ΕΕ για τους Σιδηροδρόμους αναφέρει στην έκθεση του 2022, μολονότι τα συνολικά ποσοστά υπολογίζονται από τα ποσοστά θνησιμότητας σε περίοδο 3 ετών και στην περίπτωση του ποσοστού θνησιμότητας επιβατών σε περίοδο 10 ετών, τα μεγάλα ατυχήματα με μεγάλο αριθμό απωλειών επιβατών εξακολουθούν να βαρύνουν για χρόνια τις εκτιμήσεις και τα αποτελέσματα. Ως παράδειγμα αναφέρεται στην έκθεση ο εκτροχιασμός στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, που σημειώθηκε το 2013 και καθιστά το ποσοστό θνησιμότητας επιβατών τρένων για την Ισπανία το υψηλότερο στην Ευρώπη. Τώρα, με το δυστύχημα στα Τέμπη η Ελλάδα –δυστυχώς- βάζει υποψηφιότητα να ανέβει ακόμη πιο ψηλά στην τραγική αυτή κατάταξη. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/03/01_03_ot_EE_railway3.png Ελλείψεις σε υποδομές, τεχνολογία και επενδύσεις Η καταγραφή θανάτων στην έκθεση και στους πίνακες που παρουσιάζει σήμερα ο ΟΤ όχι σε απόλυτους αριθμούς αλλά αναλογικά με τις αποστάσεις που διανύουν τα τρένα, δίνουν μια πολύ καλή ένδειξη για την κατάσταση των δικτύων, του εξοπλισμού, του υλικού και της τεχνολογίας που (δεν…) χρησιμοποιείται προκειμένου να αποφεύγονται ατυχήματα. Οι διαχρονικές ελλείψεις, η μη χρήση τεχνολογικών υποδομών ώστε να αποφεύγονται ανθρώπινα και άλλα λάθη, η απαξίωση των ελληνικών σιδηροδρόμων τα τελευταία 15 περίπου χρόνια, τα αποκαλούμενα «αιώνια» έργα εκσυγχρονισμού και η έλλειψη πόρων που επηρεάζει τη βαριά συντήρηση του δικτύου, δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Μάλιστα, τώρα στελέχη των μηχανοδηγών του ΟΣΕ κάνουν λόγο για λάθη και παραλείψεις που προκάλεσαν την τραγωδία με τη σύγκρουση των δύο τρένων στα Τέμπη, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι ηλεκτρονικά συστήματα δεν λειτουργούν εδώ και χρόνια. Είναι ενδεικτικό ότι η έκθεση από την Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους Σιδηροδρόμους αναφέρεται εμμέσως πλην σαφώς σε πολλά προβλήματα που υπάρχουν σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, την ώρα που σε μεγάλες οικονομίες όπως αυτές της Γερμανίας, της Βρετανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας τα προβλήματα –και οι απώλειες ανθρώπινων ζωών- είναι πολύ λιγότερες. Πίσω από τη γενική εικόνα της ΕΕ, υπάρχει μια πολύ πιο διαφοροποιημένη πραγματικότητα, «με ιδιαίτερα μεγάλες διαφορές στα ποσοστά θυμάτων μεταξύ των κρατών μελών», όπως αναφέρεται. Η παρουσίαση στην έκθεση των ποσοστών θνησιμότητας για μεμονωμένα κράτη μέλη «αποκαλύπτει την έκταση των υφιστάμενων διαφορών στα επίπεδα ασφάλειας. Η ταξινόμηση των χωρών παρέχει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με αυτές τις διαφορές», είναι το καμπανάκι που χτυπά, εμμέσως είναι η αλήθεια, η Υπηρεσία Σιδηροδρόμων της ΕΕ. Σοκ από τους θανάτους σε ορισμένες χώρες «Τα στοιχεία αποκαλύπτουν τουλάχιστον 10πλάσια διαφορά στα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των χωρών με τα χαμηλότερα ποσοστά και εκείνων με τα υψηλότερα». Και στις δύο περιπτώσεις, οι διάμεσες τιμές είναι πολύ χαμηλότερες από τις μέσες τιμές, καθώς η κατάταξη για τα κράτη μέλη με σχετικά υψηλά ποσοστά θανάτων από τραίνα είναι πολύ υψηλότερη από αυτή των υπόλοιπων χωρών, σημειώνεται ακόμη.

Η κλιματική αλλαγή και η σχετιζόμενη αύξηση της θερμοκρασίας έχουν απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα παγκοσμίως καθώς οδηγούν σε σημαντικές αλλαγές στα οικοσυστήματα, και επηρεάζουν σημαντικά την οικονομία και την κοινωνία. Συγκεκριμένα, οι παρατεταμένες περίοδοι με πολύ υψηλές θερμοκρασίες, δηλαδή οι καύσωνες, επηρεάζουν την θερμοφυσιολογία του ανθρώπου δημιουργώντας θερμικό στρες, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε πρόωρο θάνατο. Οι καύσωνες θεωρούνται το πιο θανατηφόρο καιρικό φαινόμενο. Για τους λόγους αυτούς, οι κλιματολογικές αναλύσεις των χαρακτηριστικών και των τάσεων των καυσώνων μπορούν να έχουν σημαντική συνεισφορά στη δημιουργία ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης καυσώνων καθώς και στην αποτελεσματική εφαρμογή σχεδίων προσαρμογής και βελτίωσης της ετοιμότητας από τις τοπικές αρχές. Η μονάδα ΜΕΤΕΟ/meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών δημοσίευσε πρόσφατα ένα άρθρο στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Climate σχετικά με την κλιματολογική μεταβολή των καυσώνων και άλλων δεικτών που σχετίζονται με τη θερμική αίσθηση του ανθρώπινου σώματος στην Ελλάδα. Η μελέτη αφορά στη χρονική περίοδο 1950-2020 και για την εκπόνησή της χρησιμοποιήθηκαν μετεωρολογικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης (~10 km) από τη βάση δεδομένων ERA5-Land της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Copernicus. Στο σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η τάση μεταβολής του μέσου ετήσιου αριθμού επεισοδίων καύσωνα ανά δεκαετία για την περίοδο 1950–2020. Τα κύρια αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι: Η Ελλάδα αντιμετωπίζει κατά μέσο όρο 0,7 καύσωνες ετησίως από το 1950 έως το 2020. Η μέση τιμή αυτή έχει αυξηθεί σε 1,1 καύσωνα ετησίως από το 1990 έως το 2020. Η διάρκεια των επεισοδίων καύσωνα κυμαίνεται από 3,7 έως 7,5 ημέρες κατά μέσο όρο. Υπάρχει αυξητική τάση σε όλα τα χαρακτηριστικά των καυσώνων (π.χ. ένταση, διάρκεια, συχνότητα εμφάνισης) την περίοδο 1950 - 2020. Οι περιοχές της Ελλάδας που βιώνουν τουλάχιστον έναν καύσωνα ετησίως έχουν σχεδόν διπλασιαστεί από το 1990 και μετά. Οι περιοχές της χώρας μας στις οποίες έχει σημειωθεί η μεγαλύτερη αύξηση των επεισοδίων καύσωνα είναι το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας καθώς και τα δυτικά τμήματα της Ηπείρου και της Πελοποννήσου. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες εντοπίστηκε μια ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση στον αριθμό των καυσώνων που σημειώθηκαν τον μήνα Ιούνιο. Περισσότερες πληροφορίες για τη μελέτη αυτή μπορείτε να διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο https://www.mdpi.com/2225-1154/11/1/5

Η κορυφή Ταύγετου η αλλιώς Πυραμίδα βρίσκεται στα 2407 μέτρα υψόμετρο. Πρόκειται για την πιο εντυπωσιακή ίσως κορυφή βουνού στην Ελλάδα και την πιο μυστηριώδη συνάμα μιας και την συνοδεύει ένας άλυτος εδώ και χιλιάδες χρόνια γρίφος. Η απόλυτη πυραμίδα που σχηματίζεται στην κορυφή του Ταύγετου είναι άραγε ένα παιχνίδι της φύσης ή μία γιγάντια ανθρώπινη κατασκευή που ξεπερνά σε διάσταση και βαθμό δυσκολίας κατασκευής κάθε φαντασία; Οι εικόνες του φίλου Μανώλη Νιργιανάκη που κατέγραψε την κορυφή του Ταύγετου στα λευκά είναι πραγματικά καθηλωτικές και εξάπτουν την ανθρώπινη φαντασία. Μια μεγάλη μερίδα ερευνητών υποστηρίζει πως η κορυφή του Προφήτη Ηλία (2407μ. ύψος), λαξεύτηκε, είτε εξ’ ολοκλήρου είτε εν μέρει, προκειμένου να αποκτήσει σχήμα πυραμίδας και να λειτουργήσει τελετουργικά και λατρευτικά. Αυτό, όπως λένε, «αποδεικνύεται από την απόλυτη κανονικότητα της πυραμίδας» (οπτικά, είναι ένα τέλειο ισοσκελές τρίγωνο) και κυρίως, «από την τεχνητή οριζοντίωση της βάσεώς της», όπου το έδαφος είναι σχετικά πιο λείο και ομαλό. Αυτή η μερίδα κάνει λόγο για ένα μεγαλιθικό μνημείο, σαν αυτά που συναντώνται σε όλη την Ευρώπη, την περίοδο 3.500 – 2.000 π.Χ. Σε κάθε περίπτωση, τόσο η ηλικία της πυραμίδας όσο και οι αρχικές της διαστάσεις είναι αδύνατο να υπολογιστούν.

Παρα την επιβράδυνση των Ευρωπαϊκών αγορών και της μείωσης του όγκου συναλλαγών στις περισσότερες από αυτές, οι επενδύσεις σε επαγγελματικά ακίνητα στην Ελληνική αγορά κατά τη διάρκεια του 2022, έφτασαν στο ποσό ρεκόρ των € 1.65 δις, σύμφωνα με στοιχεία της Cushman & Wakefield Proprius, με άνοδο 40% σε σχέση τα αντίστοιχα μεγέθη του 2021. Σημειώνεται ότι στη μέτρηση δεν συμπεριλαμβάνεται, η απόκτηση πλειοψηφικού ποσοστού στον όμιλο Sani/Ikos απο το διεθνές επενδυτικό ταμείο της Σιγκαπούρης GIC, καθώς και η συμφωνία για την αγορά του χαρτοφυλακίου ακινήτων skyline από την κοινοπραξία Dimand - Premia Properties. H αγορά των ξενοδοχείων συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο όγκο συναλλαγών, με 36 καταγεγραμμένες συναλλαγές αξίας €620 εκ, με την αγορά γραφείων να ακολουθεί με €410 εκ σε 46 συναλλαγές. Οι Core+ επενδύσεις γραφειακών χώρων συγκέντρωσαν τον υψηλότερο όγκο συναλλαγών με ποσοστό 51%, ακολουθούμενο από τις value add και τις opportunistic. Ο κλάδος των καταστημάτων και εμπορικών κέντρων έρχεται τρίτος σε μικρή απόσταση, προσελκύοντας €327 εκ σε 32 συναλλαγές, καταγράφοντας 200% ετήσια αύξηση σε σχέση με το 2021. Ο τομέας των logistics & βιομηχανικών ακινήτων προσέλκυσε επενδύσεις €100 εκ περίπου, ενώ αντίστοιχο περίπου ποσό επενδύθηκε και σε αγορές γής με σκοπό την ανάπτυξη. Οι εγχώριες AΕΑΑΠ εξακολουθούν να επενδύουν σημαντικά κεφάλαια, στην αγορά εμπορικών ακινήτων το 2022, επενδύοντας σχεδόν €400 εκ κυρίως στους τομείς της φιλοξενίας, στα προνομιακά γραφεία και στις εξαγορές γης για ανάπτυξη, ενώ €380 εκ αφορούν σε εισροή αμιγώς ξένων κεφαλαίων, σε επίπεδα χαμηλότερα από τα αναμενόμενα στα πλαίσια των παγκόσμιων αντίξοων οικονομικών συγκυριών. Σύμφωνα με την επικεφαλή της Cushman & Wakefield Proprius, Νίκη Σύμπουρα, οι περισσότερες τάσεις όπως συνοψίζονται παρακάτω, που ξεκίνησαν στο μεταπανδημικό περιβάλλον του 2022, προβλέπεται να συνεχιστούν το 2023, με το βλέμμα ωστόσο στραμμένο στις επερχόμενες εθνικές εκλογές και το πολιτικό ρίσκο που εμπεριέχουν, εν όψη πιθανού ασταθούς πολιτικού σκηνικού: 1. Μεγάλο ποσοστό των συναλλαγών αφορά σε εγχώριους παίκτες. Η Ελληνική αγορά επαγγελματικών ακινήτων προσελκύει σταθερά ισχυρό ενδιαφέρον εγχώριων ιδιωτών και θεσμικών επενδυτών. 2. Υψηλό ποσοστό συσσωρευμένων αποταμιεύσεων επηρέασε άμεσα ή έμμεσα την αγορά ακινήτων. Με η σταδιακή επιστροφή στη κανονικότητα σημαντικός αριθμός αγοραστών αύξησε την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών και τις επενδύσεις στα υπάρχοντα ή νέα ακίνητα. 3. Η αγορά των καταστημάτων ανακάμπτει. Μετά από μακρά περίοδο ύφεσης στον χώρο των καταστημάτων, το ενδιαφέρον των επενδυτών αλλά και των εταιρειών ανάπτυξης επανέρχεται στο χώρο, ενώ καταγράφεται αύξηση πωλήσεων και επισκεψιμότητας σε κεντρικές αγορές και στροφή προς την αναψυχή και την πειραματική διαδικασία αγορών. 4. Tα κριτήρια ESG (Environmental, Social and Governance) και οι βιώσιμες αναπτύξεις βρίσκονται στο επίκεντρο της στρατηγικής χρηστών και επενδυτών ενώ αποτελούν πλέον εργαλείο στρατηγικής για την προσέλκυση επενδύσεων, πελατών και προσωπικού. Οι επενδυτές έχουν ως στόχο την πιστοποίηση των ακινήτων τους κατά LEED, BREEAM, καθώς και άλλα διεθνώς αναγνωρισμένα συστήματα βαθμολόγησης και συγκριτικής αξιολόγησης. 5. Το ενδιαφέρον για Logistics θα συνεχίσει να είναι ισχυρό από εγχωρίους και διεθνείς επενδυτικούς φορείς. Αναμένουμε ότι αυτή η τάση θα συνεχιστεί το 2023 λόγω της συνεχιζόμενης υψηλής ζήτησης και της χαμηλής προσφοράς ενώ η έλλειψη προϊόντος θα εξακολουθήσει να στρέφει τους επενδυτές στην αγορά γής. 6. Τα μεγάλα ιδιωτικά έργα ανάπτυξης αναμένεται να αναδιαμορφώσουν τις αγορές. Το ενδιαφέρον στρέφεται στην πορεία των μεγάλων έργων ανάπτυξής με επίκεντρο το ‘Ελληνικό’ που αναμένεται να επηρεάσουν και να επαναπροσδιορίσουν τις αγορές των γραφείων και καταστημάτων. 7. Στροφή σε εναλλακτικές επενδύσεις. Ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των επενδυτικών εταιρειών ακινήτων, οδηγεί τις εταιρείες σε αναζήτηση εναλλακτικών κατηγοριών ακινήτων, που να διασφαλίζουν υψηλότερες αποδόσεις όπως εξυπηρετούμενα διαμερίσματα (serviced apartments), σχολικά συγκροτήματα, φοιτητικές εστίες, senior living κλπ 8. Η ξενοδοχειακή αγορά παραμένει στο επίκεντρο λόγω της σημαντικής αύξησης του τουρισμού. Δεδομένης της δημοτικότητας του τουρισμού στην Ελλάδα η τουριστική βιομηχανία θα συνεχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο. 9. Το διογκωμένο κόστος κατασκευής, οι ελλείψεις ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και η αύξηση των μισθών στις κατασκευές θα παρακολουθούνται στενά κατά τη διάρκεια του 2023. Οι εταιρείες ανάπτυξης ενδέχεται να χρειαστεί να εξερευνήσουν εναλλακτικές οδούς μείωσης του κόστους με περαιτέρω εστίαση στον έλεγχο του κόστους, στην αξιολόγηση κινδύνου και τη βελτίωση των διαδικασιών. 10. Εντός του 2023 αναμένεται από τους χρήστες να τοποθετηθούν στο χώρο που θα κληθούν να χρησιμοποιήσουν τα επόμενα έτη. Η απορρόφηση γραφείων το 2022 που αποτυπώνεται σε περισσότερο από 100.000 τ.μ., 25% αυξημένη από τον περασμένο χρόνο, αναμένεται να συνεχιστεί στο 2023, με το στοίχημα πλέον να εστιάζεται στον ποσοστό των χρηστών που θα είναι πρόθυμοι να συμφωνήσουν μίσθωση γραφείων με μελλοντική παράδοση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις τους, και ταυτόχρονη δέσμευση με κλειστή περίοδο μίσθωσης (pre let).

Την παραπομπή της Ελλάδας στο Δικαστήριο της EE για τη μη ορθή μεταφορά της οδηγίας για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε μεγάλα έργα υποδομής αποφάσισε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Κομισιόν είχε αποστείλει στην Ελλάδα προειδοποιητική επιστολή τον Οκτώβριο του 2019 και, στη συνέχεια, αιτιολογημένη τον Δεκέμβριο του 2020. Παρά την κάποια πρόοδο, οι ελληνικές αρχές δεν έχουν αντιμετωπίσει πλήρως τις αιτιάσεις. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή παραπέμπει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η οδηγία για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε μεγάλα έργα υποδομής υποχρεώνει τα κράτη- μέλη να διενεργήσουν εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων για ορισμένα μεγάλα έργα υποδομής και σύμφωνα με την Επιτροπή, η ελληνική νομοθεσία δεν εφαρμόζει, για παράδειγμα, τις διατάξεις της οδηγίας για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε όλα τα έργα που εξυπηρετούν σκοπούς εθνικής άμυνας. Η οδηγία για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορίζει ότι η εν λόγω εξαίρεση μπορεί να χορηγείται μόνο σε κατά περίπτωση εξέταση του έργου και μόνο αν το κράτος-μέλος θεωρεί ότι η εφαρμογή της διαδικασίας για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα επηρέαζε αρνητικά τους σκοπούς άμυνας ή έκτακτων περιστατικών πολιτικής προστασίας. Επιπλέον, σύμφωνα με την Επιτροπή, η ελληνική νομοθεσία δεν περιλαμβάνει ούτε νομική διάταξη που να υποχρεώνει τις ελληνικές αρχές να ενημερώνουν το κοινό για οποιαδήποτε απόφαση λαμβάνεται από άλλο κράτος μέλος σχετικά με έργα με διασυνοριακές επιπτώσεις στην ελληνική επικράτεια. Τέλος, κατά την Κομισιόν η ελληνική νομοθεσία δεν περιλαμβάνει ακόμη την υποχρέωση διενέργειας εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για ορισμένα έργα, όπως εγκαταστάσεις επανεπεξεργασίας ακτινοβολημένων πυρηνικών καυσίμων ή τελική διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων ή εσωτερικές πλωτές οδοί και λιμένες που επιτρέπουν τη διέλευση πλοίων άνω των 1 350 τόνων. Ιστορικό Η οδηγία για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων ρυθμίζει, ιδίως, διαδικαστικά ζητήματα και ακόμη και ελαφρά ζητήματα μη συμμόρφωσης επηρεάζουν ολόκληρη τη διαδικασία εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Λεπτομερής κατάλογος ελέγχου για τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και διάφορα έγγραφα καθοδήγησης τέθηκαν στη διάθεση των κρατών μελών για τη διευκόλυνση του έργου τους. Η οδηγία έχει ιδιαίτερη σημασία για την εσωτερική αγορά / το επιχειρηματικό περιβάλλον, διότι αποτελεί μέρος των ίσων όρων ανταγωνισμού για τις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η οδηγία επηρεάζει τα συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ έργα και η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει ότι η εθνική νομοθεσία ευθυγραμμίζεται με τους κανόνες της ΕΕ το συντομότερο δυνατόν. Για περισσότερες πληροφορίες Για τις κυριότερες αποφάσεις στη δέσμη παραβάσεων του Ιουλίου 2022, βλ. το πλήρες σημείωμα: Σχετικά με τη βάση δεδομένων για τις παραβάσεις Για την ενωσιακή διαδικασία επί παραβάσει

Ενενήντα οκτώ δασικά συμπλέγματα της Ελλάδας, οργανωμένα με βάση κοινούς γεωγραφικούς όρους σε ισάριθμες περιοχές της χώρας, συμπεριλαμβανομένων και των νησιών, παρουσιάζονται με μια τουριστική ματιά, μέσα από εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα ή tablet που ανέπτυξε το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου LIFE, ForestLife. Πληκτρολογώντας τον ιστότοπο greekforests.gr ο καθένας μπορεί να κατεβάσει την εφαρμογή και μέσω αυτής να εντοπίσει, με τη βοήθεια των χαρτών, κάθε δάσος σε κάθε τόπο. Εκεί βρίσκονται δασικοί σχηματισμοί όπως το φοινικόδασος στο Βάι της Κρήτης και τα δάση της Ροδόπης, όπου στην Ελατιά και το Φρακτό υπάρχουν είδη που συναντώνται κυρίως στη Φινλανδία και τη βόρεια Ευρώπη. Ενδιαφέροντα δάση βρίσκονται ακόμη στη Σύμη, παρότι δεν είναι καθόλου ορατά όταν ο επισκέπτης προσεγγίζει το νησί με το καράβι αλλά και στη Στροφυλιά στην Πελοπόννησο, όπου το φυσικό δάσος από κουκουναριές εντυπωσιάζει τον ταξιδιώτη. «Αν θέλει κάποιος να κάνει μια ημερήσια εκδρομή σε ένα δάσος και βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, μπορεί να αναζητήσει τα δάση της ευρύτερης περιοχής. Έτσι θα διαπιστώσει ότι εκτός από το Σέιχ Σου και τον Χορτιάτη, μπορεί να επισκεφθεί τα Κερδύλλια ή το Πάικο ή το παραποτάμιο δάσος του Αξιού, που πολλοί δεν γνωρίζουν» ανέφερε ο Πέτρος Κακούρος δασολόγος, επιστημονικός υπεύθυνος του έργου Life, ForestLife, «οικοδόμηση συνεργασιών, ανάπτυξη δεξιοτήτων και ανταλλαγή γνώσεων για τα δάση του δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα». Σημείωσε, ακόμη, ότι η εφαρμογή παρέχει πληροφορίες για την ακριβή θέση κάθε δάσους, την περιγραφή του, τα χαρακτηριστικά φυτά και ζώα που «φιλοξενεί», τα πολιτιστικά στοιχεία και αξιοθέατα που βρίσκονται κοντά του. Όλη η πληροφορία για τα δάση στη διαδικτυακή πύλη forests-ypen.gr Στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος, αναπτύχθηκε, άλλωστε, η διαδικτυακή πύλη forests-ypen.gr, ένα πολύτιμο εργαλείο για φορείς του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού τομέα που σχετίζονται με τα δάση. Μέσω αυτής μπορούν να αναζητήσουν στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη πολιτικές, νομοθεσίες, εγκυκλίους, αποφάσεις, αρχειακό υλικό, επιστημονικές μελέτες αλλά και στοιχεία για τις χρηματοδοτήσεις που παρέχονται, γεωχωρικά δεδομένα και χάρτες. Η υπεύθυνη του Τομέα Ενημέρωσης, Εκπαίδευσης και Ερμηνείας Περιβάλλοντος, Μαρία Κατσακιώρη κατά τη διάρκεια ενημέρωσης των δημοσιογράφων, επισήμανε ακόμη ότι μέσω της πλατφόρμας αυτής δίνεται η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ υπηρεσιακών παραγόντων για εξειδικευμένα θέματα ενώ υπάρχει και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Παράλληλα, μέσω του έργου ForestLife έχουν πραγματοποιηθεί σεμινάρια κατάρτισης με αντικείμενο τις χρηματοδοτήσεις, θέματα βιοποικιλότητας, ζητήματα κλιματικής αλλαγής και διαχείρισης επισκεπτών κ.α. Ειδική αναφορά στις απειλές που δέχονται τα δασικά συμπλέγματα Ειδική αναφορά, γίνεται, εξάλλου, μέσω του ιστότοπου greekforests.gr στις απειλές που δέχονται τα δασικά συμπλέγματα. Αυτές, εκτός από την φωτιά, περιλαμβάνουν την απώλεια δασών για άλλες χρήσεις γης (αστικές ή βιομηχανικές), τον κατακερματισμό τους από διάφορα δίκτυα (οδικά, μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας κ.α.), την εγκατάλειψη από τον άνθρωπο που οφείλει να τα προστατεύει, την υπερβόσκηση, τον τουρισμό και την αναψυχή. «Η μεσογειακή δασοπονία είναι η δασοπονία που τον άνθρωπο τον θέλει μέσα στο δάσος. Τον θέλει ως δασοπόνο, δηλαδή να υλοτομεί, με μέτρο, ως μελισσοκόμο, ως ρετσινά, ως κτηνοτρόφο ακόμη, ως επισκέπτη, ως τουρίστα, αλλά με μέτρο» υπογράμμισε ο κ. Κακούρος. Από την πλευρά της, η κ. Κατσακιώρη επικαλέστηκε τη φράση του εκλιπόντα καθηγητή δασολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Σπύρου Ντάφη, ο οποίος ήταν πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του εκτελεστικού συμβουλίου του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων – Υγροτόπων του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Εκείνος και συνήθιζε να λέει: «αν δεν υπήρχε το δάσος, είναι τόσο σημαντικά τα οφέλη του που θα έπρεπε να το εφεύρουμε…». Το τελευταίο του βιβλίο, «τα δάση της Ελλάδας» βρίσκεται σε ηλεκτρονική μορφή μέσα στην εφαρμογή greekforests.gr. LIFE ForestLife: Από ένα συλλογικό αίτημα σε μια δημιουργική ιδέα Σημειώνεται ότι το έργο LIFE ForestLife αποτέλεσε μια κοινή προσπάθεια της Γενικής Διεύθυνσης Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Υ.Π.ΕΝ.) και του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας / Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΜΓΦΙ-ΕΚΒΥ) για τη διάχυσης γνώσης, πληροφοριών και καλών πρακτικών και τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ όλων όσων ασχολούνται με τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Αφορμή για το έργο ήταν τα συμπεράσματα του Βιογεωγραφικού Σεμιναρίου για τη διαχείριση των δασών στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 στη Μεσόγειο, που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2014 στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με αυτά, υπήρχε υστέρηση στη διάδοση, αξιολόγηση και υιοθέτηση νέας γνώσης και εμπειρίας σε θέματα δασικής διαχείρισης σε περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Επιπλέον, παρουσιάζονταν αδυναμίες στην αντιμετώπιση των πιέσεων και των απειλών σε σημαντικούς δασικούς τύπους οικοτόπων, ιδίως σε αυτές που σχετίζονται με τις χρήσεις της αναψυχής και του τουρισμού. Τέλος παρατηρούνταν δυσχέρειες στην κατάρτιση του προσωπικού που ασχολούνταν με τα δάση και έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τις δυνατότητες και τις διαδικασίες χρηματοδότησης πέραν των κρατικών χρηματοδοτήσεων. Τα αποτελέσματα του έργου έχουν ήδη ενδυναμώσει το προσωπικό της Δασικής Υπηρεσίας και άλλων οργανισμών, μέσω δράσεων κατάρτισης και πληροφόρησης, ενώ αναμένεται να συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνικής συμμαχίας όλων όσων εργάζονται για τη διατήρηση και την αειφορική διαχείριση των δασών στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Στοχεύει επίσης στην αύξηση της υποστήριξης από μέρους του κοινού και των ενδιαφερόμενων μερών για την υιοθέτηση νοοτροπιών και συμπεριφορών φιλικών προς το περιβάλλον.

Το κορυφαίο βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού Hotel Design Award κατέκτησε το Casa Cook Samos, κατά τη διάρκεια της απονομής που πραγματοποιήθηκε χθες στο Μιλάνο. Το νέο ξενοδοχείο της αλυσίδας ξενοδοχείων Casa Cook, που ανήκει στην Fosun Tourism, βρίσκεται πολύ κοντά στο ιστορικό χωριό Πυθαγόρειο και διαθέτει 128 δωμάτια, αποκλειστικά για ενήλικες. Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή, όπως τονίζεται σε σχετική ανακοίνωση, επιβραβεύθηκε η σχεδιαστική γραμμή του ξενοδοχείου, που προτάθηκε και υλοποιήθηκε από την αρχιτεκτονική εταιρεία Block 722, χρησιμοποιώντας κυρίως τοπικά υλικά κατασκευής και επίπλωσης. Η κτιριακή δομή του Casa Cook παραπέμπει στην ελληνική λέξη «παρέα» και ενσωματώνει το concept ενός ελληνικού χωριού σε έναν σύγχρονο χώρο. Αρχιτεκτονική έμπνευση για τον σχεδιασμό του ξενοδοχείου είναι οι παραδοσιακές «Καμάρες» της Σάμου, που χτίστηκαν με ντόπια υλικά της εποχής. Σύμφωνα με τον Alessandro Dassi, αντιπρόεδρο της Fosun Tourism, «η ενσωμάτωση τοπικών πολιτιστικών στοιχείων στο σύγχρονο στυλ σχεδιασμού του ξενοδοχείου μας είναι βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας του brand και το Casa Cook Samos το έχει πάει στο επόμενο επίπεδο. Αυτό το βραβείο είναι το αποτέλεσμα μιας τεράστιας ομαδικής προσπάθειας που δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την αφοσίωση και την υποστήριξη της ιδιοκτήτριας εταιρείας Velos Tourism. Ο επικεφαλής της Velos Tourism, της ιδιοκτήτριας εταιρείας, Ορέστης Βαλής, που παρέλαβε το βραβείο, είπε: «Όλα ξεκίνησαν με μια ιδέα για ένα νέο πολυτελές ξενοδοχείο στο νησί. Θέλαμε να κάνουμε κάτι σύγχρονο, παραμένοντας πιστοί στην κληρονομιά της τοπικής κοινωνίας. Χάρη στη δημιουργική συνεργασία με την Block 722 και την ομάδα της Casa Cook, όχι μόνο μπορέσαμε να πραγματοποιήσουμε το όραμά μας, αλλά και παραδώσαμε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο πρώτης κατηγορίας σε μοναδικό περιβάλλον».

Για να μείνει η πόλη και η χώρα σε κίνηση, απαιτούνται έργα υποδομών και δίκτυα μεταφορών. Για να κατασκευαστούν και λειτουργήσουν χρειάζονται άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, που δίνουν καθημερινά το δικό τους στίγμα. Δείτε τα έργα, τις υποδομές και μεταφορές μέσα από τα μάτια μιας οδηγού αστικού λεωφορείου και ενός εργαζομένου σε σιδηροδρομικό εργοτάξιο στην Αθήνα. Δείτε μια ημέρα στη ζωή τους & τα μεγάλα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλη την Ελλάδα στο επίσημο video του 5ου Συνεδρίου Υποδομών & Μεταφορών ITC 2022.

Ο Τερματικός Σταθμός Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) Ρεβυθούσας είναι εγκατεστημένος στη νήσο Ρεβυθούσα, 500 μέτρα περίπου από την ακτή της Αγίας Τριάδας, στον κόλπο Πάχης Μεγάρων, 45 χλμ. δυτικά της Αθήνας. Συγκαταλέγεται στους είκοσι οκτώ (28) αντίστοιχους σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου, που λειτουργούν σήμερα σε όλο το χώρο της Μεσογείου και της Ευρώπης και είναι μοναδικός στην Ελλάδα για την υποδοχή δεξαμενοπλοίων ΥΦΑ, παραλαβή, αποθήκευση, αεριοποίηση ΥΦΑ και για την τροφοδοσία με Φυσικό Αέριο (ΦΑ) του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς ΦΑ (ΕΣΜΦΑ). Με αποθηκευτική ικανότητα 225.000 κ.μ. ΥΦΑ και ωριαία δυναμικότητα αεριοποίησης 1250 m3 LNG σε συνθήκες κανονικής λειτουργίας (Sustained Maximum Send out Rate – SMSR) αποτελεί μια από τις σημαντικότερες εθνικές υποδομές της χώρας, παρέχοντας ασφάλεια ενεργειακής τροφοδοσίας, λειτουργική ευελιξία στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς ΦΑ και αυξημένη δυνατότητα κάλυψης εκτάκτων απαιτήσεων της αγοράς ΦΑ. Ο Τερματικός Σταθμός ΥΦΑ σχεδιάστηκε σύμφωνα με τις αυστηρότερες προδιαγραφές ασφαλείας τόσο για τους εργαζομένους στο νησί όσο και για τους κατοίκους των γύρω περιοχών και λειτουργεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Oδηγίας SEVESO III (Directive 2012/18/EU). Η εκφόρτωση, αποθήκευση και αεριοποίηση του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) πραγματοποιείται τηρώντας αυστηρά τις προδιαγραφές ασφάλειας (safety) και προστασίας του περιβάλλοντος όπως αυτές προβλέπονται στην Ελληνική και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία. Η τήρηση των προαναφερθεισών προδιαγραφών ελέγχονται και πιστοποιούνται διαρκώς από ανεξάρτητους φορείς, καθώς ο Σταθμός είναι πιστοποιημένος κατά τα πρότυπα ISO 45001 και ISO 14001. Ο ΔΕΣΦΑ με γνώμονα την αξιοπιστία και την αδιάλειπτη λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου, πραγματοποίησε μια σειρά από σημαντικές επενδύσεις για την ενεργειακή υποδομή της χώρας μας και τη συνεχή βελτίωση των εγκαταστάσεων του Τερματικού Σταθμού ΥΦΑ. Τον Οκτώβριο του 2007 και το Δεκέμβριο του 2018 ολοκληρώθηκαν η 1η και η 2η φάση αναβάθμισης του Τερματικού Σταθμού αντίστοιχα, αυξάνοντας α) την δυναμικότητα αποθήκευσης με την λειτουργία της 3ης δεξαμενής αποθήκευσης, β) την δυναμικότητα αεριοποίησης ΥΦΑ και γ) την δυνατότητα υποδοχής μεγαλύτερων πλοίων ΥΦΑ μέχρι και του μεγέθους του Q max. Με τις αναβαθμίσεις αυτές η Εγκατάσταση ΥΦΑ μπορεί να διαχειρίζεται περισσότερες ποσότητες ΥΦΑ και να διατηρεί μεγαλύτερα ενεργειακά αποθέματα, ενισχύοντας τόσο την ρευστότητα της αγοράς όσο και την ασφάλεια εφοδιασμού της Χώρας σε Φυσικό Αέριο. Τον Απρίλιο του 2009, ο στρατηγικός ρόλος του Σταθμού ΥΦΑ ενισχύθηκε περαιτέρω με την θέση σε λειτουργία της μονάδας Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ), ισχύος 13MW, με καύσιμο φυσικό αέριο. Με την επένδυση αυτή διασφαλίστηκε η ηλεκτρική αυτονομία της Εγκατάστασης ενώ παράλληλα χρησιμοποιείται και η παραγόμενη θερμική στη διεργασία αεριοποίησης του υγροποιημένου φυσικού αερίου, αυξάνοντας το βαθμό απόδοσης της μονάδας στο 90% περίπου. Η εν λόγω υποδομή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα προστασίας του περιβάλλοντος και ενεργειακής αποδοτικότητας. Σε ένα διεθνές περιβάλλον, όπου η ενέργεια αναδεικνύεται σε παράγοντα – κλειδί για την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής, ο ΔΕΣΦΑ ενισχύει μια από τις σπουδαιότερες ενεργειακές υποδομές της Ελλάδας, ώστε να καλύψει αποτελεσματικά τις σημερινές αλλά και τις μελλοντικές ενεργειακές ανάγκες της χώρας.

Σε τροχιά σημαντικής ανάπτυξης έχει επιστρέψει η κτηματαγορά, δύο χρόνια μετά την εμφάνιση της πανδημίας και την ύφεση που έπληξε την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε η RE/MAX Ελλάς από αγοραπωλησίες ακινήτων που πραγματοποιήθηκαν σε 127 περιοχές της επικράτειας προκύπτουν, για το έτος 2021 σε σύγκριση με το 2020, κατά μέσο όρο αυξήσεις τιμών 11,4% για νεόδμητα ακίνητα ηλικίας έως 5 ετών και 9,8% για παλαιότερα ακίνητα. Η αυξημένη ζήτηση και η περιορισμένη προσφορά δικαιολογεί τη μεγάλη αύξηση των τιμών και αποδεικνύει ότι ο κλάδος του Real Estate συνεχίζει να αποτελεί το ασφαλές καταφύγιο των επενδυτών και των ενδιαφερόμενων αγοραστών ακινήτων, σε μία περίοδο που η οικονομική δραστηριότητα έχει πληγεί από την πανδημία του κορωνοϊού όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Η έρευνα Η RE/MAX Ελλάς, που αποτελεί το μεγαλύτερο κτηματομεσιτικό δίκτυο στην Ελλάδα με 73 γραφεία και πάνω από 1.000 συμβούλους, κατέγραψε αύξηση του σταθμισμένου δείκτη τιμών των κατοικιών το 2021 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος σχεδόν σε όλες τις περιοχές που πραγματοποιήθηκαν αγοραπωλησίες ακινήτων μέσω του δικτύου της. Ειδικότερα, σε συνολικά 60 περιοχές της Αττικής καταγράφηκε αύξηση 11,2% το 2021 σε σύγκριση με το 2020 για μεταχειρισμένα ακίνητα άνω των 5 ετών, ενώ για ηλικίας άνω των 5 ετών το ποσοστό της αύξησης διαμορφώνεται στο 12,1%. Αντίστοιχα σε 31 περιοχές της Θεσσαλονίκης, οι τιμές πώλησης μεταχειρισμένων ακινήτων ηλικίας άνω των 5 ετών αυξήθηκαν κατά 10,4% μέσα σε ένα χρόνο, ενώ για τα νεόδμητα ακίνητα οι αυξήσεις κινήθηκαν κατά μέσο όρο στο 9,1%. Σε περιοχές της περιφέρειας, οι τιμές στα μεταχειρισμένα ακίνητα άνω των 5 ετών είχαν και αυτές θετικό πρόσημο στη μεταβολή τους καθώς αυξήθηκαν κατά 5.2%, ενώ στα ακίνητα έως 5 ετών καταγράφηκε γενναία αύξηση 11,5. Τρεις μήνες από την αρχή του 2022 και 36 ημέρες από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η κτηματαγορά συνεχίζει να εμφανίζει αναπτυξιακή πορεία, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί αν κρατήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα οι πολεμικές συγκρούσεις και ποιες θα είναι οι νέες επιπτώσεις στην παγκόσμια αλλά και την ελληνική οικονομία. Οι εξελίξεις του πολέμου φέρνουν στο προσκήνιο την πιθανότητα του ρίσκου για την παγκόσμια και ελληνική οικονομία με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας εύλογος προβληματισμός γύρω από την πορεία της αγοράς ακινήτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πώς οι οικονομικές συνέπειες του πολέμου είναι ήδη ορατές στην Ελλάδα, με τις αντίστοιχες αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων και βασικών προϊόντων να πλήττουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Τα μηνύματα Ωστόσο, τα μηνύματα για την επόμενη μέρα του real estate είναι αισιόδοξα και ενθαρρυντικά καθώς: * Η ζήτηση και οι τιμές πώλησης εξακολουθούν να βρίσκονται σε τροχιά ανόδου * Οι τράπεζες ανοίγουν περισσότερο την κάνουλα των στεγαστικών δανείων * Η Ελλάδα συνεχίζει να προσελκύει σταθερά εγχώριους και ξένους επενδυτές με στόχο την εκμετάλλευση των ακινήτων μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων, τη δημιουργία ξενοδοχειακών μονάδων και την απόκτηση της Golden Visa Διαβάστε επίσης: Τα πέντε αγκάθια στις μεταβιβάσεις ακινήτων * Oι νέες τάσεις στην αγορά εργασίας δημιουργούν νέες ανάγκες, όπως για παράδειγμα η δημιουργία ψηφιακών «νομάδων» * Ο ζεστός καιρός, η φιλόξενη κουλτούρα, η ιστορία & οι ομορφιές της χώρας μας τραβούν το ενδιαφέρον ανθρώπων του εξωτερικού για αγορά εξοχικής κατοικίας αλλά και για μόνιμη κατοικία, όπως συμβαίνει με τους Βορειοευρωπαίους συνταξιούχους που επιλέγουν τον «παράδεισο» της Ελλάδας για το σπίτι τους μετά τη σύνταξη * Η πανδημία δείχνει να βρίσκεται σε φάση εξομάλυνσης παρά τις συγκυριακές εξάρσεις που παρουσιάζει * Το γενικότερο οικονομικό κλίμα βελτιώνεται Όλα τα παραπάνω έρχονται να ενισχύσουν τη διάθεση και τη δυνατότητα των Ελλήνων για αγορά κατοικίας, αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά ότι σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον η αγορά του Real Estate δείχνει ανθεκτικότητα σε σύγκριση με άλλους κλάδους της ελληνικής οικονομίας και αποτελεί το πλέον ασφαλές επενδυτικό «καταφύγιο». Παρακάτω, παρατίθενται αναλυτικά οι τιμές των ακινήτων ανά περιοχή. Πηγή: https://www.ot.gr/2022/04/01/oikonomia/akinita/re-max-ellas-pos-diamorfonontai-oi-times-akiniton-se-oli-tin-ellada-pinakes/

1. Εισαγωγή στην Εγχώρια Ενεργειακή Κατάσταση Με την είσοδο της τρίτης χιλιετίας καταγράφονται ριζικές μεταβολές στον ενεργειακό χάρτη της χώρας μας. Ήδη από την προηγούμενη δεκαετία και με την ψήφιση και σταδιακή εφαρμογή του Νόμου 2244/1994 επετράπη για πρώτη φορά η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, βασισμένων αποκλειστικά σε τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), μέχρι ενός συγκεκριμένου ορίου ισχύος. Τα επόμενα χρόνια (μετά το 2000) ακολούθησε μία σημαντική αύξηση της εγκατεστημένης αιολικής ισχύος καθώς και μία αξιόλογη αύξηση του αριθμού των μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών. Τέλος, μετά το 2010, ξεκίνησε μία ραγδαία αύξηση των φωτοβολταϊκών (Φ/Β) εγκαταστάσεων, η οποία συνεχίζεται έως και σήμερα. Παράλληλα, ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα δρομολογήθηκαν δομικές αλλαγές στον ενεργειακό τομέα της χώρας μας (ίδρυση Ρ.Α.Ε., Α.Δ.Μ.Η.Ε., Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε., κ.λπ.), ενώ επετράπη η ελεύθερη παραγωγή και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας από όλες τις ενεργειακές πηγές (συμβατικές και ανανεώσιμες) από ιδιώτες παραγωγούς. Τα επόμενα έτη, η επίδραση της οικονομικής κρίσης τόσο σε πλανητικό όσο και σε εθνικό επίπεδο καθώς και η σταδιακή αλλαγή του εγχώριου ενεργειακού μίγματος, με τη σταδιακή απόσυρση των θερμικών-λιγνιτικών μονάδων και την αντικατάστασή τους από μονάδες ΑΠΕ, οδήγησαν σε σημαντική μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας, βλέπε Σχήμα 1. Σχήμα 1: Διαχρονική Μεταβολή Εγχώριας Κατανάλωσης Πρωτογενούς Ενέργειας. 2. Διαχρονική Μεταβολή της Πρωτογενούς Κατανάλωσης Ενέργειας Ειδικότερα, αναλύοντας τη διαχρονική μεταβολή του εγχώριου ενεργειακού μίγματος κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας (Σχήμα 2) παρατηρείται, πέραν της προαναφερθείσας μείωσης, η κυρίαρχη παρουσία του εισαγόμενου πετρελαίου, παρά τη μικρή μείωση της κατανάλωσής του την τελευταία πενταετία. Παράλληλα, καταγράφεται σημαντική μείωση της συμμετοχής του εγχώριου λιγνίτη, ο οποίος σταδιακά αντικαθίσταται από εισαγόμενο φυσικό αέριο, του οποίου η πρώτη εμφάνιση χρονολογείται από το 1997, με τη συμβολή του να έχει έκτοτε αυξηθεί σημαντικά. Σταθερή μπορεί να θεωρηθεί η συμμετοχή της βιομάζας, ενώ η περιορισμένη συμμετοχή των υδροηλεκτρικών σταθμών είναι η μόνη παρουσία των ΑΠΕ πριν το 2000. Τέλος, η συμμετοχή των αιολικών και των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, αν και διαρκώς αυξανόμενη, παραμένει σχετικά περιορισμένη, με αποτέλεσμα το 2020 η συνολική συμμετοχή των ΑΠΕ στην εγχώρια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας να μην υπερβαίνει το 16,5%. Για το ίδιο έτος, η καταγεγραμμένη ετήσια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας ανερχόταν στα επίπεδα των 18,8 Mtoe (1 toe αντιστοιχεί σε ενέργεια που περιέχεται σε ένα ισοδύναμο τόνο πετρελαίου ή περίπου σε 11600 kWh). Σχήμα 2: Κατανάλωση Πρωτογενούς Ενέργειας στην Ελλάδα (ανά ενεργειακή πηγή). Σχήμα 3: Ενεργειακή Ανεξαρτησία της Ελλάδας στο χρονικό διάστημα 1990-2020. Εξετάζοντας προσεκτικά τη διάρθρωση του εγχώριου ενεργειακού μίγματος του Σχήματος 2, είναι προφανές ότι οι ενεργειακές ανάγκες της χώρας μας καλύπτονται κατά κύριο λόγο από εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα η συμμετοχή των ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένων των υδροηλεκτρικών σταθμών -μικρών και μεγάλων-) δεν έχει παρουσιάσει την αναμενόμενη αύξηση. Η πληροφορία αυτή αποτυπώνεται ποσοτικά στο Σχήμα 3, όπου παρουσιάζεται η διαχρονική μεταβολή της ενεργειακής αυτονομίας της χώρας μας τα τελευταία 30 χρόνια. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας μας παρέμεινε χαμηλή στα επίπεδα του 35% μέχρι και το 2014, ενώ στη συνέχεια μειώθηκε ακόμα περισσότερο, ώστε το 2020 το 82% περίπου της ενέργειας που κατανάλωσε η χώρα μας να προέρχεται από το εξωτερικό, με αναπόφευκτες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. 3. Εγχώριο Ενεργειακό Μίγμα Ηλεκτροπαραγωγής Στο πλαίσιο αυτό αξίζει κανείς να αναλύσει το εγχώριο ενεργειακό μίγμα ηλεκτροπαραγωγής, όπως αυτό αποτυπώνεται στο Σχήμα 4 για το έτος 2021 αξιοποιώντας τα διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, λαμβάνοντας υπόψιν και το είδος της αξιοποιούμενης τεχνολογίας. Σχήμα 4: Κατανομή Εγκατεστημένης Ηλεκτρικής Ισχύος στη Χώρα μας ανά είδος τεχνολογίας (2021). Πράγματι, στα τέλη του 2021, η ηλεκτρική ισχύς των εγκατεστημένων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής στη χώρα μας προσέγγισε τα 20.700 MWe. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της σταδιακής απόσυρσης της λειτουργίας των λιγνιτικών σταθμών που έχει υλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, μόνο τρεις (3) λιγνιτικοί σταθμοί έχουν παραμείνει σε λειτουργία (οι Μονάδες του ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου, η Μονάδα IV του ΑΗΣ Μεγαλόπολης και ο ΑΗΣ Μελίτης/Φλώρινα), η εγκατεστημένη ισχύς των οποίων ανέρχεται σε περίπου 1.700 MWe κι αντιστοιχεί σε 8% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος. Όσον αφορά τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με καύσιμο το φυσικό αέριο (καταλαμβάνουν το 25% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος), υπάρχουν εγκατεστημένοι έντεκα (11) σταθμοί συνδυασμένου κύκλου συνολικής εγκατεστημένης ισχύος περίπου 5.100 MWe (πέντε (5) εκ των οποίων ανήκουν στη Δ.Ε.Η. Α.Ε. και οι υπόλοιποι έξι (6) σε ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγούς) και τρεις (3) σταθμοί αεροστροβίλων ανοικτού κύκλου συνολικής εγκατεστημένης ισχύος περίπου 150 MWe (που ανήκουν σε ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγούς). Ακολούθως, οι πετρελαϊκοί σταθμοί που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για να καλύπτουν τις ενεργειακές ανάγκες των νησιωτικών περιοχών έχουν εγκατεστημένη ισχύ περίπου 1.750 MWe (8% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος). Αντίστοιχα, στη χώρα μας βρίσκονται σε λειτουργία δεκαέξι (16) μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί με εγκατεστημένη ισχύ περίπου 3.170 MWe (15% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος). Όσον αφορά τους υπόλοιπους σταθμούς ΑΠΕ, στα τέλη του 2021, στη χώρα μας είχαν εγκατασταθεί περίπου 4.450 MWe αιολικής ισχύος (εκ των οποίων 205 MWe στην Κρήτη και 105 MWe στα υπόλοιπα νησιά), 4.100 MWe φωτοβολταϊκών συστημάτων (εκ των οποίων 100 MWe στην Κρήτη και 60 MWe στα υπόλοιπα νησιά), 100 MWe βιομάζας (όλα σχεδόν στην ηπειρωτική χώρα) και 240 MWe μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι δεν υπάρχουν εγκατεστημένοι γεωθερμικοί σταθμοί στη χώρα μας, παρά το υψηλό γεωθερμικό δυναμικό που έχει καταγραφεί σε ορισμένες περιοχές του Αιγαίου. Για λόγους καλύτερης κατανόησης της διαχρονικής εξέλιξης του μίγματος εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος στην Ελλάδα, στο Σχήμα 5 αποτυπώνεται η αντίστοιχη κατανομή για το έτος 2000, όπου είναι εμφανής η κυρίαρχη παρουσία των λιγνιτικών σταθμών σε ποσοστό 43%, ακολουθούμενη από τους μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς (27%), τους πετρελαϊκούς (18%) και τους σταθμούς φυσικού αερίου (10%). Τέλος, αξίζει να επισημανθεί η ισχνή παρουσία των λοιπών σταθμών ΑΠΕ, η εγκατεστημένη ηλεκτρική ισχύς των οποίων αντιπροσώπευε μόλις το 2% της συνολικής εγχώριας εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος του έτους 2000. Σχήμα 5: Κατανομή Εγκατεστημένης Ηλεκτρικής Ισχύος στην Ελλάδα ανά είδος τεχνολογίας (2000). Εντούτοις, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η συμμετοχή των επιμέρους τεχνολογιών στο μίγμα εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος "Po" δε συμβαδίζει με την αντίστοιχη ηλεκτροπαραγωγή "Ey", γεγονός που οφείλεται στο διαφορετικό (ετήσιο) συντελεστή αξιοποίησης "CFy" των επιμέρους τεχνολογιών (Εξίσωση (1)). Ey=CFy.Po.8760 (1) Ειδικότερα, οι θερμικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής της χώρας μας παρουσιάζουν συντελεστή αξιοποίησης της τάξης του 50-80%, εν αντιθέσει με τους σταθμούς ΑΠΕ των οποίων οι συντελεστές αξιοποίησης περιορίζονται σε σημαντικά μικρότερες τιμές, ενώ παρουσιάζουν ακόμη μεγαλύτερη διακύμανση του "CFy" ανά τεχνολογία ΑΠΕ. Πιο συγκεκριμένα, για τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς ο συντελεστής αξιοποίησης κυμαίνεται μεταξύ 15% και 22%. Αντίστοιχα, η μακρόχρονη εμπειρία αξιοποίησης των χερσαίων αιολικών πάρκων έχει συμβάλλει έτσι ώστε ο αντίστοιχος συντελεστής αξιοποίησης να κυμαίνεται μεταξύ 25% και 35%, ενώ για την περίπτωση των υδροηλεκτρικών σταθμών πρέπει να γίνει σαφής διαφοροποίηση μεταξύ μικρών (CFy μεταξύ 30% και 50%) και μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών, καθώς και αν οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως μονάδες αιχμής (CFy μεταξύ 10% και 20%) ή ως μονάδες βάσης, οπότε ο αντίστοιχος συντελεστής αξιοποίησης προσεγγίζει τις τιμές των μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών. 4. Διαχρονική Μεταβολή Παραγωγής και Κατανάλωσης Ηλεκτρικής Ενέργειας Λαμβάνοντας υπόψιν την ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), όπως αναλύθηκε διεξοδικά στην Ενότητα 2, καθίσταται αδήριτη ανάγκη να γίνει μεγαλύτερη εμβάθυνση στη διαχρονική μεταβολή της παραγωγής και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας μας. Πιο συγκεκριμένα, το Σχήμα 6 παρουσιάζει τη μεταβολή της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας ανά οικονομικό κλάδο της χώρας μας τα τελευταία 30 χρόνια, με τη συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας να κυμαίνεται εδώ και αρκετά χρόνια στα επίπεδα των 50-52 TWhe. Από το συγκεκριμένο Σχήμα γίνεται ιδιαίτερα εμφανής η αύξηση των ενεργειακών αναγκών που αντιστοιχούν στον οικιακό και τον εμπορικό τομέα καθώς και στον τομέα των δημοσίων υπηρεσιών στο υπό εξέταση χρονικό διάστημα. Από την άλλη πλευρά, τόσο η βιομηχανία όσο και ο αγροτικός τομέας καθώς και ο τομέας των μεταφορών παρουσιάζουν σχεδόν σταθερή ετήσια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας σε βάθος 30ετίας. Σχήμα 6: Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά οικονομικό κλάδο στο χρονικό διάστημα 1990-2019. Με τη σειρά της, η διαχρονική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ανά ενεργειακή πηγή στην Ελλάδα αποτυπώνεται στο Σχήμα 7. Από το εν λόγω γράφημα καθίσταται εμφανής η σταδιακή μείωση της ηλεκτροπαραγωγής τόσο των λιγνιτικών όσο και των πετρελαϊκών σταθμών καθώς και η παράλληλη αύξηση της ηλεκτροπαραγωγής των σταθμών φυσικού αερίου. Από την άλλη πλευρά, η συμμετοχή των ΑΠΕ (μεγάλοι και μικροί υδροηλεκτρικοί, αιολικοί, φωτοβολταϊκοί και σταθμοί βιομάζας) παρουσιάζει διαρκή αύξηση, με τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή για το 2020 να προσεγγίζει το 38%. Σχήμα 7: Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά ενεργειακή πηγή στο χρονικό διάστημα 1990-2020. Συγκρίνοντας τα Σχήματα 6 και 7 μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η ηλεκτροπαραγωγή της χώρας μας υπολείπεται της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στα αντίστοιχα έτη, γεγονός που καταδεικνύει την ύπαρξη εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από τις γειτονικές χώρες (Αλβανία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία και Τουρκία). Στο πλαίσιο αυτό, το Σχήμα 8 παρουσιάζει τη διαχρονική (1990-2020) μεταβολή των εισαγωγών και εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας μας. Από τα διαθέσιμα στοιχεία γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας έχουν αυξηθεί σημαντικά (ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία όπου η μέση τιμή τους υπερβαίνει τις 8,5 TWhe), ενώ αντίθετα οι εξαγωγές παρουσιάζουν μία διαρκή διακύμανση γύρω από τη μέση τιμή των περίπου 2 TWhe. Σχήμα 8: Ισοζύγιο Εισαγωγών και Εξαγωγών Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα στο χρονικό διάστημα 1990-2020. 5. Η Ενεργειακή Κατάσταση στη Νησιωτική Χώρα Το κύριο στοιχείο που χαρακτηρίζει τα νησιωτικά ηλεκτρικά δίκτυα της χώρας μας είναι η εποχικότητα που παρουσιάζει η ηλεκτρική κατανάλωση λόγω της δραστηριοποίησης του τουριστικού τομέα, με τις ενεργειακές ανάγκες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να είναι δύο (2) ή ακόμη και τρεις (3) φορές οι αντίστοιχες ανάγκες των χειμερινών μηνών (αριθμός που εξαρτάται κάθε φορά από το μέγεθος του νησιωτικού ηλεκτρικού δικτύου). Επιπρόσθετα, ένα άλλο χαρακτηριστικό της νησιωτικής χώρας αποτελούν οι περιορισμένοι υδάτινοι πόροι τόσο για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής όσο και για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων σε πόσιμο νερό. Για την τελευταία περίπτωση, οι λύσεις που έχουν υιοθετηθεί από τις εκάστοτε Αρχές είναι οι εξής: η μεταφορά πόσιμου νερού μέσω μικρών δεξαμενοπλοίων (υδροφόρες) από τα κεντρικά λιμάνια της χώρας (οδηγώντας σε αύξηση του σχετικού κόστους) ή/και η εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού -κατά κύριο λόγο με βάση την τεχνολογία της αντίστροφης ώσμωσης- αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό τις ενεργειακές ανάγκες του αντίστοιχου νησιωτικού ηλεκτρικού δικτύου. Στο προαναφερθέν λοιπόν πλαίσιο, και σε αντίθεση με την ηπειρωτική χώρα, το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής κατανάλωσης των νησιωτικών περιοχών καλύπτεται από αυτόνομες θερμικές μονάδες πετρελαίου (οι οποίες οδηγούν σε σημαντική αύξηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου), με τη συμμετοχή των ΑΠΕ (κυρίως αιολικοί και φωτοβολταϊκοί σταθμοί) να περιορίζεται σε ποσοστό 17-18% (Σχήμα 9). Στο συγκεκριμένο μικρό ποσοστό συμβάλλει πρωτίστως ο κορεσμός των υφιστάμενων νησιωτικών ηλεκτρικών δικτύων, με αποτέλεσμα η εγκατεστημένη ισχύς αιολικών αλλά και φωτοβολταϊκών σταθμών να παραμένει αμετάβλητη τα τελευταία πέντε (5) χρόνια. Την ίδια χρονική περίοδο, αρκετά νησιά συνδέονται πλέον με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο (Εθνικό Διασυνδεδεμένο Σύστημα), συμπεριλαμβανομένης της μικρής διασύνδεσης Πελοποννήσου - Δυτικής Κρήτης, ενώ έχει ξεκινήσει η υλοποίηση ενός μεγαλόπνοου σχεδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης τόσο της Κρήτης όσο και των υπολοίπων νησιών του Αιγαίου με χρονικό ορίζοντα το 2030 και συνολικό ύψος επενδύσεων 4,3 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα, στον τομέα των μεταφορών (συμπεριλαμβανομένης και της αλιείας) χρησιμοποιείται αποκλειστικά το ορυκτό πετρέλαιο (απουσία δικτύου φυσικού αερίου), ενώ για την κάλυψη των θερμικών αναγκών των νησιών μας αξιοποιείται το πετρέλαιο και λιγότερο η ηλιακή θερμική ενέργεια όπως και η βιομάζα. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η συνεισφορά του περιορισμένου υδάτινου δυναμικού στην ηλεκτροπαραγωγή παραμένει ελάχιστη, ενώ απουσιάζει πλήρως η αξιοποίηση των υφιστάμενων γεωθερμικών πεδίων υψηλής και μέσης ενθαλπίας. Σχήμα 9: Ενεργειακή Παραγωγή και Συμμετοχή των ΑΠΕ στα Νησιωτικά Ηλεκτρικά Δίκτυα. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία και στο αυξημένο κόστος ηλεκτροπαραγωγής στα νησιωτικά ηλεκτρικά δίκτυα (Σχήμα 10), γεγονός που οφείλεται τόσο στο προαναφερθέν μίγμα ηλεκτροπαραγωγής όσο και στο ιδιαίτερο στοιχείο του απομακρυσμένου χαρακτήρα των νησιωτικών περιοχών και κατ’ επέκταση της δυσκολίας πρόσβασης. Αξίζει να αναφερθεί ότι το κόστος ηλεκτροπαραγωγής λαμβάνει συνήθως τιμές 150-250 €/MWhe στα μεγάλα νησιωτικά ηλεκτρικά δίκτυα (π.χ. της Κρήτης, της Κω-Καλύμνου και της Ρόδου), ενώ για τα πολύ μικρά νησιωτικά δίκτυα (π.χ. Αγαθονήσι, Δονούσα) υπερβαίνει τα 900 €/MWhe ή ακόμη προσεγγίζει (π.χ. Αντικύθηρα, Οθωνοί) και τα 1.400 €/MWhe. Οι συγκεκριμένες τιμές καταδεικνύουν τη σημαντική οικονομική επιβάρυνση που υφίστανται οι καταναλωτές όχι μόνο των νησιωτικών περιοχών αλλά και όλης της χώρας (μέσω των χρεώσεων Υ.Κ.Ω. στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος), όπως επίσης και την άμεση εξάρτηση της ηλεκτροπαραγωγής των νησιών μας από το εισαγόμενο ορυκτό πετρέλαιο. Σχήμα 10: Εύρος Κόστους Ηλεκτροπαραγωγής (2020) στα Νησιωτικά Ηλεκτρικά Δίκτυα. 6. Προοπτικές και Προκλήσεις της Εθνικής Ενεργειακής Μετάβασης Ολοκληρώνοντας το Πέμπτο Μέρος της ετήσιας Έκθεσης, που αναφέρεται στην ανάλυση της Ενεργειακής Κατάστασης της χώρας μας, παρατηρείται μια περιορισμένη μείωση της εθνικής κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας (η μείωση εντείνεται στην περίοδο της πανδημίας) καθώς και μια σταθεροποίηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας την τελευταία πενταετία. Ακολούθως, εξετάζοντας τη διαχρονική πορεία του εγχώριου ενεργειακού μίγματος, καθίσταται προφανές ότι στο πλαίσιο της Ενεργειακής Μετάβασης της χώρας μας σε τεχνολογίες μηδενικών (χαμηλών) εκπομπών άνθρακα καταγράφεται μια υπερβολική εξάρτηση της χώρας μας από εισαγόμενες ενεργειακές πηγές (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρική ενέργεια), με αποτέλεσμα η ενεργειακή μας αυτονομία να περιορίζεται σε ποσοστό περίπου 18% για το έτος 2020. Επιπλέον, οι έντονες διακυμάνσεις στην τιμή των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων επιβαρύνει σημαντικά τόσο την εθνική οικονομία όσο και τους Έλληνες καταναλωτές. Ως θετική εξέλιξη μπορεί να θεωρηθεί η ενίσχυση των εφαρμογών αξιοποίησης της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, η οποία όμως για να υλοποιήσει τους στόχους που έχουν τεθεί στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) (το μερίδιο των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας το 2030 να υπερβεί το 61%), προϋποθέτει προσεκτικό επανασχεδιασμό και αναβάθμιση του εθνικού ηλεκτρικού δικτύου με ταυτόχρονη δημιουργία κατάλληλων υποδομών αποθήκευσης ενέργειας. Παράλληλα, η χώρα μας θα πρέπει να αξιοποιήσει σε μεγαλύτερο βαθμό το υφιστάμενο υδάτινο δυναμικό, λαμβάνοντας υπόψιν και τα ιδιαίτερα θετικά λειτουργικά χαρακτηριστικά των υδροηλεκτρικών σταθμών, που μπορούν σε σημαντικό βαθμό να υποκαταστήσουν -με κριτήριο την ασφάλεια του εθνικού ηλεκτρικού συστήματος- το σταθεροποιητικό ρόλο των υπό απόσυρση λιγνιτικών μονάδων. Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην προσεκτική εισαγωγή της ηλεκτροκίνησης, ώστε αφενός να αποτελέσει μια καθαρή περιβαλλοντική επιλογή βασισμένη στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και αφετέρου οι απαιτούμενοι σταθμοί φόρτισης να ενταχθούν προγραμματισμένα και ομαλά στα υφιστάμενα ηλεκτρικά δίκτυα, προς εξυπηρέτηση και των Ελλήνων πολιτών. Στο επίπεδο των νησιών μας, επιπλέον των ιδιαίτερα σημαντικών προσπαθειών διασύνδεσης τουλάχιστον των μεγαλύτερων νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην ολοκληρωμένη υλοποίηση υβριδικών ενεργειακών λύσεων ΑΠΕ, με κατάλληλα συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας -περιορισμένης περιβαλλοντικής όχλησης- σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη κάλυψη της ζήτησης νερού και την εφαρμογή λύσεων καθαρής ηλεκτροκίνησης. Σε όλες αυτές τις δράσεις είναι ζωτικής σημασίας η συστηματική και έγκαιρη ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών όχι μόνο για να αποφευχθούν φαινόμενα δυναμικής αντίδρασης αλλά κυρίως για να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των κατοίκων στις ολοκληρωμένες δράσεις για καθαρή ενέργεια μέσα και από τη δημιουργία Ενεργειακών Κοινοτήτων. Συνοψίζοντας την παραπάνω ανάλυση, είναι σημαντικό να τονισθεί ότι για τη βελτίωση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής κατάστασης της χώρας μας αρχικά θα πρέπει να ενταθούν οι εθνικές δράσεις εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας στους κύριους ενεργοβόρους κλάδους της οικονομίας (βιομηχανία, εμπορικός και οικιακός τομέας, μεταφορές, δημόσιες υπηρεσίες, κ.λπ.). Επιπλέον, είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν και σε επίπεδο εφαρμογής οι πρακτικές της κυκλικής οικονομίας και να ληφθούν υπόψιν με ιδιαίτερη κοινωνική ευαισθησία οι επιπτώσεις του επιχειρούμενου ενεργειακού μετασχηματισμού στις εμπλεκόμενες περιοχές/κοινωνίες της χώρας μας. Αναφορικά με την κάλυψη των εθνικών ενεργειακών αναγκών, είναι προφανές από τα διαθέσιμα στοιχεία ότι για την επίτευξη ενός βιώσιμου (αειφόρου) ενεργειακού μετασχηματισμού απαιτείται η προσεκτική αξιοποίηση του συνόλου του διαθέσιμου δυναμικού ΑΠΕ της χώρας μας (συμπεριλαμβανομένου του υδάτινου αλλά και του θαλάσσιου δυναμικού) σε πλήρη συνδυασμό με την ενίσχυση των ηλεκτρικών μας δικτύων και την ανάπτυξη κατάλληλων συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας ρεαλιστικών διαστάσεων. Στόχος της εθνικής ενεργειακής πολιτικής θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση της επάρκειας του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας μας (μεγιστοποίηση της ενεργειακής μας αυτονομίας), η εξασφάλιση των ελάχιστων δυνατών τιμών των ενεργειακών προϊόντων (μηδενισμός της ενεργειακής φτώχειας) και φυσικά η προστασία του περιβάλλοντος, μέσα από βιώσιμες ενεργειακές λύσεις! Απόσπασμα από τα Συμπεράσματα (Πέμπτο Μέρος) της Ετήσιας Έκθεσης Εργαστηρίου Ήπιων Μορφών Ενέργειας & Προστασίας Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Πέμπτο Μέρος Ετήσιας Έκθεσης Εργαστηρίου Ήπιων Μορφών Ενέργειας & Προστασίας Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Ιωάννης K. Καλδέλλης, Δέσποινα Μπουλογιώργου, Παναγιώτης Τριανταφύλλου Εργαστήριο Ήπιων Μορφών Ενέργειας και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Στις κορυφαίες θέσεις μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκεται η Ελλάδα, όπως αποκαλύπτουν τα νεότερα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας και του IRENA. Ειδικότερα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 5η θέση ως προς την χρήση πετρελαίου, στην 6η θέση ως προς την χρήση φυσικού αερίου και στη 13η θέση ως προς την χρήση λιγνίτη και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πυρηνικά και φυσικό αέριο αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μερίδιο στο ενεργειακό μίγμα ηλεκτροπαραγωγής, γεγονός που τροφοδοτεί περαιτέρω την συζήτηση κατά πόσο οι δύο αυτές μορφές ενέργειας συνιστούν «αναγκαίο κακό» για την επίτευξη των στόχων ή όχι. Υπενθυμίζεται ότι η πρόσφατη πρόταση της Κομισιόν για την Ευρωπαϊκή Ταξινομία συμπεριλαμβάνει υπό όρους τόσο τα πυρηνικά όσο και τις μονάδες φυσικού αερίου στις επιλέξιμες δαπάνες για την επίτευξη του net zero, χαρακτηρίζοντάς τις «πράσινες επενδύσεις». Η ανάλυση του ευρωπαϊκού μίγματος ηλεκτροπαραγωγής ανά καύσιμο Λιγνίτης Η Πολωνία με 44 μονάδες είναι η μόνη χώρα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν έχει θέσει ακόμη σαφείς στόχους για την απόσυρση των μονάδων αυτών. Συνολικά, στα 27 κράτη-μέλη υπάρχουν εν λειτουργία 198 εργοστάσια, συνολικής ισχύος 114 GW. Έχει ανακοινωθεί για τα 102 με συνολική ισχύ στα 68 GW ότι θα αποσυρθούν μέσα στα επόμενα χρόνια. Πυρηνική Ενέργεια Η Γαλλία διαθέτει τα περισσότερα εν ενεργεία πυρηνικά εργοστάσια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνολικά διαθέτει 56 εργοστάσια με μέσο όρο ετών λειτουργίας στα 36.1 χρόνια. Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Σουηδία παράγουν περισσότερο από τα ¾ της συνολικής παραγόμενης ενέργειας από πυρηνικά εργοστάσια στην Ευρώπη των 27. Φυσικό Αέριο Οι νότιες χώρες (Ιταλία, Ελλάδα και Πορτογαλία) χρησιμοποιούν κυρίως αέριο στο ενεργειακό τους μίγμα με ένα εύρος συμμετοχής από 38-51%. Στο σύνολο των 27 κρατών-μελών λειτουργούν 549 μονάδες φυσικού αερίου συνολικής ισχύος 160 GW, ενώ 15 μονάδες με συνολική ισχύ 5 GW βρίσκονται υπό κατασκευή και 79 μονάδες συνδυασμένης ισχύος 39 GW σχεδιάζεται να κατασκευαστούν. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Οι ΑΠΕ αποτελούν κύρια πηγή ενέργειας σε ποσοστό 78-85% για την Δανία και την Λιθουανία. Η Ευρώπη διαθέτει 480 GW σε ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένου της Συμπαραγωγής), εκ των οποίων τα 177 GW είναι αιολικά και 139 GW φωτοβολταϊκά. Η Γερμανία διαθέτει την μεγαλύτερη δυναμικότητα σε ΑΠΕ με 132 GW, εκ των οποίων τα 62 GW είναι αιολικά και τα 54GW φωτοβολταϊκά. Σε ανάλυσή της, η HAEE επισημαίνει ότι η κρίση του φυσικού αερίου με την εκτόξευση των τιμών επέφερε μια «μετατόπιση» ως προς την ενεργειακή μετάβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την τελευταία δεκαετία, ο άνθρακας έχει υποχωρήσει και αντικατασταθεί από μονάδες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ωστόσο, το δεύτερο μισό του 2021, λόγω του υψηλού ενεργειακού κόστους, όπως έχει γράψει το energypress, οι νέες μονάδες ΑΠΕ αντικαθιστούν κυρίως το φυσικό αέριο αντί των μονάδων άνθρακα και η τάση αυτή πιθανόν να συνεχιστεί όσο διαρκεί η ενεργειακή κρίση.

'Ένα σημαντικό βήμα για την ολοκλήρωση του τελευταίου τμήματος της διασύνδεσης της Ελλάδας με την Αλβανία και την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων επετεύχθη σήμερα. Συγκεκριμένα, υπεγράφη σύμβαση Παροχής Υπηρεσιών με αντικείμενο την εκπόνηση μελετών, βάσει των οποίων θα ληφθεί η βέλτιστη επενδυτική επιλογή για την ορθότερη υλοποίηση του έργου διασυνοριακής συνεργασίας που αφορά την κατασκευή του τελευταίου τμήματος της σιδηροδρομικής σύνδεσης Ελλάδας και Αλβανίας στην περιοχή Κρυσταλλοπηγής / Ιεροπηγής. Το αντικείμενο της σύμβασης εντάσσεται στο έργο ‘CB RAILWAY’ που στοχεύει στην ανάπτυξη κοινού στρατηγικού επενδυτικού σχεδίου για τη σύνδεση της Ελλάδας και της Αλβανίας, μέσω νέας σιδηροδρομικής γραμμής δυτικά από την Κρυσταλλοπηγή/Ιεροπηγή προς το Pogradec και νοτιοανατολικά προς το Αεροδρόμιο Καστοριάς, συνολικού μήκους περίπου 130 χλμ. Στο εν λόγω έργο συμμετέχει η ΕΡΓΟΣΕ Α.Ε., το Υπουργείο Υποδομών και Ενέργειας της Αλβανίας και ο ΟΣΕ Α.Ε., με τον καθένα από τους προαναφερθέντες εταίρους να έχει αναλάβει την υλοποίηση συγκεκριμένων υπηρεσιών και μελετών, τα αποτελέσματα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για την αλληλοτροφοδότηση των επιμέρους μελετών. Σύμφωνα με τα όσα προβλέπει η σύμβαση, ο Ανάδοχος θα συνεργάζεται στενά με τους συμμετέχοντες εταίρους του έργου προκειμένου να παρέχονται τα απαραίτητα στοιχεία και δεδομένα που θα προκύψουν από τις μελέτες για την υλοποίηση της σύμβασης. Αναλυτικά ο Ανάδοχος αναλαμβάνει να: Πραγματοποιήσει τη χρηματοοικονομική και κοινωνικοοικονομική αξιολόγηση των βασικών επενδυτικών επιλογών Πραγματοποιήσει την Ανάλυση Κοινωνικών Επιπτώσεων Επιλέξει τη βέλτιστη επενδυτική στρατηγική Συντάξει τις Κατευθυντήριες Οδηγίες Τεχνικής Υλοποίησης Καταρτίσει το Σχέδιο Διαχείρισης για την Σύνταξη του Στρατηγικού Επενδυτικού Σχεδίου Για την εκτέλεση της σύμβασης αντλείται χρηματοδότηση κατά 85% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και 15% από εθνικούς πόρους (Π.Δ.Ε.) των χωρών που συμμετέχουν στο «Πρόγραμμα διασυνοριακής συνεργασίας Interreg IPA ‘Ελλάδα – Αλβανία’ 2014 – 2020». Σημειώνεται δε, ότι σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης, οι μελέτες θα έχουν ολοκληρωθεί εντός πέντε μηνών, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών ελέγχων, εγκρίσεων και παραλαβής της σύμβασης.

Έντονη κακοκαιρία με χιονοπτώσεις και πολικές θερμοκρασίες, επικρατεί τις τελευταίες ημέρες στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα και η Τουρκία πλήττονται από δριμύ ψύχος, ενώ τις προηγούμενες ημέρες η κακοκαιρία «Ελπίδα» άφησε μεγάλη ύψη χιονιού στην ανατολική ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα πέριξ του Αιγαίου. Κύριο χαρακτηριστικό του καιρού μετά το πέρας των χιονοπτώσεων, είναι το δριμύ ψύχος, κυρίως νωρίς το πρωί και λόγω του ανέφελου ουρανού όπου σε συνδυασμό με το φρέσκο χιόνι δημιούργησαν συνθήκες έντονης θερμοκρασιακής αναστροφής σε κλειστές πεδιάδες και οροπέδια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το πρωινό της 26ης Ιανουαρίου του 2022 πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας να καταγράψουν θερμοκρασίες και κάτω των -15 °C. Ειδικότερα, ο αυτόματος μετεωρολογικός σταθμός του Ε.Α.Α/meteo.gr στο Λευκοχώρι Φθιώτιδας, στα 133μ υψόμετρο, κατέγραψε νωρίς το πρωί ελάχιστη θερμοκρασία -18.1 °C, μια τιμή χαμηλότερη και από καταγραφές σε περιοχές αρκετά χιλιόμετρα βορειότερα του Αρκτικού κύκλου. Όπως φαίνεται και στον χάρτη, το Λευκοχώρι Φθιώτιδας μια πεδινή περιοχή της Κεντρικής Ελλάδος, κατέγραψε σήμερα ελάχιστη θερμοκρασία κατά 8.6°C χαμηλότερη απ’ ότι το Hornsund στο Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας, με την απόσταση που χωρίζει τις δύο περιοχές να είναι περίπου 4.300km.

Από πολυτελή πεντάστερα στα κοσμικά νησιά της Ελλάδας έως boutique hotel στο κέντρο της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, ο χάρτης των νέων ξενοδοχείων που θα ανοίξουν τους επόμενους στην χώρα μας δεν έχει τελειωμό. Όπως ήδη σας έχει ενημερώσει το powergame.gr, το πρώτο νέο ξενοδοχείο της Αθήνας το Xenodocheion Milos στην αρχή της οδού Κολοκοτρώνη, πίσω από την Παλιά Βουλή, έχει ήδη ανοίξει τις πόρτες του και τον χορό των νέων αφίξεων. Στη λίστα που ακολουθεί καταγράφονται μερικά από τα πιο πολυαναμενόμενα ξενοδοχεία που θα ξεκινήσουν την λειτουργία τους μέσα στους επόμενους μήνες και την τουριστική σεζόν σε όλη την Ελλάδα. Οn Residence – Θεσσαλονίκη Μόλις πριν από λίγες μέρες απελευθερώθηκε από τα προστατευτικά η πρόσοψη του «Όλυμπος Νάουσα» που πλέον βλέπει ξανά προς την παραλία της Θεσσαλονίκης. Το ιστορικό κτήριο που μετράει σχεδόν 100 χρόνια ζωής θα ανοίξει τις πόρτες του ως ξενοδοχείο On Residence του ομίλου Tor Hotel Group και της Grivalia Hospitalia, τον προσεχή Απρίλιο αν και αρχικά προγραμματίζονταν για τον περασμένο Δεκέμβριο. Θα διαθέτει 60 δωμάτια και ένα εστιατόριο που θα σε ταξιδεύει στην ιστορία Όλυμπος Νάουσα © Οn Residence Moxy – Αθήνα Και ξαφνικά η Ομόνοια και οι γύρω δρόμοι αναμένεται να γίνουν ξανά πόλος έλξης τουριστών. Σε αυτό θα βοηθήσει η έλευση νέων ξενοδοχείων κυρίως 3άστερων και 4άστερων που απευθύνονται σε νεότερες ηλικίες. Η αρχή έγινε με το Brown Acropol στην αρχή της Πειραιώς και η συνέχεια θα δοθεί τον Μάρτιο από το Moxy Athens City στην έξοδο προς την Σταδίου. Πρόκειται για μια κοινή επένδυση της Dimand και της Prodea Investment που θα φέρει την υπογραφή της Marriot με την διαχείριση να έχει η SWOT. To ξενοδοχείο που είναι το δεύτερο του σήματος μετά από αυτό της Πάτρας θα είναι 4άστερο και θα διαθέτει 200 δωμάτια. Moxy © Divercity Architects Niko Seaside Resort Crete – Άγιος Νικόλαος Το πλήρως ανακαινισμένο Coral στον παραλιακό δρόμο του Αγίου Νικολάου στην Κρήτη θα ανοίξει ξανά τις πόρτες του τον Απρίλιο αυτή την φορά ως Niko Seaside Resort Crete μπαίνοντας κάτω από την ομπρέλα του σήματος Mgallery που αποτελεί το πλέον πολυτελές brand που διαθέτει η γαλλική Accor στο χαρτοφυλάκιο της. Το 5άστερο παραθαλάσσιο θέρετρο θα διαθέτει 141 δωμάτια από τα οποία τα περισσότερα θα έχουν βεράντα με ιδιωτική πισίνα, ενώ θα υπάρχουν και δύο εντυπωσιακές εξωτερικές πισίνες υπερχείλισης. Niko Seaside Resort Crete © Accor Magma Resort – Σαντορίνη Πρόκειται για το πρώτο θέρετρο σε ελληνικό νησί που θα φέρει της υπογραφή της Hyatt. To ξενοδοχείο που αναμένεται να ανοίξει στα μέσα του καλοκαιριού θα διαθέτει 59 δωμάτια και θα είναι φωλιασμένο ανάμεσα σε παραδοσιακούς αμπελώνες στις πλαγιές που Βουρβούλου που είναι σκεπασμένες από λάβα προσφέροντας στους επισκέπτες μοναδική θέα στο φημισμένο ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης. Magma Resort © SWOT Brown Beach Corinthia – Άγιοι Θεόδωροι Οι Ισραηλινοί της Brown Hotels που αναμένεται να ανοίξουν επιπλέον τέσσερα ξενοδοχεία στο κέντρο της Αθήνας κάνουν την πρώτη απόπειρα τους εκτός πόλης, στους Άγιους Θεοδώρους. Εκεί τον Απρίλιο θα εγκαινιαστεί το Brown Beach Corinthia με 166 δωμάτια και 110 bungalows. Το design φέρει την υπογραφή της βραβευμένης ομάδας της Elastic Architects και το ξενοδοχείο θα διαθέτει πισίνες, spa, γήπεδα τένις και πολυτελή εστιατόρια. Brown Beach Corinthia © Brown Hotels Grand Hyatt Athens – Athens Μπορεί να μην πρόκειται για νέο ξενοδοχείο καθώς το Grand Hyatt Athens άνοιξε τις πόρτες του πριν από τέσσερα χρόνια στο χώρο όπου φιλοξενούνταν το Ledra Marriott στην Λεωφόρο Συγγρού όμως μέσα στην φετινή χρονιά αναμένεται να ενωθεί κάτω από το ίδιο όνομα με το γειτονικό κτήριο διπλασιάζοντας σχεδόν την δυναμικότητα του. Στον χώρο όπου μέχρι και τα μέσα της περασμένης δεκαετίας (υπό)λειτουργούσε το Odeon Starcity εδώ και μία τριετία κατασκευάζεται ένας νέος τομέας του ξενοδοχείου με επτά υπόγεια και 9 ορόφους. Με την ολοκλήρωση και την ένωση με το υφιστάμενο Grand Hyatt θα δημιουργηθεί το δεύτερο μεγαλύτερο ξενοδοχείο της πρωτεύουσας με 538 συνολικά δωμάτια (από 309 που είναι σήμερα) πίσω από το Intercontinental που διαθέτει 563 δωμάτια. Grand Hyatt Athens © Intrakat Lesante Cape – Ζάκυνθος Τον προσεχή Μάιο θα τεθεί σε λειτουργία το τρίτο ξενοδοχείο του ομίλου Lezante Collection. Πριν ακόμη ανοίξει το Lezante Cape έχει ήδη μπει κάτω από την ομπρέλα του Leading Hotels of the World. H νέα μονάδα βρίσκεται κοντά στο χωριό Ακρωτήρι σε μικρή απόσταση από την πόλη της Ζακύνθου. Διαθέτει 55 σουίτες και 10 βίλες καθώς και ένα πλήρως εξοπλισμένο κέντρο ευεξίας. Lesante Cape © Lezante Collection Piperi – Πάρος Στην ομώνυμη παραλία της Πάρου το Piperi θα έρθει μέσα στο καλοκαίρι να δημιουργήσει σε έναν χώρο 6.100 τ.μ. μία μικρή όαση. Θα διαθέτει 38 δωμάτια αρκετά από τα οποία θα διαθέτουν πισίνα. Παράλληλα θα προσφέρει στους φιλοξενούμενους του υπαίθριους χώρους, γυμναστήριο, spa, χώρους εστίασης καθώς και καταστήματα. Το σχεδιασμό του ξενοδοχείου της Grivalia Hospitality υπογράφει η Tense Architecture Network. Yi Mykonos – Μύκονος To site του ξενοδοχείου έχει αρχίσει να γεμίζει με πληροφορίες καθώς αναμένεται να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει έως τον προσεχή Ιούλιο κοντά στην παραλία της Ελιάς. Την διαχείριση θα την έχει η SWOT ενώ το ξενοδοχείο είναι ιδιοκτησίας της ORA Hospitality ιδιοκτησίας του ομίλου Sawiris. O Αιγύπτιος μεγιστάνας ο οποίος διαθέτει και άλλα ακίνητα στο Νησί των Ανέμων πραγματοποιεί μέσω του Yi Mykonos την πρώτη του ξενοδοχειακή επένδυση στην χώρα μας. Yi Mykonos © Swot One & Only Aesthesis – Γλυφάδα Τα πρώην «Αστέρια Γλυφάδας» αναμένεται να λάμψουν ξανά το προσεχές φθινόπωρο καθώς θα ανοίξουν αυτή την φορά ως One & Only Aesthesis. Αρκετά διεθνή έντυπα από το CNN έως τον βρετανικό Independent το έχουν συμπεριλάβει ως ένα από τα πλέον πολυαναμενόμενα ξενοδοχειακά project της χρονιάς παγκοσμίως. Το One & Only που θα ανοίξει στην Γλυφάδα με 127 δωμάτια είναι μία σύμπραξη της Grivalia Hospitality με την Kerzer και αποτελεί την δεύτερη είσοδο του σήματος στην χώρα μας καθώς μερικούς μήνες νωρίτερα αναμένεται να λειτουργήσει το One & Only Kea Island στην Τζιά κυρίως με κατοικίες οι οποίες θα είναι διαθέσιμες για πώληση. One & Only Aesthesis © Grivalia Hospitality

Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης ανακοίνωσε την παραπομπή της Ελλάδας (C-633/21) καθώς «η Ελλάδα καταγράφει συνεχώς και σταθερά υπέρβαση της ετήσιας οριακής τιμής NO2 στην Αθήνα. Επίσης, δεν έλαβε τα κατάλληλα μέτρα ώστε η περίοδος υπέρβασης να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί ότι οι προσπάθειες που έχουν καταβάλει μέχρι σήμερα οι ελληνικές αρχές δεν ήταν ικανοποιητικές και επαρκείς». Στην Ελλάδα καταγράφονται 15.000 πρόωροι θάνατοι ετησίως λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η χώρα θα καθίσει στο εδώλιο του κατηγορουμένου, καθώς δεν κατάφερε να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του αζώτου στην πρωτεύουσα, οι οποίες υπερβαίνουν τα όρια εδώ και μια δεκαετία. Ανάλογη παραπομπή εκκρεμεί και για τη Θεσσαλονίκη, για υπερβάσεις στις τιμές των αιωρούμενων μικροσωματιδίων. Η Επιτροπή μέσα από τις ετήσιες εκθέσεις διαπίστωσε ότι δεν εκπονήθηκε ένα αποτελεσματικό σχέδιο για την ποιότητα του αέρα στην Αθήνα, ούτε στην Θεσσαλονίκη ενώ απέστειλε στην Επιτροπή τις εκθέσεις για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα των ετών 2015-2016… την άνοιξη του 2021. Το διοξείδιο του αζώτου εκπέμπεται κυρίως από δραστηριότητες όπως η οδική κυκλοφορία –ιδίως των πετρελαιοκίνητων οχημάτων– και η βιομηχανία. Η συγκεκριμένη μορφή ρύπανσης προκαλεί σοβαρές ασθένειες, όπως άσθμα, καρδιαγγειακά προβλήματα και καρκίνο των πνευμόνων. Είναι η δεύτερη παραπομπή της χώρας μέσα σε λίγους μήνες για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Τον Απρίλιο του 2021 η Επιτροπή παρέπεμψε την Ελλάδα στο Ευρωδικαστήριο γιατί απέτυχε να αντιμετωπίσει τη σημαντική ρύπανση από αιωρούμενα μικροσωματίδια στη Θεσσαλονίκη το 2005-2019 (με την εξαίρεση ενός έτους), παραβιάζοντας έτσι την οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Η κοινοτική νομοθεσία θέτει συγκεκριμένα όρια για την ποιότητα του αέρα αλλά και την υποχρέωση εφαρμογής σχεδίων για τη διασφάλισή της, καθώς 400.000 θάνατοι στην Ε.Ε. ετησίως αποδίδονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση.

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, συγκεντρώσαμε και σας παρουσιάζουμε τα ρεκόρ βροχόπτωσης και θερμοκρασιών για το 2021, σύμφωνα με τις καταγραφές του δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών / meteo.gr, καθώς και άλλα αξιοσημείωτα μετεωρολογικά στοιχεία του έτους. Ως προς τις βροχοπτώσεις, η Ήπειρος ανέκτησε τα πρωτεία μετά από 3 χρόνια, με το μετεωρολογικό σταθμό στα Θεοδώριανα Άρτας να καταγράφει ετήσιο ύψος βροχόπτωσης 3761 χιλιοστά, τιμή που αποτελεί ρεκόρ ετήσιας βροχόπτωσης για όλους τους σταθμούς του δικτύου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών / meteo.gr στα 15 χρόνια λειτουργίας του. Αντίθετα, τα μικρότερα ετήσια ύψη βροχόπτωσης εντοπίζονται στις Κυκλάδες, στη Νότια Κρήτη και στα Δωδεκάνησα. Στο χάρτη που ακολουθεί παρουσιάζονται τα 10 μεγαλύτερα και τα 10 μικρότερα ετήσια ύψη βροχόπτωσης για το 2021. Με αστερίσκους επισημαίνονται σταθμοί στους οποίους έχει διαπιστωθεί έλλειψη δεδομένων βροχόπτωσης και ως εκ τούτου οι καταγραφές υστερούν των πραγματικών. Σε επίπεδο θερμοκρασιών το 2021 αποτέλεσε ακόμα μια θερμή χρονιά, για τις περισσότερες περιοχές της χώρας, κατά τη διάρκεια των περισσότερων μηνών με αποκορύφωμα το ακραίο κύμα καύσωνα της περιόδου 26 Ιουλίου - 10 Αυγούστου. Πρόκειται για το μεγαλύτερης διάρκειας καύσωνα που έχει εκδηλωθεί ποτέ στη χώρα και έναν από τους πιο ισχυρύς. Σύμφωνα με τις καταγραφές, σημειώθηκε πολύ μεγάλος αριθμός θερμοκρασιακών ρεκόρ σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ περισσότεροι από 250 σταθμοί του δικτύου μας κατέγραψαν μέγιστες θερμοκρασίες που ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς Κελσίου. Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες του έτους καταγράφηκαν κυρίως κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίας ΜΗΔΕΙΑ το διάστημα 15-17 Φεβρουαρίου, κακοκαιρία η οποία πέραν των εξαιρετικά χαμηλών θερμοκρασιών συνοδεύτηκε από ισχυρές χιονοπτώσεις στην ανατολική και βόρεια χώρα. Μάλιστα στην Αττική και στην Αθήνα σημειώθηκαν σημαντικές καταστροφές σε υποδομές και δίκτυα λόγω του βάρους του χιονιού. Στο χάρτη που ακολουθεί παρουσιάζονται 10 μέγιστες και 10 ελάχιστες θερμοκρασίες σε επιλεγμένους μετεωρολογικούς σταθμούς (πλην χιονοδρομικών κέντρων και δολινών) για το 2021. Πέραν των παραπάνω θερμοκρασιακών ρεκόρ, αξίζει να γίνει αναφορά και στις χαμηλότερες ελάχιστες θερμοκρασίες που καταγράφηκαν το 2021 σε μετεωρολογικούς σταθμούς που βρίσκονται σε χιονοδρομικά κέντρα και δολίνες. Στις 17/01 στο χιονοδρομικό κέντρο του Καϊμάκτσαλαν (υψόμετρο 2090 μέτρα) σημειώθηκε ελάχιστη θερμοκρασία -18.7 βαθμών, ενώ στις 23/12 στη δολίνη του Βαθύσταλλου Παρνασσού (υψόμετρο 1780 μέτρα) σημειώθηκε ελάχιστη θερμοκρασία -27.9 βαθμών Κελσίου. Κλείνοντας, θα αναφέρουμε ότι από το σύνολο των κακοκαιριών που εκδηλώθηκαν στη χώρα το 2021, δόθηκε όνομα στις ακόλουθες έξι: Λέανδρος (14-18/01/2021), Μήδεια (15-17/02/2021), Αθηνά (06-11/10/2021), Μπάλλος (14-16/10/2021), Μεσογειακός Κυκλώνας Νέαρχος (28-31/10/2021) και Κάρμελ (17-19/12/2021), ενώ 2 ανώνυμες κακοκαιρίες τις περιόδους 26-30/11/2021 και 09-11/12/2021 προκάλεσαν εκτεταμένα προβλήματα και σημαντικές καταστροφές σε πολλές περιοχές της χώρας. Πηγή: meteo.gr - https://www.meteo.gr/article_view.cfm?entryID=2076

Το WWF Eλλάς παρουσιάζει σήμερα ολοκληρωμένη πρόταση για τον συμμετοχικό και επιστημονικά τεκμηριωμένο χωρικό σχεδιασμό των ΑΠΕ. Η μετάβαση προς μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία αποτελεί όχι μόνο επείγουσα δέσμευση, αλλά και επιτακτική ανάγκη. Με το βλέμμα στραμμένο στην αντιμετώπιση των κλιματικών και ενεργειακών προκλήσεων της εποχής μας, αναγκαίο βήμα είναι η επιτάχυνση της μετάβασης προς ένα ενεργειακό σύστημα που θα βασίζεται εξ’ ολοκλήρου στις καθαρές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η οποία θα γίνει με όρους που θα εγγυώνται τόσο την προστασία της φύσης, όσο και την ισχυρή κοινωνική συμμετοχή. Η πρόταση που δημοσιεύει σήμερα το WWF Ελλάς, και η οποία θα κοινοποιηθεί στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστα Σκρέκα, καθώς και τη Γενική Γραμματέα Ενέργειας, Αλεξάνδρα Σδούκου, έχει τη μορφή πρότασης νόμου και προδιαγράφει αναλυτικά τους στόχους, τη διαδικασία και τα επιμέρους εργαλεία σχεδιασμού σε ένα νέο σύστημα-πρότυπο για τη χωροταξία των ΑΠΕ στην Ελλάδα. H συγκεκριμένη πρόταση έλαβε την οριστική της μορφή έπειτα από ανοιχτή δημόσια διαβούλευση διάρκειας 4 μηνών (Ιούνιος- Οκτώβριος 2022), η οποία φιλοξενήθηκε στη νέα ειδική πλατφόρμα του WWF Ελλάς, Εcodialogues, διάλογοι για το κλίμα και τη φύση. Η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς, δήλωσε: «Καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει εντείνει την ενεργειακή κρίση που προκαλεί η βαθιά εξάρτηση από το ορυκτό αέριο, η Ευρώπη βλέπει πλέον πως η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα που θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές αποτελεί τη μόνη λύση. Σε αυτή τη μάχη με τον χαμένο χρόνο είναι απαραίτητο οι ΑΠΕ να αναπτυχθούν σωστά και χωρίς κινήσεις πανικού που μπορούν να προκαλέσουν βλάβες και να αμαυρώσουν τον περιβαλλοντικά φιλικό χαρακτήρα που πρέπει να διαφυλαχθεί για τις καθαρές μορφές ενέργειας». Το προτεινόμενο σύστημα για τη χωρική ανάπτυξη των ΑΠΕ επιδιώκει να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις στην πορεία της χώρας μας προς την κλιματική ουδετερότητα: την άμεση ανάγκη για κάλυψη του 100% της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2035, τα κενά στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών οδηγιών για τη φύση που δυσχεραίνουν την ορθή χωροθέτηση των ΑΠΕ, τον ελλιπή χωροταξικό σχεδιασμό που υπονομεύει τη νομικά ασφαλή και περιβαλλοντικά βέλτιστη ανάπτυξη των εγκαταστάσεων, καθώς και την περιορισμένη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών κοινωνιών στη λήψη των σχετικών αποφάσεων. Η πρόταση για το νέο σύστημα, η οποία εμπλουτίστηκε και βελτιώθηκε σημαντικά ως αποτέλεσμα της διαβούλευσης, βασίζεται στην κατανομή στόχων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ ανά περιφέρεια και ανά θαλάσσια περιοχή και περιλαμβάνει τον σχεδιασμό χερσαίων και θαλάσσιων ζωνών καταλληλότητας, στις οποίες θα χωροθετούνται οι απαραίτητες μονάδες. Παράλληλα, το σύστημα θα εξαιρεί από τη χωροθέτηση μονάδων ΑΠΕ ορισμένες κατηγορίες περιοχών, οι οποίες προστατεύονται -με βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο- λόγω της σημασίας τους για τη διατήρηση της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς. Ειδικότερα, οι περιοχές διαβαθμίζονται σε: προτιμητέες περιοχές, με κριτήρια εγγύτητας σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις και υποδομές και συμβατότητας με άλλες δραστηριότητες, αποφευκτέες περιοχές, στις οποίες θα μπορούν να αναπτυχθούν νέες μονάδες μόνο εφόσον τεκμηριωθεί η εξάντληση των προτιμητέων περιοχών, ζώνες εκ των προτέρων αποκλεισμού, όπως οι περιοχές αυστηρής προστασίας αλλά και οι περιοχές Natura 2000 για τις οποίες δεν έχουν ακόμα θεσμοθετηθεί τα απαραίτητα διατάγματα προστασίας. Στην πρόταση προβλέπεται επίσης, μια σειρά από ρυθμίσεις για τη διευκόλυνση της αυτοπαραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ και την ενίσχυση του θεσμού των ενεργειακών κοινοτήτων. Ο Γιώργος Μελισσουργός, υπεύθυνος πολιτικής για τις προστατευόμενες περιοχές και τον χωρικό σχεδιασμό στο WWF Ελλάς, δήλωσε: «Η προώθηση των ΑΠΕ είναι ένα κρίσιμο στοίχημα που δεν μπορεί να κερδηθεί υπό το ισχύον καθεστώς χωροταξικής ασυδοσίας, αλλά ούτε και παραγνωρίζοντας το φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία. Επομένως, χρειάζεται πολύπλευρη και άμεση αλλαγή του πώς αναπτύσσονται οι σχετικές εγκαταστάσεις. Αυτήν ακριβώς την ανάγκη εξυπηρετεί, με ολοκληρωμένο και ρεαλιστικό τρόπο, η πρότασή μας». Μετά τα απογοητευτικά αποτελέσματα της COP27, στην οποία οι ηγέτες των κρατών έχασαν την ευκαιρία να επιταχύνουν τον τερματισμό των ορυκτών καυσίμων, χρειαζόμαστε ακόμα μεγαλύτερη φιλοδοξία, αλλά και ουσιαστική δράση. Η επιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια είναι μονόδρομος εάν θέλουμε να διασφαλίσουμε ένα ασφαλές μέλλον. Η σωστά σχεδιασμένη και κοινωνικά συμμετοχική μετάβαση στις ΑΠΕ, με τρόπο όπως αυτός που ανοίγεται με την πρόταση του WWF Ελλάς, πρέπει να αποτελέσει κορυφαίο πολιτικό και κοινωνικό πρόταγμα ως μόνη λύση για ενεργειακή ασφάλεια, γεωπολιτική σταθερότητα και επίτευξη καλής ποιότητας περιβάλλοντος και κλιματικής ουδετερότητας. Σημειώσεις: Η πλήρης πρόταση για αναμόρφωση του συστήματος χωρικής ανάπτυξης των ΑΠΕ είναι διαθέσιμη εδώ. Η πλατφόρμα διαλόγου για το κλίμα και τη φύση ecodialogues του WWF Ελλάς είναι προσβάσιμη από εδώ.