Αναζήτηση στην κοινότητα

Το Συνέδριο για την Ενεργειακή Ασφάλεια (Energy Security beyond 2023: Achieving winter preparedness in turbulent times) πραγματοποιήθηκε στις 13-14 Σεπτεμβρίου, στη Βαρσοβία της Πολωνίας. Αντικείμενο του Συνεδρίου αποτέλεσε η προετοιμασία της ΕΕ για τον επόμενο χειμώνα, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης της ζήτησης και της προσφοράς ενέργειας, της ανθεκτικότητας των υποδομών, των μηχανισμών αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης και των στρατηγικών διαχείρισης κινδύνων, ενώ συζητήθηκαν και η επίλυση των ενεργειακών συμφορήσεων και τα κρίσιμα έργα διαφοροποίησης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με στόχο τη μείωση της μεγάλης εξάρτησης της περιοχής από έναν μόνο προμηθευτή φυσικού αερίου. Η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε από την Υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας η οποία αναφέρθηκε στις προσπάθειες μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου την χρονική περίοδο Αυγούστου 2022 – Μαρτίου 2023 κατά 31%, σε σχέση με την ίδια περίοδο την προηγούμενη χρονιά και κατά 18,2%, επιτυγχάνοντας το στόχο που έθετε ο Κανονισμός 1369/2022 της ΕΕ. Παράλληλα, η Ελλάδα μείωσε την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, από 40% σε 20%. Ακόμη, η Υφυπουργός ανέλυσε το ρόλο που διαδραμάτισαν σημαντικές υποδομές της χώρας, όπως ο Ελληνο-βουλγαρικός αγωγός (IGB), o Διαδριατικός αγωγός (TAP) και το τερματικό LNG στη Ρεβυθούσα, για τη διασφάλιση της προμήθειας φυσικού αερίου σε όλη την περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, τονίζοντας ότι πηγή ανησυχίας αποτελεί το ζήτημα των τιμών και όχι η προμήθεια φυσικού αερίου. Η Ελλάδα, βάσει της αξιολόγησης κινδύνου που διεξαγάγει η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), για τον επόμενο χειμώνα, βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση, σε σχέση με πέρυσι, καθώς τα πρόσφατα αποτελέσματα προσομοίωσης των σεναρίων που περιγράφονται στην υπό ολοκλήρωση εθνική Μελέτη Επικινδυνότητας για τον επερχόμενο χειμώνα δεν δείχνουν περιπτώσεις σημαντικού ελλείματος φυσικού αερίου με σοβαρές επιπτώσεις για τη χώρα, ιδίως καθώς σε σχέση με τον περσινό χειμώνα: α) έχει τεθεί σε λειτουργία η νέα λιγνιτική μονάδα Πτολεμαϊδα V ισχύος 660MW και β) πολύ σύντομα θα ξεκινήσει η εμπορική λειτουργία του νέου FSRU Αλεξανδρούπολης, στο οποίο υπάρχουν μακροχρόνια συμβόλαια δέσμευσης δυναμικότητας για να εξυπηρετήσουν τόσο την ελληνική αγορά όσο και την αγορά των Βαλκανίων. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας: «Το βασικό μάθημα της κρίσης είναι ότι η ΕΕ δεν πρέπει να βασίζεται σε έναν και μόνο προμηθευτή για την ενεργειακή της ασφάλεια, αλλά ούτε και σε μία μόνο χώρα διαμετακόμισης του φυσικού αερίου που εισάγει». Η Υφυπουργός υπογράμμισε, επίσης, την ολοένα και αυξανόμενη σημασία της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, με δεδομένο ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα καθίστανται ολοένα και συχνότερα. Στο πλαίσιο της κλιματικής προσαρμογής, η έννοια της ενεργειακής ασφάλειας αποκτά και μια νέα διάσταση, αυτή της ασφάλειας του ενεργειακού συστήματος σε περιβαλλοντικές καταστροφές που συνδέονται με την κλιματική κρίση και την ανάγκη να αυξήσουμε την ανθεκτικότητά του. Τέλος, τόνισε ότι χρειάζονται πόροι, οι οποίοι θα ανακατευθυνθούν τόσο στη θωράκιση των υποδομών από τις επαπειλούμενες φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής όσο και, πρώτιστα, στην ανακούφιση των πληγέντων όταν αυτές οι καταστροφές ενσκήπτουν. Σε κάθε περίπτωση, σημείωσε ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει με φιλοδοξία ως προς την ενεργειακή μετάβαση και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αλλά και με εντονότερη εστίαση σε δράσεις και πρωτοβουλίες προσαρμογής στον ολοένα και επιδεινούμενο κλιματικό κίνδυνο. View full είδηση

H Ελλάδα υπέβαλε στην Επιτροπή αίτημα τροποποίησης του ελληνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στο οποίο επιθυμεί να προσθέσει και ένα κεφάλαιο για το REPowerEU. Το κεφάλαιο για το REPowerEU περιλαμβάνει μέτραενεργειακής απόδοσης, π.χ. για ενεργειακές ανακαινίσεις για τα νοικοκυριά και τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας, για την αύξηση της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με μέτρα για την προώθηση της αποθήκευσης ενέργειας, καθώς και μεταρρυθμίσεις που θα προωθούν τη μετάβαση σε ένα έξυπνο δίκτυο ενέργειας και την κοινή χρήση της ενέργειας. Το αίτημα της Ελλάδας για τροποποίηση του σχεδίου της βασίζεται στο αίτημά της να λάβει πρόσθετα δάνεια ύψους 5 δισ. ευρώ. Τα πρόσθετα δάνεια θα συμπληρώσουν το τμήμα δανείων του υφιστάμενου μέτρου δανειακής διευκόλυνσης, το οποίο αποσκοπεί στη στήριξη ιδιωτικών επενδύσεων στην πράσινη μετάβαση, την ψηφιοποίηση, την ενίσχυση της εξαγωγικής ικανότητας, τις οικονομίες κλίμακας και την καινοτομία. Οι εταιρείες θα μπορούν να εξασφαλίσουν ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση μέσω δανείων χαμηλότερου κόστους. Το αίτημα της Ελλάδας για τροποποίηση του σχεδίου της βασίζεται επίσης στην ανάγκη να συνεκτιμηθεί η μεταβολή των συνθηκών της αγοράς. Η τροποποίηση του σχεδίου, την οποία προτείνει η Ελλάδα, προβλέπει την τροποποίηση διαφόρων μέτρων του αρχικού σχεδίου και την προσθήκη νέων μέτρων, όπως η επιθεώρηση της αντισεισμικής αντοχής καίριων δημόσιων υποδομών, καθώς και μεταρρυθμίσεις στην πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη, στο Ελληνικό Κτηματολόγιο και στη φορολογία, μεταξύ άλλων για την ενθάρρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Η Ελλάδα ζήτησε να μεταφερθεί στο ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας τμήμα του μεριδίου της στο αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit, ύψους 25,6 εκατ. ευρώ. Μαζί με τις επιχορηγήσεις REPowerEU προς την Ελλάδα (769,22 εκατ. ευρώ) και την πρόσθετη δανειακή στήριξη ύψους 5 δισ. ευρώ που ζητήθηκε, με τα κονδύλια αυτά το υποβληθέν τροποποιημένο σχέδιο ανέρχεται σε 18,22 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 17,73 δισ. ευρώ σε δανειακή στήριξη. Η Επιτροπή έχει τώρα χρονικό περιθώριο δύο μηνών για να αξιολογήσει κατά πόσον το τροποποιημένο σχέδιο πληροί όλα τα κριτήρια αξιολόγησης του κανονισμού ΜΑΑ. Εάν η αξιολόγηση είναι θετική, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης του Συμβουλίου, στην οποία θα αποτυπώνονται οι αλλαγές του ελληνικού σχεδίου. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους τέσσερις εβδομάδες για να εγκρίνουν την αξιολόγηση της Επιτροπής. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία σχετικά με τα κεφάλαια για το REPowerEU και την αναθεώρηση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι διαθέσιμες στις σχετικές ερωταπαντήσειςEL•••. View full είδηση

Οι καύσωνες αποτελούν την πιο θανατηφόρο φυσική καταστροφή, παρόλο που δεν συνοδεύονται από την ένταση και τη βία που χαρακτηρίζει άλλα φαινόμενα (π.χ. πλημμύρες, θύελλες). Το γεγονός αυτό, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα της κλιματικής κρίσης, καθιστά επιτακτική την ανάγκη αναγνώρισης και κατηγοριοποίησης των κινδύνων που εισάγουν οι καύσωνες στο ανθρώπινο περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η μονάδα ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), σε συνεργασία με την επιστημονική επιτροπή του Arsht-Rock Resilience Center του ιδρύματος Atlantic Council έχει ξεκινήσει από την καλοκαιρινή περίoδο του 2022 την πιλοτική κατηγοριοποίηση των ημερών με υψηλές θερμοκρασίες για την πόλη της Αθήνας. Για το 2023, η κατηγοριοποίηση γίνεται πλέον επιχειρησιακά για 6 μεγάλες πόλεις της χώρας: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ιωάννινα, Πάτρα και Ηράκλειο, ενώ στην ομάδα εργασίας συμμετέχει και το ελληνικό γραφείο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου (IFRC). Το σύστημα κατηγοριοποίησης βασίζεται σε έναν αλγόριθμο πρόγνωσης των επιπτώσεων επερχόμενων ημερών με υψηλές θερμοκρασίες στην υγεία των κατοίκων των έξι πόλεων*. Ο αλγόριθμος λαμβάνει υπόψη του, εκτός από την θερμοκρασία, και άλλες παραμέτρους που επηρεάζουν την ανθρώπινη θερμική αίσθηση, όπως η υγρασία και ο άνεμος. Η κατηγοριοποίηση περιλαμβάνει τέσσερις κατηγορίες ταξινόμησης, όπως διακρίνεται στον παρακάτω πίνακα και σχήμα. Κατηγορία Χαρακτηρισμός θερμοκρασιών Επικινδυνότητα και συστάσεις 3 Ακραίες θερμοκρασίες. Σημαντικός κίνδυνος για την υγεία. Λάβετε τις μέγιστες προφυλάξεις. 2 Εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες. Κίνδυνος για την υγεία. Λάβετε προφυλάξεις. Προετοιμαστείτε να βοηθήσετε τα ευάλωτα άτομα. 1 Πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Ακολουθείστε τις οδηγίες και αποφύγετε την παρατεταμένη έκθεση στη ζέστη. Ενημερώστε τα ευάλωτα άτομα. 0 Υψηλές θερμοκρασίες. Κίνδυνοι για την υγεία ευάλωτων ατόμων. Η κατηγοριοποίηση ανανεώνεται καθημερινά και ο σχετικός χάρτης για τις 6 πόλεις δίνεται εδώ: https://meteo.gr/heatwave.cfm *Τα στοιχεία επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη του παραπάνω συστήματος κατηγοριοποίησης, παρασχέθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). View full είδηση

Δυναμική ήταν η εκκίνηση της τουριστικής σεζόν και στον χώρο των ευρωπαϊκών βραχυχρόνιων μισθώσεων με τον Μάιο να σημειώνει αύξηση της ζήτησης κατά 22,6% σε σχέση με πέρυσι και 32,8% σε σχέση με το 2019. Σε αυτό το πλαίσιο μάλιστα, η Ελλάδα φάνηκε να κρατά τα σκήπτρα της ανοδικής πορείας, με την αύξηση της ζήτησης τον προηγούμενο μήνα να ξεπερνά κατά πολύ την αύξηση της προσφοράς και να κινείται υψηλότερα κι από τα επίπεδα της χρυσής για τον τουρισμό χρονιάς του 2019. Ειδικότερα, σύμφωνα με την εξειδικευμένη εταιρεία αναλύσεων βραχυχρόνιων μισθώσεων Airdna, μόνο τον Μάιο καταγράφηκαν πάνω από 37 εκατ. διανυκτερεύσεις στην Ευρώπη. Πέρα από την αύξηση της ζήτησης που προαναφέρθηκε μάλιστα, ανοδικά κατά 8,6% σε σχέση με πέρυσι και κατά 4,8% σε σχέση με το 2019 κινήθηκε και η προσφορά, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση πληρότητας της τάξης του 5,4% και σε αύξηση της μέσης ημερήσιας τιμής κατά 19,1% σε σχέση με πέρυσι και 47,6% έναντι του 2019. Αντίστοιχη άνοδο σημείωσε και το έσοδο ανά διαθέσιμη μίσθωση (RevPAR), το οποίο παρατηρήθηκε αυξημένο κατά 25,5% σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά και κατά 59% σε σχέση με το προπανδημικό 2019. Παρά τις θετικές επιδόσεις βέβαια, οι ευρωπαϊκές χώρες παρουσίασαν διαφορετικές ταχύτητες όσον αφορά στην ανάκαμψη της ζήτησης και της προσφοράς με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βρίσκεται σε καλύτερα επίπεδα έναντι αρκετών βασικών ανταγωνιστών της. Πέντε φορές υψηλότερη η ζήτηση από την προσφορά στην Ελλάδα Για την ακρίβεια η αύξηση της ζήτησης τον Μάιο στη χώρα μας ήταν πέντε φορές υψηλότερη από την αντίστοιχη αύξηση της προσφοράς καταλυμάτων την ίδια περίοδο, με τη Γαλλία να έπεται με τριπλάσια άνοδο της ζήτησης σε σχέση με την άνοδο της προσφοράς. Σε καλά επίπεδα από άποψη πληροτήτων κινήθηκαν και βασικοί ανταγωνιστές της Ελλάδας, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία, με την ζήτηση να παρατηρείται κατά 20-35% υψηλότερα από το 2019. Δεδομένου μάλιστα ότι οι διαθέσιμες καταχωρίσεις εξακολουθούν να είναι ελαφρώς χαμηλότερες από τα προ της πανδημίας επίπεδα, η πληρότητα παρατηρήθηκε αυξημένη. Στα επίπεδα του 2019 κινήθηκε η προσφορά βραχυχρόνιων μισθώσεων σε Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία και Πολωνία, χώρες όπου ήδη από πέρυσι η προσφορά ανακάμπτει ταχύτερα από την ζήτηση. Το πλεόνασμα αυτό ωστόσο των διαθέσιμων καταλυμάτων, οδηγεί ήδη από πέρυσι σε μείωση της πληρότητας από 10% έως 22% σε σχέση με το 2019. Τέλος από τις 20 ευρωπαϊκές χώρες που καταγράφουν τις καλύτερες επιδόσεις στον τομέα των βραχυχρόνιων μισθώσεων υπήρξαν κι εκείνες που δεν κατάφεραν ακόμα να αναπληρώσουν το χαμένο έδαφος. Για την ακρίβεια η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Ιρλανδία, η Ουγγαρία, η Ολλανδία και η Κροατία δεν έχουν ακόμη επιστρέψει στα προ της πανδημίας επίπεδα ζήτησης και η έλλειψη αυτή έχει καταστείλει και την προσφορά. Προβάδισμα και για την συνέχεια Οι προοπτικές παραμένουν ευοίωνες και για την συνέχεια με την ζήτηση για τους επόμενους έξι μήνες να διατηρεί τη ανοδική της πορεία. Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει η Airdna, στις 11 Ιουνίου, οι κρατήσεις για τους επόμενους έξι μήνες κατέγραφαν άνοδο της τάξης του 23% σε σχέση με πέρυσι, με τα μεγαλύτερα ποσοστά της ανόδου να αφορούν τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο (0ι καλοκαιρινοί μήνες Ιούνιος, Ιούλιος και Αύγουστος παρουσίαζαν αύξηση της ζήτησης κατά 16%, 17% και 23% αντίστοιχα, την ώρα που τα αντίστοιχα ποσοστά για Σεπτέμβριο και Οκτώβριο διαμορφώνονταν στο 56% και 45%. Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα διατηρεί και πάλι την δυναμική της με την αύξηση των προκρατήσεων να διαμορφώνεται στο +21% σε σχέση με πέρυσι. Παρότι μάλιστα το συγκεκριμένο ποσοστό δεν είναι το υψηλότερο μεταξύ των εξεταζόμενων ευρωπαϊκών κρατών, δεδομένου ότι τα αντίστοιχα ποσοστά σε Νορβηγία, Πολωνία, Σουηδία και Αυστρία διαμορφώνονται σε 40%, 43%, 33% και 32%, είναι η μεγαλύτερη θετική μεταβολή μεταξύ των χωρών της Μεσογείου, αφού η Γαλλία και η Κροατία και η Πορτογαλία καταγράφουν αύξηση 16%, η Ισπανία κινείται στο συν 13% και η Ιταλία σημειώνει άνοδο 19% σε σχέση με πέρυσι. View full είδηση

Από την πανδημία και μετά, ένα ανοδικό ράλι εκτόξευσε τις τιμές των ακινήτων σε πολλές χώρες, και κυρίως στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Τα χαμηλά επιτόκια και η περιορισμένη προσφορά ακινήτων- λόγω και της αναστολής των οικοδομικών εργασιών εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων- δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες για αυτό το φαινόμενο. Στη συνέχεια, όπως παρατηρεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι τιμές άρχισαν να μειώνονται. Η αποκλιμάκωση ξεκίνησε στα τέλη του περασμένου έτους σε πολλές χώρες, ενώ σε άλλες χώρες ο ρυθμός αύξησης επιβραδύνθηκε. «Η επιδείνωση ήταν πιο έντονη στις προηγμένες οικονομίες με ενδείξεις ότι οι αποτιμήσεις των ακινήτων είχαν “τεντώσει” πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας» παρατηρεί η οικονομολόγος του ΔΝΤ, Nina Biljanovska. Με τις κεντρικές τράπεζες να αυξάνουν τα επιτόκια για να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό, το μέσο επιτόκιο των ενυπόθηκων δανείων έφτασε το 6,8% στις προηγμένες οικονομίες στα τέλη του 2022, δηλαδή σε ύψος υπερδιπλάσιο από τις αρχές του περασμένου έτους. Όπως προβλέπει το ΔΝΤ, αν το κόστος δανεισμού συνεχίσει να αυξάνεται ή παραμείνει αυξημένο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, η ζήτηση και οι τιμές των ακινήτων είναι πιθανό να αποδυναμωθούν περαιτέρω. Το σχετικό Διάγραμμα του ΔΝΤ δείχνει ότι «οι χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους των νοικοκυριών και μεγάλο ποσοστό δανεισμού που έχει πραγματοποιηθεί με κυμαινόμενο επιτόκιο είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε υψηλότερες δόσεις ενυπόθηκων δανείων, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος αθέτησης υποχρεώσεων.» Ο Καναδάς, η Αυστραλία, το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία και η Σουηδία διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ. Η θέση της Ελλάδας Το Διάγραμμα του ΔΝΤ χρησιμοποιεί πέντε διαφορετικά κριτήρια για να αποτιμήσει το ύψος του κινδύνου για τις αγορές ακινήτων στις διαφορετικές χώρες που εξετάζει. Το Κριτήριο 1 αφορά στο χρέος των νοικοκυριών ως ποσοστό του μεικτού διαθέσιμου εισοδήματος. Το Κριτήριο 2 εξετάζει το μερίδιο του χρέους που έχει εκδοθεί σε κυμαινόμενο επιτόκιο. Το Κριτήριο 3 αποτυπώνει το ποσοστό των νοικοκυριών που έχουν στεγαστικό δάνειο. Το Κριτήριο 4 αφορά στην αθροιστική πραγματική άνοδο των τιμών των ακινήτων. Το Κριτήριο 5 καταγράφει τη συνολική αλλαγή πολιτικής επιτοκίων. Στα κριτήρια αυτά, οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι πολύ θετικές, με μόνο τη συνολική πολιτική επιτοκίων να ρίχνει «σκιά» στην ελληνική αγορά ακινήτων- παράγοντας που δεν εξαρτάται από τις εσωτερικές εξελίξεις αλλά καθορίζεται από τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τις αυξήσεις των επιτοκίων. Την καλύτερη εικόνα διατηρεί η Ελλάδα στα Κριτήρια 3 ( ποσοστό των νοικοκυριών που έχουν στεγαστικό δάνειο) και 4 ( αθροιστική πραγματική άνοδο των τιμών των ακινήτων). Μικρός κίνδυνος αποτυπώνεται στα κριτήρια 1 ( χρέος των νοικοκυριών ως ποσοστό του μεικτού διαθέσιμου εισοδήματος) και 2 ( μερίδιο του χρέους που έχει εκδοθεί σε κυμαινόμενο επιτόκιο). Συνολικά, η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των έξι κρατών που παρουσιάζουν τους μικρότερους κινδύνους για στις εθνικές αγορές ακινήτων. Τις καλύτερες επιδόσεις καταγράφουν Σλοβενία και Σλοβακία. Επίσης, περιορισμένοι -προς το παρόν- εμφανίζονται οι κίνδυνοι στις αγορές ακινήτων Ισπανίας, Ιρλανδίας, Γαλλίας, Βελγίου, Πολωνίας και Γερμανίας. «Ξορκίζουν» το 2008 Το ΔΝΤ εμφανίζεται καθησυχαστικό σε ότι αφορά στον κίνδυνο μίας διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης που θα ξεκινήσει από κατάρρευση της αγοράς ενυπόθηκων δανείων, όπως έγινε με την παγκόσμια κρίση του 2007-2008. «Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των σημερινών συνθηκών και της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης πριν από μιάμιση δεκαετία» υποστηρίζει η οικονομολόγος Nina Biljanovska. «Στις περισσότερες περιπτώσεις, ενώ είναι απίθανο η πτώση των τιμών των κατοικιών να προκαλέσει οικονομική κρίση, μια απότομη πτώση των τιμών των κατοικιών θα μπορούσε να θολώσει τις οικονομικές προοπτικές. Και η συσσώρευση τρωτών σημείων δικαιολογεί στενή παρακολούθηση τα επόμενα χρόνια -και ενδεχομένως ακόμη και παρέμβαση από τους φορείς χάραξης πολιτικής. Οι τράπεζες είναι καλύτερα κεφαλαιοποιημένες από ό,τι πριν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και τα πρότυπα χορηγήσεων σε πολλές προηγμένες οικονομίες είναι σήμερα αυστηρότερα από ό,τι πριν από την κρίση.» Παρόλα αυτά, η Nina Biljanovska παραδέχεται ότι «ο μέσος δείκτης χρέους των νοικοκυριών προς το εισόδημα σε όλες τις χώρες είναι περίπου ο ίδιος όπως και το 2007, κυρίως λόγω των νοικοκυριών στις οικονομίες που κατάφεραν να ξεφύγουν από το κύριο βάρος της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και έκτοτε έχουν αυξήσει σημαντικά το δανεισμό τους.» View full είδηση

Οι Έλληνες αγοραστές ακινήτων στην πλειοψηφία τους προτιμούν την αγορά διαμερισμάτων, μονοκατοικιών και μεζονετών και ακολουθούν εκείνοι που επιλέγουν οικόπεδα και αγροτεμάχια, ενώ μικρότερος είναι ο αριθμός εκείνων που προτιμούν την αγορά γραφείων και καταστημάτων. Την ίδια στιγμή, όσοι προχωρούν σε αγορές κατοικιών, επιλέγουν σχεδόν αποκλειστικά εκείνα που είναι ηλικίας άνω των 20 ετών. Τα παραπάνω προκύπτουν από τα στοιχεία ολοκληρωμένων αγοραπωλησιών ακινήτων που πραγματοποιήθηκαν μέσω του μεγαλύτερου κτηματομεσιτικού δικτύου της χώρας, της RE/MAX Ελλάς. Από την ανάλυση των στοιχείων των αγοραπωλησιών προκύπτει ότι περισσότερα από 7 στα 10 ακίνητα που πωλήθηκαν στην Ελλάδα το περασμένο έτος αφορούσαν διαμερίσματα, μονοκατοικίες ή μεζονέτες και τα υπόλοιπα επαγγελματικά ακίνητα, οικόπεδα και αγροτεμάχια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα στοιχεία του εν λόγω δικτύου όχι μόνο για το είδος αλλά και για την παλαιότητα των ακινήτων που επέλεξαν οι αγοραστές το 2022 πανελλαδικά. Το 70% εκείνων που προτίμησαν να αγοράσουν κατοικία, επέλεξαν να είναι ηλικίας άνω των 20 ετών, καθώς με αυτόν τον τρόπο εξασφάλισαν χαμηλότερες τιμές σε σύγκριση με αντίστοιχα νεότερα ακίνητα και μελλοντικές υπεραξίες. Κατανομή πωληθέντων ακινήτων βάσει είδους ακινήτου Σύμφωνα με την αναλυτική κατανομή των πωληθέντων ακινήτων πανελλαδικά ως προς το είδος του ακινήτου, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που κατέγραψε το δίκτυο της RE/MAX Ελλάς, που διαθέτει 81 γραφεία και περισσότερους από 1.045 συμβούλους ακινήτων σε ολόκληρη την επικράτεια, 75 στα 100 ακίνητα (75,3% επί του συνόλου) που πωλήθηκαν στο σύνολο της επικράτειας αφορούσαν κατοικίες (διαμερίσματα/ μονοκατοικίες/μεζονέτες), ενώ τα οικόπεδα-αγροτεμάχια καθώς και τα επαγγελματικά ακίνητα είχαν πολύ μικρότερο μερίδιο της τάξεως του 19,5% και 5,2% αντίστοιχα. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akin_EIDOS_PANELLADpng.png Στην Αττική, το 87,3% των πωληθέντων ακινήτων ήταν κατοικίες. Τα οικόπεδα-αγροτεμάχια κάλυψαν το 7,5% του συνόλου των αγοραπωλησιών, ενώ 5,2% ήταν το ποσοστό για τα επαγγελματικά ακίνητα. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akin_EIDOS_ATTIKH.png Στη Θεσσαλονίκη, σχεδόν το σύνολο των πωληθέντων ακινήτων (ποσοστό 90,2%) αφορά κατοικίες, το 4,7% οικόπεδα-αγροτεμάχια και το 5,1% επαγγελματικά ακίνητα. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akin_THESSALON_EIDOS.png Στην υπόλοιπη Ελλάδα (εκτός Αττικής & Θεσσαλονίκης), στην κορυφή των προτιμήσεων βρέθηκαν οι κατοικίες σε ποσοστό 68,5%, ενώ τα οικόπεδα-αγροτεμάχια κινήθηκαν στο 26,3% επί των συνολικών αγοραπωλησιών και μόλις στο 5,2% τα επαγγελματικά ακίνητα. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akin_EIDOS_YP_ELLADA.png Κατανομή πωληθέντων ακινήτων βάσει ηλικίας ακινήτου Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ηλικιακή κατανομή των πωληθέντων ακινήτων. Εστιάζοντας στα οικιστικά ακίνητα, δεδομένου ότι συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά πώλησης σε όλη τη χώρα, προκύπτει ότι συνεχίζεται η τάση των προηγουμένων ετών, με το ενδιαφέρον να εστιάζεται σε παλαιές κατοικίες ηλικίας κατασκευής άνω των 20 ετών σε ποσοστό 73,6%, ενώ τα νεόδμητα και μέχρι 5ετίας άγγιξαν το 7,8%. Οι ενδιάμεσες ηλικιακές κατηγορίες ακινήτων, δηλαδή από 11 έως 15 έτη, συγκέντρωσαν συνολικά το ενδιαφέρον του 7,7% των τελικών αγοραστών, ενώ από 6 έως 10 έτη μόλις το 3,1%. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akin_HLIKIA_PANELLADIKA.png Στην Αττική, το 80,3% των ακινήτων που πωλήθηκαν ήταν παλαιά άνω της 20ετίας σε αντίθεση με τα νεόδμητα και τα νέα (έως πενταετίας) που κάλυψαν μόλις το 6% επί των συνολικών αγοραπωλησιών. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akinATTIKH_HLIKIA.png Αντίστοιχη είναι και η τάση που αντανακλάται στις αγοραπωλησίες που πραγματοποιήθηκαν στη Θεσσαλονίκη: τα μεγαλύτερα ποσοστά προτίμησης συναντώνται στα ακίνητα ηλικίας άνω των 20 ετών σε ποσοστό 74,1% ενώ στον αντίποδα βρίσκονται τα νεόδμητα ηλικίας έως 5 ετών που κινήθηκαν στα ίδια σχεδόν επίπεδα με το 2021 (6%) καλύπτοντας το 7,8% των συνολικών αγοραπωλησιών. http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akin_THESSALON_HLIKIA.png Στις περιοχές της υπόλοιπης Ελλάδας (εκτός Αττικής και Θεσσαλονίκης), το 71,7% των αγοραστών προτίμησε παλαιές κατοικίες (άνω των 20 ετών) και σε ποσοστό 9,1% κατοικίες ηλικίας από 16 έως 20 ετών. Νεόδμητα ακίνητα ηλικίας έως 5ετών επελέγησαν από το 8,3% των αγοραστών προσεγγίζοντας ουσιαστικά τα επίπεδα του 2020 (7%). http://www.ot.gr/wp-content/uploads/2023/05/17_05_ot_akin_HLIKIA_YPOL_ELLADA3.png *** Η σχετική ανακοίνωση της Remax αναφέρει: Από την ανάλυση των στοιχείων των αγοραπωλησιών του δικτύου της RE/MAX προκύπτει ότι περισσότερα από 7 στα 10 ακίνητα που πωλήθηκαν στην Ελλάδα το περασμένο έτος αφορούσαν οικιστικά ακίνητα και τα υπόλοιπα επαγγελματικά, οικόπεδα και αγροτεμάχια. Διάβασε περισσότερα εδώ View full είδηση

Το βίωμα της ιστορίας, η αίσθηση του να ζεις μέσα σε κελύφη μεγάλης αρχιτεκτονικής. Μία από τις ομορφότερες και πιο ενδιαφέρουσες εμπειρίες που μπορεί να έχει ένας ταξιδευτής, είναι η παραμονή του σε κτήρια εμβληματικά, σε χώρους που η ιστορία έχει γράψει πάνω τους πολλά κεφάλαια. Κτήρια που χτίστηκαν από μεγάλα μυαλά και από σπουδαία χέρια. Εμβληματικοί χώροι, που συχνά μετρούν αιώνες ζωής και αποτελούν σημαντικά τοπόσημα, μετατρέπονται από εμπνευσμένους και πείσμωνες ανθρώπους σε λαμπρά ξενοδοχεία. Χώροι φιλοξενίας όπου ο επισκέπτης κάνει βουτιά στο παρελθόν, ψηλαφεί χειροπιαστά την ιστορία και βιώνει μια μεγάλη εμπειρία. Απολαύστε τα! Manna Ένα εμβληματικό κτήριο κρυμμένο μέσα στα βουνά της Αρκαδίας, στο Μαίναλο, ανάμεσα σε λίμνες, ελατοδάση και ποτάμια, φιλοδοξεί να γίνει ο επόμενος ποιοτικός τουριστικός προορισμός. Το κτήριο, το οποίο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο, μετρά έναν αιώνα ζωής καθώς κατασκευάστηκε στα μέσα του 1925, όταν η αδερφή του Παύλου Μελά, γνωστή ως «μάνα», θέλησε εκεί να δημιουργήσει το μεγαλύτερο σανατόριο των Βαλκανίων. Αφού παρέμεινε για αρετές δεκαετίες εγκαταλειμμένο, πλέον μετά από μία εκτεταμένη ανακαίνιση, έχει μεταμορφωθεί υποδειγματικά και πρόκειται να λειτουργήσει ως 5άστερο με 32 δωμάτια. Ήρεμα χρώματα, λιτή διακόσμηση που σέβεται την ιστορία του κτιρίου, δίνει τον απαιτούμενο χώρο στην ιστορία του κτιρίου, και του επιτρέπει να συνομιλεί αρμονικά με τη φύση που το περιβάλλει. Το ξενοδοχείο Manna στο Μαίναλο Ένα από τα καταπληκτικά σαλόνια του εστιατορίου Πέρα από τους λάτρεις της φύσης, αναμένεται να προσελκύσει το ενδιαφέρον και των foodies, καθώς το μενού του εστιατορίου, επιμελείται ο καταξιωμένος και με διεθνή πορεία σεφ, Αθηναγόρας Κωστάκος, με έμφαση στα προϊόντα της τοπικής παραγωγής, υψηλής θρεπτικής αξίας και ΠΟΠ, αλλά και τεχνικές που θα αναδεικνύουν τη γεύση. Στον χώρο θα λειτουργεί ένα κέντρο ευεξίας με 2 αίθουσες περιποίησης, cave pool, σάουνα, χαμάμ, αλλά και γυμναστήριο. Το ξενοδοχείο, μέλος των design hotels θα είναι ανοικτό όλο το χρόνο και αναμένεται να ανοίξει μέσα στο καλοκαίρι. Μαγούλιανα Αρκαδίας, Τηλ.: 2710309009 https://www.mannaarcadia.gr Δωμάτιο με θέα τον Αργοσαρωνικό Poseidonion Grand Hotel Με αφετηρία το μακρινό 1914, το Poseidonion Grand Hotel των Σπετσών είναι το αδιαφιλονίκητο τοπόσημο των Σπετσών και, την ίδια στιγμή, συνώνυμο της φιλοξενίας υψηλών προδιαγραφών. Η θρυλική του βεράντα, αλλά και κάθε γωνιά του πανέμορφου κτηρίου, είναι σημείο συνάντησης, αποτελώντας μέρος μίας εμπειρίας. Το Ποσειδώνιο είναι ένας τόπος μυθικής φιλοξενίας που χάρισε κοσμοπολίτικη λάμψη στις Σπέτσες, αλλά και σε όλο τον Αργασαρωνικό, και συνέβαλε τα μέγιστα στην καθιέρωση της Ελλάδας ως τουριστικό προορισμό του διεθνούς jet set. Εύποροι Αθηναίοι της εποχής, μέλη βασιλικών οικογενειών, δημοφιλή πρόσωπα από όλη την Ευρώπη και την Αμερική γεύτηκαν τη φιλοξενία του, δίνοντας σάρκα και οστά στο όραμα του μεγάλου ευεργέτη του νησιού, Ανάργυρου. Ήταν αυτός που δημιούργησε ένα πραγματικό αρχιτεκτονικό διαμάντι, με όλα τα χαρακτηριστικά του νεοκλασικισμού της εποχής, συμβάλλοντας καταλυτικά στην ανάπτυξη των Σπετσών. Το ξενοδοχείο με τη σημερινή του μορφή, λειτουργεί από το 2009, όπου μετά από μία εκτενή ανακαίνιση, με έμφαση στις λεπτομέρειες και στη διατήρηση του πρωτότυπου αρχιτεκτονικού του σχεδιασμού, συνεχίζει να χαρακτηρίζεται ως ένα έμβλημα του νησιού. Ντάπια, Σπέτσες, www.poseidonion.com Το ξενοδοχείο Hydrama Grand στην πόλη της Δράμας Hydrama Grand Πρόκειται για την ιστορική Καπναποθήκη Σπήρερ του 1924, η οποία ανήκε στον Ελβετοεβραίο καπνέμπορο Hermann Spierer και σήμερα αποτελεί διατηρητέο κτήριο. Αφού αγόρασε δύο μεγάλα οικόπεδα δίπλα στις πηγές της Αγίας Βαρβάρας, αποφάσισε να χτίσει εκεί μία τεράστια καπναποθήκη η οποία, εξαιτίας του μεγέθους της, έγινε γνωστή και ως «ουρανοξύστης Σπήρερ». Το κτήριο είναι τετραώροφο σε σχήμα ορθογωνίου, διαθέτει δύο εισόδους και είναι αρχιτεκτονικό δημιούργημα του αυστριακού αρχιτέκτονα Konrad von Vilas εμβαδού περίπου 7.000 τ.μ. Λειτουργεί ως τοπόσημο – σύμβολο για την πόλη της Δράμας και κουβαλάει πάνω του ιστορίες ευημερίας και ανάπτυξης, από την εποχή που τόσο η Δράμα, όσο και η ευρύτερη περιοχή, αποτελούσαν καπνοπαραγωγικό κέντρο. Στην ανατολική πλευρά αυτού του κτηρίου, για το οποίο είχε προβλεφθεί από την κατασκευή τους η τοποθέτηση ανελκυστήρα για την μεταφορά των εμπορευμάτων, βρίσκεται το μικρότερο σε όγκο και έκταση γραφείο της εταιρίας. Στις αρχές του 1932, το κτήριο αγοράστηκε από την «Αυστροελληνικη Εταιρεία Καπνού ΑΕ», η όποια συνέχισε την επεξεργασία καπνού κατά την περίοδο της τελευταίας βουλγαρικής κατοχής, καθώς η εταιρεία δεν ήταν αμιγώς ελληνική. Το 1974 η επεξεργασία καπνού σταμάτησε, όπως και σε όλα σχεδόν τα καπνομάγαζα της Δράμας, και το κτήριο χρησιμοποιήθηκε μόνο σαν αποθήκη καπνού. Από το 2015 έχει μετατραπεί σε πολυτελές ξενοδοχείο με λεπτομερή και προσεκτικό σχεδιασμό του αρχιτεκτονικού γραφείου 3SK Στυλιανίδης. Διαθέτει 73 πολυτελή δωμάτια και σουίτες. Ειδικότερα, διαθέτει 9 σουίτες με την προεδρική να φτάνει τα 105 τ.μ. καθώς και 64 δωμάτια από 26 έως 33 τ.μ. Hydrama Grand Hotel, Πηγές Αγίας Βαρβάρας, Δράμα, Τηλ.: 2521 033322 https://www.hydramagrandhotel.gr/ Grande Albergo Delle Rose στη Ρόδο Grande Albergo Delle Rose Είναι το «Ξενοδοχείο των Ρόδων» ένα μοναδικής αισθητικής και αρχιτεκτονικής αξίας κτήριο, το οποίο βρίσκεται στη Ρόδο και είναι χτισμένο από τον Ιταλό κυβερνήτη Mario Lago στις αρχές του περασμένου αιώνα. Μεγαλοπρεπές και αριστοκρατικό αποτελεί ένα στολίδι Βυζαντινής, Αραβικής και Ενετικής αρχιτεκτονικής, σημείο αναφοράς, εδώ και δεκαετίες, στο χώρο της φιλοξενίας, όχι μόνο της Ρόδου αλλά και ολόκληρης της Μεσογείου. Βρίσκεται στην πόλη της Ρόδου, δίπλα στη θάλασσα, και μία ανάσα από το Ενετικό Κάστρο των Ιπποτών και την Παλιά Πόλη της Ρόδου. Είναι περιτριγυρισμένο από ένα μοναδικό κήπο με ρόδα και ιβίσκους, και αποτέλεσε την απαρχή της αλματώδους τουριστικής ανάπτυξης του νησιού. Στα σαλόνια του και στα δωμάτιά του, έχει φιλοξενήσει προσωπικότητες παγκόσμιου βεληνεκούς όπως ο Winston Churchill, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και πολλοί άλλοι. Το 1949, το εμβληματικό Grande Albergo Delle Rose αποτέλεσε το μέρος που υπογράφηκε η Συμφωνία Ειρήνης και κατάπαυσης πυρός του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου. Μία ιστορική στιγμή που οδήγησε στη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ. Μετά από ευρεία ανακαίνιση, η οποία ολοκληρώθηκε το 2002, μετατράπηκε σε ένα boutique ξενοδοχείο 5 αστέρων με 33 πολυτελείς σουίτες, το οποίο ανανεώνεται συνεχώς, διατηρώντας την αίγλη του και την ομορφιά του, και τα υψηλά standards της Modus & Amplio. Η παραλία Έλλη Στο Χαμάμ του ξενοδοχείου Πέρα από τις 33 σουίτες, με θέα θάλασσα ή κήπο, διαθέτει τρία εστιατόρια, πισίνα, συνεδριακή αίθουσα και ένα μοναδικής αισθητικής ιστορικό χαμάμ & spa. απευθύνεται στους απαιτητικούς επισκέπτες που αποζητούν κάτι παραπάνω από μία απλή διαμονή. Απευθύνεται στους ταξιδιώτες που θέλουν να εμπλουτίζουν τις διακοπές τους με ξεχωριστές εμπειρίες, και που θα βρουν στο εξαιρετικό αυτό κατάλυμα με την έντονη ιστορική αύρα και τη διακριτική πολυτέλεια, την ιδανική επιλογή. Γεωρ. Παπανικολάου 4, Ρόδος, Τηλ.: 22410 57700, www.gadr.gr Monsieur Didot στο κέντρο της Αθήνας Monsieur Didot Είναι ένα εντυπωσιακό νεοκλασικό του 1880 στη συμβολή των οδών Σίνα και Διδότου στο κέντρο της Αθήνας. Το κτήριο αυτό, στο πέρασμα των δεκαετιών, έχει φιλοξενήσει διάσημα ονόματα, ανάμεσά τους και τον Τζον Λένον και τη Γιόκο Όνο. Ζωγραφισμένα ταβάνια στο χέρι, vintage μωσαϊκά, μαρμάρινα τζάκια, μία επιβλητική ξύλινα σκάλα κλείνουν το μάτι σε φυσικά υλικά στην πιο λειτουργική και μοντέρνα τους εκδοχή, σε άνετα και αφράτα κρεβάτια, μοντέρνα μπάνια και φυσικά, επιλεγμένα έργα τέχνης. Βεράντα στο Μonsieur Didot Σουίτα στο Μonsieur Didot Αυτό που κυριαρχεί στις 2 σουίτες και τα 4 δωμάτια του Μonsieur Didot είναι η λιτή πολυτέλεια, η έμπνευση και η μέριμνα για μία εμπειρία διαμονής με περιεχόμενο. Μυστικές πόρτες, εκπλήξεις και, πάνω απ’ όλα, μια ισορροπία που απαντάει στα «πώς» αλλά κυρίως στα «γιατί» της φιλοξενίας. Μια εμπνευσμένη και πλήρως ισορροπημένη ανακαίνιση κατάφερε να διατηρήσει και ουσιαστικά να ενισχύσει τον αστικό χαρακτήρα της κατοικίας και το άρωμα της παλιάς Αθήνας που είχε εμποτίσει κάθε γωνιά του. Ταυτόχρονα όμως ενσωμάτωσε τον πυρήνα των μοντέρνων τάσεων στη φιλοξενία και στο design. Ζωγραφισμένα ταβάνια στο χέρι, vintage μωσαϊκά, μαρμάρινα τζάκια, μία επιβλητική ξύλινα σκάλα κλείνουν το μάτι σε φυσικά υλικά στην πιο λειτουργική και μοντέρνα τους εκδοχή, σε μαλακά κρεβάτια, μοντέρνα μπάνια και φυσικά, επιλεγμένα έργα τέχνης. Το rooftop του κτηρίου αποτελεί μια πραγματική ωδή στο φως με το δωμάτιο “Τhe Ode to the light” να ξεχωρίζει για την open space και μοντέρνα διαμόρφωσή του. Οι μεγάλες τζαμαρίες με το μεταλλικό πλαίσιο και η ιδιωτική βεράντα του συνθέτουν ένα urban σκηνικό που αιχμαλωτίζει τον επισκέπτη. Η προσπάθεια της επαναδιαπραγμάτευσης των νεοκλασικών του στοιχείων αλλά και ενός γόνιμου διαλόγου με την τοπική ιστορία και την ιστορία του δρόμου στον οποίο βρίσκεται πέτυχε. Σίνα 48, Αθήνα. Τηλ.: 210 3637625 Το κτίριο του Azade Chania χρονολογείται πίσω στον 17ο αιώνα Azade Chania Το εμβληματικό κτήριο χρονολογείται στο 1640 και βρίσκεται στην παλιά πόλη των Χανίων, δίπλα στα ιστορικά ενετικά τείχη και το παλιό λιμάνι, ενώ μεταξύ των ιδιοκτητών και κατοίκων του ήταν ο Αμερικανός ποιητής και καλλιτέχνης Τσαρλς Χένρι Φορντ, καθώς o Οθωμανός διοικητής των Χανίων. Η προσεκτική ανακαίνιση το μετέτρεψε σε ένα πολυτελές boutique ξενοδοχείο με 9 σουίτες που πήρε το όνομα Azade, που περσικά σημαίνει «ελευθερία» και «ευγένεια». Οι περισσότερες σουίτες διαθέτουν εντυπωσιακή θέα στο Παλιό Λιμάνι και την Παλιά Πόλη των Χανίων, ενώ η ανακαίνιση που είχε διάρκεια 4 χρόνια κατάφερε να ενώσει τους δύο κόσμους των Χανίων, τον Ενετικό και τον Οθωμανικό σε ένα μοναδικό από αισθητικής και αρχιτεκτονικής πλευράς αποτέλεσμα. Ζαμπελίου 69, Παλιά Πόλη Χανίων, Τηλ.: 2821 101358, www.azade-chania.com The Lynx Μountain Resort στα βουνά της Φλώρινας The Lynx Εδώ που κάποτε λειτουργούσε το θρυλικό Ξενία της Φλώρινας βρίσκεται σήμερα το πολυτελές The Lynx Mountain Resort, αποτελώντας ένα υπερσύγχρονο mountain resort στην καρδιά της φύσης με φόντο τα καταπράσινα δάση και τα βουνά μιας περιοχής που, επάξια, αποτελεί έναν από τους πιο αγαπημένους προορισμούς της Ελλάδος. Το πολυτελές θέρετρο της Φλώρινας γίνεται ορμητήριο για αμέτρητες δραστηριότητες, αλλά και καταφύγιο φιλοξενίας και πολυτέλειας, με 38 ευρύχωρα δωμάτια και σουίτες, state of the art παροχές και ένα όραμα ευζωίας στην καρδιά της φύσης. Πανοραμική άποψη του ξενοδοχείου The Lynx Mountain Resort Το εστιατόριο Six Lakes, που πήρε το όνομά του από τις έξι λίμνες που βρίσκονται στην περιοχή γίνεται σημείο συνάντησης. Πλημμυρισμένο με φυσικό φως το πρωί και θέα στα φώτα της πόλης το βράδυ το Six Lakes αξιοποιεί τα τοπικά προϊόντα δημιουργώντας αυθεντικά ελληνικά πιάτα για το πρωινό, το μεσημεριανό γεύμα ή το δείπνο σας, πάντα με πανοραμική θέα στην πανέμορφη Φλώρινα. Ο Head Chef Δημήτρης Τσανανάς και η ταλαντούχα ομάδα του δημιουργούν σύγχρονο Ελληνικό φαγητό, εμπνευσμένο από τις τοπικές παραδοσιακές συνταγές και εμπλουτισμένο με τα καλύτερα φρέσκα υλικά. Λόφος Αγίου Παντελεήμωνος, Φλώρινα, Τηλ.: 23854 40900, www.thelynxresort.gr View full είδηση

Στη λήψη έκτακτων μέτρων για την αποφυγή το καλοκαίρι πιθανών μπλακ άουτ στην ηλεκτροδότηση των νησιών της χώρας που δεν είναι διασυνδεδεμένα με το ηπειρωτικό σύστημα ηλεκτρισμού προχωρούν οι αρμόδιες αρχές. Πρόκειται για τα νησιά Σάμος, Χίος, Σαντορίνη, Ρόδος, Λέσβος και Καστελόριζο. Ο τουρισμός Η τουριστική κίνηση τη φετινή θερινή περίοδο αναμένεται να χτυπήσει νέα ρεκόρ, όπως προβλέπουν φορείς της αγοράς. Οι υποδομές όμως για την κάλυψη των αυξημένων φορτίων κατανάλωσης ρεύματος είναι παρωχημένες. Μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και δίκτυα έχουν σχεδιαστεί και αναπτυχθεί με βάση τις ανάγκες προηγούμενων δεκαετιών. Οι επενδύσεις Η κυβέρνηση και ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) δρομολογούν επενδυτικά σχέδια για την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών, όπως για παράδειγμα εκείνων για την Κρήτη και της Σαντορίνης, τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη. Ολοκληρωμένα είναι εκείνα των Κυκλάδων, ενώ σχεδιασμός γίνεται για την ενεργειακή ανασφάλεια των Δωδεκάνησων και των νησιών του Βορείου Αιγαίου. Ωστόσο τα τελευταία προαναφερόμενα έργα αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί το 2030 και μέχρι τότε συγκεκριμένες νησιωτικές περιοχές θα έχουν την ανάγκη πρόσθετων ενεργειακών υποδομών προκειμένου να αντιμετωπίζουν τη μεγάλη ζήτηση από τους καταναλωτές και τους τουρίστες. Γεννήτριες Τέτοια μέτρα δεν είναι άλλα από τη μίσθωση ηλεκτροπαραγωγών ζευγών (γεννήτριες) που έρχονται να δώσουν πρόσθετη ηλεκτρική ενέργεια στις περιοχές. Και συγκεκριμένα για την περίοδο του Ιουλίου και του Αυγούστου. Ο συναγερμός σήμανε και για φέτος στη Ρυθμιστικής Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων, στον ΔΕΔΔΗΕ και τη ΔΕΗ. Η τελευταία έχει υπό την ιδιοκτησία και ευθύνη την ηλεκτροπαραγωγή στα νησιά με ντιζελοκίνητες μονάδες. Έτσι η ΡΑΕ αποφάσισε να εγκρίνει στη ΔΕΗ τη μίσθωση ηλεκτροπαραγωγών ζευγών σε Σάμο, Χίο, Θήρα, Ρόδο, Λέσβο και Μεγίστη (Καστελόριζο). Το σκεπτικό Στο σκεπτικό των αποφάσεων της ΡΑΕ αναφέρεται: «Η ασφάλεια εφοδιασμού των μη διασυνδεδεμένων νησιών αποτελεί εθνική προτεραιότητα και κατά τούτο επιβάλλεται η λήψη κατάλληλων μέτρων για την αποφυγή κινδύνων που ανάγονται στην τροφοδοσία τους με ηλεκτρική ενέργεια. H εξεύρεση λύσεων σχετικά με την επάρκεια του δυναμικού ηλεκτροπαραγωγής των ηλεκτρικών συστημάτων των ΜΔΝ, για την κάλυψη εκτάκτων αναγκών (π.χ. σε περίπτωση βλαβών των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής), αντιμετωπίζεται μέσω εξαιρετικών διατάξεων του νομοθετικού πλαισίου και θα πρέπει να γίνεται με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και την ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας στην Επικράτεια, δεδομένου ότι το κόστος του δυναμικού παραγωγής για έκτακτες ανάγκες προστίθεται στο συνολικό κόστος παραγωγής των ΜΔΝ και μετακυλίεται μέσω των επιβαρύνσεων ΥΚΩ στους καταναλωτές». Ιούλιος και Αύγουστος Αναλυτικά ανά νησί αποφασίστηκε για από την 1η Ιουλίου μέχρι και τις 31 Αυγούστου η μίσθωση από τη ΔΕΗ ηλεκτροπαραγωγών ζευγών: 1. Στη Σάμο το έλλειμμα ισχύος υπολογίζεται στα 11,4 Μεγαβάτ και θα μισθωθούν ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη ισχύος 12 Μεγαβάτ. 2. Στη Χίο το έλλειμμα ισχύος θα είναι στα 24,5 Μεγαβάτ. Θα αποσταλούν ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη 25 Μεγαβάτ 3. Στο νησί της Θήρας (Σαντορίνη) το έλλειμμα θα καλυφθεί με ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη ισχύος 20 Μεγαβάτ 4. Στη Ρόδο οι ανάγκες θα καλυφθούν με ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη ισχύος 18 Μεγαβάτ. 5. Στη Λέσβο το έλλειμμα υπολογίζεται σε 13,7 Μεγαβάτ και θα μισθωθουν ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη ισχύος 14 Μεγαβάτ. 6. Στο νησί της Μεγίστης (Καστελόριζο) το έλλειμμα θα καλυφθεί με ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη ισχύος 0,15 MW View full είδηση

H παρούσα έκθεση αποτελεί την πρώτη προσπάθεια ετήσιας αποτίμησης της κλιματικής κατάστασης της χώρας μας ακολουθώντας αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο. Εγκαινιάζοντας την προσπάθεια αυτή, η πρώτη έκδοση της έκθεσης αναφέρεται στο έτος 2022. Η έκθεση αποτελεί μία πρωτοβουλία του Δικτύου Climatebook. Η έκθεση επικεντρώνεται στη μελέτη της κατανομής της θερμοκρασίας, των βροχοπτώσεων, του ανέμου, της θερμοκρασίας επιφάνειας της θάλασσας, της χιονοκάλυψης, και στην αποτύπωση των έντονων καιρικών φαινομένων που επηρέασαν τη χώρα μας το 2022 ενώ επίσης εστιάζει και σε δύο σημαντικά καιρικά γεγονότα: στην Κακοκαιρία Ελπίδα η οποία προκάλεσε ισχυρές χιονοπτώσεις σε πολλές περιοχές της χώρας (συμπεριλαμβανομένης και της Αττικής) τον Ιανουάριο και στις μεγάλες πλημμύρες της Κρήτης τον Οκτώβριο. Τέλος, η έκθεση περιλαμβάνει και τρία παραδείγματα της επίδρασης των καιρικών συνθηκών του 2022 σε τομείς όπως στην αγροτική παραγωγή, τη βιοποικιλότητα, και τις δασικές πυρκαγιές. Τα κυριότερα σημεία της έκθεσης δίνονται στη συνέχεια: Όσον αφορά στη μέγιστη θερμοκρασία, το 2022 ήταν το 8ο πιο θερμό έτος των τελευταίων 30 ετών, με το 2020 να παραμένει το θερμότερο έτος. Οι μεγαλύτερες θετικές αποκλίσεις έως +1.4 βαθμοί) σημειώθηκαν σε περιοχές της ηπειρωτικής χώρας και κυρίως στα δυτικά τμήματά της. Οι μεγαλύτερες αρνητικές αποκλίσεις (-0.5 βαθμοί) σημειώθηκαν σε περιοχές της Βόρειας Κρήτης. Όσον αφορά στο ύψος βροχής , το 2022 ήταν από τα σχετικά ξηρά έτη των τελευταίων 30 ετών. Πληροφοριακά αναφέρουμε ότι το 2000 ήταν το πιο ξηρό έτος και το 2009 το πιο υγρό έτος της τριακονταετίας 1991-2020. Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν λιγότερες βροχές σχετικά με την κανονική τιμή ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, η Δυτική και Νότια Ελλάδα καθώς και όλα τα νησιά, εξαιρουμένης της Κρήτης. Επισκόπηση των αποκλίσεων του ύψους βροχής ανά μήνα δείχνει ότι μήνες όπως ο Ιανουάριος, ο Ιούνιος και ο Αύγουστος ήταν πολύ βροχεροί μήνες, ενώ ο Απρίλιος, ο Οκτώβριος και ο Δεκέμβριος πολύ ξηροί. Η ένταση του ανέμου ήταν υψηλότερη από τη μέση τιμή της κλιματικής περιόδου 1991-2020 στο Αιγαίο (κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες) και χαμηλότερη στο Ιόνιο. Όσον αφορά στη θερμοκρασία της θάλασσας , το 2022 ήταν το 10ο πιο θερμό έτος από το 1991. Η θερμοκρασία της θάλασσας ήταν σχεδόν σε όλα τα πελάγη υψηλότερη από την κλιματική τιμή της περιόδου 1991-2020. Ειδικά στο Ιόνιο, η θετική απόκλιση έφτασε τον +1 βαθμό. Η θερμοκρασία της θάλασσας ξεπέρασε τους 28 βαθμούς τον Αύγουστο του 2022 στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελλόριζου. Οι ημέρες χιονοκάλυψης στη χώρα ξεπέρασαν τις 200 σε περιοχές της Πίνδου. Εντυπωσιακός και ο αριθμός ημερών χιονοκάλυψης στην Κρήτη με 160 ημέρες στα Λευκά Όρη. Στην Πάρνηθα οι ημέρες χιονοκάλυψης έφτασαν τις 48, κυρίως λόγω της κακοκαιρίας Ελπίδα τον Ιανουάριο του 2002 καθώς και των κακοκαιριών του Μαρτίου 2022. 93 σίφωνες καταγράφηκαν στην Ελλάδα το 2022, κοντά στο μέσο ετήσιο αριθμό εμφάνισης για την περίοδο 2000-2021 (100 σίφωνες/ έτος). Από αυτούς οι 7 ήταν σίφωνες ξηράς (ανεμοστρόβιλοι) οι οποίοι προκάλεσαν ζημιές, και οι υπόλοιποι 86 ήταν σίφωνες θαλάσσης (υδροσίφωνες). 33 επεισόδια με έντονες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις καταγράφηκαν στην Ελλάδα το 2022. Ο αριθμός αυτός είναι υψηλότερος από τον ετήσιο μέσο όρο της περιόδου 2000-2022. Τα επεισόδια αυτά προκάλεσαν συνολικά 8 ανθρώπινες απώλειες. Το 2022 κάηκαν περίπου 224.000 στρέμματα από δασικές πυρκαγιές. Ο συνολικός αριθμός καμένων εκτάσεων το 2022 ήταν μικρότερος από το ετήσιο μέσο όρο καμένων εκτάσεων της περιόδου 2006-2022. Οι σχετικά ήπιες μετεωρολογικές συνθήκες του καλοκαιριού του 2022 συνετέλεσαν σε μεγάλο βαθμό στο περιορισμό της έκτασης των δασικών πυρκαγιών. Η πλήρης έκθεση δίνεται στο σύνδεσμο: https://climatebook.gr/statistics/klimatiki-apotimisi-2022 Όπου παρατίθενται μέσοι χάρτες για όλο το έτος καθώς και χάρτες για κάθε μήνα του 2022. Συντελεστές: Την ετήσια έκθεση του Climatebook επιμελήθηκαν οι Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, Γιώργος Κύρος, Δρ. Σταύρος Ντάφης, Δρ. Κατερίνα Παπαγιαννάκη και Δρ. Βασιλική Κοτρώνη. View full είδηση

Εξακόσιες δέκα επτά (617) ελληνικές ακτές, δεκαοκτώ (18) μαρίνες και έξι (6) τουριστικά σκάφη κέρδισαν φέτος το διεθνές βραβείο ποιότητας “ΓΑΛΑΖΙΑ ΣΗΜΑΙΑ”. Ανακοινώθηκαν από την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), Εθνικό Χειριστή του Διεθνούς Προγράμματος “Γαλάζια Σημαία” στη χώρα μας, οι βραβεύσεις ακτών, μαρινών και τουριστικών σκαφών. Με 617 βραβευμένες ακτές, η Ελλάδα κατέχει και πάλι την 2η θέση παγκοσμίως ανάμεσα σε 52 χώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι, για πρώτη φορά οι βραβεύσεις ξεπερνούν τις 600, και ότι στο σύνολο των 52 χωρών που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, η Ελλάδα κατέχει το 15% των βραβευμένων ακτών. Πρώτος στην Ελλάδα αναδείχθηκε ο νομός Χαλκιδικής, με 94 σημαίες. Η Διεθνής Επιτροπή βράβευσε 4.212 ακτές, 710 μαρίνες και 120 τουριστικά σκάφη σε όλο τον κόσμο. Η ετήσια αναγγελία των βραβευμένων με τη Γαλάζια Σημαία ακτών, μαρινών και τουριστικών σκαφών της χώρας μας πραγματοποιήθηκε σήμερα στην Γεωργιούπολη Αποκορώνου Χανίων, στην ακτή του ξενοδοχείου Pilot Beach Resort, σε δύο φάσεις. Το πρωί πραγματοποιήθηκε εκδήλωση εκπαιδευτικού χαρακτήρα στην βραβευμένη παραλία, με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό παιδιών και εκπαιδευτικών από σχολεία της περιοχής. Τα παιδιά συμμετείχαν σε διαδραστικά εργαστήρια και παρακολούθησαν ναυαγοσωστική επίδειξη από την Ναυαγοσωστική Σχολή Θεοδωρακάτος και Σία ΕΕ. Το μεσημέρι ακολούθησε η δεύτερη φάση της εκδήλωσης, στον ίδιο χώρο και περιλάμβανε την ανακοίνωση των βραβευμένων ακτών, μαρινών και τουριστικών σκαφών, παρουσία πολλών εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης και φορέων του Τουρισμού. Π.Ε. ΕΒΡΟY [1] Δήμος Αλεξανδρούπολης Δημοτική Πλαζ Αλεξανδρούπολης Π.Ε. ΡΟΔΟΠΗΣ [4] Δήμος Κομοτηνής Αρωγή Μέση Φανάρι/Camping Φανάρι/Ιουλία Π.Ε. ΞΑΝΘΗΣ [5] Δήμος Τοπείρου Μάγγανα Δήμος Αβδήρων Άβδηρα/Πόρτο Μόλο Λεύκιππος Μάνδρα Μυρωδάτο Π.Ε. ΚΑΒΑΛΑΣ [7] Δήμος Νέστου Αμμόγλωσσα Κεραμωτή/Ammos beach Αμμόγλωσσα Κεραμωτή/Paralia Beach Δήμος Καβάλας Μπάτης Περιγιάλι Τόσκα/Tosca Beach Δήμος Παγγαίου Σαρακήνα Ορφάνι Π.Ε. ΘΑΣΟΥ [5] Δήμος Θάσου Θάσος Πόλη/Λιμανάκι Μακρύαμμος Πευκάρι 2/Alexandra Beach Πρίνος Δασύλιο 2/Ilio Mare Beach Χρυσή Αμμουδιά/Golden Beach Camping Π.Ε. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ [13] Δήμος Βόλβης Ασπροβάλτα Νέα Βρασνά Παραλία Βρασνών Πόρτο Φίνο Σερραϊκή Ακτή Σταυρός Ανατολική Σταυρός Δυτική Σταυρός Κεντρική Δήμος Θερμαϊκού Αγ. Τριάδα/ΠΙΚΠΑ Μηχανιώνα-Τουρμπαλί Νέοι Επιβάτες Περαία-Κοχύλι Περαία-Πλατεία Μνήμης Π.Ε. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ [94] Δήμος Αριστοτέλη Αγ. Παύλος/Alexandros Palace Hotel Αλυκές Ιερισσός/ Δημοτική 1 Ιερισσός/ Δημοτική 2 Ιερισσός/ Δημοτική 3 Κάμπος Καμπούδι 1/Ακτή Ουρανούπολη Καμπούδι 2/Θεοξένια Καμπούδι 3/Άκραθως Κομίτσα Mount Athos Ιερισσού Νέα Ρόδα 2 Ολυμπιάδα Ουρανούπολη 1/Xenia Ouranoupolis Ουρανούπολη 2/Eagles Palace Ουρανούπολη 3/Aristoteles Πόρτο Άγιο/Agionissi Resort Δήμος Σιθωνίας Αρμενιστής Ελαιών Ελιά 2/Anthemus Καλογριάς Κουτλουμουσίου Λαγομάνδρα/Lagomandra Beach Hotel Λιβροχιό 1 Μακριά Λαγκάδα/Porfi Beach Μαρμαράς Νικήτη 2 Παράδεισος Πλατανίτσι Πόρτο Καρράς 1/Κόχη Πόρτο Καρράς 2/Σιθωνία Μελίτων Σαλονικιού Σάρτι 1 Συκιά Τορώνη Δήμος Πολυγύρου Γερακινή Γερακινή/Ikos Olivia Καλύβες Μεταμόρφωση Σαργκάνι/Blue Dolphin Ψακούδια Ανατολικά Ψακούδια Δυτικά Δήμος Κασσάνδρας Άθυτος/Afitis Hotel Άθυτος/Βάρκες Ελάνη Καλλιθέα/Άμμων Ζευς Καλλιθέα-Δημοτικό Αναψυκτήριο Κάνιστρο/Miraggio Κοινοτική Πλαζ Νέας Σκιώνης Κρυοπηγή 2/Alexander Τhe Great Beach Hotel Κρυοπηγή 4/Kassandra Palace Κρυοπηγή Δημοτικό Αναψυκτήριο Λουτρά Αγίας Παρασκευής Μένδη Καλάνδρα Μόλα Καλύβα Παλιούρι Κάνιστρο Πευκοχώρι Yalla-Flegra Πευκοχώρι-Fyki Beach Πολύχρονο 3 Πολύχρονο/Azur Hotel Πολύχρονο-Cocones Beach Ποσείδι/Possidi Holidays Resort Ποσείδι Pohonda Ποσείδι Κέντρο Ποσείδι/Cocus Ποσείδι-Αιγαιοπελαγήτικα Σάνη 2/Sani Beach Σάνη 3/Sani Club Σάνη Αστερίας Sani Dunes Σίβηρη Κέντρο Φούρκα Χανιώτη 1 Χανιώτη 3/Grecotel Margo Bay & Club Turquoise Δήμος Νέας Προποντίδας Βεργιά Γεωπονικά-Μυκονιάτικα Διονυσίου Ελαιώνας/Ikos Oceania Μουριές Νέα Ηράκλεια Νέα Ηράκλεια-Σαχάρα Νέα Καλλικράτεια Νέα Μουδανιά Νέα Πλάγια Νέα Ποτίδαια Προποντίδας Νέα Ποτίδαια/Portes Beach Νέα Ποτίδαια-Ανατολικά Διώρυγας Τορωναίου Πορταριά Πόρτες/Portes Lithos Ρόα Σωζόπολη Κέντρο Σωζόπολη/Ναυτίλος Τρίγλια Φλογητά Π.Ε. ΠΙΕΡΙΑΣ [13] Δήμος Κατερίνης Καλλιθέα Καλλιθέα/Mediterranean Village Κορινός Ολυμπιακή Ακτή Παραλία Περίσταση Δήμος Δίου-Ολύμπου Βαρικό Λεπτοκαρυά Λιτόχωρο Νέοι Πόροι Ν.Παντελεήμονας-Σκοτίνα Πλάκα Πλαταμώνας Π.Ε. ΛΑΡΙΣΑΣ [5] Δήμος Τεμπών Νέα Μεσάγγαλα 1 Νέα Μεσάγγαλα 2 Νέα Μεσάγγαλα 3 Δήμος Αγιάς Αγιόκαμπος Στόμιο Π.Ε. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ [12] Δήμος Βόλου Αγριά/Valis Resort Αλυκές Αμαρυλλίδος Αμφανών Άναυρος Θωμάς Σουτραλί Αγριάς Καρνάγιο Κριθαριά Νέα Αγχίαλος Πλάκες Πλατανίδια Χρυσή Ακτή Παναγιάς Π.Ε. ΣΠΟΡΑΔΩΝ [15] Δήμος Σκιάθου Αγ. Παρασκευή-Πλατανιάς Αμπελάκια/Elivi Αχλαδιές Βασιλιάς Βρομόλιμνος Καναπίτσα Κουκουναριές Μάραθα/Skiathos Palace Hotel Μεγάλη Αμμος Μεγάλη Μπανάνα/Elivi Μικρή Μπανάνα/Elivi Τζανεριά Τρούλος Δήμος Σκοπέλου Αντρίνα/Adrina Beach Αντρίνα/Adrina Resort Π.Ε. ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ [7] Δήμος Στυλίδας Γλύφα Δήμος Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου Καμένα Βούρλα/Mitsis Galini Wellness Resort Δήμος Λοκρών Βλυχάδα Λιβανάτες 1/Κυανή Λιβανάτες 2/Σχοινιάς Λιβριχιό Σκάλα Αταλάντης Π.Ε. ΦΩΚΙΔΑΣ [13] Δήμος Δωρίδος Αγ. Νικόλαος Βάθη Γλυφάδα Ερατεινή Μαραθιάς Μοναστηράκι Σεργούλα Σκάλωμα Χιλιαδού Δήμος Δελφών Άγιοι Πάντες Καλαφάτης Μαϊάμι Τροκαντερό-Αγκάλη Π.Ε. ΒΟΙΩΤΙΑΣ [2] Δήμος Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας Αγ. Ισίδωρος Δήμος Τανάγρας Πλάκα Δηλεσίου Π.Ε. ΕΥΒΟΙΑΣ [7] Δήμος Χαλκιδέων Αλυκές Δροσιάς Αστέρια Χαλκίδας Καλάμια Λευκαντί Δήμος Καρύστου Venus Κοκκίνι Κρεμάλα ΠΕΡ. ΑΤΤΙΚΗΣ [18] Δήμος Μαραθώνος Μπρεξίζα Σχινιάς/Καράβι Δήμος Σπάτων-Αρτέμιδος Διασταύρωση Λίμνη Δήμος Μαρκοπούλου Μεσογαίας Αυλάκι Δήμος Λαυρεωτικής 1ο Λιμανάκι Δασκαλειό Κερατέας/Solo Pino Δήμος Σαρωνικού Λαγονήσι 1-Grand Beach/ Grand Resort Lagonissi Λαγονήσι 2-Mediterraneo/Grand Resort Lagonissi Λαγονήσι 3-Κοχύλια/ Grand Resort Lagonissi Μαύρο Λιθάρι/EverEden Beach Δήμος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης Αστέρας Βουλιαγμένης/Astir Beach Vouliagmenis Βάρκιζα Βούλα Α Βουλιαγμένη Δήμος Γλυφάδας Γλυφάδα Γλυφάδα Α Γλυφάδα Β Δήμος Αίγινας Αγ. Μαρίνα Π.Ε. ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ [15] Δήμος Λουτρακίου - Περαχώρας - Αγίων Θεοδώρων Λουτράκι-Μπούτσι/Poseidon Resort Λουτράκι 1 Λουτράκι 2 Πευκάκια-Άγιοι Θεόδωροι Δήμος Κορινθίων Αλμυρή Καλάμια Κόρφος Λέχαιο Ποσειδωνία Δήμος Βέλου-Βόχας Βραχάτι Κοκκώνι Δήμος Σικυωνίων Πευκιάς Δήμος Ξυλοκάστρου - Ευρωστίνης Δερβένι Ξυλόκαστρο-Πευκιάς Συκιά Π.Ε. ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ [5] Δήμος Ερμιονίδας Πόρτο Χέλι/AKS Hinitsa Bay Δήμος Ναυπλιέων Καραθώνα Κονδύλι Πλάκα Τολό Π.Ε. ΑΡΚΑΔΙΑΣ [4] Δήμος Βόρειας Κυνουρίας Άγιος Ανδρέας-Μύλος Ατσίγγανος Καλλιστώ Ξηροπήγαδο Π.Ε. ΛΑΚΩΝΙΑΣ [10] Δήμος Μονεμβασιάς Αρχάγγελος Μεγάλη Άμμος Μονεμβασιά Νεάπολη Πλύτρα-Παχιάμμος Πορί Τηγάνια Δήμος Ανατολικής Μάνης Γύθειο 2/Σελινίτσα Μαυροβούνι 1 Σκουτάρι Π.Ε. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ [7] Δήμος Καλαμάτας Ανατολική Καλαμάτα 1/Ανάσταση Ανατολική Καλαμάτα 2-Τέρμα Ναυαρίνου Βέργα-Αλμυρός Μικρή Μαντίνεια Δήμος Μεσσήνης Μπούκα Δήμος Πύλου-Νέστορος Γιάλοβα/The Waterfront Beach Δήμος Τριφυλίας Dunes Beach-Costa Navarino Π.Ε. ΗΛΕΙΑΣ [9] Δήμος Πύργου Σκαφιδιά/Aldemar Δήμος Ήλιδας Κουρούτα Δήμος Πηνειού Αρκούδι Βαρθολομιό Γλύφα Δήμος Ανδραβίδας-Κυλλήνης Κάστρο Κυλλήνης/Olympia Golden Beach Resort Κάστρο-Χρυσή Ακτή 2/Robinson Kyllini Βeach Λουτρά Κυλλήνης 1/ Grecotel Olympia Oasis Λουτρά Κυλλήνης 2/Grecotel La Riviera Π.Ε. ΑΧΑΪΑΣ [2] Δήμος Δυτικής Αχαΐας Καλογριά/Kalogria Beach Λακκόπετρα/Lakopetra Beach Π.Ε. ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ [2] Δήμος Ναυπακτίας Κάτω Βασιλική Κρυονέρι Π.Ε. ΠΡΕΒΕΖΑΣ [7] Δήμος Πρέβεζας Κανάλι Κυανή Μέγα Άμμος Μονολίθι Πλατάνια Δήμος Πάργας Αμμουδιά Βάλτος/Parga Beach Resort Π.Ε. ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ [4] Δήμος Ηγουμενίτσας Αγ. Παρασκευή Δρέπανο Καραβοστάσι Μέγα Άμμος Π.Ε. ΚΕΡΚΥΡΑΣ [17] Δήμος Βόρειας Κέρκυρας Canal d’Amour Αλμυρός/Grecotel Costa Botanica Δήμος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων Αγία Αικατερίνη Αλυκές Ποταμού/Louis Kerkyra Golf Γλυφάδα/Domes of Corfu Δασιά/Ikos Δαφνίλα/Eva Δαφνίλα/Grecotel Daphnila Bay Dassia Έρμονες Κανόνι Κομμένο/Corfu Imperial Κοντόκαλι/Kontokali Bay Resort Μπενίτσες Δήμος Νότιας Κέρκυρας Άγιος Ιωάννης Περιστερών/Marbella Corfu Ίσσος/Labranda Sandy Beach Resort Μωραΐτικα/Delfinia Hotels Μωραΐτικα/Domes Miramare Corfu Π.Ε. ΛΕΥΚΑΔΑΣ [6] Δήμος Λευκάδας Αγ. Νικήτας-Πευκούλια Αη Γιάννης Κάθισμα 1 Λευκάδα-Γύρα Μικρός Γιαλός-Πόρος Πόντι Π.Ε. ΙΘΑΚΗΣ [1] Δήμος Ιθάκης Πόλη-Τα Δεξιά Π.Ε. ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ [17] Δήμος Αργοστολίου Άβυθος Αϊ Χέλης Άμμες Αράγια Πόρου Λουρδάς Μακρύς Γιαλός Μεγάλη Άμμος Μπούκα Γραδάκια Πλατύς Γιαλός Σκάλα 1 Σκάλα 2 Τουρκοπόδαρο/White Rocks Hotel Δήμος Ληξουρίου Ξι Πετανοί Λέπεδα Δήμος Σάμης Αντίσαμος Μύρτος Π.Ε. ΖΑΚΥΝΘΟΥ [7] Δήμος Ζακύνθου Αλυκανάς 1 Αλυκές 1 Κατραγάκι/Eleon Grand Resort Μπανάνα Βασιλικού Μπούκα Τσιλιβί Ψαρού Π.Ε. ΧΑΝΙΩΝ [38] Δήμος Καντάνου-Σελίνου Γραμμένο Παχειά Άμμος Σούγια Χαλίκια Δήμος Κισσάμου Καστέλι/Μαύρος Μόλος-Πλάκα Φαλάσαρνα/Παχειά Άμμος 1 Φαλάσαρνα/Παχειά Άμμος 2 Δήμος Πλατανιά Γεράνι/Asterion Hotel Κολυμβάρι/Euphoria Resort Πλατανιάς Λιμανάκι/Porto Platanias Beach Πλατανιάς/Γερανιώτης Ραπανιανά/Cavo Spada Δήμος Χανίων Αγ. Απόστολοι 1 Αγ. Απόστολοι 2 Αγ. Μαρίνα/Santa Marina Αγ. Ονούφριος Αγία Μαρίνα/Almira Beach Καλαθάς Καλαμάκι Κλαδισός/Domes Zeen Chania Μαράθι Νέα Χώρα Σταλός Σταυρός Χρυσή Ακτή Δήμος Αποκορώνου Αλμυρίδα Γεωργιούπολη/Corissia Hotels Γεωργιούπολη/Corissia Princess Καβρός/Anemos Καβρός/Eliros Mare Καβρός/Georgioupolis Resort Καβρός/La Mer Resort Καβρός/Mythos Palace Καλύβες Ξυδά Κυανή Μαϊστράλι Περαστικός/Mare Monte Περαστικός/Pilot Beach Π.Ε. ΡΕΘΥΜΝΟΥ [20] Δήμος Ρεθύμνης Αδελιανός Κάμπος A/Aquila Rithymna Beach Αδελιανός Κάμπος/Caramel Boutique Πηγιανός Κάμπος/Grecotel White Palace Πλατανιάς Β/Minos Mare Resort Ρέθυμνο 1/Aquila Porto Rethymno Ρέθυμνο 1/Ilios beach Ρέθυμνο 1/Kriti beach Ρέθυμνο 2/Pearl Βeach Ρέθυμνο 4-Μυσσίρια/Creta Palace Ρέθυμνο/Ικόνες Σκαλέτα/Creta Star Σκαλέτα/Rethymno Mare Δήμος Μυλοποτάμου Λιανός Κάβος Λαυρίς/Iberostar Creta Panorama Λιανός Κάβος/Creta Marine Πάνορμο Λίμνη/Grecotel Club Marine Palace Δήμος Αγίου Βασιλείου Αγ. Γαλήνη/Ύστερο Βαρκοτόπι Αγ. Παύλος Πλακιάς Ροδάκινο Σούδα Π.Ε. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ [33] Δήμος Μαλεβιζίου Αμμουδάρα 1/Agapi Beach Αμμουδάρα 4/Candia Maris Αμμουδάρα/Atlantica Akti Zeus Αμμουδάρα/Dessole Dolphin Bay Αμμουδάρα/Lifestyle Beach Ελληνοπεράματα/Apollonia Beach Μαδέ/Athina Palace Φόδελε/Fodele Beach Hotel Δήμος Ηρακλείου Αμμουδάρα/Enorme Teatro Beach Δήμος Χερσοννήσου Αγ. Γεώργιος 1/Aldemar Knossos Royal Αγ. Γεώργιος 2-Παναγία ρύζι /Annabelle Beach Resort Αγ. Γεώργιος 3/Mitsis Cretan Village Beach Hotel Αγ. Γεώργιος 3/Mitsis Royal Mare Αγ. Δημήτριος/Alexander Beach Αγία Πελαγία-Μενόπετρα/Akrogiali Beach Αμνισός/Unique Blue Resort Ανισσαράς/Lyttos Beach Ανισσαράς/Mitsis Laguna Resort Δράπανος/Nana Golden Beach, Nana Princess Εσταυρωμένος/Arina Beach Hotel Καστρί/Creta Maris Κλωντζάνη/Enorme Ammos Beach Κλωντζάνη/Sirens Hotels Κοκκίνη Χάνι/Knossos Beach Κοκκίνη Χάνι/Mitsis Rinela Beach Resort Κοκκίνη Χάνι/Themis Beach Λιμένας Χερσονήσου 1/AKASHA Beach Hotel & Golden Beach Λιμένας Χερσονήσου 5/Silva Beach Hotel Ποταμός Α Ποταμός/Cretan Malia Park Δήμος Φαιστού Καλοί Λιμένες Κόκκινος Πύργος Μάταλα Π.Ε. ΛΑΣΙΘΙΟΥ [48] Δήμος Αγίου Νικολάου Αγ. Νικόλαος 1/St. Nicolas Bay Αγ. Νικόλαος 2/Minos Palace Αγ. Νικόλαος 3/Minos Beach Αγ. Παντελεήμονας Αλμυρός Αμμος / Μαρίνα Αμμος/Δημοτική Αμμουδάρα Αμμούδι/Niko Seaside Resort-MGallery Δρήρος/Domes of Elounda Ελούντα /Porto Elounda Ελούντα 1/Elounda Blu Ελούντα/Elounda Mare Καραβοστάσι Κιτροπλατεία Μιραμπέλλο/Wyndham Grand Crete Mirabello Bay Πηγαϊδάκια Ελούντας/Elounda Village Πήλος/Istron Bay Πλάκα/Blue Palace Πόρος 1/Elounda Bay Palace Πόρος 2/Elounda Beach Σπηλιάδα/Kalimera Kriti Σχίσμα Χαβάνια 1/Candia Park Village Χαβάνια 2 Δήμος Σητείας Ανάληψη Βάι/Φοινικόδασος Βουρλιά Κάτω Ζάκρος Κουρεμένος Λαγούφα/Μικρή Πόλη Κρήτη Λιμανάκι Μακρύγιαλος-Λαγκούφα/Sunwing Makrigialos Beach Σητεία 1/Γαλλικό Σητεία 1-Γαλλικό/Sitia Beach Χιόνα Δήμος Ιεράπετρας Αγία Φωτιά Γρα Λυγιά Ιεράπετρα 1-Δημοτική Ιεράπετρα 2/Δημοτική Ιεράπετρα/Enorme Santanna Beach Καθαράδες/Ostria Resort Κακή Σκάλα/Avra Palm Κοινοτική Πλαζ Μακρύγιαλου Κουτσουνάρι 2/Kakkos Bay Κουτσουνάρι/Coriva Beach-Pelagos Seaside Κουτσουνάρι-Αγ.Ιωάννης/Sunshine Crete & Sunshine Crete Village Μύρτος Π.Ε. ΡΟΔΟΥ [57] Δήμος Ρόδου Αμμούδες Φαληράκι/Mitsis Alila Resort Αμμούδες-Φαληράκι/ Elysium Resort Αμμούδες-Φαληράκι/Rodos Palladium Άντονι Κουίν Αφάντου 2/Irene Palace Αφάντου 2/Port Royal Βληχά/Lindos Mare & Lindos Blu Γαλούνι Κοκκινόγια/Boutique 5 Hotel Γαλούνι Κοκκινόγια/Mayia Exclusive Resort Γαλούνι Κοκκινόγια/Mitsis Rodos Village Γαλούνι Κοκκινόγια/Princess Adriana Resort Ενυδρείο 1-Άγαλμα Διαγόρα Ενυδρείο 2-Grand Hotel Ενυδρείο 3 - Έλλη Ενυδρείο 4 Καζίνο Θεολόγος Ιαλυσός/The Ixian Grand Ιξιά/Rhodes Βay Ηotel Καβουράκια/Ella Resorts Καθαρά Καλλιθέα Κιοτάρι Κιοτάρι 3/Rodos Princess Beach Κιοτάρι Αγγελιένα 1 Κιοτάρι Αγγελιένα 2 Κολύμπια Α-Λιμανάκι/Atlantica Imperial Κολύμπια/Mythos Beach Κολύμπια/Μικρή Πόλη Λαδικό Λάρδος 1/Lindos Princess Beach Λάρδος 3/Lindian Village Λαχανιά/Atrium Prestige Μαντώματα Μεγάλη Γη/Atlantica Dreams Resort Μεγάλος Γιαλός - Λίνδος Μικρός Γιαλός-Λίνδος Πεύκοι-Λη Πλημμύρι/Tui Magic Life Plimmiri by Atlantic Ρένη Ρένη 1/Sunwing Kallithea Beach Ρένη Καλάθου/Atrium Palace Στεγνά/Porto Angeli Τραουνού Τριάντα Β/Sun Beach Resort Τριάντα/Electra Palace Resort Τσαμπίκα Τσαμπίκα Συμιακή Φαληράκι 1/Esperides Φαληράκι 2/Amada Colossos Φαληράκι 3/Esperos Palace Φαληράκι 4/Καλυψώ Φαληράκι 5/Blue Sea Φαληράκι 5/Epsilon Φαληράκι Α Φαληράκι Λιμανάκι Φαληράκι-Καστράκι/Grecotel Lux Me Dama Dama Ψάλτος/Mitsis Lindos Memories Resort Π.Ε. ΚΩ [13] Δήμος Κω Άκρο Χελώνας/Robinson Club Daidalos Βουνό/Mitsis Hotels Γουρνιάτης/Atlantica Beach Resort Kos Κέφαλος/Ikos Aria Κρητικά-Atlantis Hotel Λάμπη/Aqua Blu Hotel Λάμπη/Blue Lagoon Λάμπη/Pelagos Suites Hotel Μαρμάρι/Caravia Beach Μαρμάρι/Casa Paradiso Μπαμιαλίκι/Astir Odysseus Τρούλος/Neptune Hotels Ψαλίδι/Mitsis Ramira Beach Hotel Π.Ε. ΑΝΔΡΟΥ [1] Δήμος Άνδρου Δελαβόγια/Aneroussa Beach Π.Ε. ΤΗΝΟΥ [1] Δήμος Τήνου Αγ. Φωκάς/Μαραθιά Π.Ε. ΜΥΚΟΝΟΥ [1] Δήμος Μυκόνου Καλαφάτης/Aphrodite Beach Resort Π.Ε. ΣΥΡΟΥ [6] Δήμος Σύρου-Ερμούπολης Αγκαθωπές Αζόλιμνος Βάρη Γαλησσάς Κίνι Φοίνικας Π.Ε. ΚΕΑΣ-ΚΥΘΝΟΥ [4] Δήμος Κέας Γιαλισκάρι Κούνδουρος Οτζιάς Ποίσσες Π.Ε. ΠΑΡΟΥ [5] Δήμος Πάρου Λιβάδια Λογαράς Μάρπησσα/Χρυσή Ακτή Πούντα Τσερδάκια Π.Ε. ΘΗΡΑΣ [8] Δήμος Θήρας Αγ. Γεώργιος Βλυχάδα Καμάρι 1 Καμάρι 2 Περίβολος Δήμος Ιητών Μαγγανάρι Μυλοπόταμος Όρμος Π.Ε. ΜΗΛΟΥ [3] Δήμος Μήλου Προβατάς Δήμος Σίφνου Καμάρες Πλατύς Γιαλός Π.Ε. ΣΑΜΟΥ [2] Δήμος Ανατολικής Σάμου Γλυκόριζα Δόρυσσα/Ποτοκάκι Π.Ε. ΧΙΟΥ [15] Δήμος Χίου Αγ. Παρασκευή Αγ. Φωτεινή Αγιάσματα Άγιος Ισίδωρος Γιόσωνας Γωνιά Δασκαλόπετρα Δημοτική Πλαζ Χίου Καρφάς Κοντάρι Κώμη Λήμνος Λιθί Μέγας Λιμιώνας Όρμος Λω Π.Ε. ΛΕΣΒΟΥ [23] Δήμος Μυτιλήνης Αγ. Ισίδωρος Άγιος Ερμογένης Βοτσαλάκια - Σκάλα Νέων Κυδωνιών Ευρειακή Γέρας Κανόνι Θέρμης Κράτηγος - 1η Καντίνα Κράτηγος - 2η Καντίνα Σκάλα Μυστεγνών Ταρσανάς Τάρτι Τσαμάκια Χαραμίδα Δήμος Δυτικής Λέσβου Άναξος Βατερά Εφταλού/Αγ. Ανάργυροι Κάγια Μεντούσι Μόλυβος Νυφίδα Πέτρα Σκάλα Ερεσού Σκάλα Καλλονής Σκάλα Πολιχνίτου Π.Ε. ΛΗΜΝΟΥ [5] Δήμος Λήμνου Άγιος Ιωάννης Εβγάτης-Ζεματάς Θάνος Πλατύ Ρηχά Νερά ΜΑΡΙΝΕΣ Π.Ε. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ [3] Δήμος Σιθωνίας Μαρίνα Πόρτο Καρράς Δήμος Κασσάνδρας Μαρίνα Σάνη Μαρίνα Miraggio Π.Ε. ΕΥΒΟΙΑΣ [1] Δήμος Σκύρου Τουριστικό Καταφύγιο Λιναριάς Σκύρου ΠΕΡ. ΑΤΤΙΚΗΣ [5] Δήμος Λαυρεωτικής Οlympic Μarine Δήμος Ελληνικού-Αργυρούπολης Μαρίνα Αγ. Κοσμά Δήμος Αλίμου Μαρίνα Αλίμου Δήμος Παλαιού Φαλήρου Μαρίνα Φλοίσβου Δήμος Πειραιώς D-Marin Μαρίνα Ζέας Π.Ε. ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ [1] Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας Μαρίνα Κλεοπάτρα Π.Ε. ΠΡΕΒΕΖΑΣ [1] Δήμος Πρέβεζας Μαρίνα Πρέβεζας Π.Ε. ΚΕΡΚΥΡΑΣ [2] Δήμος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων Μαρίνα Γουβιών Μαρίνα Μπενιτσών Π.Ε. ΛΕΥΚΑΔΑΣ [1] Δήμος Λευκάδας Μαρίνα Λευκάδας Π.Ε. ΛΑΣΙΘΙΟΥ [1] Δήμος Αγ. Νικολάου Μαρίνα Αγ. Νικολάου Π.Ε. ΡΟΔΟΥ [1] Δήμος Ρόδου Μαρίνα Ρόδου Π.Ε. ΚΩ [1] Δήμος Κω Μαρίνα Κω Π.Ε. ΚΑΛΥΜΝΟΥ [1] Δήμος Λέρου Μαρίνα Λέρου ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΣΚΑΦΗ Π.Ε. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ [6] Scorpion Yachting MCPY /All Inblusive Sani Cat Sani Grace Sani Riva Sani Swan Sani Wind Rivammos Δείτε τον χάρτη με τις παραλίες που έλαβαν Γαλάζια Σημαία: https://www.blueflag.gr/ Γαλάζια Σημαία 2023 - Σχετικά Αρχεία - συνοδευτικό υλικό (κατάλογοι αφίσες κ.λπ.) Δελτίο Τύπου - Γαλάζια Σημαία - Αναγγελία βραβεύσεων 2023 - ΕΜΠΑΡΓΚΟ μετά τις 14:00 Γαλάζια Σημαία 2023 - στατιστικά στοιχεία Κατάλογος βραβευμένων ελληνικών ακτών, μαρινών και σκαφών 2023 (ελληνικά) List of awarded greek beaches, marinas and boats 2023 (english) Ιστορικό ΕΕΠΦ (2023) View full είδηση

Τα τελευταία χρόνια το σχετικό κόστος στέγασης στην Ελλάδα έχει εκτοξευτεί. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα ελληνικά νοικοκυριά που δεν ιδιοκατοικούν πληρώνουν για στέγαση το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους μεταξύ των χωρών της ΕΕ, περίπου 37%. Περίπου 1 στα 3 νοικοκυριά που ζουν στις πόλεις πληρώνουν ακόμη πιο πολλά, περισσότερο από 40% του εισοδήματός τους για στέγαση -επίσης το πιο μεγάλο ποσοστό στην Ευρώπη. 3 στους 4 ενοικιαστές ηλικίας 18 έως 44 ετών δηλώνουν ότι το ενοίκιο που πληρώνουν τους προκαλεί άγχος. Οι εμπειρικές καταγραφές της αναζήτησης σπιτιού στην Αθήνα, συνήθως γραμμένες σε απελπισμένο τόνο, συμπληρώνουν την ίδια εικόνα. Πώς φτάσαμε όμως να έχουμε την πιο ακριβή, συγκριτικά με το εισόδημα, στέγαση στην Ευρώπη; Μια εξήγηση είναι η μεγάλη μείωση των εισοδημάτων. Από το 2009 μέχρι το 2014 οι Έλληνες έχασαν περισσότερο από 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους. Την ίδια περίοδο, οι τουρίστες στις πόλεις και στα νησιά αυξάνονταν. Οι ιδιοκτήτες βρήκαν νέες επιλογές εκμετάλλευσης των ακινήτων τους, όπως οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, οι οποίες επηρέασαν με τη σειρά τους τις τιμές και τα ενοίκια. Όμως, πριν ακόμη συμβούν τα παραπάνω, η Ελλάδα ήταν ήδη μια χώρα χωρίς σπουδαία στεγαστική πολιτική. Μέσα στην καταιγίδα της κρίσης διαλύθηκε ό,τι υπήρχε: το 2012 ο ΟΕΚ, ο κρατικός φορέας που έτρεχε τα πιο μαζικά προγράμματα στέγασης στη χώρα, καταργήθηκε χωρίς να αντικατασταθεί. ­Διαβάστε Μια Συνοπτική Παρουσίαση Της Έρευνας (PDF) Το τελευταίο διάστημα η συζήτηση για τη στεγαστική πολιτική έχει ανοίξει ξανά. Όλοι αναγνωρίζουν το πρόβλημα και τις ευρύτερες συνέπειές του, π.χ. στο δημογραφικό προφίλ της χώρας. Η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει μέτρα που μένουν να εφαρμοστούν, ενώ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν κάνει προτάσεις. Πώς μπορεί όμως να μοιάζει μια σύγχρονη και αποτελεσματική στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα; Για να απαντήσει κάποιος σε αυτή την ερώτηση πρέπει πρώτα να κοιτάξει πίσω: στη στεγαστική πολιτική που είχε στο παρελθόν η Ελλάδα, στο αποτύπωμα, στις ανεπάρκειες, αλλά και στο τέλος της. Ο "ξαφνικός θάνατος" του ΟΕΚ Στις 12 Φεβρουαρίου 2012, σε μια δραματική συνεδρίαση της Βουλής, όσο στην οδό Σταδίου καίγονταν οι κινηματογράφοι Αττικόν και Απόλλων, ψηφίστηκε ο Ν. 4046/2012, το δεύτερο μνημόνιο. Ο νόμος, ένα εκτενές κείμενο 574 σελίδων με πολλά παραρτήματα, όπως και τα υπόλοιπα μνημόνια, προέβλεπε σημαντικές περικοπές και εκατοντάδες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε μέχρι τότε το κράτος. Η ψήφισή του εξασφάλισε απαραίτητη χρηματοδότηση και "ξεκλείδωσε" τη μείωση του χρέους, που έγινε γνωστή ως PSI. Όμως ήμασταν ίσως στην πιο σκοτεινή στιγμή της ελληνικής κρίσης. Η αναταραχή στη χώρα, που είχε χάσει 15% του ΑΕΠ της μέσα σε δύο χρόνια, ήταν τόσο μεγάλη που λίγοι ασχολήθηκαν τότε με ένα σύντομο απόσπασμα στο Παράρτημα 5 του νόμου. Εκεί έγραφε ότι, στο πλαίσιο της μείωσης του μη μισθολογικού εργασιακού κόστους, πρέπει "να υιοθετηθεί νομοθεσία να κλείσουν μέσα σε 6 μήνες μικροί φορείς ειδικού σκοπού που ασχολούνται με κοινωνικές δαπάνες οι οποίες δεν αποτελούν προτεραιότητα". Οι δύο φορείς "που δεν αποτελούν προτεραιότητα" στους οποίους αναφερόταν το απόσπασμα ήταν ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας και ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας. Ο πρώτος, ο πιο μικρός σε μέγεθος από τους δύο, είχε ως αντικείμενο τη "μετεργασιακή μέριμνα" (προγράμματα οικονομικών διακοπών και κουπόνια μειωμένου εισιτηρίου σε θέατρα και άλλα θεάματα), αλλά και την υποστήριξη της λειτουργίας των συνδικάτων. Ο δεύτερος, ο ΟΕΚ, πραγματοποιούσε την κρατική στεγαστική πολιτική για τους μισθωτούς εργαζόμενους. Στην πραγματικότητα, ήταν ο οργανισμός που επί έξι δεκαετίες "έτρεχε" τα πιο μαζικά έργα στέγασης που πραγματοποιούνταν στη χώρα, είτε αυτά ήταν κατασκευαστικά είτε αφορούσαν στήριξη για την απόκτηση σπιτιού από την αγορά. Το 2012, όταν έκλεισε ο ΟΕΚ, τα μέσα ενημέρωσης και οι πολιτικοί ασχολούνταν με άλλες περικοπές του δεύτερου μνημονίου, όπως αυτές των συντάξεων. Επομένως, εκτός από τη μικρή αναφορά του ίδιου του μνημονίου σε "μείωση του μη μισθολογικού κόστους", δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες που να εξηγούν την απόφαση. Γιατί μπορεί η Ελλάδα και οι δανειστές της να συμφώνησαν τελικά τότε να κλείσουν τον ΟΕΚ; Όταν κάποιος κάνει την ερώτηση σε ανθρώπους, οι οποίοι είχαν κάποια σχέση με τον οργανισμό εκείνη την περίοδο, οι απαντήσεις που παίρνει είναι διάφορες: "Ίσως θεωρήθηκε ότι το κράτος δεν μπορεί να λειτουργεί ως τράπεζα ή ως κατασκευαστική εταιρεία"· "Δεν υπήρχε τότε επείγον στεγαστικό πρόβλημα: το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα είναι αρκετά υψηλό και εκείνη την περίοδο, λόγω της κρίσης, οι τιμές και τα ενοίκια ήταν χαμηλά"· "Ίσως σκέφτηκαν ότι όπου υπάρχουν δημόσια έργα υπάρχει και διαφθορά ή ότι ο οργανισμός ήταν ανταγωνιστικός προς τον ιδιωτικό τομέα"· "Κυκλοφορεί ένα 'ράδιο αρβύλα' ότι έλειπαν περίπου 300 εκατομμύρια ευρώ για να κλείσει η συμφωνία για το μνημόνιο, ένα ποσό που αντιστοιχούσε περίπου στο αποθεματικό του οργανισμού τότε". Τον Απρίλιο του 2013, ο ΟΕΚ τυπικά απορροφήθηκε από τον τότε ΟΑΕΔ (πλέον ΔΥΠΑ). Όμως στην πραγματικότητα σταμάτησε κάθε νέα δραστηριότητα. Σταμάτησε να εκδίδει νέα δάνεια, να επιδοτεί το επιτόκιο στεγαστικών δανείων ή να δίνει επιδόματα ενοικίου. Σταμάτησε, επίσης να σχεδιάζει νέους οικισμούς και να κατασκευάζει κατοικίες. Από τότε μέχρι σήμερα, η λειτουργία του αφορά όσα είχαν σχεδιαστεί ή μείνει "ανοιχτά" πριν από το 2012: παρακολούθηση δανείων που είχαν ήδη εκδοθεί και ολοκλήρωση των έργων που είχαν ήδη αρχίσει. Στενό με φόντο την Ακρόπολη, 2023 | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Αντιπαροχή για "μικρούς παίκτες" Πώς φτάσαμε όμως στο μεγάλο κενό της στεγαστικής πολιτικής; Το ελληνικό κράτος, παρότι είχε κάποια στεγαστική πολιτική, αυτή δεν ήταν ποτέ πολύ ισχυρή και οργανωμένη, αντίστοιχα με άλλες χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης. Ποια ήταν η παρέμβαση του κράτους για να αποκτήσουν σπίτι οι Έλληνες; "Στην Ελλάδα το κράτος δεν ασχολήθηκε ποτέ ιδιαίτερα σοβαρά με τη στέγαση", παρατηρεί ο επίκουρος καθηγητής Πολεοδομίας και Διαχείρισης Ακινήτων στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Νίκος Τριανταφυλλόπουλος. "Υπήρξαν ασφαλώς ο ΟΕΚ και κάποιες προσπάθειες να δημιουργηθούν στεγαστικές τράπεζες, όπως παλιότερα η Κτηματική και η Στεγαστική Τράπεζα και να διευκολυνθεί έτσι η έκδοση στεγαστικών δανείων. Όμως, η στεγαστική πολιτική ασκήθηκε κυρίως με έναν έμμεσο τρόπο, με την ενθάρρυνση της αντιπαροχής, αλλά και με καταπατήσεις και έπειτα νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων. Η κοινωνική κατοικία, ενώ υπήρξε κι αυτή, δεν αναπτύχθηκε ποτέ σε τέτοια κλίμακα ώστε να κάνει σημαντική διαφορά". Παρόμοια είναι και η οπτική του ομότιμου καθηγητή Ανθρώπινης Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Θωμά Μαλούτα: "Στην Ελλάδα είχαμε ένα αναπτυξιακό μοντέλο το οποίο ήταν αρκετά διαφορετικό από αυτό των ευρωπαϊκών βιομηχανικών χωρών, που έβλεπαν τη στέγαση ως έναν τρόπο για να εξασφαλίσουν την ύπαρξη και την επιβίωση των εργαζομένων", λέει. "Στην Ελλάδα, η εποχή της μεγάλης γεωγραφικής μετακίνησης από την επαρχία προς τις πόλεις μεταπολεμικά δεν ήταν ακριβώς μια εποχή εκβιομηχάνισης: όσοι έφυγαν από την ύπαιθρο δεν έβρισκαν εύκολα δουλειά ούτε στις πόλεις -σχεδόν άλλοι τόσοι, άλλωστε, μετανάστευσαν στο εξωτερικό. Επομένως, ούτε το κράτος ούτε οι εργοδότες είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να διατηρήσουν τους εργαζόμενους ευχαριστημένους και σε επαρκή αριθμό. Σε αυτό το πλαίσιο, η στέγαση έγινε περισσότερο ατομικό και οικογενειακό μέλημα παρά δημόσιο. Έπρεπε να 'στήσεις' τη δική σου ιδιοκατοίκηση, λίγο-πολύ με τα δικά σου χέρια. Αντίστοιχα, το πολιτικό σύστημα φρόντισε να περιχαρακώσει τον τομέα της κατοικίας ως έναν χώρο που μπορούσαν να λειτουργήσουν και να αναπαράγονται οι μικροί παίκτες: ο μικρός οικοπεδούχος και ο μικρός κατασκευαστής. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ήταν πολύ δύσκολο για τις τράπεζες να εμπλακούν με τον στεγαστικό τομέα. Από την άλλη μεριά ο μικρός εργολάβος ήταν προστατευμένος από την είσοδο των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών στην αγορά. Ο μεγάλος δεν είχε, ανά μονάδα, μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους από αυτό που είχε ο μικρός. Έτσι, οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, που θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν μεγαλύτερα, κρατικά ή ιδιωτικά έργα κατοικιών εν πολλοίς απείχαν". Η αντιπαροχή, δηλαδή η ανταλλαγή γης με διαμερίσματα, ήταν μια συναλλαγή που επέτρεψε σε πολλούς Έλληνες να αποκτήσουν σπίτι χωρίς να το πληρώσουν με μετρητά και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη της Αθήνας και άλλων ελληνικών πόλεων. Το ντοκιμαντέρ "Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας" (2021), βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Ιωάννας Θεοχαροπούλου -αντίστοιχα η παραγωγή και η έκδοση χρηματοδοτήθηκαν από το Ίδρυμα Ωνάση-, καταγράφει με λεπτομέρεια την εποχή της αντιπαροχής, από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα. Παρακολουθεί αρκετές προσωπικές ιστορίες, κυρίως οικοδόμων και εργολάβων και των συζύγων τους. Στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ένας "χτίστης" αφηγείται το πώς κουβάλησε λάσπη με έναν τενεκέ από το ισόγειο, για να χτίσει τον έκτο όροφο μιας πολυκατοικίας. Μία από τις "νοικοκυρές" θυμάται πώς βοήθησε τον σύζυγό της να χτίσει το δικό τους σπίτι -έπρεπε να βιαστούν για να είναι έτοιμο πριν έρθει ο χειμώνας. Την ίδια εποχή δεν ήταν ασυνήθιστο οι οικοδόμοι να κάνουν τις δικές τους μικρές αισθητικές παρεμβάσεις στα σχέδια των πολυκατοικιών που ετοίμαζαν οι μηχανικοί -ένα συνηθισμένο παράδειγμα είναι τα μοτίβα των τοίχων έξω από τα παράθυρα των λουτρών. Οι ανθρώπινες ιστορίες γύρω από το χτίσιμο της πόλης φανερώνουν εν πολλοίς την απουσία μιας σημαντικής κεντρικής παρέμβασης, ενός σχεδίου. Ωστόσο, αναδεικνύουν και την ιδιαιτερότητα της Αθήνας, τουλάχιστον στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. "Γυρίζοντας το ντοκιμαντέρ είδαμε μία-μία τις προκαταλήψεις μας για την Αθήνα να καταπέφτουν", λέει ο Τάσος Λάγγης, ο οποίος μαζί με τον Γιάννη Γαϊτανίδη έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε το φιλμ. "Είμαι ένας άνθρωπος περίπου 50 ετών και μεγάλωσα ακούγοντας συχνά για το κακό που έκανε η αντιπαροχή στις πόλεις, ότι η Αθήνα 'δεν βλέπεται'. Με την εμπειρία του ντοκιμαντέρ όλο αυτό κατέρρευσε. Γνωρίσαμε ανθρώπους που τότε ήταν νέοι και χτυπημένοι από τη μεταπολεμική φτώχεια. Το μοναδικό πράγμα που ήθελαν ήταν ό,τι θέλουμε κι εμείς σήμερα: να ζήσουν με την οικογένειά τους σε ένα σπίτι με καλές συνθήκες, ασφαλείς υγειονομικές συνθήκες και με μια προοπτική προκοπής. Άρχισαν με αυτό το όνειρο, με αυτές τις ανάγκες και το κατάφεραν. Αυτή η οπτική της Αθήνας, ως μιας πόλης που χτίστηκε με βάση αυτά τα συναισθήματα και τις επιθυμίες, ήταν μια μεγάλη έκπληξη για εμένα. Η Αθήνα δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε με πόλεις στην Τουρκία και στη Μέση Ανατολή, ούτε όμως με ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Ρώμη ή το Παρίσι. Είναι κάτι μοναδικό, το οποίο ίσως επειδή μας είναι τόσο οικείο έχει γίνει, κατά κάποιον τρόπο, αόρατο". Από την άλλη πλευρά, τα όποια μέτρα του κράτους για τη στέγαση ήταν περιορισμένα σε κλίμακα και εφαρμόζονταν πάντοτε στο περιθώριο -σπανιότερα οδήγησαν την ανάπτυξη των πόλεων ή της άλλαξαν κατεύθυνση. Εξάλλου, αφορούσαν μόνο συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού. Κάποιες γνωστές παρεμβάσεις έγιναν για να αποκτήσουν γη οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία μετά το 1922, ενώ σε πολλές ελληνικές πόλεις χτίστηκαν προσφυγικοί οικισμοί (η Δημόσια Επιχείρηση Πολεοδομίας και Στέγασης που πραγματοποίησε μια επιτυχημένη ανάπλαση στα προσφυγικά του Ταύρου σταμάτησε κι αυτή να λειτουργεί το 2010). Το ελληνικό κράτος φρόντισε επίσης να στεγάσει κάποιους φοιτητές με τις φοιτητικές εστίες, να διευκολύνει τους άστεγους και, μέχρι πρόσφατα, τους πρόσφυγες το πρώτο διάστημα μετά την αναγνώριση του ασύλου. Τι ήταν ο ΟΕΚ; Ημεγαλύτερη, με διαφορά, ομάδα για τη στέγαση της οποίας μερίμνησε κάπως το ελληνικό κράτος ήταν οι μισθωτοί εργαζόμενοι. O OEK, ένας οργανισμός που λειτούργησε από το 1954 και για 58 ακόμη χρόνια, εισέπραττε από το ΙΚΑ ένα μικρό μέρος των εισφορών των εργοδοτών (στο 0,75% όταν έκλεισε) και του μισθού των εργαζομένων (1%), προκειμένου να πραγματοποιεί προγράμματα στέγασης. Ήταν δηλαδή ένας αυτοχρηματοδοτούμενος οργανισμός, που δεν επιβάρυνε τον κρατικό προϋπολογισμό, αφού οι εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών χρηματοδοτούσαν ολόκληρη τη δραστηριότητά του, ακόμη και τους μισθούς του προσωπικού. Συνολικά, το ποσό από τις εισφορές αυτές ήταν σημαντικό, κοντά στα 650 εκατομμύρια ευρώ ετησίως τα τελευταία χρόνια πριν από το κλείσιμο, αλλά συνήθως το ΙΚΑ απέδιδε πολύ λιγότερα, συχνά λιγότερα από τα μισά. Ταυτόχρονα με το κλείσιμο του ΟΕΚ το 2012, καταργήθηκε η σχετική εισφορά των εργοδοτών, ενώ το 2020, οκτώ χρόνια αργότερα, καταργήθηκε η αντίστοιχη εισφορά των εργαζομένων. Ο ΟΕΚ ήταν ένας μάλλον ασυνήθιστος οργανισμός στο πλαίσιο του ελληνικού Δημοσίου. Πριν από το κλείσιμο, εργάζονταν εκεί περίπου 730 εργαζόμενοι: μεταξύ τους ήταν 200 πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, γεωπόνοι ή γεωφυσικοί και 100 οικονομολόγοι, μαθηματικοί ή λογιστές. Μαζί με κάποιους συμβασιούχους και με τους μαθητευόμενους των προγραμμάτων stage, το προσωπικό είχε κάποια στιγμή προσεγγίσει τους 1.000 εργαζομένους σε τοπικά γραφεία, σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Φυσικά, ο ΟΕΚ δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Αν υπήρχε κάτι ασυνήθιστο ήταν το ότι είχε σχετικά μικρή δραστηριότητα σε σύγκριση με άλλους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Για παράδειγμα, αντίστοιχοι αυστριακοί και ολλανδικοί φορείς διαχειρίζονται (με πολύ διαφορετικά μοντέλα από το ελληνικό) περισσότερο από το 20% του συνόλου των κατοικιών στις χώρες τους. Όλοι οι σχετικοί οργανισμοί στην Ευρώπη συμμετέχουν στη συνομοσπονδία παρόχων κοινωνικής κατοικίας Housing Europe και συνολικά διαχειρίζονται σχεδόν 25 εκατομμύρια κατοικίες. Η Ελλάδα δεν συμμετέχει πια, παρά μόνο μέσω της Αναπτυξιακής Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης, που εντάχθηκε τους τελευταίους μήνες έχοντας δημοσιεύσει μια σχετική μελέτη το 2020. Όπως συμβαίνει συχνά με την ελληνική δημόσια διοίκηση, έτσι και στην περίπτωση του πρώην ΟΕΚ, τα δημόσια διαθέσιμα δεδομένα σπανίζουν. Σύμφωνα με υπολογισμούς που είχε κατά καιρούς δημοσιοποιήσει ο οργανισμός (χωρίς σχολαστική τεκμηρίωση) συνολικά 700.000 νοικοκυριά υποστηρίχθηκαν οικονομικά στο να αποκτήσουν ή να νοικιάσουν σπίτι όσο καιρό αυτός λειτουργούσε: 100.000 αγόρασαν έτοιμη κατοικία με δάνειο, 362.000 έχτισαν σπίτι με δάνειο, 238.000 επισκεύασαν το σπίτι τους με δάνειο και 100.000 (ή πιθανόν περισσότεροι) κάθε χρόνο λάμβαναν επίδομα ενοικίου συνολικού ύψους 1.000 έως 1.200 ευρώ. Αντίστοιχα, περίπου 500 οικισμοί κοινωνικών κατοικιών στεγάζουν μέχρι σήμερα περίπου 50.000 νοικοκυριά. Ο ΟΕΚ έδινε περισσότερα δάνεια, απ’ ό,τι κατασκεύαζε κατοικίες. Τα δάνεια και τα επιδόματα συνήθως αποτελούσαν περισσότερο από το 70% των εξόδων του οργανισμού. Όμως κι αυτό δεν ίσχυε πάντοτε. Για παράδειγμα, μετά το 2007, όταν οι τρίτεκνοι αναγνωρίστηκαν ως πολύτεκνοι, τότε οι μισθωτοί τρίτεκνοι έγιναν αμέσως δικαιούχοι στεγαστικού δανείου. Τα έξοδα για δάνεια αυξήθηκαν ξαφνικά κατά επιπλέον 160-195 εκατ. ευρώ τον χρόνο και το μέρος των εξόδων του ΟΕΚ που αφορούσε δάνεια είχε εκτιναχθεί στο 95% μέσα σε δύο χρόνια. Τα επιδόματα ενοικίου στα μέσα της δεκαετίας του 2000 κόστιζαν περισσότερο από 150 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Όμως, τότε οι υπηρεσίες του Δημοσίου δεν "συνομιλούσαν" τόσο συχνά η μία με την άλλη και η διασταύρωση των στοιχείων των δικαιούχων ήταν πιο δύσκολη. Εργαζόμενοι στον πρώην οργανισμό λένε ότι "η διαδικασία της διασταύρωσης ίσως δεν ήταν πάντα εξαντλητική". Από την άλλη μεριά, το 2012 η Ελλάδα έμεινε χωρίς καμία επιδότηση του ενοικίου για πέντε χρόνια μέχρι το 2017. Τότε θεσπίστηκε ένα νέο, χαμηλό επίδομα, ως όρος του μνημονίου, και δίνεται μέχρι σήμερα από τον ΟΠΕΚΑ. Συγκριτικά με το σύνολο των κατοικιών στη χώρα, οι κατοικίες που κατασκεύασε ο ΟΕΚ είναι λίγες και, επομένως, δεν έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων. Αλλά άφησαν αποτύπωμα, κυρίως στις πιο μικρές πόλεις. Οι κατοικίες αυτές συνήθως χτίζονταν μακριά από το κέντρο και, επομένως, ήταν ένας έμμεσος τρόπος να επεκταθούν οι πόλεις προς μια κατεύθυνση. Μια σειρά από απαραίτητες εγκαταστάσεις, όπως το δίκτυο ηλεκτροδότησης ή η αποχέτευση, έφτασαν σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους δικαιούχους του ΟΕΚ. Αφού υπήρχε νερό, ρεύμα και αποχέτευση, πολύ περισσότεροι έχτιζαν στις ενδιάμεσες περιοχές. Ο πρώην OEK διαχειριζόταν τη γη (σε κάποιες περιπτώσεις την αγόραζε), την ενέτασσε στο σχέδιο πόλης αν ήταν εκτός, εκπονούσε πολεοδομική μελέτη, δημοπρατούσε την κατασκευή και την επέβλεπε. Έπειτα επέλεγε, μέσω κλήρωσης, τους δικαιούχους και καθόριζε το τίμημα που αυτοί θα πλήρωναν. Οι κατοικίες του ΟΕΚ, συνήθως εμβαδού 80 έως 130 τ.μ. σε διώροφα ή τετραώροφα κτήρια, υπάρχουν σε οικισμούς σε όλη την επικράτεια. Παρότι οι δύο πιο μεγάλοι, με διαφορά, οικισμοί τους οποίους έχτισε ο ΟΕΚ βρίσκονται στην Αττική, οι κοινωνικές κατοικίες είναι περισσότερες στην περιφέρεια. Η ελληνική εκδοχή της κοινωνικής κατοικίας εστίαζε σχεδόν αποκλειστικά στην ιδιοκτησία και την ιδιοκατοίκηση. Στις περισσότερες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης οι κοινωνικές κατοικίες διατίθενται συνήθως προς ενοικίαση, δημιουργώντας μία, κατά κάποιον τρόπο, παράλληλη αγορά, που "ανταγωνίζεται" τα ενοίκια της ελεύθερης αγοράς -και πιθανόν συμβάλλει στο να μειωθούν. Επιπλέον, μια τέτοια αγορά ενοικιαζόμενης κοινωνικής κατοικίας δημιουργεί ένα "απόθεμα" κατοικιών, το οποίο το κράτος μπορεί να παραχωρεί, με χαμηλό ενοίκιο, σε όσους πληρούν τα σχετικά κριτήρια κάθε χρονική στιγμή. Στην Ελλάδα, οι κοινωνικές κατοικίες παραχωρούνταν στον δικαιούχο έναντι χαμηλού αντιτίμου, και αφότου το πλήρωνε γινόταν ο ίδιος ιδιοκτήτης τους, ανεξάρτητα από την οικονομική κατάστασή του αργότερα. Επομένως, η στιγμή που θα γινόταν η κλήρωση για τους δικαιούχους είχε ξεχωριστή σημασία. Αρκετοί από τους συνομιλητές μας για τις ανάγκες αυτού του άρθρου περιέγραψαν, όχι χωρίς ειρωνεία, αυτή την περίοδο σαν "μια μεγάλη γιορτή", όπου "εμφανίζονταν όλες οι αρχές του κράτους". Πόσο όμως θα πλήρωναν τελικά οι δικαιούχοι για το καινούργιο σπίτι τους; Είναι κάτι που το μάθαιναν μετά από πολύ καιρό. Μετά την κλήρωση άρχιζε η διαδικασία υπολογισμού του κόστους της κατασκευής και καθορισμού του αντιτίμου της κάθε κατοικίας. Το προσωπικό του ΟΕΚ συνυπολόγιζε το κόστος της γης και της ανέγερσης του οικισμού και της κατοικίας, και υπολόγιζε ένα ενιαίο κόστος ανά τ.μ. για τους κατοίκους του κάθε οικισμού. Τη δεκαετία του 2000 αυτό το κόστος ήταν συνήθως κοντά στα 400 ευρώ, παρότι υπήρχαν οικισμοί που χρεώνονταν πολύ περισσότερο, ακόμα και περισσότερο από τα διπλάσια. Ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία. Ο καθορισμός του κόστους μπορεί να διαρκούσε αρκετά χρόνια και, στο μεταξύ, ο δικαιούχος πλήρωνε ένα αντίτιμο κάθε μήνα, έναντι. Δεν ήταν ασυνήθιστο δικαιούχοι ή σύλλογοι οικιστών να ισχυρίζονται ότι η κατοικία τους ή ο οικισμός τους έχει κακοτεχνίες και να διεκδικούν χαμηλότερο αντίτιμο, αφότου είχαν ήδη μετακομίσει. Την τελευταία δεκαετία, οι, πολύ λιγότεροι, εργαζόμενοι του πρώην ΟΕΚ (και αναλογικά, ακόμα λιγότεροι μηχανικοί) που έχουν παραμείνει στη ΔΥΠΑ ουσιαστικά διαχειρίζονται μόνο ανοιχτές υποθέσεις. Από τη φύση των ρυθμίσεων που θεσπίστηκαν στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, καταλαβαίνει κάποιος ότι η διαχείριση που ασκούσε ο οργανισμός δεν ήταν πάντα ιδανική. Πέντε χρόνια μετά το κλείσιμο, το 2017, ορίστηκε μέγιστη τιμή ανά τ.μ. για τους οικισμούς που δεν είχαν ακόμη τιμολογηθεί και ανακοινώθηκαν πολύ ευνοϊκές ρυθμίσεις για όσους ακόμη χρωστούσαν. Πολλά από τα δάνεια του ΟΕΚ ήταν "κόκκινα". Το 2018 ρυθμίστηκαν με πολύ ευνοϊκές ρυθμίσεις και με κούρεμα τόκων υπερημερίας. Ταυτόχρονα, παραμένει μέχρι σήμερα ο γρίφος της αξιοποίησης της αρκετά μεγάλης περιουσίας του πρώην ΟΕΚ: σύμφωνα με ανεπίσημους υπολογισμούς, πρόκειται για εκτάσεις τουλάχιστον 4.500 στρεμμάτων σε όλη την Ελλάδα, συνήθως δωρεές δήμων ή περιφερειών, στην πολύ μεγάλη πλειοψηφία τους εκτός σχεδίου πόλης. Ένα χωριό από το μέλλον Υπάρχει ένα "παιδί" της ελληνικής στεγαστικής πολιτικής, που σήμερα έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Βόρεια της Αθήνας, στην Πεύκη, βρίσκεται το Ηλιακό Χωριό, δηλαδή 435 κατοικίες, οργανωμένες σε κτήρια δύο, τεσσάρων και έξι ορόφων. Πρόκειται για τον δεύτερο μεγαλύτερο οικισμό του ΟΕΚ, μετά το Ολυμπιακό Χωριό με τις 2.300 κατοικίες. Το Ηλιακό Χωριό σχεδιάστηκε την περίοδο 1978 έως 1981 από το γραφείο του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη και κατασκευάστηκε μέχρι το 1989 με τέτοιο τρόπο ώστε τα κτήρια να είναι ενεργειακά αποδοτικά με πολλούς, καινοτόμους τρόπους. Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 δεν υπήρχε η συζήτηση περί κλιματικής αλλαγής και ήμασταν πολύ μακριά από τους αλλεπάλληλους κύκλους των σημερινών προγραμμάτων "Εξοικονομώ". Όμως τότε ο κόσμος άφηνε πίσω του δύο μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις. "Tο Ηλιακό Χωριό ήταν ένα πιλοτικό έργο στα σπάργανα της ενασχόλησης με την 'ηλιακή' όπως ονομάστηκε αρχικά αρχιτεκτονική ή τον βιοκλιματικό σχεδιασμό, όπως τον αποκαλούμε σήμερα", λέει ο αρχιτέκτονας Άκης Τηλεμάχου, ο οποίος είναι σήμερα συνεργάτης του γραφείου Τομπάζη. Στο "χωριό" συνυπήρχαν συστήματα μόνωσης μαζί με, ιδιαίτερα καινοτόμα για την εποχή, "ενεργητικά συστήματα", που σχεδιάστηκαν για να παρέχουν θέρμανση και ζεστό νερό στις κατοικίες εξοικονομώντας ενέργεια. Τότε χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα τεχνολογίες όπως το αποκεντρωμένο σύστημα αντλιών θερμότητας, συλλέκτες αέρος, επίπεδοι συλλέκτες νερού, διεποχιακή αποθήκευση θερμότητας με συλλέκτες νερού και μια μεγάλη υδατοδεξαμενή όγκου 600 κυβικών μέτρων. Ηλιακό Χωριό, 2023 | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Τα "ενεργητικά" συστήματα αυτά είχαν σχεδιαστεί ως μια πιθανή απάντηση στις πετρελαϊκές κρίσεις: με πιο ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες οι άνθρωποι ήταν λιγότερο εξαρτημένοι από την τιμή του πετρελαίου και από το καρτέλ του ΟΠΕΚ. Το ενδιαφέρον μάλιστα για το πόσο καλά μπορεί να λειτουργούν οι πρωτοπόρες ενεργειακές κατοικίες ήταν ευρύτερο: το γερμανικό Υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας πλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του κόστους της μελέτης για την ανάπτυξη του Ηλιακού Χωριού. Αντίστοιχα, ερευνητές του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μετρούσαν, τα πρώτα χρόνια μετά τα εγκαίνια, την απόδοση των συστημάτων. Μια βόλτα στο Ηλιακό Χωριό σήμερα μαρτυρά ότι τα περισσότερα από αυτά τα συστήματα δεν δουλεύουν όπως σχεδιάστηκαν -κάποια δεν λειτούργησαν ποτέ. Στις ταράτσες των σπιτιών τα περισσότερα ηλιακά πάνελ είναι φθαρμένα. Άλλα έχουν πλέον απομακρυνθεί· οι σιδεριές στις οποίες στηρίζονταν χάσκουν γυμνές και σε κάποιες από αυτές οι κάτοικοι έχουν στερεώσει συμβατικούς ηλιακούς θερμοσίφωνες. Σποραδικά εμφανίζονται πεταμένα μονωτικά υλικά. Τελικά, το 2019 το Ηλιακό Χωριό έκανε ό,τι θεωρητικά δεν είχε ανάγκη να κάνει: συνδέθηκε με το δίκτυο του φυσικού αερίου. Γιατί όμως, παρότι η αρχική ιδέα πίσω από την κατασκευή του Ηλιακού Χωριού με τα χρόνια γινόταν ολοένα και πιο επίκαιρη, το ίδιο το χωριό φαινόταν να την εγκαταλείπει; Οι πρώτες αξιολογήσεις του ΑΠΘ διαπίστωναν ότι οι κάτοικοι, παρότι είχαν εκπαιδευτεί γύρω από τα συστήματα που είχαν τότε εγκατασταθεί, δυσκολεύονταν να τα λειτουργήσουν με σωστό τρόπο. Τοποθετούσαν έπιπλα στους νότιους τοίχους, τα οποία "έκλειναν" τους τοίχους θερμικής αποθήκευσης σε κάποια από τα κτήρια του οικισμού και έτσι τον χειμώνα τα σπίτια ήταν πιο κρύα. "Αν κάποιος αφήνει τα παντζούρια κλειστά ή την τέντα κατεβασμένη στον χώρο του 'θερμοκηπίου' κατά τη διάρκεια μιας χειμωνιάτικης μέρας ή έχει τοποθετήσει έπιπλα ή πράγματα που σκιάζουν π.χ. τον πάγκο νερού, γιατί αυξήθηκαν οι ανάγκες της οικογενείας του σε χώρους, θα υπάρξει μείωση του κέρδους θερμότητας που περιμένουμε", εξηγεί ο Άκης Τηλεμάχου. Από την άλλη πλευρά, πόσο εύκολο ήταν οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί να έχουν τον νου τους σε όλα αυτά τα άγνωστα και απαιτητικά συστήματα, ενώ παράλληλα συνέχιζαν τις δουλειές τους και τις ζωές τους; Και, όσο οι σχετικές τεχνολογίες βελτιώνονταν, γιατί δεν αναβαθμίστηκαν τα ίδια τα συστήματα; "Πέραν της συντήρησης των έργων ή της κατάρτισης των κατοίκων, έργα των οποίων η λειτουργία ή και η ίδια η φύση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε εκτενή χρήση μηχανολογικών ή άλλων τεχνολογιών, κινδυνεύουν εύκολα να θεωρηθούν παρωχημένα με τους σύγχρονους ρυθμούς εξέλιξης των αντίστοιχων τεχνολογιών. Για να εξασφαλίζεται η λειτουργία τους, θα πρέπει να εξασφαλίζεται και η ενημέρωση ή η αναβάθμισή τους. Επιπλέον τα τελευταία χρόνια είχαμε σχετικά φθηνή ενέργεια", λέει ο Άκης Τηλεμάχου. Ωστόσο, θα ήταν άδικο το αποτύπωμα του Ηλιακού Χωριού να περιοριστεί μόνο στα συστήματα που δεν λειτούργησαν. Είναι σίγουρα ενδιαφέρον, ίσως το πιο ενδιαφέρον, ότι το ελληνικό κράτος έκανε μια τέτοια υπέρβαση. Είχε την ικανότητα να φανταστεί και να προκρίνει, ακόμη και κατ’ εξαίρεση της συνηθισμένης δραστηριότητας του ΟΕΚ, την κατασκευή ενός τέτοιου οικισμού εκείνη την περίοδο. Πέρα από αυτό, το Ηλιακό Χωριό παραμένει περισσότερο από 30 χρόνια αργότερα ένας ζωντανός οικισμός. Τα κτήρια έχουν σωστό προσανατολισμό, είναι οργανωμένα σε κομψά οικοδομικά τετράγωνα με επαρκή δημόσιο χώρο, με πλατείες και αίθρια -πράγματα τα οποία σπανίζουν στις ελληνικές πόλεις. Είναι επίσης πιθανό να συνέβαλε στο "ζωντάνεμα" ολόκληρης της περιοχής. Περπατώντας από το Μαρούσι προς την τοποθεσία του, επί πολλά οικοδομικά τετράγωνα τα περισσότερα κτήρια φαίνεται να έχουν χτιστεί τουλάχιστον μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1980, παράλληλα ή αργότερα από τον οικισμό. Όπως ένας μυς του ανθρώπινου σώματος, έτσι και μια κρατική υπηρεσία, αν μείνει αδρανής για πολύ καιρό ατροφεί. Μετά το κλείσιμο του ΟΕΚ το 2012 και τη μη αντικατάστασή του από κάτι άλλο, το ελληνικό κράτος έχασε τη δυνατότητα να "τρέχει" αντίστοιχα έργα. Δεν μπορεί πια να ασκεί στεγαστική πολιτική και, μέσα από αυτή, να επιδρά θετικά στην ανάπτυξη των πόλεων, να φαντάζεται ένα βιώσιμο μέλλον και να προσαρμόζεται σε αυτό. Ηλιακό Χωριό, 2023 | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις ------- Μετά από μια δεκαετία χωρίς στεγαστική πολιτική, ήρθε μια δύσκολη στεγαστική κρίση. Πώς μπορεί να σχεδιαστούν τα κατάλληλα μέτρα από το μηδέν, αποφεύγοντας τα λάθη του παρελθόντος; Ποιος θα τα εφαρμόσει, πόσοι και ποιοι άνθρωποι; Πόσα χρήματα χρειάζονται και πώς μπορεί να βρεθούν, αλλά και να έχουν τον μικρότερο δυνατό δημοσιονομικό αντίκτυπο; Και, τελικά, μετά την εμπειρία των μνημονίων, μπορεί να ξαναβρεί το ελληνικό κράτος την ικανότητά του να υπερβεί την εποχή του, αυτή τη φορά με επιτυχία; Είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα, το να γίνουν οι παραπάνω ερωτήσεις και να απασχολήσουν τον δημόσιο διάλογο. Όμως, πώς μπορεί να μοιάζουν οι απαντήσεις; Σε αυτό το σημείο, είναι χρήσιμο κάποιος να στρέψει το βλέμμα του έξω από τη χώρα, στην υπόλοιπη Ευρώπη. Διαφορετικές χώρες έχουν άλλους τρόπους να ασκούν στεγαστική πολιτική, οι οποίοι σχηματίστηκαν σε διαφορετικές συνθήκες. Είναι δύσκολο, και πιθανόν καταδικασμένο να αποτύχει, τα μέτρα που πήρε μια χώρα να μεταφερθούν αυτούσια στο περιβάλλον μιας άλλης. Όμως, οι διαφορετικές οπτικές πάνω στο ζήτημα της στέγασης φανερώνουν τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν και τις επιλογές που υπάρχουν. Ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες στην Αυστρία Το 1995 ο "starchitect" Ζαν Νουβέλ, που μεταξύ άλλων έχει σχεδιάσει τη Φιλαρμονική του Παρισιού και την επέκταση του Εθνικού Μουσείου Τέχνης στη Μαδρίτη, παρέδωσε τα σχέδιά του για την αναμόρφωση του πρώτου από τους τέσσερις πύργους του Gasometer. Σχεδόν ταυτόχρονα, ακόμη τρεις αυστριακοί αρχιτέκτονες παρέδωσαν αντίστοιχα σχέδια για τους υπόλοιπους τρεις πύργους. Τα Gasometers, τέσσερις μεγάλες, κυκλικές δεξαμενές γκαζιού (με ύψος 70 και διάμετρο 60 μέτρα η καθεμία) κοντά στο κέντρο της Βιέννης χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Όμως, στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ήταν έρημες ήδη επί περισσότερα από 30 χρόνια. Τα σχέδια του Νουβέλ και των υπόλοιπων αρχιτεκτόνων προέβλεπαν την αναμόρφωση των δεξαμενών σε χώρους συναυλιών, εμπορικά κέντρα, κινηματογράφους, γυμναστήρια, φοιτητικές εστίες και κατοικίες. Το έργο ολοκληρώθηκε τελικά έξι χρόνια αργότερα και μεταμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό ολόκληρη την περιοχή. Σήμερα, αποτελεί από μόνο του μια ζωντανή γειτονιά όπου κινούνται καθημερινά ή κατοικούν περισσότεροι από 4.000 άνθρωποι. Ο χώρος έχει αποκτήσει πλέον και τουριστικό ενδιαφέρον: εκεί πραγματοποιούνται τακτικά ξεναγήσεις για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για τις παλιές δεξαμενές και για την ανάπλασή τους. Ωστόσο, αξίζει κάποιος να σταθεί λίγο περισσότερο στις κατοικίες μέσα στα Gasometers. Από τις 800 συνολικά κατοικίες, οι περισσότερες, περίπου 600, είναι κοινωνικές κατοικίες. Ιδιοκτήτης είναι ο δήμος της Βιέννης και τα διαμερίσματα διατίθενται για ενοικίαση σε δικαιούχους των αντίστοιχων προγραμμάτων κοινωνικής στέγασης. Οι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες είναι κάτι μάλλον συνηθισμένο στην Αυστρία. Στη Βιέννη, μια πόλη 1,9 εκατομμυρίων κατοίκων, ο δήμος καθώς και κάποιοι μη κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί διαχειρίζονται περίπου 200.000 ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες. Σε ολόκληρη τη χώρα, 1 στις 5 κατοικίες είναι ενοικιαζόμενη κοινωνική κατοικία, ενώ η Αυστρία είναι μία από τις μόλις έξι χώρες του ΟΟΣΑ όπου, από το 2010 μέχρι το 2018, το ποσοστό αυτών των κατοικιών αναλογικά με το σύνολο αυξήθηκε. Τα κριτήρια για τους δικαιούχους ενοικίασης κοινωνικών κατοικιών είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρα: έχει υπολογιστεί ότι περιλαμβάνουν τη μεγάλη πλειοψηφία, περίπου 80%, των νοικοκυριών στη χώρα. Οι τέσσερις πύργοι του Gasometer | Πηγή: Shutterstock "Το σύστημα κοινωνικής στέγασης στην Αυστρία άρχισε με την εκβιομηχάνιση", εξηγεί η πρέσβης της χώρας στην Αθήνα, Ερμίνε Πόπελερ. "Σε κάποια μέρη, όπως στη Στυρία, η ανάπτυξη αυτή συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τη βιομηχανία: εκεί υπήρχε μεγάλη ανάγκη για εργάτες στα ορυχεία. Από την άλλη πλευρά, η Βιέννη, ως έδρα του οίκου των Αψβούργων στις αρχές του 19ου αιώνα ήταν πολύ ελκυστική για τους ανθρώπους να μείνουν και να εργαστούν. Επομένως δημιουργήθηκε και εκεί μια σημαντική ανάγκη για στέγαση. Η πόλη της Βιέννης αποφάσισε τότε να αρχίσει το σύστημα της κοινωνικής κατοικίας ενώ, παράλληλα, δημιουργήθηκαν και οι πρώτοι συνεταιρισμοί". Πώς λειτουργεί όμως στην πράξη ένα τόσο παλιό σύστημα, όπου η παρέμβαση του κράτους είναι τόσο σημαντική; Πώς οργανώνεται; "Η κάθε πόλη έχει τα δικά της κριτήρια για τους δικαιούχους", εξηγεί η Ερμίνε Πόπελερ. "Οι εκατοντάδες μη κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί στέγης χρηματοδοτούνται μέσω ειδικών δανείων από στεγαστικές τράπεζες. Εισπράττουν επίσης εισφορές από τους δήμους και φυσικά εισπράττουν τα ενοίκια που πληρώνουν οι δικαιούχοι. Με αυτό τον τρόπο έχουν κεφάλαιο που το χρησιμοποιούν για τη διαχείριση των κατοικιών και για τις απαραίτητες επενδύσεις σε υποδομές". Παρότι η Αυστρία επιδοτεί κάποια δάνεια ή σπανιότερα παρέχει χρηματοδότηση για την απόκτηση σπιτιού σε πολύ φτωχά νοικοκυριά, η βάση της αυστριακής στεγαστικής πολιτικής είναι οι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες. Είναι μάλλον αναμενόμενο ότι τα ενοίκια, που καθορίζονται κυρίως από την περιοχή και από το κόστος κατασκευής της κοινωνικής κατοικίας είναι αισθητά χαμηλότερα από αυτά της ελεύθερης αγοράς. Πρόκειται για μια παράλληλη αγορά ακινήτων. Επηρεάζει άραγε αυτό τις τιμές στην ελεύθερη αγορά; "Σίγουρα, υπάρχει μια σύνδεση της κρατικά επιδοτούμενης αγοράς κατοικίας με την ελεύθερη", λέει η Ερμίνε Πόπελερ. "Αυτό βέβαια δεν ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις. Για παράδειγμα, οι τιμές των πολυτελών κατοικιών ακολουθούν τη διεθνή αγορά πολυτελών κατοικιών χωρίς να επηρεάζονται από ό,τι συμβαίνει στην κοινωνική κατοικία". Συνδυασμός πολλών παρεμβάσεων στη Γαλλία ΗΓαλλία είναι κι αυτή μια χώρα με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο σύστημα ενοικιαζόμενων κοινωνικών κατοικιών: περίπου 14% του συνόλου των κατοικιών στη χώρα λειτουργούν με αυτό τον τρόπο. Ωστόσο, η χρηματοδότηση του συστήματος διαφέρει από την αντίστοιχη της Αυστρίας. "Υπάρχει ένας ειδικός μηχανισμός, το 1% των μισθών για τη στέγη", λέει ο Γάλλος πολεοδόμος, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα real estate του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, Αρτούρ Ακολέν. "Πλέον βέβαια η εισφορά για την κοινωνική κατοικία έχει μειωθεί στο 0,45%, αλλά έχει μείνει το όνομα. Αυτό το ποσοστό κρατείται από όλους τους μισθούς που πληρώνονται στη χώρα από επιχειρήσεις ενός μεγέθους και πάνω, και παρέχει κεφάλαιο στην ενοικιαζόμενη κοινωνική κατοικία. Ένα μικρότερο μέρος του χρησιμοποιείται για την υποστήριξη της αγοράς κατοικίας. Οι επιχειρήσεις έχουν επίσης κάποιο λόγο στο πώς μοιράζονται αυτά τα χρήματα και κάποιες φορές ζητούν επιπλέον προνόμια για τους εργαζόμενους του κλάδου τους". Πρόκειται επίσης για ένα σύστημα νεότερο από αυτό της Αυστρίας. Σχεδόν ταυτόχρονα με την ανοικοδόμηση μετά τον πόλεμο, οι Γάλλοι μετακινήθηκαν μαζικά από την περιφέρεια προς τις πόλεις, δημιουργώντας έτσι νέες ανάγκες στέγασης. Για να ικανοποιηθούν οι νέες ανάγκες, τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 οι αρχές κατασκεύασαν τεράστια συγκροτήματα κοινωνικών κατοικιών με εκατοντάδες διαμερίσματα το καθένα στα προάστια των γαλλικών πόλεων. Πολλά από αυτά τα συγκροτήματα εξελίχθηκαν σε γκέτο. "Παρότι έχουν γίνει νεότερες επενδύσεις στην εκ νέου ανάπτυξη, είναι γεγονός ότι σε πολλά από αυτά τα πρώτα συγκροτήματα σήμερα υπάρχει φτώχεια και παραβατικότητα", εξηγεί ο Αρτούρ Ακολέν. Ωστόσο, η ιστορία δεν τελειώνει εκεί. Από τις περίπου 5 εκατομμύρια κοινωνικές κατοικίες που λειτουργούν στη Γαλλία, πολλές, περίπου 2 εκατομμύρια, προστέθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια. "Πρόκειται συνήθως για πιο μικρά συγκροτήματα 10, 20 ή 30 διαμερισμάτων, διάσπαρτα σε περιοχές των πόλεων, ακόμα και σε πιο ακριβές περιοχές στο κέντρο του Παρισιού. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια πλέον να πραγματοποιούνται μικρότερα έργα, πιο ενταγμένα στην κάθε περιοχή όπου αναπτύσσονται. Επιπλέον, και τα μεγαλύτερα καινούργια έργα διαθέτουν κατοικίες τόσο στην ελεύθερη αγορά όσο και στην κρατικά επιδοτούμενη", λέει ο Αρτούρ Ακολέν και αναφέρεται σε ένα έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη, στη συνοικία Clichy-Batignolles στο Παρίσι. Στον χώρο ενός παλιού αμαξοστασίου, σε μια έκταση 540 στρεμμάτων στο 17ο διαμέρισμα του Παρισιού λειτουργούν ήδη τα νέα δικαστήρια, ένας ουρανοξύστης ύψους 160 μέτρων που σχεδίασε ο Ρέντσο Πιάνο. Απέναντι από τα δικαστήρια, γύρω από ένα μεγάλο πάρκο 100 στρεμμάτων όπου βρίσκονται τρία κρατικά θέατρα, γραφεία, σχολεία και καταστήματα, κατασκευάζονται 3.400 κατοικίες, με τις μισές από αυτές να ενοικιάζονται, ή να είναι προγραμματισμένο να ενοικιαστούν ως κοινωνικές κατοικίες. Οι δικαιούχοι επιλέγονται με πολλά, διαφορετικά κριτήρια ανά περιοχή και για ένα τέτοιο καινούργιο διαμέρισμα σε ελκυστική τοποθεσία η αναμονή μέχρι να μετακομίσουν στο νέο σπίτι τους μπορεί να ξεπεράσει τα πέντε χρόνια. Η συνοικία Clichy-Batignolles στο Παρίσι | Πηγή: https://www.parisetmetropole-amenagement.fr/sites/default/files/2022-05/plan_du_projet_version_web_101017.pdf Φυσικά, το να υπάρχουν κοινωνικές κατοικίες σε δημοφιλείς περιοχές δεν έχει μόνο θετικά. Έφερε και ένα περίεργο είδος παραβατικότητας: "Ο γαλλικός Τύπος έχει γράψει για περιπτώσεις δικαιούχων που νοίκιαζαν 'δεύτερο χέρι' κοινωνικές κατοικίες μέσω Airbnb και βεβαίως πλήρωσαν πρόστιμο. Μετά από αυτές τις περιπτώσεις οι δήμοι έθεσαν κάποιους επιπλέον περιορισμούς", λέει ο Αρτούρ Ακολέν. Ταυτόχρονα, με την ενοικίαση σπιτιών, το γαλλικό κράτος δίνει επίσης ένα αρκετά σημαντικό επίδομα ενοικίου, το οποίο δικαιούνται περίπου τα μισά νοικοκυριά που ζουν στο ενοίκιο, ακόμα και στις κοινωνικές κατοικίες. Το επίδομα αυτό κυμαίνεται από το ένα τρίτο έως το μισό του συνόλου του ενοικίου. Σε κάποιο βαθμό όλα αυτά τα μέτρα, μαζί με άλλους παράγοντες, είναι πιθανό να αποδίδουν: το ποσοστό των ενοικιαστών που πληρώνουν περισσότερο από το 40% του εισοδήματός τους στο ενοίκιο είναι σχετικά μικρό -8% στις πόλεις, 3% στην περιφέρεια. Ωστόσο, παρότι το γαλλικό σύστημα είναι σε κάποιο βαθμό αυτοχρηματοδοτούμενο -λόγω του "1% των μισθών για τη στέγη"- είναι επίσης ιδιαίτερα παρεμβατικό και πολυδάπανο. Θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; "Δεν υπάρχει μαγική λύση", εκτιμάει ο Αρτούρ Ακολέν. "Η στέγη είναι ακριβή και είναι επίσης ακριβό να συντηρηθεί. Αν θέλεις να είναι σε μια καλή τοποθεσία, η τιμή της γης είναι επίσης ακριβή. Επομένως πρέπει να βρεις τρόπους να βγαίνει αυτή η εξίσωση, πράγμα που σημαίνει τη δέσμευση σημαντικών πόρων. Στις ΗΠΑ, όπου ζω και εργάζομαι, κυκλοφορεί πολύ η ιδέα ότι αν κάνεις την αγορά να λειτουργήσει ή αν βρεις τα κατάλληλα κίνητρα δεν χρειάζεται να ξοδέψεις τόσα πολλά. Όμως, όταν σε κάθε περίπτωση το εισόδημα του νοικοκυριού δεν επαρκεί για να πληρώσει το κόστος της στέγης, πρέπει να βρεις κάποιον τρόπο να το επιδοτήσεις. Αυτός ο τρόπος μπορεί να είναι, λίγο ή πολύ, έμμεσος αλλά και αυτό ακόμα κοστίζει". Η διαφορετική περίπτωση της Ισπανίας Ησυζήτηση με την Ισπανίδα Κλάρα Μαρτίνεζ-Τολεδάνο, επίκουρη καθηγήτρια χρηματοοικονομικών στο Imperial College του Λονδίνου έφτασε κάποια στιγμή στα επιδόματα ενοικίου. "Έχω αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των επιδομάτων ενοικίου", λέει. "Οι ιδιοκτήτες, εφόσον γνωρίζουν ότι οι ενοικιαστές λαμβάνουν το επίδομα, έχουν την επιλογή να το ενσωματώσουν αργά ή γρήγορα στο ποσό του ενοικίου. Έτσι είναι πιθανό το επίδομα, ή ένα μέρος του, να καταλήγει τελικά στον ιδιοκτήτη και όχι στον ενοικιαστή που αντιμετωπίζει βασικά το πρόβλημα". Τα αντίστοιχα επιδόματα ενοικίου θεσπίστηκαν σχετικά πρόσφατα στην Ισπανία και, προς το παρόν, καλύπτουν μόνο κάποια χαμηλά εισοδήματα και ένα μικρό μέρος του ενοικίου, ειδικά στις πόλεις. "Τελικά, το μέτρο δεν επηρέασε πολλούς ανθρώπους επειδή υπάρχουν όλοι αυτοί οι περιορισμοί", λέει η Μαριόνα Σεγκού, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο CY Cergy στο Παρίσι, η οποία έχει ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα της στέγασης. "Το μέτρο αυτό είχε μάλιστα και συγκεκριμένο προϋπολογισμό, οπότε πολλοί το ζήτησαν αλλά κάποια στιγμή τελείωσαν τα χρήματα και χρειάστηκε να βρεθούν νέοι πόροι". Η Ισπανία, όπως και η Ελλάδα, με τα μέτρα που θέσπισε διαχρονικά, ενθάρρυνε τους ανθρώπους να αποκτήσουν ή να χτίσουν σπίτι, και όχι να νοικιάσουν. "Η αγορά σπιτιού είναι κάπως σαν 'το ισπανικό όνειρο', κάθε Ισπανός ονειρευόταν να έχει ένα σπίτι", εξηγεί η Μαριόνα Σεγκού. "Υπάρχει μια παροιμία στα ισπανικά που λέει ότι 'τα τούβλα δεν πέφτουν ποτέ' εννοώντας ότι η επένδυση σε ένα σπίτι είναι πάντα καλή, επειδή είναι ασφαλής. Αλλά δεν είναι μόνο μια ασφαλής επένδυση, είναι και κερδοφόρα. Αυτή την κουλτούρα την ενθάρρυναν επίσης οι κυβερνήσεις. Αυτά φυσικά τα λέγαμε πριν από την κρίση. Η Ισπανία υπέφερε πολύ την προηγούμενη δεκαετία από μια φούσκα στην κατασκευή κατοικιών και στα στεγαστικά δάνεια, η οποία έσκασε με μαζικούς πλειστηριασμούς". Αφού οι Ισπανοί ήθελαν να γίνουν ιδιοκτήτες, οι κυβερνήσεις τούς βοηθούσαν. Η στεγαστική πολιτική του κράτους ήταν κι αυτή προσανατολισμένη στην ιδιοκτησία. Το κράτος κυρίως επιδοτούσε δάνεια και έχτιζε σπίτια τα οποία αργότερα παραχωρούσε σε δικαιούχους. Σήμερα, τρεις στους τέσσερις Ισπανούς έχουν ιδιόκτητο σπίτι, ποσοστό επίσης αντίστοιχο με το ελληνικό (73%) και αρκετά υψηλότερο από της Αυστρίας (54%) και της Γαλλίας (65%). Αντίστοιχα, οι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες είναι σχετικά ανύπαρκτες (λιγότερο από 2% του συνόλου των κατοικιών). "Το γεγονός ότι μέχρι πολύ πρόσφατα οι κοινωνικές κατοικίες ήταν προς πώληση και όχι προς ενοικίαση δημιούργησε πρόβλημα", λέει η Μαριόνα Σεγκού. "Ουσιαστικά, αυτό έδωσε τη δυνατότητα σε κάποιους να αγοράσουν σπίτι σε χαμηλή τιμή ως δικαιούχοι, και μετά από 30 χρόνια οι ίδιοι ή τα παιδιά τους μπορούσαν να πουλήσουν το σπίτι στην τιμή της αγοράς και να έχουν μεγάλο κέρδος. Αυτό φυσικά συμφέρει τους δικαιούχους, αλλά με αυτό τον τρόπο το κράτος χάνει σταδιακά όλες τις μονάδες κοινωνικής κατοικίας και εξαναγκάζεται να χτίζει συνεχώς". Το 2021, η Ισπανία άλλαξε λίγο τη στρατηγική της και περιέλαβε στο σχέδιό της για το Ταμείο Ανάκαμψης ένα φιλόδοξο έργο ανάπτυξης 20.000 ενεργειακά αποδοτικών κοινωνικών κατοικιών που θα διατεθούν προς ενοικίαση ως κοινωνικές κατοικίες. Εν πολλοίς πρόκειται για ακίνητα της Sareb, της κρατικής τράπεζας ("bad bank") στην οποία κατέληξαν χιλιάδες ακίνητα που εκπλειστηριάστηκαν την προηγούμενη δεκαετία. Ωστόσο, η Μαριόνα Σεγκού διατηρεί τις αμφιβολίες της: "Είναι πολύ πιθανό τα σπίτια αυτά να βρίσκονται σε περιοχές όπου οι άνθρωποι δεν θέλουν να ζήσουν. Είναι ένα θέμα που επανέρχεται συνέχεια στον δημόσιο διάλογο, ότι υπάρχουν τρία εκατομμύρια άδεια σπίτια στην Ισπανία. Ναι, αυτό ισχύει αλλά αυτά τα σπίτια ίσως να μην είναι στις μεγάλες πόλεις ή στα περίχωρά τους. Υπάρχει αναντιστοιχία με τις ανάγκες. Θα εκπλαγώ αν από τις 20.000 κατοικίες της 'bad bank' οι μισές είναι σε περιοχές με κάποια ζήτηση. Ακόμα και αν είναι, οι 20.000 κατοικίες για τα δεδομένα της Ισπανίας είναι ένας πολύ μικρός αριθμός για να κάνει κάποια αισθητή διαφορά". ­ Διαβάστε Μια Συνοπτική Παρουσίαση Της Έρευνας (PDF) Το θέμα της στέγασης βρίσκεται σταθερά ψηλά στον ισπανικό δημόσιο διάλογο. Ωστόσο, ακόμη και μετά τις αυξήσεις των τελευταίων ετών οι Ισπανοί, κατά μέσο όρο, δεν πληρώνουν τόσο πολλά, όσο π.χ. οι Έλληνες, για στέγαση: πληρώνουν 11% του εισοδήματός τους (έναντι 34%) στις πόλεις. Όμως, οι πιο νέοι και οι πιο φτωχοί, αντιμετωπίζουν δυσανάλογο πρόβλημα, ειδικά σε περιοχές που για διάφορους λόγους οι τιμές αυξάνονται με πολύ γρήγορο ρυθμό. Αυτή η συνθήκη δημιούργησε σημαντική πίεση για τη ρύθμιση των πλατφορμών βραχυχρόνιας μίσθωσης, αφού συνέπεσε χρονικά με την εξάπλωσή τους. Η Μαριόνα Σεγκού συμμετείχε σε μια ερευνητική ομάδα που επιχείρησε να μετρήσει τον αντίκτυπο της εισόδου του Airbnb στη Βαρκελώνη το 2015. Η μελέτη αυτή πράγματι διαπίστωσε (στατιστικά) σημαντική αύξηση των ενοικίων μετά την έλευση του Airbnb. Η αύξηση αυτή μάλιστα ήταν τριπλάσια στις πολύ τουριστικές περιοχές, δηλαδή εκείνες με πολλές καταχωρήσεις στην πλατφόρμα. "Φαίνεται ότι το Airbnb αύξησε τις τιμές, αλλά όχι εξωπραγματικά. Από ερευνητική σκοπιά μπορούμε να πούμε ότι σίγουρα παρατηρούμε μια αύξηση, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι το Airbnb προκάλεσε το σύνολο της αύξησης των ενοικίων την ίδια περίοδο. Κάποιοι χρησιμοποίησαν την έρευνά μας για να πουν 'είδατε η επίδραση δεν είναι τόσο μεγάλη, δεν πρέπει να ανησυχούμε τόσο'. Άλλοι είπαν 'βλέπετε κάτι υπάρχει εδώ, πρέπει να παρέμβουμε'", λέει η Μαριόνα Σεγκού. Ωστόσο, ο διάλογος για την επίδραση των πλατφορμών είναι ακόμη ζωηρός και οι ειδικοί δεν έχουν καταλήξει με κάποια βεβαιότητα σε ένα συμπέρασμα. Την ίδια στιγμή, πολλές πόλεις δεν έχουν τον χρόνο να περιμένουν το συμπέρασμα -η μεγάλη άνοδος των ενοικίων τις έχει οδηγήσει στο να επιβάλλουν περιορισμούς σε τουριστικές περιοχές. Μία από αυτές τις πόλεις είναι η Βαρκελώνη. Τον Σεπτέμβριο του 2020, η τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας επέβαλε περιορισμούς στο ύψος του ενοικίου που μπορούν να ζητήσουν οι ιδιοκτήτες από τους ενοικιαστές τους σε κάποιες τουριστικές περιοχές της περιφέρειας, ανάμεσά τους και το κέντρο της Βαρκελώνης. Ο περιορισμός παρέμεινε σε ισχύ μόνο ενάμιση χρόνο, μέχρι τον περσινό Μάρτιο, καθώς έπειτα κατέπεσε στο ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο. Η σχετικά μικρή διάρκεια των περιορισμών, καθώς και το γεγονός ότι υπήρχαν αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τα ποσά των ενοικίων και τις νέες ενοικιάσεις σπιτιών (πρέπει να δηλώνονται υποχρεωτικά σε ηλεκτρονική πλατφόρμα) πυροδότησαν έναν ακόμη κύκλο μελετών. Σε μία από αυτές συμμετείχε η Μαριόνα Σεγκού και εξηγεί τα συμπεράσματά της: "Βρήκαμε μια σημαντική μείωση στα ενοίκια στις περιοχές που επέβαλαν τον περιορισμό, της τάξης του 5-6%. Όμως, δεν βρήκαμε μείωση του αριθμού των νέων συμβολαίων μετά τη θέσπιση των μέτρων. Οπότε δεν υπήρχε αντίκτυπος στην προσφορά, οι ιδιοκτήτες φαίνεται ότι συνέχισαν να νοικιάζουν τα σπίτια τους με τον ίδιο ρυθμό, σε λίγο χαμηλότερες τιμές. Ωστόσο, αυτά που βρίσκουμε είναι πιθανόν μια βραχυπρόθεσμη επιρροή. Κάποιος μπορεί να υποθέσει π.χ. ότι ο αντίκτυπος στην προσφορά δεν φαίνεται στον πρώτο χρόνο αλλά θα γίνει αισθητός αργότερα". ------ Όπως δείχνουν οι ιστορίες άλλων χωρών, πολλά από τα προβλήματα είναι κοινά, τουλάχιστον στην Ευρώπη. Η συγκέντρωση επενδυτικού ενδιαφέροντος σε ακίνητα στα κέντρα των πόλεων, μια δεκαετία μείωσης, στασιμότητας ή αναιμικών αυξήσεων στα εισοδήματα μετά την παγκόσμια κρίση του 2008 και η είσοδος νέων επιλογών εκμετάλλευσης των ακινήτων από τους ιδιοκτήτες τους, όπως το Airbnb, έφεραν νέα προβλήματα παντού. Ταυτόχρονα, δημιουργούνται ολοένα και πιο επιτακτικές ανάγκες ανακαινίσεων και ενεργειακής αναβάθμισης. Στην Ελλάδα, φαίνεται ότι οι ίδιες προκλήσεις είναι πιο έντονες από οπουδήποτε στην Ευρώπη. Πανοραμική άποψη της Αθήνας | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Οδύσσεια στην Αθήνα "Το συμπέρασμα που έβγαλα από την εμπειρία αναζήτησης σπιτιού στην Αθήνα είναι ότι αν θέλουμε σαν ζευγάρι κάποια στιγμή να μετακινηθούμε προς το κέντρο της πόλης χρειαζόμαστε και οι δύο μια δεύτερη δουλειά επειγόντως", λέει η Λίνα Γιάνναρου. Η δημοσιογράφος της "Καθημερινής" κατέγραψε πρόσφατα το σαφάρι της (ή "Οδύσσεια", όπως γράφει ο τίτλος του σχετικού άρθρου) για την εύρεση ενός διαμερίσματος στο κέντρο της Αθήνας. Περιγράφει με αρκετή λεπτομέρεια όσα είδε εκείνη την περίοδο: σπίτια με σοβαρές ελλείψεις, πλημμελώς συντηρημένα, ή και ακατάλληλα για κατοίκηση με τους ιδιοκτήτες να ζητούν δυσανάλογα υψηλά ενοίκια. Εντυπωσιάστηκε τόσο, που, όπως λέει σήμερα, αναρωτήθηκε "αν αξίζει να 'ματώσεις' οικονομικά για να βρίσκεσαι κοντά σε θέατρα, μπαρ και εστιατόρια που δεν θα έχεις χρόνο να επισκεφθείς". Δεν ήταν όμως μόνο τα σπίτια και οι τιμές που της έκαναν εντύπωση, αλλά ακόμη και η συμπεριφορά που αντιμετώπισε. "Οι μεσίτες κατέβαλαν πραγματικά ελάχιστη προσπάθεια να μου 'πουλήσουν' ένα σπίτι", θυμάται. "Έκανα δεκάδες ραντεβού, ούτε ένας δεν έκανε τηλεφώνημα follow up για να ρωτήσει εάν τελικά ενδιαφέρομαι, να συμπληρώσει κάποια πληροφορία, να προτείνει ίσως άλλο διαμέρισμα. Μέχρι σήμερα δεν έχω καταλάβει εάν ήταν επειδή είναι τόσο πολλοί οι ενδιαφερόμενοι ή επειδή, αντίθετα, αντιλαμβάνονται ότι με αυτές τις τιμές είναι δύσκολο να υπάρξει συμφωνία". Μια άσχημη εικόνα Όλα μαρτυρούν ότι δεν πρόκειται απλώς για κακή τύχη της δημοσιογράφου. Τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας αποτυπώνουν με σαφήνεια την αύξηση: ο δείκτης των τιμών των διαμερισμάτων φαίνεται ότι θα κλείσει για το 2022 κατά περισσότερο από 10% αυξημένος, συγκριτικά με το 2021 (τα στοιχεία είναι προσωρινά και εκκρεμεί το τέταρτο τρίμηνο). Στα νέα διαμερίσματα, πενταετίας, στην Αθήνα, η αύξηση μπορεί να ξεπεράσει το 13%. Αλλά και το 2021, η αύξηση συγκριτικά με το 2020 ήταν μικρότερη, αλλά σημαντική: περίπου 7,5% στο σύνολο της χώρας. Η ιστοσελίδα "σπιτόγατος", όπου καταχωρίζονται μαζικά αγγελίες ακινήτων προς πώληση και ενοικίαση, δημοσιεύει αναλυτικά στοιχεία για τις τιμές ανά περιοχή. Δεν είναι επίσημα στοιχεία, αλλά είναι πολύ πιθανό να είναι ενδεικτικά. Σε 48 από τις 62 περιοχές για τις οποίες δημοσιεύονται δεδομένα (περίπου ταυτίζονται με τις Περιφερειακές Ενότητες) σημειώθηκε αύξηση των ενοικίων το τελευταίο τρίμηνο του 2022, συγκριτικά με την ίδια εποχή το 2021. Σε δεκατέσσερις από αυτές η αύξηση ξεπερνάει το 10%. Στην Αρκαδία, στο Κιλκίς, στο Λασίθι και στη Μεσσηνία η αύξηση των ενοικίων, στις αγγελίες του σπιτόγατου, ξεπερνάει το 20%. Από αυτές τις τέσσερις περιοχές μόνο το Κιλκίς "πέφτει" κάτω από τα 5 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο. Από την άλλη πλευρά, είναι δύσκολο, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε οποιαδήποτε χώρα, τα εισοδήματα και ειδικά οι μισθοί να ακολουθήσουν αντίστοιχους ρυθμούς αύξησης. Επιπλέον, η κρίση της προηγούμενης δεκαετίας παραμένει αισθητή στα εισοδήματα των Ελλήνων. "Βγαίνοντας από την κρίση, η αγορά κατοικίας και ακινήτων έγινε αντικείμενο ενδιαφέροντος για ξένους επενδυτές. Αυτό οδήγησε τις τιμές της αγοράς και των ενοικίων προς τα πάνω", λέει ο Θωμάς Μαλούτας. "Τα εισοδήματα όμως δεν ακολούθησαν την ίδια πορεία, οπότε η ψαλίδα άνοιξε ακόμη περισσότερο. Αυτό έχει δημιουργήσει στεγαστικά ζητήματα με αρκετή οξύτητα". Ωστόσο, είναι σημαντικό, ερμηνεύοντας τα παραπάνω στοιχεία να έχει κάποιος κατά νου το υψηλό ποσοστό ιδιοκτησίας, περίπου 73% του πληθυσμού. Επίσης, τα ακίνητα αποτελούν, κατά μέσο όρο, το 70% της περιουσίας ενός νοικοκυριού. Επομένως, η μεγάλη πλειοψηφία, σχεδόν 3 στους 4 βλέπουν τα τελευταία χρόνια την αξία της περιουσίας τους να αυξάνει, χωρίς συνήθως να αντιμετωπίζουν το ψυχολογικό βάρος της "Οδύσσειας" αναζήτησης σπιτιού. Το 63% μένει στην ιδιόκτητη κατοικία του. Τι συμβαίνει όμως με τους υπόλοιπους, με το 27% που δεν είναι ιδιοκτήτες και με όσους δεν μένουν στο σπίτι τους; Τα πράγματα εκεί είναι πραγματικά δύσκολα. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα ελληνικά νοικοκυριά που δεν ιδιοκατοικούν πληρώνουν για στέγαση το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους μεταξύ των χωρών της ΕΕ, περίπου 37%. Περίπου 1 στα 3 νοικοκυριά που ζουν στις πόλεις πληρώνουν ακόμη πιο πολλά, περισσότερο από 40% του εισοδήματός τους για στέγαση -επίσης το πιο μεγάλο ποσοστό στην Ευρώπη. Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο έντονο για τα πιο φτωχά νοικοκυριά. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το φτωχότερο 20% των ελληνικών νοικοκυριών πληρώνει 43% (διάμεση τιμή) του εισοδήματός του στο ενοίκιο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του ινστιτούτου Eteron, 3 στους 4 ενοικιαστές ηλικίας 18 έως 44 ετών δηλώνουν ότι το ενοίκιο που πληρώνουν τους προκαλεί άγχος. Πέρα από το άμεσο πρόβλημα της στέγασης για ένα αξιοσημείωτο μέρος του πληθυσμού, η κατάσταση αυτή έχει δημιουργήσει και άλλα, λιγότερο προφανή προβλήματα. Ένα από αυτά είναι η ανισότητα: οι ιδιοκτήτες βλέπουν την περιουσία τους να αποκτά μεγαλύτερη αξία, ενώ την ίδια ώρα οι ενοικιαστές δυσκολεύονται και αγχώνονται ολοένα και περισσότερο. Είναι επίσης πιθανό η αύξηση των ενοικίων να αφορά δυσανάλογα τους νέους και, με αυτό τον τρόπο να επιδεινώνει το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Οι Έλληνες εγκαταλείπουν το πατρικό τους κατά μέσο όρο μετά τα 29, δηλαδή αργότερα από τον μέσο Ευρωπαίο (στα 26,5). Το ποσοστό των νέων 25 έως 34 ετών που ιδιοκατοικούν έμεινε περίπου μισό μέσα σε 13 χρόνια, από το 2005 μέχρι το 2018. Στη δημοσκόπηση του Eteron, 1 στους 10 ενοικιαστές απάντησε ότι το ζήτημα των ενοικίων τον αναγκάζει να αναβάλει τη δημιουργία οικογένειας ή την απόκτηση παιδιών. Διαμερίσματα στο κέντρο της Αθήνας | Φωτογραφία: διαΝΕΟσις Οι πιθανές λύσεις Ηκρίση φαίνεται ότι είναι αρκετά βαθιά και ότι δεν θα λυθεί εύκολα. Υπάρχουν όμως λύσεις; Υπάρχουν μέτρα που μπορούν να κάνουν κάποια διαφορά; Με το τέλος του ΟΕΚ το 2012, και με την κατάργηση των εισφορών που τον συντηρούσαν, η στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα έπεσε στο κενό. Η απουσία της είναι πιθανό να συνέβαλε στη σημερινή δύσκολη κατάσταση. Πώς μπορεί όμως να μοιάζει μια σύγχρονη στεγαστική πολιτική; Πού χρειάζεται να έχουν το βλέμμα τους όσοι θα τη σχεδιάσουν; Μια προφανής κατεύθυνση είναι τα άδεια κτήρια. Σύμφωνα με την προηγούμενη απογραφή, του 2011, το 35% του συνόλου των κατοικιών στην Ελλάδα, 2,2 εκατομμύρια κατοικίες, ήταν κενές -οι 600.000 από αυτές στην Αττική. Αν εξαιρέσει κάποιος εξοχικά ή δεύτερες κατοικίες, μένουν 900.000 κατοικίες και 314.000 στην Αττική. Πιο πρόσφατα στοιχεία, που προέρχονται από την ΑΑΔΕ και έχει δημοσιοποιήσει η κυβέρνηση, συνηγορούν σε μια παρόμοια τάξη μεγέθους: 770.000 κενές κατοικίες (όπως δηλώνονται στο Ε2) σε όλη την Ελλάδα. Μια καλύτερη και πιο συστηματική καταγραφή αυτών των εκατοντάδων χιλιάδων σπιτιών μπορεί να δείξει περισσότερα για τις προοπτικές αξιοποίησής τους: Σε ποια κατάσταση βρίσκονται; Πού ακριβώς βρίσκονται; Τι ζήτηση υπάρχει για τις περιοχές στις οποίες βρίσκονται; "Η αξιοποίηση των κενών κατοικιών είναι ένα κομβικό σημείο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στέγασης", λέει ο επικεφαλής του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης. "Αλλά είναι και η βέλτιστη πρακτική, δεδομένων των περιορισμών που εκ των πραγμάτων θα θέσει η κλιματική μετάβαση στο συνολικό κτηριακό απόθεμα. Η Ελλάδα έχει, άλλωστε, τον υψηλότερο αριθμό κατοικιών ανά κάτοικο μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Η συγκράτηση των τιμών θα έρθει και από την ενεργοποίηση της προσφοράς". Ένα ακόμη βασικό σημείο σχετίζεται με την εισαγόμενη ζήτηση και τις πλατφόρμες σαν το Airbnb. Το 2019, το Airbnb είχε ξεπεράσει τα 125.000 καταχωρισμένα καταλύματα σε όλη την Ελλάδα. Παρότι ισχύει από το 2017 η υποχρέωση δήλωσης των εισοδημάτων από πλατφόρμες και, σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχει όριο ημερών που μπορεί κάποιος να διαθέσει το ακίνητό του στην πλατφόρμα, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι μπορούν να γίνουν περισσότερα. "Η βραχυχρόνια μίσθωση έχει μπει πάρα πολύ έντονα στην ελληνική πραγματικότητα", λέει ο Θωμάς Μαλούτας. "Έχει μειώσει την προσφορά στην ενοικιαζόμενη κατοικία και, μειώνοντας την προσφορά, συμβάλλει στην αύξηση των ενοικίων. Υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο παρέμβασης, όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία. Βεβαίως, έχει παίξει και έναν θετικό ρόλο -για παράδειγμα, έχουν αναβαθμιστεί πολλά κτήρια με αυτό τον τρόπο". Αντίστοιχοι περιορισμοί στις "χρυσές βίζες", όπως ο πρόσφατος διπλασιασμός του ορίου από 250.000 σε 500.000 ευρώ για κάποιες περιοχές, πιθανόν να μετριάσουν κάπως τη ζήτηση από το εξωτερικό και, έτσι, να έχουν κάποια επίδραση στις τιμές. Όμως κι εδώ άλλες χώρες λαμβάνουν πολύ πιο δραστικά μέτρα: η Πορτογαλία πρόσφατα κατάργησε εντελώς τη χρυσή βίζα. Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο πακέτο μέτρων για τη στέγαση ύψους 1,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, που ισχυρίζεται ότι θα ωφελήσουν 137.000 δικαιούχους. Αυτό περιλαμβάνει την επιδότηση επιτοκίου για στεγαστικά δάνεια σε νέους, προγράμματα επιδότησης ανακαινίσεων και ενεργειακών αναβαθμίσεων για κενά σπίτια και για νέους, αύξηση φοιτητικών επιδομάτων στέγασης, ακόμα και ένα σύστημα "κοινωνικής αντιπαροχής", όπου το Δημόσιο θα διαμορφώσει κενά κτήρια σε κατοικίες και θα τα νοικιάσει με χαμηλό ενοίκιο σε δικαιούχους. Πολλά, ίσως τα περισσότερα από αυτά τα προγράμματα και τα μέτρα ξεπερνούν τον εκλογικό κύκλο που διανύουμε και, επομένως, οι λεπτομέρειες της εφαρμογής τους και ο αντίκτυπός τους θα φανούν στο μέλλον. Τα υπόλοιπα κόμματα έχουν καταθέσει κι αυτά τις προτάσεις τους για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος, εστιάζοντας τόσο στους περιορισμούς στις πλατφόρμες όσο και στην επανεκκίνηση του θεσμού της κοινωνικής κατοικίας. Ο διάλογος για τη στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα έχει ανοίξει ξανά. Η εμπειρία του παρελθόντος αλλά και η εμπειρία των άλλων χωρών έχουν φυσικά πολύτιμα μαθήματα να δώσουν. Πώς μπορεί να δημιουργηθεί από το μηδέν ένα νέο μοντέλο στεγαστικής πολιτικής που θα είναι αυτοχρηματοδοτούμενο και βιώσιμο, ώστε να μην εξαρτάται από τη διάθεση αναπτυξιακών πόρων ή από τον δημοσιονομικό χώρο κάθε χρονιάς; Πώς θα ενσωματώσει τις νέες προκλήσεις που έφεραν πιο σύγχρονοι τρόποι εκμετάλλευσης των ακινήτων; Πώς θα αμβλύνει τελικά τις ανισότητες πριν "ξεφύγουν", χωρίς να ανακόψει την ανάπτυξη της αγοράς ακινήτων; Οι ερωτήσεις αυτές θα μας απασχολούν συχνά στο άμεσο μέλλον. Η Αθήνα από ψηλά | Φωτογραφία: Θωμάς Μαλούτας View full είδηση